ShyamSDeepti7ਮੈਂ ਤਾਂ ਹਰ ਕਦਮਹਰ ਪਲ ਸਿਆਸਤ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਆਲੇ-ਦੁਆਲੇਅੰਗ-ਸੰਗ ...
(ਜਨਵਰੀ 11 2023)
ਮਹਿਮਾਨ: 150.


ਪਲ
-ਪਲ, ਹਰ ਪਲ ਸਿਆਸਤ ਕਿਉਂ? ਤੁਸੀਂ ਜੇ ਨਹੀਂ ਕਰਦੇ, ਤੁਹਾਡੇ ਨਾਲ ਹੋ ਤਾਂ ਰਹੀ ਹੈਵਟਸਐਪ ’ਤੇ ਗਰੁੱਪ ਬਣਦੇ ਨੇਸੰਸਥਾਵਾਂ ਨੂੰ ਲੈ ਕੇ, ਮਿੱਤਰਾਂ ਨੂੰ ਲੈ ਕੇ, ਗਰੁੱਪ ਸਾਹਿਤਕ ਹੋਣ, ਚਾਹੇ ਜਥੇਬੰਦੀਆਂ ਦੇ ਹੋਣਸਾਰੇ ਆਪਣੇ ਵਿਚਾਰ ਵੀ ਸਾਂਝੇ ਕਰਦੇ ਨੇ, ਅਗਾਂਹ ਵੀ ਭੇਜਦੇ ਨੇਉਹ ਚਾਹੇ ਕਿਸੇ ਕੰਮ ਦੇ ਹੋਣ, ਨਾ ਹੋਣਗੁਡ ਮਾਰਨਿੰਗ ਤੋਂ ਲੈ ਕੇ ਚੁਟਕਲੇ ਤਕ

ਇੱਕ ਦਿਨ ਮੈਂ ਇੱਕ ਖ਼ਬਰ ਕਹਿ ਲਵੋ, ਆਪਣਾ ਪ੍ਰਭਾਵ ਕਹਿ ਲਵੋ, ਸਹੀ ਕਹਾਂ ਤਾਂ ਮੇਰੇ ਆਰਟੀਕਲ ਦਾ ਹੈਡਿੰਗ ਕਹਿ ਲਵੋ, ‘ਇਹ ਬੀ.ਜੇ.ਪੀ. ਦੀ ਜਿੱਤ ਨਹੀਂ, ਕਾਂਗਰਸ ਦੀ ਨਕਾਮੀ ਹੈ’ ਸਾਂਝਾ ਕੀਤਾ। ਕੁਝ ਹੀ ਦੇਰ ਬਾਅਦ ਸੁਨੇਹੇ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋ ਗਏ, ਇਹ ਰਾਜਨੀਤਕ ਗਰੁੱਪ ਨਹੀਂ ਹੈ, ਅਜਿਹੀਆਂ ਖ਼ਬਰਾਂ/ਟਿੱਪਣੀਆਂ ਤੋਂ ਗੁਰੇਜ਼ ਕੀਤਾ ਜਾਵੇਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੀ ਪ੍ਰਤੀਕਿਰਿਆ ਦੇਣ ਵਾਲੇ ਦੋਸਤ, ਸਾਰੇ ਹੀ ਸਮਾਜ ਦੇ ਚੰਗੇ ਰੁਤਬਿਆਂ ਤੇ ਫੈਸਲਾਕੰਨ ਅਹੁਦਿਆਂ ’ਤੇ ਬੈਠੇ ਲੋਕ ਸਨ

ਇਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੀ ਹੀ ਇੱਕ ਹੋਰ ਗੱਲ ਹੈ ਕਿ ਅਸੀਂ ਕੁਝ ਦੋਸਤਾਂ ਨੇ ਰਲ ਕੇ ਇੱਕ ਸਵੈ-ਸੇਵੀ ਸੰਸਥਾ ‘ਸਾਥੀ’ ਬਣਾਉਣੀ ਚਾਹੀਇਹ ਸਿਹਤ ਨਾਲ ਜੁੜੀ ਸੰਸਥਾ ਹੈ ਇਸਦਾ ਪੂਰਾ ਨਾਂ ਹੈ ‘ਸੁਸਾਇਟੀ ਫਾਰ ਐਕਸ਼ਨ ਐਂਡ ਅਵੇਅਰਨੇਸ ਥਰੂ ਹੈਲਥ ਐਜੁਕੇਸ਼ਨ।’ ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਦੇ ਸ਼ਬਦ ਸਾਥੀ ਦਾ ਪੂਰਾ ਨਾਂਕਿਸੇ ਨੇ ਰਾਇ ਦਿੱਤੀ ਕਿ ਇਸ ਨੂੰ ਰਜਿਸਟਰਡ ਕਰਵਾਉਰਜਿਸਟਰੇਸ਼ਨ ਦਾ ਤਰੀਕਾ ਪਤਾ ਕੀਤਾ ਤਾਂ ਪਤਾ ਚੱਲਿਆ ਕਿ ਪਹਿਲਾਂ ਸੰਸਥਾ ਦਾ ਸੰਵਿਧਾਨ ਬਣਾਉਸਾਰੀਆਂ ਮੱਦਾਂ ਪਾਉਉਦੇਸ਼ ਦੱਸੋਕਿਸੇ ਬਣੇ ਹੋਏ ਸੁਸਾਇਟੀ ਸੰਵਿਧਾਨ ਦੀ ਨਕਲ ਮਾਰੀਸਭ ਤੋਂ ਪਹਿਲੀ, ਸ਼ੁਰੂਆਤੀ ਮਦ ਸੀ ਕਿ ਇਸਦਾ ਸਿਆਸਤ ਨਾਲ ਕੋਈ ਲੈਣਾ-ਦੇਣਾ ਨਹੀਂ ਹੋਵੇਗਾ

ਇਹ ਦੋ ਘਟਨਾਵਾਂ ਹਨ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਤੋਂ ਸਾਡੀ ਸਿਆਸਤ ਬਾਰੇ ਸਮਝ ਤੋਂ ਪਤਾ ਲਗਦਾ ਹੈ ਇੱਕ ਹੋਰ ਪੱਖ ਵੀ ਹੈ ਕਿ ਜੇਕਰ ਮੈਂ ਸਰਕਾਰੀ ਨੌਕਰੀ ਕਰ ਰਿਹਾ ਹਾਂ ਤੇ ਚੋਣ ਲੜਨਾ ਚਾਹੁੰਦਾ ਹੈ ਤਾਂ ਪਹਿਲਾਂ ਨੌਕਰੀ ਤੋਂ ਅਸਤੀਫਾ ਦੇਣਾ ਪਵੇਗਾਵੋਟ ਪਾ ਸਕਦਾ ਹਾਂ, ਉਹ ਵੀ ਰਾਜਨੀਤੀ ਦੀ ਅਹਿਮ ਪ੍ਰਕ੍ਰਿਆ ਹੈ, ਪਰ ਚੋਣ ਲੜ ਨਹੀਂ ਸਕਦਾ ਇਸਦੀ ਸਮਝ ਮੈਨੂੰ ਕਦੇ ਨਹੀਂ ਆਈਮੈਂ ਇੱਕ ਸਧਾਰਨ ਸਮਝ ਨਾਲ ਇਸ ਨੂੰ ਜਾਣਨ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕੀਤੀਦੇਸ਼ ਦੀ ਸੰਸਦ ਵਿੱਚ ਬੱਜਟ ਪੇਸ਼ ਹੋਣਾ ਹੈਸਾਰੇ ਲੋਕਾਂ ਵਿੱਚ, ਦਫਤਰ ਦੇ ਅਫਸਰ ਤੋਂ ਲੈ ਕੇ ਰਿਕਸ਼ਾ ਚਲਾਉਣ ਵਾਲੇ ਤਕ, ਜਿਗਿਆਸਾ ਹੈ ਕਿ ਬੱਜਟ ਕਿਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦਾ ਹੋਵੇਗਾਹੁਣ ਤਾਂ ਬੱਜਟ ਦੀ ਸ਼ਕਲ ਹੀ ਹੋਰ ਹੋ ਗਈ ਹੈਕਦੇ ਸੁਨੇਹਾ ਭੇਜਣ ਵਾਲੇ ਪੋਸਟ ਕਾਰਡ ਦੀ ਕੀਮਤ ਵੀ ਸਲਾਨਾ ਬੱਜਟ ਵਿੱਚ ਤੈਅ ਹੁੰਦੀ ਸੀ, ਜੋ ਕਿ ਪੰਦਰਾਂ ਪੈਸੇ, ਪੱਚੀ ਪੈਸੇ ਦਾ ਹੁੰਦਾ ਸੀਜੇਕਰ ਦਸ ਪੈਸੇ ਵੀ ਵਧ ਜਾਂਦੇ, ਸ਼ੋਰ ਮੱਚ ਜਾਂਦਾਆਮਦਨ ਕਰ ਦੀ ਹੱਦਬੰਦੀ ਨੂੰ ਲੈ ਕੇ ਸਾਰੇ ਹੀ ਫ਼ਿਕਰਮੰਦ ਹੁੰਦੇ

ਕਹਿਣ ਤੋਂ ਭਾਵ, ਦੇਸ਼ ਦੀ ਸੰਸਦ ਵਿੱਚ ਵਿੱਤ ਮੰਤਰੀ ਮਨਮੋਹਨ ਸਿੰਘ ਹੋਵੇ (ਉਹ ਸਮਾਂ ਜਦੋਂ ਮੇਰੇ ਮਨ ਇਹ ਖਿਆਲ ਪੈਦਾ ਹੋਇਆ) ਜਾਂ ਅੱਜ ਨਿਰਮਲਾ ਸੀਤਾਰਮਨ, ਸਾਰਾ ਦੇਸ਼ ਅੱਖਾਂ ਲਾ ਕੇ, ਕੰਨਾਂ ਨੂੰ ਸੁਚੇਤ ਕਰਕੇ ਬੈਠਾ ਸੁਣ ਰਿਹਾ ਹੈਕਿਉਂਕਿ ਇਸ ਨੇ ਸਾਡੇ ਘਰ ਦਾ ਬੱਜਟ ਤੈਅ ਕਰਨਾ ਹੈਹੁਣ ਤਾਂ ਜਦੋਂ ਮਰਜ਼ੀ ਬੱਜਟ ਪੇਸ਼ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈਬਿਨਾਂ ਕਿਸੇ ਚਰਚਾ ’ਤੇ ਤੇਲ-ਪੈਟਰੋਲ, ਰਸੋਈ ਗੈਸ ਦਾ ਰੇਟ ਤੈਅ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਤੇ ਕੋਈ ਸ਼ੋਰ ਨਹੀਂਖੈਰ, ਜਦੋਂ ਸਿਆਸਤ ਮੇਰੇ ’ਤੇ ਅਸਰ ਕਰ ਰਹੀ ਹੈ ਤਾਂ ਮੈਂ ਕਿਉਂ ਨਾ ਸਿਆਸਤ ਵਿੱਚ ਹਿੱਸਾ ਲਵਾਂਮੇਰੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਦਾ ਹਰ ਪਲ ਸਿਆਸਤ ਦੇ ਹੱਥਾਂ ਵਿੱਚ ਹੈ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਫੈਸਲਿਆਂ ’ਤੇ ਨਿਰਭਰ ਕਰਦਾ ਹੈ, ਫਿਰ ਮੈਨੂੰ ਸਿਆਸਤ ਤੋਂ ਦੂਰੀ ਬਣਾ ਕੇ ਰੱਖਣ ਨੂੰ ਕਿਉਂ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ?

ਇੱਕ ਲੋਕ ਕਥਾ ਨੂੰ ਲੈ ਕੇ ਗੱਲ ਨੂੰ ਤੋਰਦੇ ਹਾਂ। ਇਸਦਾ ਸਿਰਲੇਖ ਹੈ - ਸ਼ਮਸ਼ਾਨ ਦੀ ਦਾਸਤਾਨ

ਇੱਕ ਰਾਤ ਸਭਨਾਂ ਦੀਆਂ ਨਜ਼ਰਾਂ ਤੋਂ ਬਚ ਕੇ ਉਹ ਚੁੱਪਚਾਪ ਬਸਤੀ ਤੋਂ ਭੱਜ ਖੜ੍ਹਾ ਹੋਇਆਬਹੁਤ ਦੂਰ ਇੱਕ ਜੰਗਲ ਵਿੱਚ ਰਹਿਣ ਲੱਗਾ ਇੱਕ ਦਿਨ ਜਦੋਂ ਉਹ ਘੁੰਮਣ ਲਈ ਨਿਕਲਿਆ ਤਾਂ ਉਸ ਨੂੰ ਇੱਕ ਤਲਾਅ ਨਜ਼ਰ ਆਇਆਨੇੜੇ ਪਹੁੰਚ ਕੇ ਉਸਨੇ ਇੱਕ ਅਜੀਬ ਨਜ਼ਾਰਾ ਦੇਖਿਆਤਲਾਅ ਦੇ ਉਸ ਪਾਰ ਗਿਰਝਾਂ, ਇੱਲਾਂ ਤੇ ਕਾਂ ਕਿਸੇ ਮਰਨ ਕਿਨਾਰੇ ਪਏ ਆਦਮੀ ਨੂੰ ਬੇਰਹਿਮੀ ਨਾਲ ਠੂੰਗਾ ਮਾਰ-ਮਾਰ ਕੇ ਜ਼ਖਮੀ ਕਰ ਰਹੇ ਸਨਉਹ ਦੌੜਦਾ ਹੋਇਆ ਉੱਥੇ ਪਹੁੰਚਿਆ ਤਾਂ ਮਾਸਖੋਰੇ ਪੰਛੀਆਂ ਵਿੱਚ ਭਗਦੜ ਪੈ ਗਈ ਤੇ ਉਹ ਇੱਧਰ-ਉੱਧਰ ਉੱਡ ਗਏ

ਓਏ, ਇਹ ਤਾਂ ਆਪਣਾ ਹੀ ਭਰਾ ਹੈ, ਅਣਜਾਣ ਹੈ ਤਾਂ ਕੀ ਹੋਇਆ, ਹੈ ਤਾਂ ਇਨਸਾਨ’ ਉਸ ਵਿੱਚ ਮਾਨਵੀ ਸੰਵੇਦਨਾ ਜਾਗ ਪਈ

ਇਸ ਦੇ ਅਜੇ ਸਾਹ ਬਾਕੀ ਹਨ.’ ਉਸ ਜ਼ਖਮੀ ਆਦਮੀ ਦੀ ਛਾਤੀ ਉੱਤੇ ਹੱਥ ਫੇਰਦਾ ਹੋਇਆ ਉਹ ਸੋਚਣ ਲੱਗਾ

ਉਹ ਤਲਾਅ ਵੱਲ ਭੱਜਿਆਬੁੱਕ ਵਿੱਚ ਪਾਣੀ ਭਰ ਕੇ ਉਸ ਨੂੰ ਪਿਲਾਇਆਟਿਮਟਿਮਾਉਂਦਾ ਦੀਵਾ ਬੁਝਣ ਤੋਂ ਬਚ ਗਿਆਫਰਿਸ਼ਤੇ ਬੋਲੇ, ‘ਮਾਨਵਤਾ ਦੇ ਪੁਜਾਰੀ ਦੀ ਜੈ

ਖੂੰਖਾਰ ਪੰਛੀਆਂ ਨੇ ਜਦੋਂ ਆਪਣੇ ਸ਼ਿਕਾਰ ਨੂੰ ਹੱਥੋਂ ਨਿਕਲਦਿਆਂ ਦੇਖਿਆ ਤਾਂ ਉਹ ਮਾਨਵਤਾ ਦੇ ਪੁਜਾਰੀ ’ਤੇ ਟੁੱਟ ਪਏਇਹ ਦੇਖ, ਪਹਿਲਾ ਆਦਮੀ ਦੱਬੇ ਪੈਰੀਂ ਉੱਥੋਂ ਭੱਜ ਖੜ੍ਹਾ ਹੋਇਆ

ਇਹ ਰਚਨਾ, ਕਹਾਣੀ ਬਣਾ ਕੇ, ਮਨੁੱਖਾਂ ਪ੍ਰਤੀ ਇਹ ਭਾਵ ਦਰਸਾਉਣ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕੀਤੀ ਗਈ ਹੈ ਕਿ ਮਨੁੱਖ ਸਵਾਰਥੀ ਹੈਜਦੋਂ ਕਿ ਇਹ ਭਾਵ ਮਨੁੱਖ ਦੀ ਕੁਦਰਤ ਨਾਲ ਮੇਲ ਨਹੀਂ ਖਾਂਦਾਮਨੁੱਖ ਦੀ ਫਿਤਰਤ ਮਦਦ ਕਰਨ ਦੀ ਹੈ, ਜੋ ਪਹਿਲੇ ਮਨੁੱਖ ਨੇ ਕੀਤਾ ਹੈਇਸ ਕਹਾਣੀ ਵਿੱਚ ਵੱਡਾ ਨੁਕਸ ਹੈ ਕਿ ਇੱਕ ਆਦਮੀ ਦੇ ਆਉਣ ਨਾਲ, ਸਾਰੇ ਪੰਛੀ ਉਡ ਗਏ, ਹੁਣ ਤਾਂ ਉਹ ਦੋ ਸਨ

ਦਰਅਸਲ ਸਮਾਜ ਦਾ ਇੱਕ ਵਰਗ, ਅਜਿਹੀਆਂ ਕਥਾਵਾਂ ਰਾਹੀਂ ਮਨੁੱਖ ਦੀ ਅਸਲੀਅਤ ਨੂੰ ਤੋੜ-ਮਰੋੜ ਕੇ ਪੇਸ਼ ਕਰਦਾ ਹੈ ਤੇ ਆਪਣਾ ਉੱਲੂ ਸਿੱਧਾ ਕਰਦਾ ਹੈ

ਇਹੀ ਗੱਲ ਸਿਆਸਤ ਬਾਰੇ ਹੈਸਿਆਸਤ ਦਾ ਜੋ ਪੱਖ ਉਭਾਰਿਆ-ਉਸਾਰਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਉਹ ਕੁਝ ਮਤਲਬੀ, ਖੁਦਗਰਜ਼ ਲੋਕਾਂ ਦੀ ਪਹੁੰਚ ਹੈਤੁਸੀਂ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੇ ਅਨੇਕਾਂ ਹੋਰ ਭਾਵ ਵੀ ਜਾਣਦੇ ਹੋ‘ਮੈਨੂੰ ਦੁਸ਼ਮਣਾਂ ਦੀ ਲੋੜ ਨਹੀਂ, ਦੋਸਤ ਹੀ ਕਾਫ਼ੀ ਨੇ’ ਮਤਲਬ ਕਿ ਦੋਸਤ ਦੁਸ਼ਮਣ ਤੋਂ ਵੀ ਭੈੜੇ ਨੇਦੋਸਤ ਦੇ ਸੰਕਲਪ ਨੂੰ ਧੁੰਦਲਾ ਕਰਨ, ਉਸ ਦਾ ਅਕਸ ਵਿਗਾੜਨ ਦੀ ਗੱਲ ਹੈ

ਦੋਸਤੀ ਇੱਕ ਦਿਨ ਵਿੱਚ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦੀਮੈਂ ਅਕਸਰ ਦੋਸਤੀ ਦੇ ਸੰਕਲਪ ਨੂੰ ਲੈ ਕੇ ਕਿਹਾ ਹੈ ਕਿ ਕਲਾਸ/ਸਕੂਲ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਵਿੱਚ ਅਨੇਕਾਂ ਹੀ ਬੱਚੇ ਹੁੰਦੇ ਨੇਚਾਰ-ਪੰਜ ਸਾਲ ਬਾਅਦ ਪੂਰੀ ਕਲਾਸ ਵਿੱਚ ਦੋ-ਤਿੰਨ ਦੋਸਤ ਹੁੰਦੇ ਨੇਕਿਉਂ ਨੇ ਉਹ ਦੋਸਤ? ਹੁਣ ਦੋਸਤ ਦੁਸ਼ਮਣ ਕਿਵੇਂ ਹੋ ਗਏ? ਤੁਸੀਂ ਪਛਾਣ ਕੇ, ਸੋਚ ਕੇ ਦੋਸਤੀ ਨਹੀਂ ਕੀਤੀ ਜਾਂ ਤੁਸੀਂ ਸੁਚੇਤ ਨਹੀਂ ਰਹੇ ਕਿ ਕਦੋਂ ਦੋਸਤ ਦੁਸ਼ਮਣ ਬਣਨ ਬਾਰੇ ਸੋਚਣ ਲੱਗਿਆ ਸਿਆਸਤ ਬਾਰੇ ਇਹੀ ਗੱਲ ਹੈਧਾਰਨਾ ਮਹਿਬੂਬ ਵਾਲੀ ਵੀ ਹੈ ਪਰ ਇਸ ਨੂੰ ਵਿਗਾੜ ਦਿੱਤਾ ਤੇ ਜੋ ਚਾਹੁੰਦੇ ਸੀ ਉਹ ਹਾਸਲ ਕਰ ਲਿਆ

ਸਿਆਸਤ ਦੇ ਵਿਗੜੇ ਰੂਪ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਕਿੱਥੋਂ ਤੇ ਕਦੋਂ ਹੋਈ ਹੋਵੇਗੀਸਿਆਸਤ ਦਾ ਛੋਟਾ ਰੂਪ ਤਾਂ ਸਾਡੇ ਪਰਿਵਾਰ ਵਿੱਚ ਹੈਮਾਂ-ਪਿਉ, ਪਰਿਵਾਰ ਵਿੱਚ ਬੱਚੇਬੱਚਿਆਂ ਦੀ ਸਾਂਭ-ਸੰਭਾਲਮਾਂ ਦੀ ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰੀ, ਘਰ ਸਾਂਭੇਪਿਉ ਜਾਵੇ ਕੁਝ ਕਮਾ ਕੇ ਲਿਆਵੇ। ਪਰਿਵਾਰ, ਕਬੀਲਾ, ਜੰਗਲੀ ਜੀਵਨ, ਇਸ ਪਿਛੋਕੜ ਵਿੱਚ ਕੀ ਹੈ? ਮਰਦ ਜਾ ਰਹੇ ਹਨ ਸ਼ਿਕਾਰ ਕਰਨ, ਕੁਝ ਫੜ-ਫੜਾ ਕੇ ਲਿਆਉਣ ਲਈਸਭ ਦਾ ਪੇਟ ਭਰਨਾ ਹੈ, ਸਭ ਨੂੰ ਬਰਾਬਰ ਵੰਡ ਕੇ ਦੇਣਾ ਹੈਲੋੜ ਮੁਤਾਬਕ ਬਰਾਬਰ, ਜਿੰਨਾ ਜਿਸਦੀ ਲੋੜ ਹੈਅੱਜ ਜੋ ਸੰਕਲਪ ਹੈ, ਇਕੁਇਟੀ ਦਾ ਜੋ ਕਿ ਲੋੜ ਮੁਤਾਬਕ ਬਰਾਬਰ ਹੈਸਭ ਨੂੰ ਬਰਾਬਰ, ਇਕੁਅਲ ਹੈ

ਸਿਆਸਤ ਇਹ ਮੰਗ ਕਰਦੀ ਹੈ, ਸਭ ਨੂੰ ਬਰਾਬਰ, ਲੋੜ ਮੁਤਾਬਕ ਬਰਾਬਰਫਿਰ ਜਦੋਂ ਇਸ ਵੰਡ ਵਿੱਚ ਕਾਣ ਪੈਂਦੀ ਹੈ, ਸਭ ਨੂੰ ਬਰਾਬਰੀ ਦਾ ਸੰਕਲਪ ਟੁੱਟਦਾ ਹੈ ਤਾਂ ਵਿਗਾੜ ਪੈਂਦਾ ਹੈਲਾਲਚ-ਲੋਭ, ਵਿਤਕਰਾ ਥਾਂ ਲੈਣ ਲੱਗਦਾ ਹੈਸਵਾਲ ਹੈ ਕਿ ਵੰਡ ਕਿਸ ਦੇ ਹੱਥ ਹੈਉਹ ਕਿਸ ਨੇ ਚੁਣਿਆ ਹੈ? ਉਹ ਆਪਣੀ ਵੰਡ ਵਾਲੀ ਤਾਕਤ, ਉਹ ਪਦਵੀ ਬਣਾਈ ਰੱਖਣ ਲਈ ਕੀ-ਕੀ ਪੈਂਤੜੇ ਵਰਤਦਾ ਹੈਇਹ ਪਹਿਲੂ ਸਿਆਸਤ ਵਿੱਚ ਉੱਭਰਵਾਂ ਹੋ ਗਿਆ

ਰਾਜਨੀਤੀ ਪੇਸ਼ਾ ਹੋ ਗਈ, ਬਾਜ਼ਾਰ ਵਿੱਚ ਆ ਗਈਕਾਮਰੇਡ ਸਤਪਾਲ ਡਾਂਗ ਦੇ ਵਿਚਾਰ ਤੇ ਫਿਰ ਮਾਰਕਸ ਨਾਲ ਹੋਈ ਮੁਲਾਕਾਤ, ਜਦੋਂ ਦੋਸਤੀ ਵਿੱਚ ਬਦਲਣ ਲੱਗੀਉਸ ਨਾਲ ਨੇੜਤਾ ਨੇ ਰਾਜਨੀਤੀ ਦੀ ਸਮਝ ਨੂੰ ਹੋਰ ਗੂੜ੍ਹਾ, ਪੀਢਾ ਕੀਤਾ ਤਾਂ ਮੈਂ ਮਹਿਬੂਬ ਦੇ ਲਹਿਜ਼ੇ ਵਿੱਚ ਆ ਗਿਆ

ਮਾਰਕਸ ਦੀ ਰਾਜਨੀਤਿਕ ਨਜ਼ਰ, ਸਭ ਲਈ ਬਰਾਬਰ ਵਾਲੇ, ਇਸ ਸੰਕਲਪ ਦੀ ਹੈ ਕਿ ਸਮਰੱਥਾ ਮੁਤਾਬਕ ਕੰਮ, ਲੋੜ ਮੁਤਾਬਕ ਹਾਸਿਲ ਕਰਨਾਮੈਂ ਸਿਹਤ ਦੇ ਪਰਿਪੇਖ ਵਿੱਚ ਇਸ ਨੂੰ ਸਮਝਿਆ ਤੇ ਉਭਾਰਿਆਸਿਹਤ ਸਭ ਤੋਂ ਸਟੀਕ ਉਦਾਹਰਣ ਹੈਗਰੀਬ-ਕਮਜ਼ੋਰ, ਛੇਤੀ ਬਿਮਾਰ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਤੇ ਜ਼ਿਆਦਾ ਘਾਤਕ ਬਿਮਾਰੀ ਦਾ ਸ਼ਿਕਾਰਉਸ ਨੂੰ ਸਿਹਤ ਸਹੂਲਤਾਂ ਦੀ ਵੱਧ ਲੋੜ ਹੈ ਇੱਥੇ ਮਸਲਾ ਬਰਾਬਰੀ ਦਾ ਨਹੀਂ, ਲੋੜ ਮੁਤਾਬਕ ਇਲਾਜ, ਉਸ ਦੀ ਸਿਹਤ ਸਲਾਮਤੀ ਦਾ ਹੈ ਤਾਂ ਜੋ ਉਹ ਸਮਾਜ ਅਤੇ ਪਰਿਵਾਰ ਲਈ ਕਾਰਗਰ ਸਾਬਿਤ ਹੋ ਸਕੇਆਪ ਜੀਅ ਸਕੇ ਤੇ ਪਰਿਵਾਰ ਨੂੰ ਜ਼ਿੰਦਾ ਰੱਖ ਸਕੇ, ਸਮਾਜ ਵਿੱਚ ਆਪਣਾ ਹਿੱਸਾ ਪਾ ਸਕੇ

ਇਹ ਕੌਣ ਤੈਅ ਕਰਦਾ ਹੈ, ਸਿਆਸਤ, ਸਿਆਸੀ ਲੋਕਸਿਹਤ ਨੀਤੀ ਕੌਣ ਬਣਾਉਂਦਾ ਹੈ? ਮੈਂ ਬਣਾਉਂਦਾ, ਮੈਨੂੰ ਸਮਝ ਹੈ, ਮੇਰੀ ਲਿਆਕਤ ਹੈ, ਸਮਰੱਥਾ ਹੈਮੇਰਾ ਐੱਮ. ਡੀ. ਦਾ ਵਿਸ਼ਾਪਰ ਲਾਗੂ ਕੌਣ ਕਰੇਗਾ? ਸਭ ਨੂੰ ਬਰਾਬਰ ਇਲਾਜ ਮਿਲੇ। ਵੈਸੇ ਤਾਂ ਸੰਕਲਪ ਵੱਡਾ ਹੈ ਕਿ ਉਹ ਸਭ ਸਹੂਲਤਾਂ ਮਿਲਣ ਕਿ ਲੋਕ ਬਿਮਾਰ ਹੀ ਨਾ ਹੋਣਜਿਵੇਂ ਖੁਰਾਕ, ਵਧੀਆ ਨੌਕਰੀ, ਹਵਾ-ਪਾਣੀ, ਸਾਫ਼ ਸੁਥਰਾ ਮਾਹੌਲ, ਰਹਿਣ ਲਈ ਸਿਹਤਮੰਦ ਘਰ, ਹੋਰ ਜੋ ਵੀ ਮਨੁੱਖੀ ਲੋੜਾਂ ਨੇ

ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਸੂਖ਼ਮ ਤੋਂ ਸੂਖ਼ਮ ਚੀਜ਼ ਦਾ ਮਨੁੱਖ ਨਾਲ ਵਾਸਤਾ ਹੈ, ਉਹ ਸਿਆਸਤ ਤੈਅ ਕਰਦੀ ਹੈ ਤਾਂ ਫਿਰ ਪਲ-ਪਲ, ਹਰ ਪਲ ਸਿਆਸਤ ਕਿਉਂ ਨਹੀਂ? ਕਿਉਂ ਹਰ ਥਾਂ ਇਸ ਨੂੰ ਵਰਜਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ? ਇਸ ਸਾਜ਼ਿਸ਼ ਨੂੰ ਵੀ ਸਮਝਣਾ ਹੈ, ਮੈਂ ਤਾਂ ਇਹੀ ਸਮਝਿਆ ਹੈਮੈਂ ਤਾਂ ਹਰ ਕਦਮ, ਹਰ ਪਲ ਸਿਆਸਤ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਆਲੇ-ਦੁਆਲੇ, ਅੰਗ-ਸੰਗ ਮਹਿਸੂਸ ਕਰਦਾ ਹਾਂਤੁਸੀਂ ਵੀ ਕਰੋਗੇ ਤਾਂ ਨਿਸ਼ਚਿਤ, ਇਸ ਸਮਝ ਨੂੰ ਇਸਤੇਮਾਲ ਕਰ ਸਕੋਗੇਜ਼ਿੰਦਗੀ ਨੂੰ ਬਿਹਤਰ ਬਣਾਉਣ ਵਾਲੇ ਸਵਾਲ ਖੜ੍ਹੇ ਕਰ ਸਕੋਗੇ, ਘੱਟੋ ਘੱਟ ਸੋਚ ਤਾਂ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋਵੇਗੀ ਹੀਸੋਚ ਹੀ ਪਹਿਲਾ ਕਦਮ ਹੈਸੋਚਦੇ ਸੋਚਦੇ ਮੈਂ ਲਿਖਣ ਲੱਗਿਆ ਹੈ ਤੇ ਫਿਰ ਬੋਲਣ ਲੱਗਿਆਸਵਾਲ ਖੜ੍ਹੇ ਕਰਨ ਲੱਗਿਆਇਹੀ ਤਰਤੀਬ ਹੈ, ਅਜ਼ਮਾ ਕੇ ਦੇਖਣਾ

*****

ਨੋਟ: ਹਰ ਲੇਖਕ ‘ਸਰੋਕਾਰ’ ਨੂੰ ਭੇਜੀ ਗਈ ਰਚਨਾ ਦੀ ਕਾਪੀ ਆਪਣੇ ਕੋਲ ਸੰਭਾਲਕੇ ਰੱਖੇ।

(3732)

(ਸਰੋਕਾਰ ਨਾਲ ਸੰਪਰਕ ਲਈThis email address is being protected from spambots. You need JavaScript enabled to view it.)

About the Author

ਡਾ. ਸ਼ਿਆਮ ਸੁੰਦਰ ਦੀਪਤੀ

ਡਾ. ਸ਼ਿਆਮ ਸੁੰਦਰ ਦੀਪਤੀ

Professor, Govt. Medical College,
Amritsar, Punjab, India.
Phone: (91 - 98158 - 08506)
Email: (drdeeptiss@gmail.com)

More articles from this author