“ਬਾਵਾ ਸਰ ਕਰਕੇ ਦੋ ਡੰਗ ਇੱਜ਼ਤ ਦਾ ਟੁੱਕ ਖਾ ਰਹੇ ਹਾਂ। ਟੱਬਰ ਵੀ ਪਲ ਰਿਹਾ ਹੈ ਤੇ ਘਰ ਘਰ ...”
(9 ਮਈ 2025)
ਜਦੋਂ ਬੇਬੇ ਤੇ ਭਾਈਆ ਜੀ ਜਿਊਂਦੇ ਸਨ ਤਾਂ ਮੇਰਾ ਪਿੰਡ ਦਾ ਗੇੜਾ ਹਫ਼ਤੇ ਦਸੀਂ ਦਿਨੀਂ ਵੱਜ ਜਾਂਦਾ ਸੀ। ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਚਲੇ ਜਾਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਕਿਸੇ ਦਿਨ ਸੁਦ ’ਤੇ ਹੀ ਪਿੰਡ ਉੜਾਪੜ ਜਾਣ ਦਾ ਸਬੱਬ ਬਣਦਾ ਹੈ। ਉਂਝ ਵੀ ਕਹਿੰਦੇ ਨੇ ਕਿ ਪਿੰਡ ਮਾਪਿਆਂ ਨਾਲ ਹੀ ਹੁੰਦੇ ਹਨ, ਪਿੱਛੋਂ ਭੈਣ ਭਰਾ ਤਾਂ ਸ਼ਰੀਕਾ ਬਣ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਮੇਰਾ ਪਿੰਡ ਉੜਾਪੜ ਦੁਆਬੇ ਵਿੱਚ ਪੈਂਦਾ ਹੈ। ਮੇਰੇ ਸਾਰੇ ਭੈਣ ਭਰਾ ਵਿਦੇਸ਼ ਜਾ ਵਸੇ ਹਨ। ਭਾਈਆ ਜੀ ਤੇ ਬੇਬੇ ਜੀ ਦੇ ਚਲੇ ਜਾਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਪਹਿਲਾਂ ਤਾਂ ਘਰ ਨੂੰ ਜਿੰਦਰਾ ਵੱਜਿਆ ਸੀ, ਹੁਣ ਪਿੱਛੇ ਜਿਹੇ ਜਦੋਂ ਕੈਨੇਡਾ ਤੋਂ ਗਭਲਾ ਭਰਾ ਆਇਆ ਤਾਂ ਘਰ ਵੀ ਵੇਚ ਦਿੱਤਾ। ਸਾਰੇ ਕਹਿਣ ਕਿ ਜਦੋਂ ਇੱਥੇ ਕਿਸੇ ਨੇ ਰਹਿਣਾ ਨਹੀਂ ਤਾਂ ਐਵੇਂ ਹੀ ਰਕਮ ਕਾਠ ਮਾਰ ਕੇ ਰੱਖੀ ਹੋਈ ਹੈ।
ਪਿਛਲੇ ਐਤਵਾਰ ਮੇਰਾ ਪਿੰਡ ਜਾਣ ਦਾ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮ ਅਚਾਨਕ ਹੀ ਬਣ ਗਿਆ। ਪਿੰਡ ਤੋਂ ਸਰਪੰਚ ਦਲਜੀਤ ਸਿੰਘ ਅਤੇ ਗੁਜਰਾਤ ਵਾਲੇ ਅਵਤਾਰ ਸਿੰਘ ਦਾ ਫ਼ੋਨ ਆਇਆ ਕਿ ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸਿੰਘ ਸ਼ਹੀਦਾਂ ਦੇ ਸਾਹਮਣੇ ਵਾਲੀ ਬਿਲਡਿੰਗ ਵਿੱਚ ਚੈਰੀਟੇਬਲ ਹਸਪਤਾਲ ਮੁੜ ਤੋਂ ਖੋਲ੍ਹਣ ਲਈ ਮੀਟਿੰਗ ਕਰਨੀ ਹੈ। ਪਿੰਡ ਤੋਂ ਬਾਹਰ ਵਸਦੇ ਹੋਰ ਪਤਵੰਤਿਆਂ ਨੂੰ ਵੀ ਸੱਦਿਆ ਗਿਆ ਹੈ। ਵਿਦੇਸ਼ ਵਸਦੇ ਕਈਆਂ ਨੇ ਤਾਂ ਫੋਨ ’ਤੇ ਹਾਮੀ ਵੀ ਭਰ ਦਿੱਤੀ ਹੈ ਅਤੇ ਮਾਇਆ ਭੇਜਣ ਲਈ ਵੀ ਤਿਆਰ ਹਨ। ਦੁਆਬੇ ਦੇ ਲੋਕ ਚੈਰੀਟੇਬਲ ਹਸਪਤਾਲ ਖੋਲ੍ਹਣ ਵਿੱਚ ਸਭ ਤੋਂ ਅੱਗੇ ਹਨ। ਐੱਨ ਆਰ ਆਈਜ਼ ਦਾ ਵੱਡਾ ਸਹਾਰਾ ਹੈ। ਸਾਡੇ ਪਿੰਡ ਦਾ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਮਿਸ਼ਨ ਹਸਪਤਾਲ ਪਹਿਲਾਂ ਵੀ ਕਈ ਸਾਲ ਚੱਲਦਾ ਰਿਹਾ ਸੀ ਪਰ ਪਿੱਛੇ ਜਿਹੇ ਪਿੰਡ ਦੀ ਸਿਆਸਤ ਕਰਕੇ ਬੰਦ ਕਰਨਾ ਪੈ ਗਿਆ ਸੀ।
ਮੈਂ ਜਦੋਂ ਚੰਡੀਗੜ੍ਹ ਤੋਂ ਪਿੰਡ ਨੂੰ ਜਾਵਾਂ ਤਾਂ ਰਸਤੇ ਵਿੱਚ ਘੁੱਗੀ ਜੰਕਸ਼ਨ ’ਤੇ ਚਾਹ ਪੀਣ ਲਈ ਰੁਕੀਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਵਾਰ ਪਤਾ ਹੀ ਨਹੀਂ ਲੱਗਾ ਰੂਬੀ ਨਾਲ ਗੱਲਾਂ ਕਰਦਿਆਂ ਅਸੀਂ ਬਲਾਚੌਰ ਕਦੋਂ ਪਾਰ ਕਰ ਗਏ। ਚਾਹ ਪੀਣ ਦੀ ਤਲਬ ਹੋਣ ਲੱਗੀ। ਪਿੰਡ ਗੜ੍ਹੀ ਕਾਨੂੰਗੋਆਂ ਨੇੜੇ ਸੜਕ ’ਤੇ ਚਲਦੇ ਏ ਸੀ ਢਾਬੇ ’ਤੇ ਨਜ਼ਰ ਪਈ ਤਾਂ ਮੈਂ ਕਾਰ ਇਕਦਮ ਰੋਕ ਲਈ। ਉਸ ਦਿਨ ਗਰਮੀ ਵੀ ਵੱਟ ਕੱਢਵੀਂ ਸੀ, ਇਸ ਲਈ ਚਾਹ ਏਸੀ ਹਾਲ ਵਿੱਚ ਪੀਣ ਦਾ ਮਨ ਬਣਾ ਲਿਆ।
ਅੰਦਰ ਹਾਲ ਭਰਿਆ ਹੋਇਆ ਸੀ। ਅਸੀਂ ਦਰਵਾਜ਼ਾ ਵੜਦਿਆਂ ਹੀ ਖੱਬੇ ਪਾਸੇ ਖ਼ਾਲੀ ਪਏ ਮੇਜ਼ ਦੁਆਲੇ ਬੈਠ ਗਏ। ਇੰਨੇ ਨੂੰ ਇੱਕ ਆਮ ਜਿਹੀ, ਸਾਦੇ ਕੱਪੜਿਆਂ ਵਿੱਚ ਅੱਧਖੜ ਉਮਰ ਦੀ ਮਹਿਲਾ ਖਾਣੇ ਦਾ ਆਰਡਰ ਲੈਣ ਆਈ। ਸਾਡੇ ਸਾਹਮਣੇ ਵਾਲੇ ਮੇਜ਼ ਉੱਤੇ ਇੱਕ ਹੋਰ ਮਹਿਲਾ ਥਾਲੀਆਂ ਸਜਾ ਰਹੀ ਸੀ। ਪਰੇ ਇੱਕ ਕੋਨੇ ਵਾਲੇ ਟੇਬਲ ’ਤੇ ਇੱਕ ਹੋਰ ਔਰਤ ਵੱਲੋਂ ਖਾਣਾ ਪਰੋਸ ਰਹੀ ਸੀ। ਦੇਖਦਿਆਂ ਦੇਖਦਿਆਂ ਦੋ ਹੋਰ ਔਰਤਾਂ ਭਾਂਡੇ ਚੁੱਕਣ ਲਈ ਹਾਲ ਅੰਦਰ ਆ ਗਈਆਂ।
ਮੈਨੂੰ ਆਮ ਜਿਹੀਆਂ ਵੇਟਰ ਔਰਤਾਂ ਦੇਖ ਕੇ ਚੰਗਾ ਲੱਗਾ। ਉਹਨਾਂ ਦਾ ਗੱਲ ਕਰਨ ਦਾ ਸਲੀਕਾ ਵੀ ਨਿਮਰ ਲੱਗਾ। ਮੈਂ ਉਹਨਾਂ ਨਾਲ ਗੱਲ ਕਰਨ ਦਾ ਹੀਆ ਨਾ ਕੀਤਾ ਪਰ ਢਾਬੇ ਦੇ ਮਾਲਕ ਨਾਲ ਗੱਲ ਕਰਨ ਦੀ ਇਜਾਜ਼ਤ ਲੈ ਲਈ।
ਅਗਲੇ ਪਲ ਢਾਬੇ ਦਾ ਮਾਲਕ ਬਾਵਾ ਸਾਡੇ ਸਾਹਮਣੇ ਹੱਥ ਜੋੜੀ ਸੇਵਾ ਪੁੱਛ ਰਿਹਾ ਸੀ। ਮੈਂ ਉਸ ਨੂੰ ਬੈਠਣ ਦੀ ਪੇਸ਼ਕਸ਼ ਕੀਤੀ ਤੇ ਨਾਲ ਹੀ ਆਮ ਘਰਾਂ ਦੀਆਂ ਕੁੜੀਆਂ ਨੂੰ ਵੇਟਰ ਦੀ ਨੌਕਰੀ ਦੇਣ ਬਾਰੇ ਸਵਾਲ ਪੁੱਛਣੇ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੱਤੇ। ਉਹ ਕਹਿ ਰਿਹਾ ਸੀ ਕਿ ਢਾਬਾ ਖੋਲ੍ਹਣ ਵੇਲੇ ਹੀ ਇਹ ਮਨ ਬਣਾ ਲਿਆ ਸੀ ਕਿ ਆਸ ਪਾਸ ਦੇ ਪਿੰਡਾਂ ਦੀਆਂ ਲੋੜਵੰਦ ਔਰਤਾਂ ਨੂੰ ਕੰਮ ਦੇਣਾ ਹੈ। ਮੈਂ ਉਸ ਨੂੰ ਹੋਰ ਪੁੱਛਿਆ ਤਾਂ ਉਹਨੇ ਦੱਸਿਆ, “ਇਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਦੋ ਵਿਧਵਾ ਹਨ। ਇੱਕ ਹੋਰ ਦਾ ਘਰ ਵਾਲਾ ਦਿਹਾੜੀਦਾਰ ਹੈ। ਦੋ ਹੋਰਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਨੂੰ ਘੱਟ ਦਾਜ ਦੇਣ ਕਰਕੇ ਸਹੁਰਿਆਂ ਨੇ ਛੱਡ ਦਿੱਤਾ ਸੀ। ਪੰਜਵੀਂ ਦਾ ਪਤੀ ਨਸ਼ੇੜੀ ਹੈ ਅਤੇ ਇਹ ਵੇਟਰੀ ਕਰਕੇ ਟੱਬਰ ਪਾਲ਼ ਰਹੀ ਹੈ।”
ਇੰਨੇ ਨੂੰ ਇੱਕ ਮਹਿਲਾ ਵੇਟਰ ਚਾਹ ਲੈ ਕੇ ਆ ਗਈ। ਉਸਦੇ ਚਿਹਰੇ ਦੇ ਹਾਵ ਭਾਵ ਤੋਂ ਲੱਗ ਰਿਹਾ ਸੀ ਕਿ ਉਸ ਨੂੰ ਸਾਡੀਆਂ ਗੱਲਾਂ ਸੁਣ ਕੇ ਚੰਗਾ ਲੱਗ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਹਾਲ ਵਿੱਚ ਕੰਮ ਕਰਦੀਆਂ ਦੂਜੀਆਂ ਦੋ ਔਰਤਾਂ ਵੀ ਸਾਡੇ ਟੇਬਲ ਲਾਗੇ ਆ ਖੜ੍ਹੀਆਂ। ਸਭ ਦੇ ਚਿਹਰੇ ਖਿੜੇ ਹੋਏ ਦਿਸੇ।
ਮੈਂ ਗੱਲ ਬੰਦ ਕਰਨੀ ਚਾਹ ਰਿਹਾ ਸੀ ਪਰ ਉਹਨਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਗੁਰਵਿੰਦਰ (ਨਕਲੀ ਨਾਂ) ਬੋਲ ਪਈ, “ਬਾਵਾ ਸਰ ਨੇ ਸਾਨੂੰ ਦਿਨ ਵੇਲੇ ਦੀ ਡਿਊਟੀ ਦਿੱਤੀ ਹੈ। ਰਾਤ ਵੇਲੇ ਵੇਟਰ ਦੀ ਡਿਊਟੀ ’ਤੇ ਮੁੰਡੇ ਆਉਂਦੇ ਹਨ। ਸਰ ਦੀ ਗੱਡੀ ਸਾਨੂੰ ਘਰੋਂ ਲੈ ਵੀ ਆਉਂਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਛੱਡਣ ਦੀ ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰੀ ਵੀ ਬਾਵਾ ਸਰ ਦੀ ਹੈ। ਕਈ ਵਾਰ ਤਾਂ ਗੱਡੀ ਵੇਹਲੀ ਹੋਵੇ ਸਰ ਸਾਡੇ ਬੱਚਿਆਂ ਨੂੰ ਵੀ ਸਕੂਲ ਛੱਡਣ ਅਤੇ ਲਿਆਉਣ ਲਈ ਗੱਡੀ ਭੇਜ ਦਿੰਦੇ ਹਨ।”
ਨਾਲ ਖੜ੍ਹੀ ਰਾਜਬੀਰ ਦੱਸਣ ਲੱਗੀ, “ਬਾਵਾ ਸਰ ਕਰਕੇ ਦੋ ਡੰਗ ਇੱਜ਼ਤ ਦਾ ਟੁੱਕ ਖਾ ਰਹੇ ਹਾਂ। ਟੱਬਰ ਵੀ ਪਲ ਰਿਹਾ ਹੈ ਤੇ ਘਰ ਘਰ ਧੱਕੇ ਖਾਣ ਤੋਂ ਵੀ ਬਚੀਆਂ ਹੋਈਆਂ ਹਾਂ। ਸਹੁਰੇ ਘਰ ਵਿੱਚ ਵੀ ਮਾਣ ਸਨਮਾਨ ਹੈ।”
ਮੈਂ ਚਾਹ ਦੇ ਪੈਸੇ ਦੇਣ ਲੱਗਾ ਤਾਂ ਢਾਬੇ ਦੇ ਮਾਲਕ ਨੇ ਮੇਰਾ ਹੱਥ ਘੁੱਟ ਕੇ ਬੰਦ ਕਰ ਦਿੱਤਾ। ਉਹ ਬਾਹਰ ਕਾਰ ਤਕ ਸਾਨੂੰ ਛੱਡਣ ਆਇਆ ਪਰ ਮੈਂ ਮਲਕ ਦੇਣੀ ਟੇਬਲ ਉੱਤੇ 100 ਰੁਪਏ ਰੱਖ ਆਇਆ, ਇਹ ਕਹਿ ਕੇ ਕੁੜੀਓ ਤੁਹਾਡੇ ਲਈ ਪਿਆਰ ਹੈ। ਅੰਦਰੋ ਅੰਦਰ ਮੈਂ ਸੋਚ ਰਿਹਾ ਸਾਂ ਕਿ ਜੇ ਸਾਰੇ ਬਾਵਾ ਸਰ ਦੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਲੋੜਵੰਦ ਔਰਤਾਂ ਦੀ ਬਾਂਹ ਫੜਨ ਲੱਗ ਪੈਣਾ ਤਾਂ ਸਮਾਜ ਵਿੱਚ ਇਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਮੁੱਲ ਹੋਰ ਵੱਧ ਪੈਣ ਲੱਗ ਜਾਵੇਗਾ। ਜੇ ਨਾਲ ਹੀ ਔਰਤਾਂ ਵੀ ਹਿੰਮਤ ਕਰਨ ਲੱਗ ਪੈਣ, ਫਿਰ ਤਾਂ ਹੋਰ ਵੀ ਚੰਗਾ।
ਮੈਂ ਕਾਰ ਵਿੱਚ ਬੈਠਣ ਤੋਂ ਲੈ ਕੇ ਪਿੰਡ ਪਹੁੰਚਣ ਤਕ ਸੋਚ ਰਿਹਾ ਸਾਂ ਕਿ ਮਜਬੂਰੀ ਬੰਦੇ ਤੋਂ ਕੀ ਕੀ ਨਹੀਂ ਕਰਵਾ ਦਿੰਦੀ। ਫਿਰ ਮੇਰੀਆਂ ਅੱਖਾਂ ਮੋਹਰੇ ਚੰਡੀਗੜ੍ਹ ਦੇ ਰੈਸਟੋਰਾਂ, ਹੋਟਲਾਂ ਅਤੇ ਕਲੱਬਾਂ ਵਿੱਚ ਅੱਧੀ ਅੱਧੀ ਰਾਤ ਤਕ ਕੰਮ ਕਰਦੀਆਂ ਕੁੜੀਆਂ ਆ ਖੜ੍ਹੀਆਂ। ਇਸ ਤੋਂ ਅੱਗੇ ਮੈਂ ਸੋਚਣਾ ਨਹੀਂ ਸੀ ਚਾਹੁੰਦਾ ਪਰ ਮੇਰੇ ਕੰਨਾਂ ਵਿੱਚ ਐੱਚ ਆਰ ਢਾਬੇ ਦੀਆਂ ਆਮ ਜਿਹੀਆਂ ਵੇਟਰ ਔਰਤਾਂ ਦੇ ਬੋਲ, “ਦੋ ਡੰਗ ਦਾ ਇੱਜ਼ਤ ਦਾ ਟੁੱਕ” ਲਗਾਤਾਰ ਗੂੰਜੀ ਜਾ ਰਹੇ ਸਨ। ਮੈਂ ਮਨ ਹੀ ਮਨ ਆਪਣੇ ਆਪ ਨਾਲ ਵਾਅਦਾ ਕੀਤਾ ਕਿ ਹੁਣ ਕਦੇ ਵੀ ‘ਕੁੜੀਆਂ ਤਾਂ ਚਿੜੀਆਂ ਨੇ, ਚਿੜੀਆਂ ਦਾ ਕੀ ਏ ...’ ਕਦੇ ਵੀ ਨਹੀਂ ਗੁਣਗੁਣਾਇਆ ਕਰਾਂਗਾ।
* * * * *
ਨੋਟ: ਹਰ ਲੇਖਕ ‘ਸਰੋਕਾਰ’ ਨੂੰ ਭੇਜੀ ਗਈ ਰਚਨਾ ਦੀ ਕਾਪੀ ਆਪਣੇ ਕੋਲ ਸੰਭਾਲਕੇ ਰੱਖੇ।
ਪਾਠਕਾਂ ਨਾਲ ਆਪਣੇ ਵਿਚਾਰ ਸਾਂਝੇ ਕਰਨ ਲਈ ਸਰੋਕਾਰ ਨਾਲ ਸੰਪਰਕ ਕਰੋ: (This email address is being protected from spambots. You need JavaScript enabled to view it.om)
