“ਤਿਆਰੀ ਬਾਰੇ ਤਾਂ ਸਾਡੇ ਕੋਲੋਂ ਕੁਝ ਵੀ ਹੁਣ ਲੁਕਿਆ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਸੁਚੇਤ ਤਾਂ ਹੁਣ ਵੀ ...”
(28 ਜੂਨ 2021)
ਕਰੋਨਾ ਮਹਾਂਮਾਰੀ ਨੂੰ ਲੈ ਕੇ ਤੀਸਰੀ ਲਹਿਰ ਦੇ ਆਉਣ ਦੀ ਚਰਚਾ ਆਮ ਲੋਕਾਂ ਦੇ ਮੂੰਹ ’ਤੇ ਹੈ ਤੇ ਹੁਣ ਕੁਝ ਕੁ ਦਿਨਾਂ ਤੋਂ ਮੀਡੀਆ ਵਿੱਚ ਵੀ ਸੁਣਨ ਨੂੰ ਮਿਲ ਰਹੀ ਹੈ। ਇਸ ਬਾਰੇ ਵੀ ਇੱਕ ਪਹਿਲੂ, ਜੋ ਸਭ ਦੇ ਮਨਾਂ ਨੂੰ ਭੈਅਭੀਤ ਕਰ ਰਿਹਾ ਹੈ, ਉਹ ਹੈ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਤੌਰ ’ਤੇ ਉਭਾਰਿਆ ਜਾਣਾ ਕਿ ਤੀਸਰੀ ਲਹਿਰ ਬੱਚਿਆਂ ਨੂੰ ਵੱਧ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਕਰੇਗੀ।
ਇਸਦਾ ਆਧਾਰ ਸਭ ਦਾ ਵੱਖੋ ਵੱਖ ਹੈ। ਇਸ ਬਾਰੇ ਮਹਾਂਮਾਰੀ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਗਾਂ ਦੀ ਕੀ ਰਾਏ ਹੈ ਜਾਂ ਕਰੋਨਾ ਟਾਸਕ ਫੋਰਸ ਦੇ ਮੈਂਬਰ ਕੀ ਕਹਿ ਰਹੇ ਹਨ, ਕਿਤੇ-ਕਿਤੇ ਬੱਚਿਆਂ ਦੇ ਮਾਹਿਰ ਕੀ ਗੱਲ ਕਰ ਰਹੇ ਹਨ, ਪਰ ਕਿਸੇ ਵੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੀ ਸਪਸ਼ਟਤਾ ਦੀ ਘਾਟ ਹੈ। ਤੀਸਰੀ ਲਹਿਰ ਦਾ ਡਰ ਇਸ ਲਈ ਵੀ ਵੱਧ ਹੈ ਕਿ ਲੋਕਾਂ ਦੇ ਮਨਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਦੂਸਰੀ ਲਹਿਰ ਨਾਲ ਹੋਈ ਤਬਾਹੀ ਦੇ ਦ੍ਰਿਸ਼ ਅਜੇ ਧੁੰਦਲੇ ਨਹੀਂ ਹੋਏ ਹਨ। ਭਾਵੇਂ ਕਿ ਦੂਸਰੀ ਲਹਿਰ ਦੀ ਤਬਾਹੀ ਦੇ ਵਿਸ਼ਲੇਸ਼ਣ ਤੋਂ ਇਹ ਗੱਲ ਸਾਫ਼ ਸਪਸ਼ਟ ਤੌਰ ’ਤੇ ਉੱਭਰ ਕੇ ਸਾਹਮਣੇ ਆਈ ਹੈ ਕਿ ਉਸ ਪਿੱਛੇ ਵਾਇਰਸ ਤੋਂ ਵੱਧ ਵਿਵਸਥਾ ਦਾ ਕਸੂਰ ਹੈ। ਤੀਸਰੀ ਲਹਿਰ ਅਤੇ ਬੱਚੇ, ਇਸ ਖ਼ਬਰ ਨਾਲ ਹੁਣ ਬੱਚਿਆਂ ਦੇ ਲਈ ਤਿਆਰੀ ਦੀਆਂ ਖ਼ਬਰਾਂ ਵੀ ਘਬਰਾਹਟ ਵਧਾ ਰਹੀਆਂ ਹਨ। ਨਿਸ਼ਚਿਤ ਹੀ ਕੋਈ ਵੀ ਪਰਿਵਾਰ ਵੱਡੀ ਉਮਰ ਦੇ ਵਿਛੋੜੇ ਨੂੰ ਤਾਂ ਬਰਦਾਸ਼ਤ ਕਰ ਸਕਦਾ ਹੈ, ਪਰ ਬੱਚਿਆਂ ਨੂੰ ਲੈ ਕੇ ਚਿੰਤਤ ਹੋਣਾ ਸੁਭਾਵਿਕ ਹੀ ਹੈ।
ਤੀਸਰੀ ਲਹਿਰ ਦਾ ਸੱਚ ਕੀ ਹੈ ਤੇ ਇਸ ਨਾਲ ਜੁੜੇ, ਪ੍ਰਚਾਰੇ ਜਾ ਰਹੇ ਭੈਅ ਅਤੇ ਵਹਿਮਾਂ ਦਾ ਵੇਰਵਾ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਹੈ:
ਤੀਸਰੀ ਲਹਿਰ ਬਾਰੇ ਅੰਦੇਸ਼ੇ ਦਾ ਵਿਗਿਆਨਕ ਆਧਾਰ ਕੀ ਹੈ?
ਤੀਸਰੀ ਲਹਿਰ ਬਾਰੇ ਕਈ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੇ ਅੰਦੇਸ਼ੇ ਹਨ। ਏਮਜ਼ ਦਿੱਲੀ ਦੇ ਡਾਇਰੈਕਟਰ ਦਾ ਤਾਂ ਕਹਿਣਾ ਹੈ ਕਿ ਤੀਸਰੀ ਲਹਿਰ ਆਵੇਗੀ ਹੀ ਨਹੀਂ। ਇਹਨਾਂ ਲਹਿਰਾਂ ਦਾ ਇੱਕ ਇਤਿਹਾਸਕ ਆਧਾਰ ਵੀ ਹੈ ਕਿ ਸਪੈਨਿਸ਼ ਫਲੂ (1918) ਦੀਆਂ ਚਾਰ ਲਹਿਰਾਂ ਆਈਆਂ ਤੇ ਉਸ ਨੇ ਦੋ ਸਾਲ ਲਏ। ਸਪੈਨਿਸ਼ ਫਲੂ ਨੇ ਤਕਰੀਬਨ 50 ਕਰੋੜ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਲਪੇਟ ਵਿੱਚ ਲਿਆ। ਪਰ ਉਹ ਸਮਾਂ ਹੋਰ ਸੀ। ਮੈਡੀਕਲ ਵਿਗਿਅਨ ਕੋਲ ਵੀ ਮੁੱਢਲੇ ਦਰਜੇ ਦੀ ਮੁਹਾਰਤ ਨਹੀਂ ਸੀ ਤੇ ਵੈਕਸੀਨ ਵੀ ਅਜੇ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਵਿਕਸਿਤ ਨਹੀਂ ਸੀ ਹੋਈ ਭਾਵੇਂ ਕਿ ਚੇਚਕ ਦਾ ਟੀਕਾ, ਐਡਵਰਡ ਜੈਨਰ ਨੇ 1798 ਵਿੱਚ ਬਣਾ ਲਿਆ ਸੀ। ਹੁਣ ਤੀਸਰੀ ਲਹਿਰ ਬਾਰੇ ਅੰਦੇਸ਼ੇ ਸਾਰੇ ਦੇਸ਼ਾਂ ਦੇ ਮਹਿਰਾਂ ਦੇ ਆਪਣੇ ਆਪਣੇ ਤਜਰਬਿਆਂ ਅਤੇ ਉਸ ਦੇਸ਼ ਦੀ ਸਿਹਤ ਸਥਿਤੀ ਦੇ ਆਧਰ ’ਤੇ ਅੱਡ ਅੱਡ ਹਨ। ਦੂਸਰੀ ਲਹਿਰ ਦੀ ਜੋ ਤਬਾਹੀ ਅਸੀਂ ਦੇਖੀ ਹੈ, ਉਸ ਦੀ ਮਿਸਾਲ ਦੁਨੀਆਂ ਵਿੱਚ ਹੋਰ ਨਹੀਂ ਹੈ।
ਕਰੋਨਾ ਦੀ ਤੀਸਰੀ ਲਹਿਰ ਦਾ ਇੱਕ ਸਬੰਧ, ਲੋਕਾਂ ਵਿੱਚ ਹਰਡ ਇਮੀਉਨਿਟੀ (Herd Immunity) ਨਾਲ ਹੈ। ਕਰੋਨਾ ਮਹਾਂਮਾਰੀ ਨੂੰ ਲੈ ਕੇ, ਹਰਡ ਇਮੀਊਨਿਟੀ ਦੀ ਗੱਲ ਹੁੰਦੀ ਰਹੀ ਹੈ। ਇਸਦਾ ਵਿਗਿਆਨਕ ਪੱਖ ਹੈ ਕਿ ਵਾਇਰਸ ਕਿੰਨੇ-ਕੁ ਲੋਕਾਂ ਵਿੱਚ ਜਾ ਚੁੱਕਾ ਹੈ ਤਾਂ ਜੋ ਉਹ ਲੋਕ ਘੇਰਾਬੰਦੀ ਕਰ ਕੇ, ਬਾਕੀਆਂ ਨੂੰ ਬਚਾ ਸਕਣ। ਇਹ ਸਥਿਤੀ ਉਦੋਂ ਬਣਦੀ ਹੈ ਜਦੋਂ 60-70 ਫੀਸਦੀ ਲੋਕਾਂ ਵਿੱਚ ਵਾਇਰਸ ਚਲਾ ਜਾਵੇ। ਪਹਿਲੀ ਲਹਿਰ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਲੋੜੀਂਦੀ ਹਰਡ ਇਮੀਊਨਿਟੀ ਨਹੀਂ ਹੋਈ ਤੇ ਹੁਣ ਇੱਕ ਅੰਦਾਜ਼ੇ ਮੁਤਾਬਕ ਪਹਿਲਾਂ ਤੋਂ ਇਹ ਵੱਧ ਹੈ। ਪਰ ਇੱਕ ਗੱਲ ਹੋਰ ਹੈ ਕਿ ਹੁਣ ਵੈਕਸੀਨ ਦੇ ਕੇ ਵੀ ਹਰਡ ਇਮੀਊਨਿਟੀ ਦਰ ਵਧਾਉਣ ਦਾ ਕੰਮ ਹੋ ਰਿਹਾ ਹੈ।
ਬੱਚਿਆਂ ਨੂੰ ਵੱਧ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਕਰਨ ਦਾ ਕੋਈ ਆਧਾਰ ਹੈ ਜਾਂ ਸਭ ਦੇ ਅੰਦੇਸ਼ੇ ਹੀ ਹਨ?
ਇੱਕ ਪੱਖ ਤਾਂ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਪਹਿਲੀ ਲਹਿਰ ਵਿੱਚ ਵੱਡੀ ਉਮਰ ਦੇ ਲੋਕ ਵੱਧ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਹੋਏ ਤੇ ਦੂਸਰੀ ਲਹਿਰ ਵਿੱਚ ਨੌਜਵਾਨ ਵੀ ਕਾਫ਼ੀ ਜ਼ਿਆਦਾ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਹੋਏ। ਇਸ ਤਰੀਕੇ ਨਾਲ ਇੱਕ ਅੰਦਾਜ਼ਾ ਲੱਗਿਆ ਕਿ ਬੱਚੇ ਹੀ ਹਨ ਜੋ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਨਹੀਂ ਹੋਏ ਤੇ ਹੁਣ ਵਾਇਰਸ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਮਾਰ ਹੇਠ ਲਵੇਗਾ।
ਇਸ ਅੰਦੇਸ਼ੇ ਦਾ ਇੱਕ ਪੱਖ ਹੋਰ ਹੈ ਕਿ ਇਹ ਵੀ ਨਹੀਂ ਕਿ ਬੱਚੇ ਬਿਲਕੁਲ ਹੀ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਨਹੀਂ ਹੋਏ ਤੇ ਇਹ ਵੀ ਸੱਚ ਹੈ ਕਿ ਅਜੇ ਸਾਰੇ ਹੀ ਨੌਜਵਾਨ ਜਾਂ ਬਜ਼ੁਰਗ ਇਸਦੇ ਲਪੇਟ ਵਿੱਚ ਆ ਗਏ ਹੋਣ। ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਜੇ ਤੀਸਰੀ ਲਹਿਰ ਆਈ ਵੀ ਤਾਂ ਉਹ ਇਕੱਲਿਆਂ ਬੱਚਿਆਂ ਨੂੰ ਹੀ ਨਹੀਂ, ਸਾਰੇ ਵਰਗਾਂ ਨੂੰ ਹੀ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਕਰੇਗੀ।
ਜਦੋਂ ਬੱਚੇ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਹੋਣਗੇ ਤਾਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਨਾਜ਼ੁਕ ਸਰੀਰ ਦੇ ਤਹਿਤ ਉਹ ਤਾਂ ਫਿਰ ਵੱਧ ਸੰਜੀਦਾ ਹਾਲਤ ਵਿੱਚ ਪਹੁੰਚਣਗੇ।
ਕਰੋਨਾ ਮਹਾਂਮਾਰੀ ਦੇ ਹਮਲੇ ਨੂੰ ਲੈ ਕੇ ਹੁਣ ਤਕ ਜਿੰਨੇ ਵੀ ਬੱਚੇ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਹੋਏ ਹਨ, ਜੋ ਕਿ ਪੰਜਾਹ ਹਜ਼ਾਰ ਦੇ ਕਰੀਬ ਬਣਦੇ ਹਨ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚ ਵੀ 90-92 ਫੀਸਦੀ ਵਿੱਚ ਉਹੀ ਮਾਮੂਲੀ ਲੱਛਣ ਸਨ, ਬੁਖਾਰ, ਖਾਂਸੀ, ਟੇਸਟ ਅਤੇ ਸਮੈਲ ਦਾ ਚਲੇ ਜਾਣਾ, ਪੇਟ ਦੀ ਖਰਾਬੀ ਆਦਿ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਕਿਸੇ ਨੂੰ ਵੀ ਹਸਪਤਾਲ ਦੀ ਲੋੜ ਨਹੀਂ ਪਈ। ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਜੋ ਦਾਖਲ ਵੀ ਹੋਏ ਹਨ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚ ਵੀ ਇਹ ਘਾਤਕ ਸਥਿਤੀ ਬਹੁਤ ਹੀ ਘੱਟ ਦੇਖੀ ਗਈ ਹੈ। ਬੱਚੇ ਨਾਜ਼ੁਕ ਜ਼ਰੂਰ ਹਨ, ਪਰ ਇੱਕ ਉਤਸ਼ਾਹ ਵਧਾਉ ਪੱਖ ਹੈ ਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਇਮੀਊਨ ਸਿਸਟਮ ਇੰਨਾ ਵਿਕਸਿਤ ਨਹੀਂ ਹੋਇਆ ਹੁੰਦਾ ਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ‘ਮਾਰੂ ਸ਼ੋਕ ਸਿਨਡਰੋਮ’ ਵਿੱਚ ਲੈ ਜਾਵੇ।
ਇੱਕ ਪੱਖ ਹੋਰ ਵੀ ਹੌਸਲਾ ਦੇਣ ਵਾਲਾ ਹੈ ਕਿ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਬੱਚਿਆਂ ਵਿੱਚੋਂ 70 ਫੀਸਦੀ ਬੱਚੇ ਕਿਸੇ ਵੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਵੱਡੇ ਲੋਕਾਂ ਵਾਲੀਆਂ ਬਿਮਰੀਆਂ, ਜਿਵੇਂ ਸ਼ੂਗਰ ਰੋਗ, ਦਿਲ ਦੀਆਂ ਬਿਮਾਰੀਆਂ ਜਾਂ ਅਜਿਹੀਆਂ ਹੋਰ ਤੋਂ ਦੂਰ ਸਨ। ਜ਼ਿਆਦਾ ਬੱਚੇ ਸਿਹਤਮੰਦ ਸਨ ਤੇ ਉਹ ਸੰਜੀਦਾ ਹਾਲਤ ਵਿੱਚ ਪਹੁੰਚਣ ਤੋਂ ਬਚੇ ਰਹੇ।
ਹੁਣ ਤਾਂ ਵੈਕਸੀਨ ਆ ਗਈ ਹੈ, ਹੁਣ ਫਿਰ ਤੀਸਰੀ ਲਹਿਰ ਕਿਉਂ?
ਇਹ ਇੱਕ ਵਾਜਿਬ ਅਤੇ ਵਿਗਿਆਨਕ ਸਮਝ ਦਾ ਸੂਚਕ ਹੈ ਕਿ ਵੈਕਸੀਨ ਨੂੰ ਹੀ ਇਸਦਾ ਆਖਰੀ ਹਥਿਆਰ ਕਿਹਾ ਜਾ ਰਿਹਾ ਸੀ। ਫਿਰ ਤੀਸਰੀ ਲਹਿਰ ਦਾ ਅੰਦੇਸ਼ਾ ਤਾਂ ਠੀਕ ਨਹੀਂ ਲਗਦਾ। ਨਾਲੇ ਹੁਣ ਸਾਡੇ ਕੋਲ ਇਹ ਖ਼ਬਰ ਵੀ ਹੈ ਕਿ ਅਮਰੀਕਾ ਨੇ 70 ਫੀਸਦੀ ਆਬਾਦੀ ਨੂੰ ਟੀਕਾ ਲਗਾ ਦਿੱਤਾ ਹੈ ਤੇ ਲੋਕਾਂ ਉੱਤੇ ਲੱਗੀਆਂ ਸਾਰੀਆਂ ਬੰਦੀਆਂ (ਮਾਸਕ, ਸਮਾਜਿਕ ਦੂਰੀ) ਹਟਾ ਦਿੱਤੀਆਂ ਗਈਆਂ ਹਨ।
ਇਸੇ ਸੰਦਰਭ ਵਿੱਚ ਹੀ, ਦੂਸਰੇ ਪਾਸੇ ਬੱਚਿਆਂ ਲਈ ਵੈਕਸੀਨ ਬਣੀ ਨਹੀਂ ਹੈ ਜਾਂ ਕਹੀਏ ਅਜੇ ਪਰਖ ਨਹੀਂ ਹੋਈ ਹੈ। ਅਮਰੀਕਾ ਦੀ ਫਾਈਜ਼ਰ ਕੰਪਨੀ ਨੇ ਪਰਖ ਕੀਤੀ ਹੈ ਤੇ ਬਾਰਾਂ ਸਾਲ ਤੋਂ ਵੱਡੀ ਉਮਰ ਦੇ ਬੱਚਿਆਂ ਲਈ, ਇਸ ਨੂੰ ਲਗਾਉਣ ਲਈ ਮੰਜੂਰੀ ਲੈ ਲਈ ਹੈ। ਭਾਰਤ ਦੀ ਕੰਪਨੀ, ਬਾਓਟੈੱਕ ਨੂੰ, ਕੋਵੈਕਸੀਨ ਦੇ ਬੱਚਿਆਂ ਵਿੱਚ ਪਰਖ਼ ਲਈ ਮੰਜੂਰੀ ਮਿਲੀ ਹੈ।
ਜਿੱਥੋਂ ਤਕ ਸਾਡੇ ਦੇਸ਼ ਦੀ ਹਾਲਤ ਦਾ ਸਵਾਲ ਹੈ, ਸਾਡੇ ਕੋਲ ਹਰਡ ਇਮੀਉਨਿਟੀ ਵੀ ਨਹੀਂ ਹੈ ਤੇ ਜੋ ਵੈਕਸੀਨ ਮੰਗਵਾਉਣੀ ਸੀ, ਉਸ ਵਿੱਚ ਵੀ ਪਛੜ ਗਏ ਹਾਂ। ਅੰਦਾਜ਼ਾ ਲਗਾਉ ਕਿ 16 ਜੂਨ ਤਕ ਦੇਸ਼ ਦੀ 3.5 ਫੀਸਦੀ ਆਬਾਦੀ ਨੂੰ ਦੋਵੇਂ ਖੁਰਾਕਾਂ ਲੱਗੀਆਂ ਹਨ ਤੇ 15 ਫੀਸਦੀ ਨੂੰ ਇੱਕ ਟੀਕਾ। ਇਹ 60-70% ਕਦੋਂ ਤਕ ਲੱਗੇਗਾ, ਉਸ ਬਾਰੇ ਵੀ ਕੋਈ ਯਕੀਨੀ ਨਕਸ਼ਾ ਸਾਡੇ ਕੋਲ ਨਹੀਂ ਹੈ।
ਵੈਕਸੀਨ ਨੂੰ ਲੈ ਕੇ ਕਾਫ਼ੀ ਹਫੜਾ-ਦਫੜੀ ਦੇਖੀ ਜਾ ਰਹੀ ਹੈ, ਜਦੋਂ ਕਿ ਸਾਡੇ ਦੇਸ਼ ਅੰਦਰ ਦੋ ਕੰਪਨੀਆਂ ਵੈਕਸੀਨ ਬਣਾ ਰਹੀਆਂ ਹਨ ਤੇ ਬਜਟ ਵਿੱਚ ਵੀ 35000 ਕਰੋੜ ਸਿਰਫ਼ ਵੈਕਸੀਨ ਲਈ ਐਲਾਨੇ ਗਏ ਸਨ।
ਕਰੋਨਾ ਮਹਾਂਮਾਰੀ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਤੋਂ ਹੀ, ਜਦੋਂ ਦੇਸ਼ ਦੀਆਂ ਕੰਪਨੀਆਂ ਨੇ ਵੈਕਸੀਨ ਪੈਦਾਵਾਰ ਦੀ ਦਿਸ਼ਾ ਵਿੱਚ ਕੰਮ ਸੰਭਾਲਿਆ, ਸਿਆਸਤ ਹੁੰਦੀ ਰਹੀ ਹੈ। ਪਿਛਲੇ ਸਾਲ 15 ਅਗਸਤ ਨੂੰ ਦੇਸ਼ ਦੇ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਦੀ ਚਾਹਤ, ਫਿਰ ਦੇਸ਼ ਨੂੰ ਮੋਹਰੀ ਦੇਸ਼ ਘੋਸ਼ਿਤ ਕਰਨ ਦੇ ਚੱਕਰ ਵਿੱਚ, ਕੋਵੈਕਸੀਨ ਭਾਰਤੀ ਕੰਪਨੀ ਨੂੰ ਤੇਜ਼ੀ ਵਿੱਚ ਐਮਰਜੈਂਸੀ ਇਸਤੇਮਾਲ ਲਈ ਸਾਰਟੀਫਿਕੇਟ ਦੇਣਾ, ਜਿਸ ਬਾਰੇ ਵਿਸ਼ਵ ਸਿਹਤ ਸੰਸਥਾ ਦੀ ਸੂਚੀ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਨਾ ਹੋਣ ਦੀ ਗੱਲ ਸਾਹਮਣੇ ਆ ਰਹੀ ਹੈ, ‘ਦੁਨੀਆਂ ਦੀ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡੀ ਟੀਕਾਕਰਨ ਮੁਹਿੰਮ’ ਦੀ ਖ਼ਬਰ ਬਣਾਉਣ ਦੀ ਇੱਛਾ ਤੇ ਫਿਰ ਸਥਿਤੀ ਨਾ ਸੰਭਾਲਣ ਦੀ ਸੂਰਤ ਵਿੱਚ, ਰਾਜਾਂ ਦੇ ਹੱਥ ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰੀ ਦੇਣ ਦੀ ਗੱਲ, ਸੁਪਰੀਮ ਕੋਰਟ ਦਾ ਵਿੱਚ ਪੈਣਾ ਤੇ ਕੇਂਦਰਾਂ ਦੀ ਕਾਰਗੁਜ਼ਾਰੀ ਨੂੰ ਲੈ ਕੇ ਸਵਾਲ ਖੜ੍ਹੇ ਕਰਨਾ, ਹੁਣ ਇੱਕ ਵਾਰੀ ਫਿਰ ਕੇਂਦਰ ਵਲੋਂ ਸਭ ਨੂੰ ਮੁਫ਼ਤ ਵੈਕਸੀਨ ਦੇਣ ਦਾ ਐਲਾਨ, ਸਰਕਾਰੀ ਅਤੇ ਪ੍ਰਾਈਵੇਟ ਖੇਤਰਾਂ ਦੀ ਵੰਡ ਪ੍ਰਣਾਲੀ, ਵੈਕਸੀਨ ਦੇ ਰੇਟ ਤੈਅ ਕਰਨੇ ਤੇ ਨਾਲ ਮੁਫ਼ਤ ਦਾ ਪ੍ਰਚਾਰ, ਇਹ ਦ੍ਰਿਸ਼ ਦੇਸ਼ ਦੀ ਕਰੋਨਾ ਖਿਲਾਫ਼ ਜੰਗ ਨੂੰ ਲੈ ਕੇ ਗੈਰ-ਸੰਜੀਦਗੀ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਂਦੇ ਹਨ। ਇਸੇ ਲਈ ਸ਼ੱਕ ਪੈਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਤੀਸਰੀ ਲਹਿਰ ਨੂੰ ਰੋਕਣ ਵਿੱਚ ਅਸੀਂ ਕਿੰਨੇ ਕੁ ਕਾਮਯਾਬ ਹੋ ਸਕਾਂਗੇ।
ਇਹ ਰਾਜਨੀਤਕ ਗੈਰ ਸੰਜੀਦਗੀ, ਅੱਗੋਂ ਲੌਕਡਾਉਨ ਖੋਲ੍ਹ ਕੇ ਲੋਕਾਂ ਵਿੱਚ ਗੈਰ ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰ ਵਿਵਹਾਰ ਵਿੱਚ ਤਬਦੀਲੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ, ਜੋ ਕਿ ਖਤਰਾ ਬਣ ਸਕਦਾ ਹੈ।
ਇੱਥੇ ਇੱਕ ਹੋਰ ਅੰਦੇਸ਼ੇ ਨੂੰ ਵੀ ਅਣਗੌਲਿਆ ਨਹੀਂ ਕੀਤਾ ਜਾ ਸਕਦਾ ਕਿ ਜੇਕਰ ਵੈਕਸੀਨ ਨਿਰਧਾਰਤ ਬਚਾ ਸੀਮਾ ਤਕ ਲੋਕਾਂ ਤਕ ਨਹੀਂ ਪਹੁੰਚਦਾ ਤਾਂ ਜਿੰਨ੍ਹਾਂ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਇਹ ਟੀਕਾ ਲੱਗ ਰਿਹਾ ਹੈ, ਇਹ ਵੀ ਪਤਾ ਨਹੀਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚ ਇਹ ਕਿੰਨਾ ਕੁ ਕਾਰਗਰ/ਪ੍ਰਭਾਵੀ ਰਹੇਗਾ। ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ ਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਕਾਰਨ ਇੱਕ ਵਾਰੀ ਫਿਰ ਹਰਡ ਇਮੀਉਨਟੀ ਪੇਤਲੀ ਪੈ ਜਾਵੇ।
ਜੇਕਰ ਤੀਸਰੀ ਲਹਿਰ ਆਉਂਦੀ ਹੈ ਤਾਂ ਸਾਡੇ ਕੋਲ ਕਿੰਨੀ ਕੁ ਤਿਆਰੀ ਹੈ।
ਤਿਆਰੀ ਬਾਰੇ ਤਾਂ ਸਾਡੇ ਕੋਲੋਂ ਕੁਝ ਵੀ ਹੁਣ ਲੁਕਿਆ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਸੁਚੇਤ ਤਾਂ ਹੁਣ ਵੀ ਪਹਿਲਾਂ ਵਾਂਗ ਕੀਤਾ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੈ ਕਿ ਤੀਸਰੀ ਲਹਿਰ ਆਵੇਗੀ, ਬੱਚਿਆਂ ਨੂੰ ਵੱਧ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਕਰੇਗੀ। ਪਰ ਨਾਲ ਹੀ ਪਿਛਲੇ ਸਾਲ ਵਾਂਗ ਹੀ, ਅਸੀਂ ਜੰਗ ਜਿੱਤ ਲਈ ਹੈ ਦਾ ਐਲਾਨ ਵੀ ਹੋਇਆ ਤੇ ਹੁਣ ਵੀ ਕਿ ਇਹ ਤਾਂ ਬੱਚਿਆਂ ਵਿੱਚ ਵੱਧ ਮਾਰੂ ਨਹੀਂ ਹੈ, ਅਸੀਂ ਅਵੇਸਲੇ ਵੀ ਪੈ ਸਕਦੇ ਹਾਂ। ਇਹ ਸਾਡੀ ਫਿਤਰਤ ਹੈ ਕਿ ਅਸੀਂ ਸਿਰ ’ਤੇ ਪੈਣ ’ਤੇ ਹੀ ਹਰਕਤ ਵਿੱਚ ਆਉਂਦੇ ਹਾਂ।
ਦੇਸ਼ ਦੀਆਂ ਖ਼ਬਰਾਂ ਵਿੱਚ ਬੱਚਿਆਂ ਦੇ ਆਈ.ਸੀ.ਯੂ ਦੀ ਤਿਆਰੀ, ਬੱਚਿਆਂ ਦੇ ਵੈਂਟੀਲੇਟਰਾਂ ਦਾ ਇੰਤਜ਼ਾਮ ਕੀਤੇ ਜਾਣ ਦੀਆਂ ਗੱਲਾਂ ਹੋ ਰਹੀਆਂ ਹਨ। ਇਹ ਇੱਕ ਵਧੀਆ ਗੱਲ ਹੈ। ਪਰ ਅਸਲ ਗੱਲ ਤਾਂ ਹੈ ਕਿ ਸਿਹਤ ਵਿਵਸਥਾ ਉਂਜ ਵੀ ਦੁਰਸਤ ਹੋਣੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ। ਜੇਕਰ ਦੇਸ਼ ਦੇ ਸਿਹਤ ਢਾਂਚੇ (ਜੋ ਕਿ ਇੱਕ ਤਰ੍ਹਾਂ ਨਕਾਰਾ ਹਾਲਤ ਵਿੱਚ ਹੈ) ਨੂੰ ਉਸਾਰਿਆ ਜਾਵੇ ਤਾਂ ਅਸੀਂ ਬਹੁਤ ਵੱਡੀ ਗਿਣਤੀ ਵਿੱਚ 85-90 ਫੀਸਦੀ ਮਾਮੂਲੀ ਅਤੇ ਮੱਧਮ ਕੇਸਾਂ ਨੂੰ ਪ੍ਰਾਇਮਰੀ, ਕਮਿਊਨਿਟੀ ਹੈਲਥ ਸੈਂਟਰਾਂ ਤੇ ਸੰਭਾਲ ਸਕਦੇ ਹਾਂ। ਇਸਦੇ ਨਾਲ ਹੀ ਇੱਕ ਕਾਰਗਰ ਰੈਫਰਲ ਸਿਸਟਮ, ਇੱਕ ਥਾਂ ਤੋਂ ਦੂਸਰੀ ਥਾਂ ’ਤੇ ਭੇਜਣ ਦੀ ਵਿਵਸਥਾ ਹੋਵੇ, ਐਬੂਲੈਂਸਾਂ ਹੋਣ ਤਾਂ ਗੰਭੀਰ ਮਰੀਜ਼ਾਂ ਨੂੰ ਵੀ ਵਧੀਆ ਤਰੀਕੇ ਨਾਲ, ਬਿਨਾਂ ਭਗਦੜ ਤੋਂ, ਤੀਸਰੇ ਪੱਧਰ ਦਾ ਇਲਾਜ ਮਿਲ ਸਕਦਾ ਹੈ।
*****
ਨੋਟ: ਹਰ ਲੇਖਕ ‘ਸਰੋਕਾਰ’ ਨੂੰ ਭੇਜੀ ਗਈ ਰਚਨਾ ਦੀ ਕਾਪੀ ਆਪਣੇ ਕੋਲ ਸੰਭਾਲਕੇ ਰੱਖੇ।)
(2867)
(ਸਰੋਕਾਰ ਨਾਲ ਸੰਪਰਕ ਲਈ: