AmarjitChahal7ਜਲੂਸ ਤਾਂ ਮੰਨਿਆ ਪਰ ਆਹ ‘ਨਗਰ ਕੀਰਤਨ’ ਦੀ ਕੀ ਤੁਕ ਹੋਈ ...?” ਦੁਕਾਨ ਵਿੱਚ ਬੈਠਿਆਂ ਵਿੱਚੋਂ ਕਿਸੇ ਨੇ ...
(13 ਅਪਰੈਲ 2022)

 

ਵਿਸਾਖੀ ਕਾਰਨ ਅੱਜ ਪ੍ਰਾਉਣਿਆਂ ਨੇ ਆਉਣਾ ਸੀਰਿਸ਼ਤੇਦਾਰਾਂ ਨਾਲੋਂ ਜ਼ਿਆਦਾ ਤਾਂਘ ਸਵਰਾਜ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਦੋਸਤਾਂ ਦੀ ਸੀਬਹੁਤੇ ਰਿਸ਼ਤੇਦਾਰ ਧਾਰਮਿਕ ਖਿਆਲਾਂ ਦੇ ਸਨ ਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਸਿਆਸਤ ਵਿੱਚ ਦਿਲਚਸਪੀ ਚੜ੍ਹਦੇ ਸੂਰਜ ਨੂੰ ਸਲਾਮ ਕਰਨ ਵਾਲੀ ਸੀਦੋਸਤਾਂ ਦੀ ਗੱਲ ਹੋਰ ਐਅੱਜ ਬੱਕਰਾ ਵੀ ਦੋਸਤਾਂ ਕਰਕੇ ਹੀ ਸਵਰਾਜ ਬਣਾ ਰਿਹਾ ਸੀਬੱਕਰੇ ਦਾ ਮੀਟ ਖਾਣ ਲਈ, ਪੀਣ ਦਾ ਇੰਤਜ਼ਾਮ ਵੀ ਉਸ ਨੇ ਕੀਤਾ ਹੋਇਆ ਸੀ

ਬਾਲਕੋਨੀ ਵਿੱਚ ਬੈਠੇ ਸਵਰਾਜ ਨੂੰ ਸੜਕ ਉੱਪਰ ਦੀ ਜਾਂਦਾ ਜਲੂਸ ਸਾਫ਼ ਦਿਸ ਰਿਹਾ ਸੀਹੁਣ ਇਸ ਨੂੰ ਨਗਰ ਕੀਰਤਨ ਕਹਿਣ ਲੱਗ ਪਏ ਹਨਪਹਿਲਾਂ ਪਹਿਲ ਇਸ ਨੂੰ ਜਲੂਸ ਕਹਿੰਦੇ ਹੁੰਦੇ ਸਨਸਵਰਾਜ ਨੇ ਸੋਚਿਆ, ਮੈਂ ਹੁਣ ਵੀ ਇਸ ਨੂੰ ਜਲੂਸ ਹੀ ਸਮਝਦਾ ਹਾਂ ਕਿਉਂਕਿ ਕੀਰਤਨ ਨਾਲੋਂ ਮੈਨੂੰ ਇਸ ਹਜ਼ੂਮ ਵਿੱਚ ਰੌਲ਼ਾ-ਰੱਪਾ ਜ਼ਿਆਦਾ ਦਿਸਦਾ-ਸੁਣਦਾ ਇਸਦੀ ਗਿਰੀ ਅੰਦਰ ਮੈਨੂੰ ਸਿਆਸਤ ਨੱਚ ਰਹੀ ਦਿਸਦੀ ਹੈਜਲੂਸ ਕਹਿਣ ਵਿੱਚ ਇਸਦੀ ਮੌਲਿਕਤਾ ਹੈਉਹ ਗੁੱਝੀ ਜਿਹੀ ਖੁਸ਼ੀ ਵੀ ਦਿੰਦੀ ਐ

ਜਲੂਸ ... ਕੀਰਤਨ ... ਵਿਸਾਖੀ” ਉਸ ਨੇ ਆਪਣੇ ਮੂੰਹ ਵਿੱਚ ਹੀ ਇਨ੍ਹਾਂ ਤਿੰਨਾਂ ਦਾ ਉਚਾਰਨ ਕੀਤਾ

ਇੱਕ ਫਲੋਟ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਦੂਜਾ ਫਲੋਟ ਜੂੰ ਦੀ ਤੋਰੇ ਲੰਘ ਰਿਹਾ ਹੈ

ਹਰ ਫਲੋਟ ਦਾ ਸੰਬੰਧ ਸਿੱਧਾ ਅਸਿੱਧਾ ਕਿਸੇ ਨਾ ਕਿਸੇ ਅਦਾਰੇ ਦੇ ਕਾਰੋਬਾਰ ਨਾਲ ਹੈ ਇੱਕ ਫਲੋਟ ਉੱਪਰ ਬੈਠੇ ਸਿਖਾਂਦਰੂ ਬੱਚੇ ਕੀਰਤਨ ਕਰਕੇ ਜਲੂਸ ਦੇਖਣ ਆਇਆਂ ਨੂੰ ‘ਨਿਹਾਲੋ ਨਿਹਾਲ’ ਕਰ ਰਹੇ ਹਨਨਗਰ ਕੀਰਤਨ ਨਾਲ ਮੋਟਰ ਸਾਈਕਲਾਂ ਦਾ ਕੀ ਸਬੰਧ ਹੈ? ਗਤਕੇ ਦਾ ਕੀਰਤਨ ਨਾਲ ਕੀ ਸਬੰਧ ਹੈ? ਧਰਮ ਦੇ ਚਾਲਕਾਂ ਤੋਂ ਡਰਦੇ ਲੋਕ ਸਵਾਲ ਹੀ ਕਰਨੋਂ ਹਟ ਗਏ ਹਨਕਿਸੇ ਕੌਮ ਨੂੰ ਤਰਕਹੀਣ ਕਰਨ ਲਈ ਉਸ ਵਿੱਚ ਡਰ ਪੈਦਾ ਕਰਨਾ ਅਤੇ ਸਵਾਲ ਖੋਹ ਲੈਣਾ ਬਹੁਤ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹੈਅੱਜ ਧਰਮ ਦੇ ਨਾਂ ਉੱਪਰ ਇਹ ਕੁਝ ਹੀ ਹੋ ਰਿਹਾ ਹੈਧਾਰਮਿਕ ਜਲੂਸ ਦਾ ਕੰਮ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਧਾਰਮਿਕ ਸਿੱਖਿਆ ਦੇਣ ਦਾ ਜਾਂ ਧਰਮ ਨਾਲ ਜੋੜਨ ਦਾ ਹੋਣਾ ਚਾਹੀਦਾ, ਨਾ ਕਿ ਲੋਕਾਂ ਦਾ ਮਨੋਰੰਜਨ ਕਰਨਾ ਅਤੇ ਲੜਾਈ-ਭਿੜਾਈ ਨੂੰ ਉਤਸ਼ਾਹਿਤ ਕਰਨਾ

ਆਪਣਾ ਧਿਆਨ ਸਵਰਾਜ ਨੇ ਹੱਥ ਵਿੱਚ ਫੜੇ ਗੰਢੇ ਵੱਲ ਕੀਤਾਬੈਂਤ ਦੀਆਂ ਚਾਰ ਮੇਜ਼-ਕੁਰਸੀਆਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਉੱਪਰ ਬਦਾਮੀ ਰੰਗ ਦਾ ਕੁੜਤਾ-ਪਜਾਮਾ ਪਾਈ ਬੈਠਾ ਉਹ ਜਲੂਸ ਵੱਲ ਨੂੰ ਮੂੰਹ ਕਰਕੇ ਗੰਢੇ ਛਿੱਲ ਰਿਹਾ ਸੀਮੇਜ਼ ਉੱਪਰਲੇ ਸ਼ੀਸ਼ੇ ਵਿਚ ਦੀ, ਮੇਜ਼ ਦੀ ਕਲਾਤਮਿਕ ਬੁਣਤੀ ਸਾਫ਼ ਦਿਸ ਰਹੀ ਸੀਸੰਨਡੈੱਕ ਦੇ ਪਲਾਈਵੁੱਡ ਨਾਲ ਬਣਾਏ ਫਰਸ਼ ਨੂੰ ਮਾੜੇ ਮੌਸਮ ਦੀ ਮਾਰ ਤੋਂ ਬਚਾਉਣ ਲਈ ਅਤਿੱਲਕਵਾਂ ਸੁਰਮਈ ਰੋਗਨ ਕੀਤਾ ਹੋਇਆ ਸੀਇਸ ਨੂੰ ਹੋਰ ਗੂੜ੍ਹਾ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਜਾਂਦਾ ਤਾਂ ਸ਼ਾਇਦ ਇਹ ਨੀਲਾ ਹੋ ਜਾਂਦਾਮੇਜ਼ ਉੱਪਰ ਹੋਰ ਵੀ ਸਮਾਨ ਪਿਆ ਸੀਗੰਢੇ ਕੱਟਣ ਲਈ ਤੇਜ਼ਧਾਰ ਛੁਰੀ, ਲਸਣ, ਅਧਰਕ, ਹਰਾ ਧਨੀਆ ਤੇ ਕਟਾਈ ਕਰਨ ਲਈ ਲੱਕੜ ਦੀ ਤਖਤੀ

ਸਵੇਰੇ ਕੁਝ ਰਿਸ਼ਤੇਦਾਰ ਆਏ ਸਨ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਕਈਆਂ ਨੇ ਨੀਲੀਆਂ ਪੱਗਾਂ ਬੰਨ੍ਹੀਆਂ ਹੋਈਆਂ ਸਨਕੈਨੇਡਾ ਆ ਕੇ, ਰੱਜਵੀਂ ਰੋਟੀ ਮਿਲਣ ਕਾਰਨ ਇਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਪੱਗ ’ਦਸਤਾਰ’ ਵਿੱਚ ਬਦਲ ਗਈ ਹੈਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਔਰਤਾਂ ਦੇ ਸਿਰਾਂ ਉੱਪਰ ਇੰਨੂੰ ਦੀ ਥਾਂ ਹੁਣ ਗੋਲ਼ ਪਗੜੀ ਨੇ ਲੈ ਲਈ ਹੈਬਰਫ਼ ਵਰਗੇ ਚਿੱਟੇ ਵਸਤਰਾਂ ਵਿੱਚ ਉਹ ਸੋਹਣੀਆਂ ਤੇ ਖਾਂਦੇ-ਪੀਂਦੇ ਘਰਾਂ ਦੀਆਂ ਜਾਈਆਂ ਤੇ ਸੁਆਣੀਆਂ ਲਗਦੀਆਂ ਹਨਦਸਤਾਰ ਨੂੰ ਪੱਗ ਕਹੋ ਤਾਂ ਗੁੱਸਾ ਕਰਦੇ ਹਨ, ਜਿਵੇਂ ਮਾਲਵੇ ਦੇ ਲੋਕ ਲੱਸੀ ਤੋਂ ਬਣਾਏ ਖੱਟੇ ਨੂੰ ਦਹੀਂ ਨਾ ਕਹਿਣ ਕਾਰਨ ਨਰਾਜ਼ ਹੋ ਜਾਂਦੇ ਹਨ

ਕੋਨੇ ਉੱਪਰਲੇ ਸਵਰਾਜ ਦੇ ਏਕੜ ਤੋਂ ਵੱਧ ਥਾਂ ਵਿੱਚ ਬਣੇ ਘਰ ਦੇ ਪਿਛਵਾੜੇ, ਉਹ ਆਪਣੀਆਂ ਕਾਰਾਂ ਪਾਰਕ ਕਰਕੇ ਹਰ ਸਾਲ ਜਲੂਸ ਦੇਖਣ ਚਲੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨਉਨ੍ਹਾਂ ਸਵਰਾਜ ਨੂੰ ਵੀ ਨਾਲ ਚੱਲਣ ਲਈ ਕਈ ਵਾਰ ਕਿਹਾ ਸੀ ਪਰ ਪਿਛਲੇ ਕਈ ਸਾਲਾਂ ਤੋਂ ਉਹ ਜਲੂਸ ਦੇਖਣ ਨਹੀਂ ਜਾਂਦਾਹੁਣ ਉਹ ਪ੍ਰਿੰਸੀਪਲ ‘ਜ਼ਖਮੀ’ ਨੂੰ ਉਡੀਕ ਰਿਹਾ ਸੀਇਸ ਕਸਬ ਨੇ ਬੜੇ ਲੋਕਾਂ ਨਾਲ ਮਿਲਾਇਆ ਉਸ ਨੇ ਸੋਚਿਆ, ਭਰਾਵਾਂ ਵਰਗਾ ਪ੍ਰਿੰਸੀਪਲ ‘ਜ਼ਖਮੀ’ ਵੀ ਇਸ ਹੀ ਕਸਬ ਦੀ ਦੇਣ ਹੈਗਾਹਕ ਤੋਂ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋ ਕੇ, ਗਾਹਕੀ ਮਿੱਤਰਤਾ ਵਿੱਚ ਵਟ ਗਈਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਹੀ ਮਿਲਿਆ ਛੀਂਬਾ, ਨਰੇਸ਼ਉਹ ਵੀ ਕਹਿੰਦਾ ਸੀ ਆਊਂਗਾਅਜੇ ਤਕ ਉਹ ਵੀ ਨਹੀਂ ਆਇਆਨਰੇਸ਼ ਦਾ ਬਾਪ ਤੇ ਬਾਪ ਦਾ ਬਾਪ ਦਿੱਲੀ ਵਿੱਚ ਕੱਪੜੇ ਸੀਣ ਦਾ ਕੰਮ ਕਰਦੇ ਸਨਉਸ ਦੇ ਬਾਪ ਦਾ ਬਾਬਾ, ਪਿੰਡ ਦਾ ਮੋਚੀਪੁਣਾ ਕਰਦਾ ਸੀਨਰੇਸ਼ ਪੜ੍ਹ-ਲਿਖਕੇ ਸਾਇੰਸ ਮਾਸਟਰ ਬਣ ਗਿਆਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦਿੱਲੀ ਨੇ ਉਸ ਦੀ ਜਾਤ ਬਦਲ ਦਿੱਤੀ ਜਾਂ ਕਹਿ ਲਉ, ਲੁਕੋ ਦਿੱਤੀਨਰੇਸ਼ ਪੱਗ ਬੰਨ੍ਹ ਕੇ, ਦਾੜ੍ਹੀ-ਮੁੱਛਾਂ ਦੇ ਖਤ ਕੱਢਕੇ ਰੱਖਦਾ ਤੇ ਕਲਫ ਲਾਉਂਦਾਉਸ ਦਾ ਗੋਰਾ ਰੰਗ ਬਦਾਮੀ ਹੋ ਜਾਂਦਾਉਸ ਦਾ ਵੇਸ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਜੱਟ ਹੋਣ ਦਾ ਭੁਲੇਖਾ ਪਾਉਂਦਾਬਹੁਤੇ ਤਾਂ ਉਸ ਨੂੰ ਜਾਤ ਪੁੱਛਦੇ ਹੀ ਨਹੀਂ ਸਨ ਤੇ ਜੇਕਰ ਕੋਈ ਪੁੱਛਦਾ ਸੀ ਤਾਂ ਉਹ ਕਹਿ ਦਿੰਦਾ, “ਬੜੀ ਦੇਰ ਤੋਂ ਦਿੱਲੀ ਰਹਿੰਦੇ ਹਾਂਉੱਥੇ ਦਾ ਹੀ ਮੇਰਾ ਜਨਮ ਹੈਬਾਪ-ਦਾਦਾ ਕੱਪੜੇ ਸੀਣ ਦਾ ਕੰਮ ਕਰਦੇ ਸਨਪਾਣੀਪਤ, ਪ੍ਰਿੰਸੀਪਲ ’ਜ਼ਖਮੀ’ ਹੋਰਾਂ ਦੇ ਕਾਲਜ ਵਿੱਚ ਮੈਂ ਸਾਇੰਸ ਮਾਸਟਰ ਸੀਕਿਉਂ ਜੀ, ਮੈਂ ਕੋਈ ਗਲਤ ਕਹਿੰਨਾ?” ਉੱਥੇ ਹੀ ਉਸ ਨੇ ਆਪਣਾ ਗੋਤ ਚਾਵਲਾ ਰੱਖਿਆ ਸੀਨਰੇਸ਼ ਕੁਮਾਰ ਚਾਵਲਾਪਿੰਡ ਨਾ ਉਹ ਕਦੇ ਗਿਆ ਸੀ ਤੇ ਨਾ ਹੀ ਜਾਣ ਦੀ ਕਦੇ ਇੱਛਾ ਜਾਗੀ ਸੀਪਿੰਡੋਂ, ਦਿੱਲੀ ਵਾਲੇ ਘਰ ਆਏ ਪੇਂਡੂਆਂ ਨੂੰ, ਨਾ ਉਹ ਮਿਲਦਾ ਸੀ ਤੇ ਨਾ ਹੀ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਜਾਣਦਾ ਸੀ

ਨਰੇਸ਼ ਅਕਸਰ ਦੋ ਪੈੱਗ ਲਾ ਕੇ ਕਹਿੰਦਾ, “ਓਏ ਨਾਈਆ, ਤੇਰੀ ਇਹ ਬਾਲਕੋਨੀ ਛੜਿਆਂ ਦੇ ਚੁਬਾਰੇ ਵਰਗੀ ਐਆਉਂਦੀਆਂ-ਜਾਂਦੀਆਂ ‘ਸੰਗਤਾਂ’ ਦੇ ਦਰਸ਼ਣ-ਪਰਸ਼ਣ ਹੁੰਦੇ ਰਹਿੰਦੇ ਐਕਿਉਂ ਜੀ, ਮੈਂ ਕੋਈ ਗਲਤ ਕਹਿਨਾਂ

ਆਪਣੇ ਘਰ ਦੇ ਸੰਨਡੈੱਕ ਉੱਪਰ ਸਵਰਾਜ ਨੇ ਫਾਈਬਰ ਗਲਾਸ ਦੀ ਚਿੱਟੀ ਛੱਤ ਪੁਆਈ ਹੋਈ ਸੀਪਾਸੀਂ ਵੱਡ ਆਕਾਰੀ ਸ਼ੀਸ਼ਿਆਂ ਦੀਆਂ ਕੰਧਾਂ ਬਣਾਈਆਂ ਹੋਈਆਂ ਸਨ ਸਵਰਾਜ ਹੱਸਕੇ ਕਹਿੰਦਾ, “ਚਵਲ਼ ਸਾਬ੍ਹ, ਗਲਾਸ ਖਾਲੀ ਕਰੋਤਿਆਡੀ ਸੇਵਾ ਕਰਨ ਦਾ ਸੁਆਦ ਵੀ ਆਏਫਿਰ ਕਹੋਂਗੇ, ਨਾਈਆਂ ਦੇ ਘਰੋਂ ਸੁੱਕਾ ਆ ਗਿਆਂ

ਯਾਰ, ਕੋਈ ਹੋਰ ਗਾਲ਼ ਕੱਢ ਲੈਜ਼ਖਮਾਂ ’ਤੇ ਨੂਣ ਨਾ ਪਾਇਆ ਕਰ

ਚਵਲ਼ ਜੀ, ਤੁਸੀਂ ਆਪਣਾ ਸਵਾਦ ਲਉ ਤੇ ਮੈਂ ਆਪਣਾ ਮਜ਼ਾ ਕਰਦਾਂਗਲਾਸ ਖਾਲੀ ਕਰੋ

ਗੱਲਾਂ ਕਰਦੇ, ਕਰਦੇ ਕਦੇ ਉਹ ਸਿਆਸਤ ਵਿੱਚ ਉਲਝ ਜਾਂਦੇ ਤੇ ਕਦੇ ਖੇਡਾਂ ਅਤੇ ਖਿਡਾਰੀਆਂ ਦੀਆਂ ਕਰਨ ਲੱਗਦੇਕਦੇ ਬਾਬਿਆਂ ਦੀਆਂ ਤੇ ਧਰਮ ਦੀਆਂ

ਇੱਥੋਂ ਥੋੜ੍ਹੀ ਦੂਰੀ ਉੱਪਰ ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਤੇ ਮੰਦਰ ਸਨਓਨੀਂ ਕੁ ਹੀ ਦੂਰ ਮੰਦਰ ਦੇ ਪਿਛਲੇ ਪਾਸੇ ਵੱਲ ਤੇ ਗੁਰਦੁਆਰੇ ਦੇ ਮੋਹਰਲੇ ਪਾਸੇ ਵੱਲ ਦੋ ਕੁ ਬਲਾਕਾਂ ਉੱਪਰ ਪੰਜਾਬੀ ਮਾਰਕਿਟ ਸੀਲੋਕਾਂ ਦੀ ਪੈਦਲ ਆਵਾਜਾਈ ਰਹਿੰਦੀ ਹੀ ਸੀਸ਼ਾਮ ਨੂੰ ਸੜਕ ਦੇ ਦੂਜੇ ਪਾਰ, ਮੋਹਰਲੀ ਪਾਰਕ ਵਿੱਚ ਖੇਲ੍ਹਣ-ਕੁੱਦਣ ਵਾਲਿਆਂ ਦਾ ਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਦੇਖਣ ਵਾਲਿਆਂ ਦਾ ਮੇਲਾ ਲੱਗਾ ਰਹਿੰਦਾਉਸ ਤੋਂ ਅੱਗੇ ਪਾਰਕ ਦਾ ਹੀ ਕੁਝ ਹਿੱਸਾ ਜੰਗਲਾਤ ਵਜੋਂ ਰਾਖਵਾਂ ਰੱਖਿਆ ਹੋਇਆ ਸੀ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਦੀ ਬੱਚਿਆਂ ਦੀ ਰੇਲ ਗੱਡੀ ਕੂਕਾਂ ਮਾਰਦੀ ਲੰਘਦੀਗੱਡੀ ਦੀ ਲਾਈਨ ਕਿਤੇ ਸੁਰੰਗ ਵਿਚਦੀ ਲੰਘਦੀ ਤੇ ਕਦੇ ਪਹਾੜੀ ਚੜ੍ਹਦੀ ਸੀਜੰਗਲਾਤ ਵਿੱਚ ਅਸਲੀ ਪੰਛੀਆਂ ਦੇ ਨਾਲ, ਨਾਲ ਕੁਝ ਨਕਲੀ ਜਾਨਵਰ ਵੀ ਬਣਾਏ ਹੋਏ ਸਨਮੋਰ ਦੇ ਕੋਲ ਦੀ ਜਦ ਗੱਡੀ ਲੰਘਦੀ ਤਾਂ ਉਹ ਪਾਇਲ ਪਾਉਣ ਲੱਗਦਾ ਤੇ ਕੂਕਾਂ ਮਾਰਦਾਬਹੁਤ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੇ ਅਸਲੀ-ਨਕਲੀ ਜਾਨਵਰ ਹਨ, ਇਸ ਨਿੱਕੇ ਜਿਹੇ ਜੰਗਲ ਵਿੱਚਗੰਢੇ ਛਿੱਲ ਰਹੇ ਸਵਰਾਜ ਦੀਆਂ ਅੱਖਾਂ ਵਿੱਚ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਕੁੜੱਤਣ ਨਾਲ ਪਾਣੀ ਆ ਰਿਹਾ ਸੀ

ਤੇਰੀ ਇਸ ਬਾਲਕੋਨੀ ਵਿੱਚ ਬੈਠਕੇ, ਪ੍ਰਿੰਸੀਪਲ ‘ਜ਼ਖਮੀ’ ਦੇ ਕਹਿਣ ਮੁਤਾਬਕ, ਬੰਦਾ ‘ਦੁਨੀਆਂ ਦੇ ਰੰਗ’ ਦੇਖਦਾਤੈਨੂੰ ਕੀ ਲੋੜ ਪਈ ਐ ਕਿਤੇ ਜਾਣ ਦੀਤੇਰੇ ਇਸ ਚੁਬਾਰੇ ਦੇ ਮੋਹਰਿਉਂ ਦੀ ਸਾਰਾ ਦਿਨ ਰੱਬ ਲੰਘਦਾਕਦੇ ਮਨਮੋਹਣੀਆਂ ਨਾਰਾਂ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਤੇ ਕਦੇ ਫੁੱਟਬਾਲ ਨੂੰ ਕਿੱਕਾਂ ਮਾਰਦੇ, ਦੌੜਦੇ ਭੱਜਦੇ ਤੇ ਗੁੱਥਮ-ਗੁੱਥਾ ਹੁੰਦੇ ਨੌਜੁਆਨਾਂ ਦੇ ਰੰਗ ਵਿੱਚਸਾਲ ਬਾਅਦ ਜਲੂਸ ਵੀ ਤੇਰੇ ਘਰ ਮੋਹਰਿਉਂ ਦੀ ਇੰਝ ਜਾਂਦਾ ਜਿਉਂ ਖੇਤਾਂ ਵਿੱਚ ਧੰਨੇ ਨੂੰ ਰੱਬ ਮਿਲਣ ਆਇਆ ਸੀ

ਵਾਹ! ਪ੍ਰਿੰਸੀਪਲ ਸਾਹਬ, ਤੁਸੀਂ ਤਾਂ ਕਮਾਲ ਦਾ ਪ੍ਰਮਾਣ ਦੇਤਾਕਿਉਂ ਜੀ, ਮੈਂ ਕੋਈ ਗਲਤ ਕਹਿੰਨਾਂ ਨਰੇਸ਼ ਵਾਹ ਵਾਹ ਕਰ ਉੱਠਿਆ“ਕਾਨੂੰਨ ਤੇ ਸਾਇੰਸ ਦੋਵੇਂ ਪ੍ਰਮਾਣ ਦਿੰਦੇ ਹਨ ਤੇ ਲੈਂਦੇ ਹਨਪਾਵਾਂ ਤਿਆਨੂੰ ਵੀਮੈਂ ਕੋਈ ਗਲਤ ਕਹਿੰਨਾਂ” ਨਰੇਸ਼ ਨੇ ਗਲਾਸ ਖਾਲੀ ਕਰ ਬੋਤਲ ਦਾ ਢੱਕਣ ਖੋਲ੍ਹਕੇ, ਬੋਤਲ ਪ੍ਰਿੰਸੀਪਲ ‘ਜ਼ਖਮੀ’ ਵੱਲ ਕੀਤੀ

ਹੁਣ ਇਸ ਹੀ ਸੜਕ ਉੱਪਰ ਮੰਦਰ ਤੋਂ ਅੱਗੇ ਮਸੀਤ ਵੀ ਬਣ ਰਹੀ ਸੀ

ਕਿਤਿਉਂ ਭਿਣਕ ਪਈ ਸੀ ਕਿ ਬੋਧੀਆਂ ਨੇ ਵੀ ਆਪਣਾ ਮੰਦਰ ਬਣਾਉਣ ਲਈ ਇੱਥੇ ਜ਼ਮੀਨ ਲੈ ਰੱਖੀ ਹੈ” ਸਵਰਾਜ ਨੇ ਇੱਕ ਦਿਨ ਇਸ ਮਹਿਫ਼ਲ ਵਿੱਚ ਰਾਜ਼ ਸਾਂਝਾ ਕੀਤਾ ਸੀ

ਜਲੂਸ! ਸਵਰਾਜ ਨੇ ਸੋਚਿਆ, ਅੱਗੇ ਲੋਕ ਇਹੀ ਕਹਿੰਦੇ ਸਨਸਾਡੇ ਪਿੰਡਾਂ-ਸ਼ਹਿਰਾਂ ਵਿੱਚਹੈ ਵੀ ਜਲੂਸ ਆਪਣੀ ਤਾਕਤ ਦਾ ਦਿਖਾਵਾ ਕਰਨਾਕਮਜ਼ੋਰਾਂ ਦਾ ਹੌਸਲਾ ਪਸਤ ਕਰਨ ਲਈ ਤੇ ...ਪ੍ਰਿੰਸੀਪਲ ‘ਜ਼ਖਮੀ’ ਦੇ ਦੱਸਣ ਮੁਤਾਬਕ ... ਆਪਣੇ ਤੋਂ ਕਮਜ਼ੋਰ ਨੂੰ ਸਜ਼ਾ ਦੇ ਤੌਰ ਉੱਪਰ ਹੁਕਮਰਾਨ ਬਣਕੇ, ਉਸ ਨੂੰ ਬੇਇੱਜ਼ਤ ਕਰਨ ਲਈ; ਉਸ ਦਾ ਹੁਲੀਆ ਵਿਗਾੜਕੇ ਪਿੰਡ ਪਿੰਡ, ਸ਼ਹਿਰ ਦੀ ਗਲੀ, ਗਲੀ ਗਧੇ ਉੱਪਰ ਬਿਠਾਕੇ ਘੁਮਾਉਂਦੇ ਹੁੰਦੇ ਸਨਮੂੰਹ ਕਾਲਾ ਕਰਕੇ, ਉਸ ਦੇ ਗਲ ਵਿੱਚ ਜੁੱਤੀਆਂ-ਛਿੱਤਰਾਂ ਦਾ ਹਾਰ ਪਾ ਦੇਣਾਪਿੱਛੇ ਨਿਆਣੇ ਤੇ ਤਮਾਸ਼ਬੀਨ ਤੋਏ, ਤੋਏ ਕਰਦੇ ਹੋਏ ਤੇ ਵੰਨ ਸੁਵੰਨੇ ਬੋਲ ਕੁਬੋਲ ਬੋਲਦੇ ਜਾਂਦੇ ਹੁੰਦੇ ਸਨ ਮੁਜਰਿਮ ਨੂੰ ਤੰਗ ਕਰਦੇ ਸਨਉਸ ਦਾ ਚੰਗੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਜਲੂਸ ਕੱਢਦੇ ਸਨਜਲੂਸ ਕੱਢਿਆ ਹੀ ਚੰਗੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਜਾਂਦਾ ਹੈ

ਕੈਨੇਡਾ ਦੇ ਸ਼ੌਕੀਆ ਬਣੇ ਨਿਹੰਗ ਸਿੰਘਾਂ ਦੀ ਝਾਕੀ ਜਾ ਰਹੀ ਸੀ ਗਤਕਾ ਖੇਲ੍ਹਦੀਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਚੋਲ਼ਿਆਂ ਨੂੰ ਹੁਣ ਦੇ ਜੰਮੇ ਜੁਆਕ ‘ਫਰਾਕਾਂ ਵਾਲੇ ਟਪੂਸੀ ਮਾਰ ਬਾਬਾ ਜੀ’ ਹੀ ਦੱਸਦੇ ਹਨਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਇਹ ਨਹੀਂ ਪਤਾ, ਇਹ ’ਟਪੂਸੀ ਮਾਰ ਬਾਬੇ’ ਭਾਈ ਜੈਤਾ ਦੀ ਪ੍ਰਤੀਨਿੱਧਤਾ ਕਰ ਰਹੇ ਹਨਜਿਸ ਨੇ ਗੁਰੂ ਤੇਗ ਬਹਾਦਰ ਜੀ ਦਾ ਸੀਸ ਦਿੱਲੀ ਤੋਂ ਅਨੰਦਪੁਰ ਸਾਹਿਬ ਲਿਆਂਦਾ ਸੀਉਸ ਨੂੰ ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ ਜੀ ਨੇ ਕਿਹਾ ਸੀ, “ਰੰਗਰੇਟਾ, ਗੁਰੂ ਕਾ ਬੇਟਾ” ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਉਸ ਨੇ ਅੰਮ੍ਰਿਤ ਛਕਿਆ ਤੇ ਭਾਈ ਜੀਵਨ ਸਿੰਘ ਦੇ ਨਾਂ ਨਾਲ ਮਸ਼ਹੂਰ ਹੋਇਆਹੁਣ ਜੱਟ ਦੂਜੀਆਂ ਜਾਤਾਂ ਵਾਲਿਆਂ ਨੂੰ ਲਾਗੇ ਨਹੀਂ ਲੱਗਣ ਦਿੰਦੇਇਸੇ ਕਰਕੇ ਅਗਲਿਆਂ ਨੇ ਆਪਣੇ ਵੱਖਰੇ ਗੁਰਦੁਆਰੇ ਬਣਾ ਲਏਬੱਸ! ਜੱਟ ਈ ਜੱਟ ਹੋਈ ਪਈ ਐਬੰਦਾ ਤੇ ਨਾ ਹੀ ਬੰਦੇ ਦਾ ਪੁੱਤਰ ਇਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਕੋਈ ਰਹਿਣ ਦਿੱਤਾਰਹਿੰਦੀ ਕਸਰ ਪੰਜਾਬੀ ਦੇ ਰੇਡੀਓ-ਟੈਲੀਵੀਯਨ ਅਤੇ ਫਿਲਮਕਾਰਾਂ ਨੇ ਕੱਢ ਦਿੱਤੀ ਹੈਸਰਦਾਰ ਹੀ ਸਰਦਾਰ ਹੁੰਦੀ ਹੈਇਸ ਕਰਕੇ ਹੀ ਸ਼ਾਇਦ ਨਿੱਤ ਦਿਹਾੜੇ ਗੁਰਧਾਮਾਂ ਉੱਪਰ ਅਤੇ ਸਿਆਸੀ ਪਾਰਟੀਆਂ ਵਿੱਚ ਜੁੱਤੀ ਖੜਕਦੀ ਹੈਦੋਵੇਂ ਹੀ ਹਊਮੈਂ ਤੇ ਲਾਲਚ ਦੇ ਡੰਗ ਨਾਲ ਡੰਗੇ ਪਏ ਹਨ ਹਊਮੈਂ ਤੇ ਲਾਲਚ ਤੋਂ ਬਿਨਾਂ ਲੜਾਈ ਦਾ ਕੋਈ ਕਾਰਨ ਸ਼ਾਇਦ ਹੀ ਹੋਵੇਅਖਬਾਰਾਂ ਵਿੱਚ ਜਦ ਖਬਰਾਂ ਛਪਦੀਆਂ ਹਨ, ਗੁਰਦੁਆਰਿਆਂ ਵਿੱਚ ਹੁੰਦੀ ਲੜਾਈ ਦੀਆਂ ਤਾਂ ਸਧਾਰਣ ਆਦਮੀ ਨੂੰ ਸ਼ਰਮ ਆਉਂਦੀ ਹੈਅਖ਼ਬਾਰਾਂ ਦੀ ਖ਼ਬਰ ਦੂਰ ਦੀ ਗੱਲ ਹੈ, ਹੁਣ ਤਾਂ ‘ਨੈੱਟ’ ਰਾਹੀਂ ਨਾਲ ਦੀ ਨਾਲ ਲਾਈਵ ਸ਼ੋਅ ਨਸ਼ਰ ਹੁੰਦਾ ਹੈਸਧਾਰਨ ਆਦਮੀ ਕੀ ਜਵਾਬ ਦੇਵੇ ਆਪਣੇ ਗੋਰੇ, ਚੀਨੇ, ਤੇ ਕਾਲ਼ੇ ਸਹਿਕਾਮਿਆਂ ਨੂੰ; ਬੱਸ, ਟਰੇਨ ਵਿੱਚ ਸਫਰ ਕਰ ਰਹੀ ਸੁਆਰੀ ਨੂੰ - ਜਿਸ ਨੂੰ ਵਿਚਲੀ ਗੱਲ ਦਾ ਪਤਾ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦਾ, ਧਾਰਮਿਕ ਥਾਂਵਾਂ ਉੱਪਰ ਕਿਉਂ ਲੜਾਈਆਂ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ? ਇਹ ਤਾਂ ਲੜਨ ਵਾਲੀਆਂ ਥਾਂਵਾਂ ਹੀ ਨਹੀਂ ਹਨ, ਫਿਰ ਇਹ ਲੜਾਈਆਂ ਕਿਉਂ?

ਗੰਢੇ ਬਾਅਦ ਗੰਢਾ ਛਿੱਲ ਹੋ ਰਿਹਾ ਸੀਅਜੇ ਸਵਰਾਜ ਨੇ ਅਧਰਕ ਤੇ ਲਸਣ ਦੁਆਲੇ ਹੋਣਾ ਸੀਨਾਸਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਗੰਢਿਆਂ ਦੀ ਕੁੜੱਤਣ ਨੇ ਪਾਣੀ ਵਗਣ ਲਾ ਦਿੱਤਾਉਸ ਨੇ ਆਪਣੀਆਂ ‘ਤਲਵਾਰ ਮਾਰਕਾ’ ਮੁੱਛਾਂ ਪੂੰਝੀਆਂ

ਹੁਣ, ਦੋ ਕੁ ਦਹਾਕਿਆਂ ਤੋਂ ਜਲੂਸ ਨੂੰ ‘ਨਗਰ ਕੀਰਤਨ’ ਕਹਿਣ ਲੱਗ ਪਏ ਹਨ ਪਰ ਇਸਦੀ ਅੰਤਰ ਵਿਚਾਰਧਾਰਾ ਉਹੀ ਹੈ, ਪਹਿਲਾਂ ਵਾਲੀ, ਜਦੋਂ ਰਾਜੇ-ਰਾਣਿਆਂ ਨੂੰ ਆਪਣੀ ਤਾਕਤ ਦਾ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨ ਕਰਨਾ ਪੈਂਦਾ ਸੀਇਸ ਨੂੰ ਧਾਰਮਿਕ ਰੰਗ ਦੇਣ ਲਈ ਹੁਣ ‘ਨਗਰ ਕੀਰਤਨ’ ਸ਼ਬਦ ਨੂੰ ਪ੍ਰਚਾਰਿਆ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੈਅਰਥਚਾਰੇ ਦੇ ਸੰਕਟ ਨੂੰ ਛੁਪਾਉਣ ਵਿੱਚ ਧਰਮ ਆਪਣਾ ਹਿੱਸਾ ਪਾ ਰਿਹਾ ਹੈਲੋਕਾਂ ਨਾਲ ਬਦਮਾਸ਼ੀ ਹੋ ਰਹੀ ਹੈਜਿਸ ਗੁਰਦੁਆਰੇ ਦਾ ਜ਼ੋਰ ਹੈ ਸਿਟੀਹਾਲ ਵਿੱਚ, ਉਸ ਨੂੰ ‘ਜਲੂਸ’ ਕੱਢਣ ਦੀ ਆਗਿਆ ਮਿਲ ਜਾਂਦੀ ਹੈ, ਜਿਸ ਗੁਰਦੁਆਰੇ ਕੋਲ ਇਹ ਤਾਕਤ ਨਹੀਂ ਹੈ, ਉਸ ਕੋਲ ਜਲੂਸ ਕੱਢ ਸਕਣ ਦਾ ‘ਸ਼ਾਹੀ ਫੁਰਮਾਨ’ ਵੀ ਨਹੀਂ ਹੈਬੀ ਸੀ ਦਾ ਹੀ ਸਰ੍ਹੀ ਸ਼ਹਿਰ ਹੈਕਈ ਗੁਰਦੁਆਰੇ ਹਨ ਇੱਥੇ ਪਰ ਜਲੂਸ ਸਾਰੇ ਗੁਰਦੁਆਰਿਆਂ ਨੂੰ ਨਹੀਂ ਕੱਢਣ ਦਿੰਦੇ ਸਿਟੀ ਵਾਲੇਲੋਕ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ, ਉਸ ਦਿਨ ਹਜ਼ਾਰਾਂ-ਲੱਖਾਂ ਦੀ ਆਮਦਨ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਗੁਰਦੁਆਰੇ ਨੂੰਉਸ ਦਾ ਧਿਆਨ ਗੰਢੇ ਦੀ ਕੁੜੱਤਣ ਵੱਲ ਹੋ ਗਿਆਉਸ ਦੇ ਮੂੰਹੋਂ ਸੁਭਾਵਿਕ ਹੀ ਗਾਲ੍ਹ ਨਿਕਲੀ, ‘ਹਜੇ ਤਾਂ ਛਿੱਲ ਹੀ ਲਾਹੀ ਐ. ... ਨਾਸੀਂ ਧੂੰਆਂ ਲਿਆਤਾਜਦ ਕੱਟੇ ਤਾਂ ਪਤਾ ਨੀਂ ਕੀ ਬਣੂਗਾ

ਪ੍ਰਿੰਸੀਪਲ ਜ਼ਖਮੀ ਇੱਕ ਦਿਨ ਵਾਲ ਕਟਾਉਣ ਆਇਆ ਤਾਂ ਗੱਲਾਂ ਤੁਰ ਪਈਆਂਉਦੋਂ ਪਤਾ ਲੱਗਾ ਕਿ ਉਹ ਜਾਤ ਦਾ ਝੀਰ ਐਹੈ ਅਣਖੀ ਬੰਦਾਕਹਿੰਦਾ, “ਯਾਰ ਸਵਰਗ ਵਿੱਚ ਆ ਗਏ ਹਾਂਨਹੀਂ ਤਾਂ ਸਾਰੀ ਉਮਰ ਖੈਰਾਤ ਵਿੱਚ ਮਿਲੀ ਨੌਕਰੀ ਵਿੱਚ ਬੀਤ ਜਾਣੀ ਸੀਗੱਲ, ਗੱਲ ’ਤੇ ਨਾਲ ਕੰਮ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਸੁਣਾਉਂਦੇ ਰਹਿੰਦੇ ਸਨਸਾਡਾ ਜੰਮਣਾ, ਕਾਹਦਾ ਜੰਮਣਾਜੰਮਣਾ ਗੋਰਿਆਂ ਦੇ ਮੁਲਖਾਂ ਵਿੱਚ ਜਾਂ ਫਿਰ ਇਨ੍ਹਾਂ ਨਿੱਕੀਆਂ ਮੋਟੀਆਂ ਜਾਤਾਂ ਦੇ ਘਰੀਂਨੌਕਰੀ ਇਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਪਹਿਲਾਂ ਮਿਲਣੀ, ਤਰੱਕੀ ਇਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਪਹਿਲਾਂ ਮਿਲਣੀਕਿਸੇ ਨੂੰ ਚੂੜ੍ਹਾ ਕਹਿ ਦਿਉ ਤਾਂ ਕੈਦ ਹੋ ਜਾਂਦੀ ਹੈ, ਸਾਨੂੰ ਜੋ ਮਰਜ਼ੀ ਉਹ ਕਹੀ ਜਾਣਆਪਸ ਵਿੱਚ ਜਿਵੇਂ ਮਰਜ਼ੀ ਚੂੜ੍ਹਾ, ਚੂੜ੍ਹਾ ਕਰਦੇ ਫਿਰਨਹੋਰ ਤਾਂ ਹੋਰ ਯਾਰ ਪੰਜਾਂ ਪਿਆਰਿਆਂ ਵਿੱਚ ਜਗਨ ਨਾਥ ਪੁਰੀ ਤੋਂ ਹਿੰਮਤ ਰਾਏ, ਅਮ੍ਰਿਤ ਛੱਕ ਕੇ ਜੋ ਹਿੰਮਤ ਸਿੰਘ ਬਣਿਆ, ਉਹ ਸਾਡੀ ਬਰਾਦਰੀ ਦਾ ਸੀਸਾਡੇ ਪਿੰਡ ਵਿੱਚ ਮੇਰੇ ਬਾਪੂ ਜੀ ਨੂੰ ਕਦੇ ਜਲੂਸ ਵਿੱਚ ‘ਪੰਜ ਪਿਆਰਾ’ ਨਹੀਂ ਸੀ ਬਣਨ ਦਿੱਤਾਨਾਲੇ ਪੂਰੇ ਸਿੰਘ ਸਨ, ਅੰਮ੍ਰਿਤਧਾਰੀਬੱਸ! ਜ਼ੋਰ ਸੀ ਜੱਟਾਂ ਦਾਸਭ ਜ਼ੋਰ ਦੀਆਂ ਗੱਲਾਂ ਕੱਲ੍ਹ ਨੂੰ ਦੂਜੇ ਧਰਮਾਂ ਨੇ ਵੀ ਆਪਣਾ ਜ਼ੋਰ ਵਧਾਉਣ ਲਈ ਧਰਮ ਪ੍ਰਚਾਰ ਕਰਨਾ ਹੈਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਵੀ ਬਰਾਬਰ ਦਾ ਹੱਕ ਹੈਹੈ ਕਿ ਨਹੀਂਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਵੀ ਜਲੂਸ ਕੱਢਣ ਦੀ ਲੋੜ ਪਊਗੀਧਾਰਮਿਕ ਭਾਵਨਾਵਾਂ ਦੇ ਨਾਂ ਹੇਠਗਣਪਤ ਬਾਬਾ ਮੋਰੀਆ ... ਕਈ ਧਾਰਮਿਕ ਰਸਮਾਂ ਇੱਥੇ ਦੇ ਪਾਣੀ ਨੂੰ ਵੀ ਪਰਦੂਸ਼ਤ ਕਰਨਗੀਆਂਇੱਕ ਦਿਨ ‘ਸ਼ੁੱਭ ਰੱਥ ਯਾਤਰਾ’ ਵੀ ਧਾਰਮਿਕ ਮੰਗ ਬਣੇਗੀਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਵੀ ਧਾਰਮਿਕ ਜਜ਼ਬਾਤ ਹਨਫਿਰ ਮੁਸਲਮਾਨਾਂ ਦੀ ਵਾਰੀ ਆਵੇਗੀਉਦੋਂ ਵੀ ਟਰੈਫਿਕ ਵਿੱਚ ਵਿਘਨ ਪਊਗਾਜ਼ਮੀਨ ਉੱਪਰ ਪ੍ਰਦੂਸ਼ਨ ਵਧੇਗਾਉਦੋਂ ਵੀ ਆਲੇ ਦੁਆਲੇ ਦੇ ਘਰਾਂ ਦੇ ਵਸਨੀਕਾਂ ਨੂੰ ਬੇਆਰਾਮੀ ਦਾ ਸਾਹਮਣਾ ਕਰਨਾ ਪਵੇਗਾਉਦੋਂ ਵੀ ਵਾਧੂ ਪੁਲੀਸ ਫੋਰਸ ਦੀ ਲੋੜ ਪਵੇਗੀਲੋਕ ਕੰਮਾਂ ਤੋਂ ਗੈਰਹਾਜ਼ਰ ਹੋਣਗੇ ...

ਸਵਰਾਜ ਦਾ ਧਿਆਨ ਮੁੜ ਗੰਢੇ ਵੱਲ ਹੋਇਆ ਤੇ ਤਿਲਕਦੇ ਜਾਂਦੇ ਗੰਢੇ ਨੂੰ ਉਸਨੇ ਮਜ਼ਬੂਤੀ ਨਾਲ ਫੜਿਆਗੰਢੇ ਨੂੰ ਕੱਟਣਾ ਵੀ ਕਲਾ ਹੈਬੇਧਿਆਨੀ ਨਾਲ ਕੱਟ-ਵੱਢ ਕਰਦੇ ਸਮੇਂ ਖੂਨ ਵੀ ਨਿਕਲ ਸਕਦਾਉਸ ਨੇ ਅੱਖਾਂ ਦਾ ਪਾਣੀ ਪੂੰਝਿਆਜੇ ਕੌੜੇ ਹਨ ਤਾਂ ਕੀ ਹੋਇਆ

ਜਲੂਸ ਤਾਂ ਮੰਨਿਆ ਪਰ ਆਹ ‘ਨਗਰ ਕੀਰਤਨ’ ਦੀ ਕੀ ਤੁਕ ਹੋਈ ...?” ਦੁਕਾਨ ਵਿੱਚ ਬੈਠਿਆਂ ਵਿੱਚੋਂ ਕਿਸੇ ਨੇ ਸ਼ਰਾਰਤ ਨਾਲ ਸਵਾਲ ਕੀਤਾ ਸੀ

ਹੋਰ ਵੀ ਕਈ ਜੱਟਾਂ-ਸਰਦਾਰਾਂ ਦੇ ਮੁੰਡੇ ਮੇਰੀ ਦੁਕਾਨ ਉੱਪਰ ਉਸ ਦਿਨ ਦਾੜ੍ਹੀ ਨੂੰ ਨ੍ਹੇਰਨਾ ਫਰਵਾਉਣ ਤੇ ਖਤ ਕਢਾਉਣ ਲਈ ਬੈਠੇ ਹੋਏ ਸਨਉਨ੍ਹਾਂ ਮੁੰਡਿਆਂ ਵਿੱਚੋਂ ਕੋਈ ਨਾ ਬੋਲਿਆਸਵਰਾਜ ਦੇ ਮਨ ਵਿੱਚ ਸੀ ਕਿ ਹੁਣ ਗਰਮਾ-ਗਰਮ ਬਹਿਸ ਹੋਵੇਗੀ

ਪ੍ਰਿੰਸੀਪਲ ਜ਼ਖਮੀ ਨੇ ਆਪਣੀ ਗੱਲ ਜਾਰੀ ਰੱਖੀ, “... ਕੀਰਤਨ, ਸੰਸਕ੍ਰਿਤ ਦਾ ਸ਼ਬਦ ਹੈ ਤੇ ਇਸਦਾ ਮਹੱਤਵ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਧਰਮਾਂ ਤੇ ਸੰਪਰਦਾਵਾਂ ਵਿੱਚ ਹੈਸਾਡੇ ਧਰਮ ਵਿੱਚ ਜਦ ਬੰਦੇ ਦੀ ਆਤਮਾ ਰੱਬ ਨਾਲ ਇਕਸੁਰ ਹੋਣਾ ਲੋਚਦੀ ਹੈ ਤਾਂ ਕੀਰਤਨ ਉਸ ਦਾ ਸਭ ਤੋਂ ਉੱਤਮ ਜ਼ਰੀਆ ਹੈਕੀਰਤਨ ਨਾਲ ਇਕਸੁਰਤਾ ਸੌਖੀ ਪਰਾਪਤ ਹੁੰਦੀ ਹੈਲਿਵ ਲਗਦੀ ਹੈ ਤਾਂ ਮਨ ਸ਼ਾਂਤ ਹੁੰਦਾ ਹੈਨਗਰ ਕੀਰਤਨ ਵਿੱਚ ਜੋ ਕੁਝ ਹੁੰਦਾ, ਉਸ ਨਾਲ ਤਾਂ ਤੁਸੀਂ ਆਪ ਸਿਆਣੇ ਹੋ, ਕੀ ਕੁਝ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਸਪਸ਼ਟ ਨੂੰ ਪ੍ਰਮਾਣ ਕੀ! ਮੇਲਾ ਬਣਾ’ਤਾ ਧਰਮ ਨੂੰ ਧਾਰਮਿਕ ਪ੍ਰਚਾਰ ਦੇ ਨਾਂ ਹੇਠਮੇਰੇ ਵਿਚਾਰ ਅਨੁਸਾਰ ਪ੍ਰਚਾਰ ਤਾਂ ‘ਮੰਡੀ ਦੀ ਸ਼ੈਅ’ ਦਾ ਹੀ ਹੋ ਸਕਦਾ, ਜਿਸ ਨੂੰ ਵੇਚਣਾ ਤੇ ਮੁਨਾਫਾ ਕਮਾਉਣਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈਗੁਰਦੁਆਰੇ ਵੀ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਨਿੱਜੀ ਅਦਾਰਿਆਂ ਨਾਲ ਸਬੰਧਤ ਨੇ ਤੇ ਹਿੱਸੇਦਾਰਾਂ ਦੀਆਂ ਜਾਇਦਾਦਾਂ ਬਣੇ ਹੋਏ ਨੇ

ਮਰੋ ਉਏ ਤਿਆਡੀ... ਲੈ! ਉਹੀ ਗੱਲ ਹੋਣ ਲੱਗੀ ਸੀ ਉਂਗਲ ਨਾਲ” ਲਸਣ ਕੱਟਦਾ ਸਵਰਾਜ ਸੋਚਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਨਿਕਲਕੇ ਬੁੜ੍ਹਕਿਆ

ਬਾਹਰ ਕੋਈ ਆਇਆ, ਉਸ ਨੂੰ ਲੱਗਾਸ਼ਾਇਦ ਕੋਈ ਜਲੂਸ ਦੇਖਣ ਆਇਆਂ ਵਿੱਚੋਂ ਹੀ ਹੋਵੇਦਰਵਾਜ਼ਾ ਘਰ ਦੇ ਕਿਸੇ ਜੀਅ ਨੇ ਖੋਲ੍ਹ ਦਿੱਤਾ ਸੀਸਿਆਸਤਦਾਨ ਆ ਜਾਂਦੇ ਹਨਉਸ ਨੇ ਆਪਣੇ ਮਨ ਨਾਲ ਗੱਲ ਕੀਤੀਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਆਪਣਾ ਪ੍ਰਚਾਰ ਕਰਨ ਲਈ, ਬਣੀ ਬਣਾਈ ਸਟੇਜ ਮਿਲ ਜਾਂਦੀ ਹੈਲੋਕ, ਵੱਖਰੇ ਧਰਮ ਦੇ ਲੀਡਰਾਂ ਦੀ ਆਪਣੇ ਧਰਮ ਨਾਲ ਧਾਰਮਿਕ ਸਾਂਝ ਦੇਖਕੇ ਨਿਹਾਲ ਹੋ ਜਾਂਦੇ ਹਨ‘ਵੱਖ-ਸਥਾਨ’ ਦੇ ਨਾਅਰੇ ਅਲੱਗ ਲੱਗਦੇ ਹਨ ‘ਨਗਰ ਕੀਰਤਨ’ ਦੇ ਨਾਂ ਹੇਠਕੀ ਇਹ ਹੀ ਕੀਰਤਨ ਹੈ? ਜਿਸ ਨੂੰ ਕਰਕੇ, ਸੁਣਕੇ ਦੁਨੀਆਵੀ ਜੀਵ ਦੀ ਆਤਮਾ, ਪ੍ਰਮਾਤਮਾ ਨਾਲ ਇੱਕ ਸੁਰ ਹੋਣਾ ਲੋਚਦੀ ਹੈ; ਸਕੂਨ ਭਾਲਦੀ ਨੇ, ਭਟਕਦੀ ਨੇ ਸ਼ਾਂਤ ਹੋਣਾ ਹੈ ਇਸਦਾ ਕੀ ਸੁਮੇਲ ਹੋਇਆ ਕੀਰਤਨ ਦੀ ਪ੍ਰੀਭਾਸ਼ਾ ਨਾਲ?

ਸੋਚਾਂ ਵਿੱਚ ਪਿਆ ਆਦਮੀ ਸਮੇਂ ਤੇ ਕੰਮ ਤੋਂ ਅਵੇਸਲਾ ਜ਼ਰੂਰ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਪਰ ਬੇਧਿਆਨ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦਾਸਵਰਾਜ ਨੂੰ ਪਤਾ ਹੀ ਨਾ ਲੱਗਾ ਕਦੋਂ ਉਸ ਨੇ ਗੰਢੇ, ਅਧਰਕ ਤੇ ਲਸਣ ਕੱਟਕੇ ਬੱਕਰੇ ਦੇ ਮੀਟ ਨੂੰ ਤੁੜਕਾ ਲਾਉਣਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਸੀ

ਇੱਕ ਵਾਰ ਕੋਈ ਮੁਸਲਮਾਨ ਵਿਸਾਖੀ ਦੇ ਨੇੜੇ ਸਵਰਾਜ ਤੋਂ ਹਜਾਮਤ ਕਰਾਉਣ ਆਇਆ ਗਿਲਾ ਕਰ ਗਿਆ, ਵਿਸਾਖੀ ਦਾ ਤਿਉਹਾਰ, ਸਾਰੇ ਪੰਜਾਬੀਆਂ ਦਾ ਸਾਂਝਾ ਸੀਸਿੱਖਾਂ ਨੇ ਇਸ ਨੂੰ ਧਾਰਮਿਕ ਰੰਗਤ ਦੇ ਕੇ ’ਹਾਈਜੈੱਕ’ ਕਰ ਲਿਆ, ਨਈ?”

ਉਹ ਉੱਠਿਆ ਤੇ ਸੋਚਿਆ, “ਅੱਜ ਦੀ ਭਾਸ਼ਾ ਵਿੱਚ ‘ਨਗਰ ਕੀਰਤਨ’ ਦੇਖਣ ਆਇਆਂ ਨੇ, ਸੁਣਨ ਵਾਲੀ ਚੀਜ਼ ਹੁਣ ਪੂੰਜੀ ਪੂਜਕਾਂ ਨੇ ਦੇਖਣ ਵਾਲੀ ਬਣਾ ਦਿੱਤੀ ਹੈਹੈ ਨਾ ਸਰਮਾਏ ਦਾ ਕਮਾਲ?”

ਲੋਕ ਜਲੂਸ ਵੱਲ ਆ ਜਾ ਰਹੇ ਸਨਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਆਪਣੇ ਝੋਲਿਆਂ ਵਿੱਚ ਸਿੱਖ ਧਰਮ ਦੇ ਸੇਵਕਾਂ ਤੇ ਹੋਰ ਕਾਰੋਬਾਰੀ ਅਦਾਰਿਆਂ ਤੋਂ ਮਿਲੀਆਂ ਖਾਣ-ਪੀਣ ਤੇ ਵਰਤਣ ਵਾਲੀਆਂ ਚੀਜ਼ਾਂ ਪਾਈਆਂ ਹੋਈਆਂ ਸਨਹੁਣ ਉਹ ਖੁਸ਼ ਹੋਣਗੇ ਕਿ ਮੁਫਤ ਵਿੱਚ ਕਿੰਨਾ ਕੁਛ ਮਿਲ ਗਿਆ! ਛੋਲੇ-ਪੂਰੀਆਂ, ਸਮੋਸੇ ਤੇ ਹੋਰ ਨਿਕ-ਸੁਕ ਛਕਕੇ ‘ਸੰਗਤ’ ਖੁਸ਼ ਹੋਈ ਹੋਵੇਗੀਲੋਕ ਮੁਫਤ ਵਿੱਚ ਖਾ-ਪੀ ਕੇ ਖੁਸ਼ ਰਹਿੰਦੇ ਹਨਅੱਜ ਬਹੁਤ ਭੀੜ ਸੀਖਲਕਤ ਹੁੱਬ ਹੁੱਬਕੇ ਗੱਲਾਂ ਕਰੇਗੀਜਦ ਭੀੜ ਖੁਸ਼ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਤਾਂ ਮੇਲਾ, ਮੇਲੀਆਂ ਦਾ ਬਣਦਾ ਹੈਗੁਰਦੁਆਰੇ ਦੇ ਮਾਲਕ ਤੇ ਚਾਲਕ ਵੀ ਖੁਸ਼ ਹੋਣਗੇਕਈ ਹਜ਼ਾਰ ਡਾਲਰ ਚੜ੍ਹਾਵੇ ਦੇ ਬਣਨ ਨਾਲਗੁਰਦੁਆਰੇ ਨਿੱਜੀ ਜਾਇਦਾਦ ਬਣ ਰਹੇ ਹਨਵੋਟਾਂ ਵਿੱਚ ਹਾਰਿਆ ਹੋਇਆ ਧੜਾ ਬਹੁਤੀ ਵਾਰ ਨਵਾਂ ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਬਣਾ ਲੈਂਦਾ ਹੈਧਰਮ ਅੱਜ ਦੀ ਤਾਰੀਖ ਵਿੱਚ ਵਪਾਰ ਹੈਪਹਿਲਾਂ ਡੇਰੇ ਧਾਰਮਿਕ ਪ੍ਰਚਾਰ ਕਰਦੇ ਸਨਕੁਝ ਲੋਕਾਂ ਨੇ ਸੋਚਿਆ ਧਰਮ ਡੇਰਿਆਂ ਵਿੱਚ ਕੈਦ ਹੈਉਸ ਦਾ ਲਾਹਾ ਮਹੰਤ ਲੈ ਰਹੇ ਹਨਡੇਰਿਆਂ ਤੋਂ ਧਰਮ ਆਜ਼ਾਦ ਕਰਾਇਆ ਗਿਆਹੁਣ ਵਿਕਸਤ ਦੇਸ਼ਾਂ ਵਿੱਚ ਗੁਰਦੁਆਰੇ ਡੇਰਿਆਂ ਦਾ ਰੂਪ ਧਾਰਨ ਕਰ ਰਹੇ ਹਨ

ਬੱਕਰੇ ਦਾ ਮੀਟ ਤਿਆਰ ਸੀਸਵਰਾਜ ਨੂੰ ਉਸ ਦੇ ਬੱਚਿਆਂ ਨੇ ਆ ਕੇ ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਵਿੱਚ ਕਿਹਾ, “ਡੈਡੀ, ਮੀਟ ਸਮਿੱਲ ਬਹੁਤ ਵਧੀਆ ਕਰ ਰਿਹਾਸਾਡੀ ਭੁੱਖ ਚਮਕਾ ਤੀ ਇਹਦੀ ਮਹਿਕ ਨੇ

ਸਵਰਾਜ ਦੇ ਬਣਾਏ ਮੀਟ ਨੂੰ ਸਭ ਰਿਸ਼ਤੇਦਾਰ ਤੇ ਦੋਸਤ-ਮਿੱਤਰ ਖੁਸ਼ ਹੋ ਕੇ ਖਾਂਦੇ ਸਨਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਮੰਨਣਾ ਸੀ ਕਿ ਸਵਰਾਜ ਵਰਗਾ ਸੁਆਦ ਮੀਟ ਕੋਈ ਹੋਰ ਨਹੀਂ ਬਣਾ ਸਕਦਾਬੱਚੇ ਮੀਟ ਖਾਣ ਬੈਠ ਗਏ

ਮੇਜ਼ ਉੱਪਰ ਨਸ਼ੇ ਦੀ ਬੋਤਲ, ਗਲਾਸ, ਨੁਕਲ ਤੇ ਪਾਣੀ ਦਾ ਜੱਗ, ਜਿਗਰੀ ਮਿੱਤਰਾਂ ਦੀ ਉਡੀਕ ਕਰ ਰਹੇ ਸਨਆਪਣੀ ਉਡੀਕ ਦੀ ਸ਼ਿੱਦਤ ਨੂੰ ਘੱਟ ਕਰਨ ਦੇ ਇਰਾਦੇ ਨਾਲ ਸਵਰਾਜ ਨੇ ਘਰ ਦੀ ਕੱਢੀ ਦਾ ਡਰਿੰਕ ਪਾਇਆ ਤੇ ਸੜਕ ਉੱਪਰ ਜਾ ਰਹੇ ਜਲੂਸ ਨੂੰ ਦੇਖਿਆਫਿਰ ਆਪਣੇ ਘਰ ਦੇ ਖੱਬੇ ਪਾਸੇ ਵਾਲੀ ਸੜਕ ਨੂੰ ਦੇਖਿਆ, ਜਿੱਧਰ ਦੀ ਉਸ ਦੇ ਦੋਸਤਾਂ ਨੇ ਆਉਣਾ ਸੀ

ਸਵਰਾਜ ਦਾ ਘਰ ਕੋਨੇ ਉੱਪਰ ਸੀਘਰ ਦੇ ਮੋਹਰੇ ਅਤੇ ਪਾਸੇ ਨਾਲ ਜਾਂਦੀ ਸੜਕ ਦੇ ਉੱਪਰ ਕਾਰਾਂ ਦੀ ਲਾਈਨ ਦੇ ਬਰੋਬਰ ਸਾਈਕਲ ਚਲਾਉਣ ਵਾਲਿਆਂ ਲਈ ਵੱਖਰੀ ਲਾਈਨ, ਚਿੱਟੀ ਲਕੀਰ ਖਿੱਚਕੇ ਬਣਾਈ ਹੋਈ ਸੀਫਿਰ ਛੋਟੀ ਜਿਹੀ ਸੀਮਿੰਟ ਦੀ ਬੰਨੀ ’ਤੇ ਉਸ ਦੇ ਨਾਲ ਹਰੇ ਘਾਹ ਦੀ ਚਾਦਰ ਵਿਛਾਈ ਹੋਈ ਹੈਵਿੱਚ ਵਿੱਚ ਫੁੱਲਾਂ ਦੀਆਂ ਕਿਆਰੀਆਂਕਈ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੇ ਬੂਟੇ ਲਾਏ ਹੋਏ ਹਨ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਇੱਕ ਦਿਨ ਰੁੱਖ ਬਣਨਾ ਹੈਘਾਹ ਦੀ ਹਰੀ ਚਾਦਰ ਦੇ ਨਾਲ ਪੈਦਲ ਚੱਲਣ ਵਾਲਿਆਂ ਵਾਸਤੇ ਪੱਕਾ ’ਸਾਈਡ ਵਾਕ’ ਬਣਾਇਆ ਹੋਇਆ ਹੈਉਸ ਤੋਂ ਅੱਗੇ ਕਿਸੇ ਹੋਰ ਘਰ ਦੀ ਯਾੜ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋ ਜਾਂਦੀ ਹੈ

ਵਾਹ! ਕਿੰਨਾ ਪਿਆਰਾ ਰਸਤਾ ਹੈਫੁੱਲਾਂ ਤੇ ਬੂਟਿਆਂ ਨਾਲ ਸਜਾਇਆ ਸੁਆਰਿਆ ਹੋਇਆਪਹਿਲਾਂ ਨਹੀਂ ਕਦੇ ਇੰਨਾ ਸੋਹਣਾ ਲੱਗਾਕਮਾਲ ਹੋ ਗਈ, ਬਈ!” ਸਵਰਾਜ ਖੁਸ਼ ਹੋ ਗਿਆ, ਆਪਣੇ ਆਲ਼ੇ ਦੁਆਲ਼ੇ ਨੂੰ ਸਾਫ਼ ਸੁਥਰਾ ਦੇਖਕੇ

ਇਹ ਪਹਿਲਾਂ ਕਿਉਂ ਨਹੀਂ ਇੰਨਾ ਸੋਹਣਾ ਲੱਗਾ? ... ਇੱਧਰੋਂ ਦੀ ਆਉਣਗੇ ...” ਸਵਰਾਜ ਨੇ ਸੋਚਿਆ ਉਸ ਨੇ ਅਨੰਦ ਲੈਣ ਲਈ ਗਲਾਸ ਵਿੱਚ ਪਾਈ ਘਰ ਦੀ ਕੱਢੀ ਨੂੰ ਸੁੰਘਿਆਗਲਾਸ ਵਿੱਚੋਂ ਆ ਰਹੀਆਂ ਲਪਟਾਂ ਨੇ ਉਸ ਦੀਆਂ ਨਾਸਾਂ ਵਿੱਚ ਜਲੂਣ ਕੀਤੀ

ਜਿਸ ਰਾਹ ਉੱਪਰ ਦੀ ਮੇਰੇ ਮਿੱਤਰਾਂ ਨੇ ਆਉਣਾ ...” ਸਵਰਾਜ ਨੇ ਗਲਾਸ ਉੱਪਰ ਨੂੰ ਕਰਕੇ ਟੋਸਟ ਕੀਤਾ, “ਉਸ ਸੋਹਣੇ ਰਾਹ ਨੂੰ ਵਿਸਾਖੀ ਦੀਆਂ ਵਧਾਈਆਂ

*****

ਨੋਟ: ਹਰ ਲੇਖਕ ‘ਸਰੋਕਾਰ’ ਨੂੰ ਭੇਜੀ ਗਈ ਰਚਨਾ ਦੀ ਕਾਪੀ ਆਪਣੇ ਕੋਲ ਸੰਭਾਲਕੇ ਰੱਖੇ।

(3501)

(ਸਰੋਕਾਰ ਨਾਲ ਸੰਪਰਕ ਲਈThis email address is being protected from spambots. You need JavaScript enabled to view it.) 

More articles from this author