MohdAbbasDhaliwal7ਉਹ ਵਕਤ ਦੀਆਂ ਸਰਕਾਰਾਂ ਦੀ ਆਲੋਚਨਾ ਕਰਨ ਤੋਂ ਕਦੀ ਵੀ ਪਿੱਛੇ ਨਹੀਂ ਹਟੇ ...
(28 ਅਗਸਤ 2018)


KuldipNayyar2
ਵਿਸ਼ਵ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਸਹਾਫੀ
, ਸਿਆਸਤਦਾਨ, ਵਿਦਵਾਨ ਲੇਖਕ, ਉੱਘੇ ਸਮਾਜ ਸੇਵੀ, ਮਨੁੱਖੀ ਅਧਿਕਾਰਾਂ ਲਈ ਹਮੇਸ਼ਾ ਸੰਘਰਸ਼ਸ਼ੀਲ ਰਹਿਣ ਵਾਲੇ ਕੁਲਦੀਪ ਨਈਅਰ ਬੀਤੇ ਦਿਨੀਂ ਆਪਣੀ ਸੰਸਾਰਕ ਯਾਤਰਾ ਪੂਰੀ ਕਰ ਹਮੇਸ਼ਾ ਹਮੇਸ਼ਾ ਲਈ ਇਸ ਦੁਨੀਆਂ ਨੂੰ ਅਲਵਿਦਾ ਕਹਿ ਗਏ

ਕੁਲਦੀਪ ਨਈਅਰ ਦਾ ਜਨਮ 14 ਅਗਸਤ 1923 ਸਿਆਲਕੋਟ (ਮੌਜੂਦਾ ਪਾਕਿਸਤਾਨ) ਵਿਖੇ ਹੋਇਆਮੁਢਲੀ ਵਿੱਦਿਆ ਪ੍ਰਾਪਤੀ ਆਪ ਨੇ ਸਿਆਲਕੋਟ ਵਿੱਚ ਹੀ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤੀ ਜਦੋਂ ਕਿ ਕਾਨੂੰਨ ਦੀ ਡਿਗਰੀ ਲਾ ਕਾਲਜ ਲਾਹੌਰ ਤੋਂ ਕੀਤੀਅਮਰੀਕਾ ਤੋਂ ਪੱਤਰਕਾਰਤਾ ਦੀ ਡਿਗਰੀ ਲਈ ਅਤੇ ਦਰਸ਼ਨ ਸ਼ਾਸਤਰ ਵਿਸ਼ੇ ਵਿੱਚ ਪੀਐੱਚਡੀ ਕੀਤੀ

1947 ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਵਿਖੇ ਉਹ ਵਕਾਲਤ ਕਰਦੇ ਸਨ। ਦੇਸ਼ ਦੀ ਵੰਡ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਆਪ ਨੇ ਬਤੌਰ ਸਹਾਫੀ ਦੇ ਆਪਣੇ ਜੀਵਨ ਨੂੰ ਨਵੇਂ ਸਿਰਿਉਂ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤਾ ਤੇ ਦਿੱਲੀ ਤੋਂ ਊਰਦੂ ਭਾਸ਼ਾ ਵਿਚ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਹੁੰਦੇ ਅਖ਼ਬਾਰ ‘ਅੰਜਾਮ’ ਤੋਂ ਆਪਣੀ ਪੱਤਰਕਾਰੀ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਕੀਤੀਇਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਉਹ ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਅਖਬਾਰ ‘ਦਿ ਸਟੇਟਸਮੈਨ’ ਦੇ ਸੰਪਾਦਕ ਵੀ ਰਹੇ

ਅੱਜ ਵੀ ਆਪ ‘ਡੇਲੀ ਸਟਾਰ’ ਅਤੇ ‘ਸੰਡੇ ਗਾਰਡੀਅਨ’ ਸਮੇਤ ਲਗਭਗ 14 ਵੱਖ ਵੱਖ ਭਾਸ਼ਾਵਾਂ ਦੇ ਤਕਰੀਬਨ 80 ਤੋਂ ਵਧੇਰੇ ਅਖ਼ਬਾਰਾਂ ਵਿਚ ਇੱਕੋ ਸਮੇਂ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਹੁੰਦੇ ਸਨ

ਆਪ ਨੇ ਸੰਯੁਕਤ ਰਾਸ਼ਟਰ ਵਿਚ ਭਾਰਤ ਦੀ ਪ੍ਰਤੀਨਿਧਤਾ ਵੀ ਕੀਤੀਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਆਪ ਨੂੰ 1990 ਵਿਚ ਸਾਬਕਾ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਸਵ. ਵੀ ਪੀ ਸਿੰਘ ਨੇ ਇੰਗਲੈਂਡ ਵਿਚ ਭਾਰਤ ਦੇ ਹਾਈ ਕਮਿਸ਼ਨਰ ਵਜੋਂ ਨਿਯੁਕਤ ਕੀਤਾਆਪ ਨੂੰ 1997 ਵਿਚ ਰਾਜ ਸਭਾ ਮੈਂਬਰ ਨਾਮਜ਼ਦ ਕੀਤਾ ਗਿਆ

ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਕਈ ਵਿਸ਼ਵ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਕਿਤਾਬਾਂ ਵੀ ਲਿਖੀਆਂ, ਜਿਵੇਂ ਕਿ ‘ਬਿਟਵੀਨ ਦਿ ਲਾਈਨਜ਼’ ਅਤੇ ‘ਇੰਡੀਆ ਆਫ਼ਟਰ ਨਹਿਰੂ’ ਆਦਿ ਦੀ ਰਚਨਾ ਕੀਤੀ

ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਆਪ ਨੇ ਭਾਰਤ ਸਰਕਾਰ ਦੇ ਪ੍ਰੈੱਸ ਸੂਚਨਾ ਅਧਿਕਾਰੀ ਦੇ ਪਦ ਉੱਤੇ ਬਿਰਾਜਮਾਨ ਰਹਿੰਦਿਆਂ ਕਈ ਸਾਲਾਂ ਤੱਕ ਆਪਣੀਆਂ ਬਿਹਤਰੀਨ ਸੇਵਾਵਾਂ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕੀਤੀਆਂਇਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਉਹ ਯੂ ਐੱਨ ਆਈ, ਪੀ ਆਈ ਬੀ, ‘ਦ ਸਟੈਟਸਮੈਨ’, ਇੰਡੀਅਨ ਐਕਸਪ੍ਰੈੱਸ ਦੇ ਨਾਲ ਲੰਬੇ ਸਮੇਂ ਤੱਕ ਜੁੜੇ ਰਹੇਉਹ ਪੱਚੀ ਸਾਲਾਂ ਤੱਕ ‘ਦ ਟਾਈਮਜ਼ - ਲੰਡਨ ਦੇ ਪੱਤਰਪ੍ਰੇਰਕ ਵੀ ਰਹੇ

ਆਪ ਨੇ ਭਾਰਤ ਤੇ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਦੇ ਰਿਸ਼ਤਿਆਂ ਵਿੱਚ ਸੁਧਾਰ ਲਈ ਕਈ ਤਰੀਕਿਆਂ ਨਾਲ ਹਿੱਸਾ ਪਾਇਆਇਸ ਸੰਦਰਭ ਵਿੱਚ ਕਈ ਮੌਕਿਆਂ ਤੇ ਆਪ ਭਾਰਤ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਸੀਮਾ ਅਤੇ ਵਾਘਾ ਬਾਰਡਰ ਵਿਖੇ ਮੋਮਬੱਤੀਆਂ ਵਾਲੇ ਅਮਨ ਸ਼ਾਂਤੀ ਦੇ ਮਾਰਚਾਂ ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਕਰਦੇ ਵੀ ਵਿਖਾਈ ਦਿੱਤੇ

ਇੱਥੇ ਜ਼ਿਕਰਯੋਗ ਹੈ ਕਿ ਕੁਲਦੀਪ ਨਈਅਰ ਇੰਦਰਾ ਗਾਂਧੀ ਵੱਲੋਂ ਲਾਈ ਗਈ ਐਮਰਜੈਂਸੀ (1975-77) ਵੇਲੇ ‘ਇੰਡੀਅਨ ਐਕਸਪ੍ਰੈੱਸ’ ਵਿਚ ਆਪਣੀਆਂ ਸੇਵਾਵਾਂ ਦੇ ਰਹੇ ਸਨਜਿਸ ਰਾਤ (24 ਜੂਨ, 1975) ਨੂੰ ਐਮਰਜੈਂਸੀ ਲਾਈ ਗਈ, ਉਹ ਅਖ਼ਬਾਰ ਦੇ ਦਫ਼ਤਰ ਵਿੱਚ ਹੀ ਸਨਇਸ ਐਮਰਜੈਂਸੀ ਦੌਰਾਨ ਗ੍ਰਿਫਤਾਰ ਕੀਤੇ ਗਏ ਆਪ ਪਹਿਲੇ ਪੱਤਰਕਾਰ ਸਨ

ਕੁਲਦੀਪ ਨਈਅਰ ਹਮੇਸ਼ਾ ਇੱਕ ਨਿਡਰ ਆਵਾਜ਼ ਰਹੇਉਹ ਵਕਤ ਦੀਆਂ ਸਰਕਾਰਾਂ ਦੀ ਆਲੋਚਨਾ ਕਰਨ ਤੋਂ ਕਦੀ ਵੀ ਪਿੱਛੇ ਨਹੀਂ ਹਟੇਸਰਕਾਰ ਭਾਵੇਂ ਕਿਸੇ ਵੀ ਪਾਰਟੀ ਦੀ ਹੋਵੇ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਹਮੇਸ਼ਾ ਸਾਫ਼-ਗੋਈ ਨਾਲ ਆਪਣੇ ਕਾਲਮ ਲਿਖੇਮੌਜੂਦਾ ਸਰਕਾਰ ਬਾਰੇ ਬੀਬੀਸੀ ਲਈ ਇੱਕ ਲੇਖ ਵਿੱਚ ਕੁਲਦੀਪ ਨਈਅਰ ਨੇ ਕਿਹਾ ਸੀ ਕਿ ਕਿਸੇ ਵੀ ਕੈਬਨਿਟ ਮੰਤਰੀ ਦੀ ਅਹਿਮੀਅਤ ਨਹੀਂ ਰਹੀਮੀਡੀਆ ਦੀ ਆਜ਼ਾਦੀ ਬਾਰੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਲਿਖਿਆ ਸੀ, “ਲੋਕ ਇਹ ਮਹਿਸੂਸ ਕਰ ਰਹੇ ਹਨ ਕਿ ਜੋ ਦਹਾਕਿਆਂ ਪਹਿਲਾਂ ਇੰਦਰਾ ਗਾਂਧੀ ਦਾ ਤਾਨਾਸ਼ਾਹੀ ਰਾਜ ਸੀ ਤਾਂ ਅੱਜ ਅਜਿਹਾ ਹੀ ਰਾਜ ਨਰਿੰਦਰ ਮੋਦੀ ਦਾ ਹੈਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ਅਖਬਾਰਾਂ ਅਤੇ ਟੈਲੀਵਿਜਨ ਚੈਨਲਾਂ ਨੇ ਮੋਦੀ ਦੇ ਕੰਮ ਕਰਨ ਦੇ ਤਰੀਕੇ ਨੂੰ ਮੰਨ ਲਿਆ ਹੈ, ਜਿਵੇਂ ਇੰਦਰਾ ਗਾਂਧੀ ਦੇ ਸਮੇਂ ਮੰਨਿਆ ਸੀ

ਆਪ ਦੇ ਉਕਤ ਸ਼ਬਦਾਂ ਤੋਂ ਆਪ ਦੀ ਹਕੀਕਤ ਪਸੰਦੀ ਦਾ ਸਹਿਜ ਸੁਭਾਅ ਹੀ ਅੰਦਾਜ਼ਾ ਲਗਾਇਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈਉਹਨਾਂ ਦੇ ਦਿਹਾਂਤ ਨਾਲ ਬੇਸ਼ੱਕ ਮੀਡੀਆ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਤੌਰ ’ਤੇ ਪ੍ਰਿੰਟ ਮੀਡੀਆ ਦੇ ਖੇਤਰ ਨਾਲ ਸਬੰਧਤ ਲੋਕਾਂ ਵਿੱਚ ਮਾਤਮ ਛਾਇਆ ਪਿਆ ਹੈ। ਇਸ ਦੇ ਨਾਲ ਹੀ ਮਨੁੱਖੀ ਅਧਿਕਾਰਾਂ ਲਈ ਸੰਘਰਸ਼ ਕਰਨ ਵਾਲੀਆਂ ਸੰਸਥਾਵਾਂ ਵਿਚ ਵੀ ਇੱਕ ਅਫਸੋਸ ਦੀ ਲਹਿਰ ਹੈ

ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਦਿਹਾਂਤ ’ਤੇ ਦੇਸ਼ ਦੇ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਨਰਿੰਦਰ ਮੋਦੀ ਨੇ ਦੁੱਖ ਜ਼ਾਹਿਰ ਕੀਤਾ ਅਤੇ ਟਵਿੱਟਰ ਉੱਪਰ ਲਿਖਿਆ, “ਕੁਲਦੀਪ ਨਈਅਰ ਦਾ ਐਮਰਜੈਂਸੀ ਦੇ ਖਿਲਾਫ ਸਖ਼ਤ ਰੁਖ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਕੰਮ ਅਤੇ ਭਾਰਤ ਲਈ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਪ੍ਰਤਿਬੱਧਤਾਵਾਂ ਨੂੰ ਹਮੇਸ਼ਾ ਯਾਦ ਕੀਤਾ ਜਾਵੇਗਾ।”

ਅੰਤ ਵਿੱਚ ਅਸੀਂ ਇਹੋ ਕਹਿ ਸਕਦੇ ਹਾਂ ਕਿ ਬਿਨਾਂ ਸ਼ੱਕ ਕੁਲਦੀਪ ਨਈਅਰ ਦੇ ਦਿਹਾਂਤ ਨਾਲ ਸਹਾਫਤ ਭਾਵ ਪੱਤਰਕਾਰੀ ਦੇ ਇਕ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਅਧਿਆਏ ਦੀ ਸਮਾਪਤੀ ਹੋ ਗਈ ਹੈਯਕੀਨਨ ਕੁਲਦੀਪ ਨਈਅਰ ਜਿਹੀਆਂ ਸ਼ਖ਼ਸੀਅਤਾਂ ਰੋਜ਼ ਰੋਜ਼ ਪੈਦਾ ਨਹੀਂ ਹੋਇਆ ਕਰਦੀਆਂ। ਤਾਂਹੀਓਂ ਤਾਂ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਕਵੀ ਇਕਬਾਲ ਨੇ ਕਿਹਾ ਹੈ ਕਿ:

ਹਜ਼ਾਰੋਂ ਸਾਲ ਨਰਗਿਸ ਆਪਨੀ ਬੇਨੂਰੀ ਪੇ ਰੋਤੀ ਹੈ
ਬੜੀ ਮੁਸ਼ਕਿਲ ਸੇ ਹੋਤਾ ਹੈ ਚਮਨ ਮੇਂ ਦੀਦਾ-ਵਰ ਪੈਦਾ॥

ਅਜੋਕੇ ਸਮੇਂ ਵਿਚ ਜਦੋਂ ਕਿ ਪ੍ਰਿੰਟ ਅਤੇ ਇਲੈਕਟ੍ਰਾਨਿਕ ਮੀਡੀਆ ਦੇ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਚੈਨਲਾਂ ਦੀ ਆਜ਼ਾਦੀ ਉੱਪਰ ਖ਼ਤਰੇ ਦੇ ਬੱਦਲ ਮੰਡਰਾ ਰਹੇ ਹਨ, ਅਜਿਹੇ ਵਿਚ ਇਕ ਦੂਰ-ਅੰਦੇਸ਼, ਸੁਲਝੇ ਹੋਏ, ਸੁਹਿਰਦ, ਇਮਾਨਦਾਰ ਅਤੇ ਅਮਨ-ਸ਼ਾਂਤੀ ਦੇ ਦੂਤ ਕੁਲਦੀਪ ਨਈਅਰ ਦਾ ਸਦੀਵੀ ਵਿਛੋੜਾ ਦੇ ਜਾਣਾ ਦੇਸ਼ ਦੇ ਵਿਚ ਵਾਪਰੇ ਕਿਸੇ ਵੱਡੇ ਦੁਖਾਂਤ ਤੋਂ ਘੱਟ ਨਹੀਂ ਹੈਕੁਲਦੀਪ ਨਈਅਰ ਨੂੰ ਅਖ਼ੀਰ ਵਿਚ ਮਸ਼ਹੂਰ ਕਵੀ ਅਕਬਰ ਇਲਾਹਾਬਾਦੀ ਦੇ ਇਸ ਸ਼ਿਅਰ ਨਾਲ ਹੀ ਸ਼ਰਧਾਂਜਲੀ ਭੇਂਟ ਕਰਨੀ ਚਾਹਾਂਗਾ ਕਿ:

ਖੈਂਚੋ ਨਾ ਕਮਾਨੋਂ ਸੇ, ਨਾ ਤਲਵਾਰ ਨਿਕਾਲੋ
ਜਬ ਤੋਪ ਮੁਕਾਬਿਲ ਹੋ ਅਖ਼ਬਾਰ ਨਿਕਾਲੋ॥

*****

(1280)

About the Author

ਅੱਬਾਸ ਧਾਲੀਵਾਲ

ਅੱਬਾਸ ਧਾਲੀਵਾਲ

Malerkotla, Sangrur, Punjab.
Phone: (91 - 98552 - 59650)
Email: (abbasdhaliwal72@gmai.com)

More articles from this author