“ਇਹ ਸੋਚ ਸਾਡੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਦਾ ਇੱਕ ਅਜਿਹਾ ਹਿੱਸਾ ਬਣ ਗਈ ਹੈ ਕਿ ਅਸੀਂ ਆਪਣੇ ਫੈਸਲੇ ...”
(1 ਜੂਨ 2025)
ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਇੱਕ ਅਜਿਹਾ ਸਫ਼ਰ ਹੈ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਹਰ ਕਦਮ ’ਤੇ ਇਨਸਾਨ ਨੂੰ ਕਈ ਸਵਾਲਾਂ ਦਾ ਸਾਹਮਣਾ ਕਰਨਾ ਪੈਂਦਾ ਹੈ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਸਵਾਲਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਕੁਝ ਸਵਾਲ ਸਾਡੇ ਆਪਣੇ ਅੰਦਰੋਂ ਉੱਠਦੇ ਹਨ, ਪਰ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਸਵਾਲ ਉਹ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ਜੋ ਸਮਾਜ, ਰਿਸ਼ਤੇਦਾਰ ਅਤੇ ਆਸ-ਪਾਸ ਦੇ ਲੋਕ ਸਾਡੇ ਸਾਹਮਣੇ ਖੜ੍ਹੇ ਕਰ ਦਿੰਦੇ ਹਨ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਸਵਾਲਾਂ ਦਾ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡਾ ਰੂਪ ਹੈ- “ਲੋਕ ਕੀ ਕਹਿਣਗੇ?” ਇਹ ਤਿੰਨ ਸ਼ਬਦਾਂ ਦਾ ਛੋਟਾ ਜਿਹਾ ਵਾਕੰਸ਼ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਦੇ ਵੱਡੇ-ਵੱਡੇ ਫੈਸਲਿਆਂ ਨੂੰ ਬਦਲ ਦਿੰਦਾ ਹੈ, ਸੁਪਨਿਆਂ ਨੂੰ ਤੋੜ ਦਿੰਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਇਨਸਾਨ ਨੂੰ ਆਪਣੀ ਮਰਜ਼ੀ ਨਾਲ ਜਿਊਣ ਦੀ ਬਜਾਏ ਸਮਾਜ ਦੀਆਂ ਉਮੀਦਾਂ ਦੇ ਬੋਝ ਹੇਠ ਦਬਾ ਦਿੰਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਇੱਕ ਅਜਿਹਾ ਰੋਗ ਹੈ, ਜੋ ਸਰੀਰ ਨੂੰ ਹੀ ਨਹੀਂ, ਸਗੋਂ ਆਤਮਾ ਨੂੰ ਵੀ ਖਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਕਦੇ ਸਮਾਂ ਮਿਲੇ ਤਾਂ ਬੈਠ ਕੇ ਸੋਚੋ, ਜਦੋਂ ਤੁਸੀਂ ਇਸ ਦੁਨੀਆਂ ਤੋਂ ਚਲੇ ਜਾਓਗੇ, ਤਾਂ ਕੀ ਹੋਵੇਗਾ? ਤੁਹਾਡੀ ਲਾਸ਼ ਘਰ ਦੇ ਵਿਹੜੇ ਵਿੱਚ ਪਈ ਹੋਵੇਗੀ। ਆਸ-ਪਾਸ ਕੁਝ ਲੋਕ ਬੈਠੇ ਹੋਣਗੇ। ਕੋਈ ਉਦਾਸ ਹੋਵੇਗਾ, ਕੋਈ ਰੋ ਰਿਹਾ ਹੋਵੇਗਾ, ਪਰ ਇਸਦੇ ਨਾਲ ਹੀ ਕੁਝ ਲੋਕ ਆਪਣੇ-ਆਪਣੇ ਗਰੁੱਪਾਂ ਵਿੱਚ ਬੈਠ ਕੇ ਗੱਲਾਂ ਕਰ ਰਹੇ ਹੋਣਗੇ। ਕੋਈ ਭਾਰਤ ਅਤੇ ਪੰਜਾਬ ਦੀ ਰਾਜਨੀਤੀ ’ਤੇ ਚਰਚਾ ਕਰ ਰਿਹਾ ਹੋਵੇਗਾ- “ਇਹ ਪਾਰਟੀ ਜਿੱਤ ਗਈ, ਉਹ ਪਾਰਟੀ ਹਾਰ ਗਈ।” ਕੋਈ ਕੈਨੇਡਾ ਦੇ ਵੀਜ਼ਿਆਂ ਦੀ ਗੱਲ ਕਰ ਰਿਹਾ ਹੋਵੇਗਾ- “ਹੁਣ ਤਾਂ ਵੀਜ਼ੇ ਦੇਣੇ ਵੀ ਬੰਦ ਕਰ ਦਿੱਤੇ ਨੇ।” ਕੁਝ ਲੋਕ ਆਪਣੇ ਫੋਨਾਂ ’ਤੇ ਫੇਸਬੁੱਕ ਦੀਆਂ ਪੋਸਟਾਂ ਸਕਰੋਲ ਕਰ ਰਹੇ ਹੋਣਗੇ, ਲਾਈਕ ਕਰ ਰਹੇ ਹੋਣਗੇ, ਜਾਂ ਸ਼ਾਇਦ ਤੁਹਾਡੀ ਮੌਤ ਦੀ ਖ਼ਬਰ ਨੂੰ ਸਟੇਟਸ ਵਜੋਂ ਪਾ ਰਹੇ ਹੋਣਗੇ। ਥੋੜ੍ਹੇ ਸਮੇਂ ਬਾਅਦ ਘਰ ਵਿੱਚੋਂ ਰੋਣ ਦੀਆਂ ਆਵਾਜ਼ਾਂ ਵੀ ਬੰਦ ਹੋ ਜਾਣਗੀਆਂ, ਲੋਕ ਆਪਣੇ-ਆਪਣੇ ਘਰਾਂ ਨੂੰ ਜਾਣ ਲੱਗ ਪੈਣਗੇ। ਤੁਹਾਡਾ ਪਰਿਵਾਰ ਰਿਸ਼ਤੇਦਾਰਾਂ ਦੇ ਰੋਟੀ-ਪਾਣੀ ਦੀ ਵਿਵਸਥਾ ਵਿੱਚ ਰੁੱਝ ਜਾਵੇਗਾ। ਕੁਝ ਦਿਨਾਂ ਬਾਅਦ ਸਭ ਕੁਝ ਆਮ ਵਾਂਗ ਹੋ ਜਾਵੇਗਾ। ਤੁਹਾਡੇ ਆਫਿਸ ਵਿੱਚ, ਜਿੱਥੇ ਤੁਸੀਂ ਸਾਲਾਂ ਤਕ ਮਿਹਨਤ ਕੀਤੀ, ਉੱਥੇ ਤੁਹਾਡੀ ਜਗ੍ਹਾ ਕੋਈ ਹੋਰ ਲੈ ਲਵੇਗਾ। ਦੁਨੀਆਂ ਜਿਵੇਂ ਪਹਿਲਾਂ ਚੱਲ ਰਹੀ ਸੀ, ਉਵੇਂ ਹੀ ਚੱਲਣ ਲੱਗ ਪਵੇਗੀ। ਤੁਹਾਡੇ ਨਾ ਰਹਿਣ ਨਾਲ ਇਸ ਦੁਨੀਆਂ ਨੂੰ ਕੋਈ ਫ਼ਰਕ ਨਹੀਂ ਪਵੇਗਾ। ਤਾਂ ਫਿਰ, ਜੇ ਇਸ ਦੁਨੀਆਂ ਨੂੰ ਤੁਹਾਡੇ ਜਾਣ ਨਾਲ ਕੋਈ ਅਸਰ ਨਹੀਂ ਪੈਂਦਾ, ਤੁਸੀਂ ਅੱਜ ਇਸ ਦੁਨੀਆਂ ਦੀਆਂ ਗੱਲਾਂ ਸੁਣ ਕੇ ਆਪਣੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਨੂੰ ਔਖਾ ਕਿਉਂ ਕਰ ਰਹੇ ਹੋ?
ਇਹ ਸਵਾਲ ਸਿਰਫ਼ ਇੱਕ ਵਿਚਾਰ ਨਹੀਂ, ਸਗੋਂ ਇੱਕ ਸਚਾਈ ਹੈ, ਜੋ ਸਾਡੇ ਸਮਾਜ ਦੀ ਹਰ ਗਲੀ, ਹਰ ਘਰ ਅਤੇ ਹਰ ਦਿਲ ਵਿੱਚ ਘਰ ਕਰ ਗਈ ਹੈ। “ਲੋਕ ਕੀ ਕਹਿਣਗੇ?” ਇਹ ਸੋਚ ਸਾਡੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਦਾ ਇੱਕ ਅਜਿਹਾ ਹਿੱਸਾ ਬਣ ਗਈ ਹੈ ਕਿ ਅਸੀਂ ਆਪਣੇ ਫੈਸਲੇ, ਆਪਣੇ ਸੁਪਨੇ ਅਤੇ ਆਪਣੀ ਖੁਸ਼ੀ ਨੂੰ ਇਸਦੇ ਹਵਾਲੇ ਕਰ ਦਿੰਦੇ ਹਾਂ। ਜਦੋਂ ਕੋਈ ਮਾਂ-ਬਾਪ ਆਪਣੇ ਪੁੱਤ ਜਾਂ ਧੀ ਦਾ ਵਿਆਹ ਕਰਨ ਦੀ ਸੋਚਦੇ ਹਨ ਤਾਂ ਸਭ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਮਨ ਵਿੱਚ ਇਹ ਖ਼ਿਆਲ ਆਉਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਜੇ ਅਸੀਂ ਸਾਦਾ ਵਿਆਹ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਤਾਂ ਲੋਕ ਕੀ ਕਹਿਣਗੇ? ਜੇ ਧੂਮਧਾਮ ਨਾਲ ਨਾ ਕੀਤਾ ਤਾਂ ਰਿਸ਼ਤੇਦਾਰ ਸਾਨੂੰ ਕੰਜੂਸ ਸਮਝਣਗੇ। ਜੇ ਬੱਚੇ ਪੜ੍ਹਾਈ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਵਿੱਚ ਕੁਝ ਵੱਡਾ ਨਾ ਕਰ ਸਕੇ ਤਾਂ ਲੋਕ ਸਾਡੇ ਵੱਲੋਂ ਕੀਤੀ ਪਰਵਰਿਸ਼ ’ਤੇ ਉਂਗਲਾਂ ਚੁੱਕਣਗੇ। ਜੇ ਅਸੀਂ ਸਮਾਜ ਵਿੱਚ ਚੱਲ ਰਹੀ ਸ਼ੋਸ਼ੇਬਾਜ਼ੀ ਨੂੰ ਨਾ ਅਪਣਾਇਆ ਅਤੇ ਸੋਚ-ਸਮਝ ਕੇ ਖ਼ਰਚ ਕੀਤਾ ਤਾਂ ਲੋਕ ਸਾਨੂੰ ਪਛੜਿਆ ਜਾਂ ਘਟੀਆ ਸਮਝਣਗੇ। ਇਹ ਸੋਚ ਸਾਡੇ ਮਨ ਵਿੱਚ ਇੰਨੀ ਡੂੰਘੀ ਬੈਠ ਗਈ ਹੈ ਕਿ ਅਸੀਂ ਆਪਣੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਲਈ ਨਹੀਂ, ਸਗੋਂ ਦੂਜਿਆਂ ਦੀਆਂ ਨਜ਼ਰਾਂ ਦੇ ਹਿਸਾਬ ਨਾਲ ਜਿਊਣ ਲੱਗ ਪੈਂਦੇ ਹਾਂ।
ਇਹ ਰੋਗ ਸਿਰਫ਼ ਵਿਅਕਤੀਗਤ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਤਕ ਸੀਮਿਤ ਨਹੀਂ ਹੈ, ਇਸ ਦਾ ਅਸਰ ਸਮਾਜ ਦੇ ਹਰ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਦਿਖਾਈ ਦਿੰਦਾ ਹੈ। ਜਦੋਂ ਕੋਈ ਨੌਜਵਾਨ ਆਪਣੇ ਸੁਪਨਿਆਂ ਨੂੰ ਪੂਰਾ ਕਰਨ ਲਈ ਕੁਝ ਵੱਖਰਾ ਕਰਨ ਦੀ ਸੋਚਦਾ ਹੈ ਤਾਂ ਸਭ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਉਸਦੇ ਮਨ ਵਿੱਚ ਇਹ ਡਰ ਆਉਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਜੇ ਅਸਫ਼ਲ ਹੋ ਗਿਆ ਤਾਂ ਲੋਕ ਮਜ਼ਾਕ ਉਡਾਉਣਗੇ। ਜੇ ਕੋਈ ਕਲਾਕਾਰ ਆਪਣੀ ਕਲਾ ਨੂੰ ਦੁਨੀਆਂ ਸਾਹਮਣੇ ਰੱਖਣਾ ਚਾਹੁੰਦਾ ਹੈ ਤਾਂ ਉਹ ਸੋਚਦਾ ਹੈ ਕਿ ਜੇ ਲੋਕਾਂ ਨੇ ਇਸ ਨੂੰ ਪਸੰਦ ਨਾ ਕੀਤਾ ਤਾਂ ਮੇਰੀ ਬੇਇੱਜ਼ਤੀ ਹੋਵੇਗੀ। ਜੇ ਕੋਈ ਔਰਤ ਆਪਣੇ ਘਰ ਦੀਆਂ ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰੀਆਂ ਤੋਂ ਬਾਹਰ ਨਿਕਲ ਕੇ ਕੁਝ ਕਰਨ ਦੀ ਇੱਛਾ ਰੱਖਦੀ ਹੈ ਤਾਂ ਉਸ ਨੂੰ ਇਹ ਡਰ ਸਤਾਉਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਸਮਾਜ ਉਸ ਨੂੰ ਗ਼ਲਤ ਨਾ ਸਮਝ ਲਵੇ। ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਹਰ ਕਦਮ ’ਤੇ “ਲੋਕ ਕੀ ਕਹਿਣਗੇ” ਦਾ ਡਰ ਸਾਡੇ ਪੈਰਾਂ ਵਿੱਚ ਬੇੜੀਆਂ ਪਾ ਦਿੰਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਸਾਨੂੰ ਅੱਗੇ ਵਧਣ ਤੋਂ ਰੋਕ ਲੈਂਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਸੋਚ ਦਾ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡਾ ਨੁਕਸਾਨ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਇਹ ਸਾਡੇ ਅੰਦਰ ਦੀ ਆਜ਼ਾਦੀ ਨੂੰ ਖਤਮ ਕਰ ਦਿੰਦੀ ਹੈ। ਅਸੀਂ ਉਹ ਨਹੀਂ ਕਰਦੇ ਜੋ ਸਾਨੂੰ ਚੰਗਾ ਲਗਦਾ, ਸਗੋਂ ਉਹ ਕਰਦੇ ਹਾਂ ਜੋ ਸਮਾਜ ਨੂੰ ਚੰਗਾ ਲੱਗੇ। ਅਸੀਂ ਆਪਣੀ ਖੁਸ਼ੀ ਨੂੰ ਛੱਡ ਕੇ ਦੂਜਿਆਂ ਦੀ ਖੁਸ਼ੀ ਦਾ ਫਿਕਰ ਕਰਦੇ ਹਾਂ। ਅਸੀਂ ਆਪਣੇ ਸੁਪਨਿਆਂ ਨੂੰ ਇਸ ਲਈ ਦਫ਼ਨਾ ਦਿੰਦੇ ਹਾਂ ਕਿਉਂਕਿ ਸਾਨੂੰ ਡਰ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਸਮਾਜ ਸਾਡੇ ਇਨ੍ਹਾਂ ਸੁਪਨਿਆਂ ਨੂੰ ਸਵੀਕਾਰ ਨਹੀਂ ਕਰੇਗਾ। ਪਰ ਸਵਾਲ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਜਿਸ ਸਮਾਜ ਨੂੰ ਸਾਡੇ ਜਾਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਸਾਡੀ ਯਾਦ ਵੀ ਨਹੀਂ ਰਹੇਗੀ, ਉਸ ਸਮਾਜ ਦੀ ਪਰਵਾਹ ਕਰਕੇ ਅਸੀਂ ਆਪਣੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਕਿਉਂ ਬਰਬਾਦ ਕਰ ਰਹੇ ਹਾਂ? ਜੇ ਇਹ ਦੁਨੀਆਂ ਸਾਡੇ ਬਿਨਾਂ ਵੀ ਚੱਲ ਸਕਦੀ ਹੈ, ਤਾਂ ਅਸੀਂ ਇਸ ਦੁਨੀਆਂ ਦੇ ਹਿਸਾਬ ਨਾਲ ਆਪਣੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਕਿਉਂ ਜੀਅ ਰਹੇ ਹਾਂ?
ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਦੇ ਇਸ ਰੋਗ ਦੀ ਇੱਕ ਉਦਾਹਰਨ ਉਹ ਲੋਕ ਹਨ, ਜਿਹੜੇ ਸਮਾਜ ਦੇ ਡਰ ਕਾਰਨ ਆਪਣੇ ਬੱਚਿਆਂ ਉੱਤੇ ਆਪਣੀਆਂ ਇੱਛਾਵਾਂ ਥੋਪ ਦਿੰਦੇ ਹਨ। ਉਹ ਚਾਹੁੰਦੇ ਹਨ ਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਪੁੱਤ ਡਾਕਟਰ ਬਣੇ ਜਾਂ ਇੰਜਨੀਅਰ ਬਣੇ, ਇਸ ਲਈ ਨਹੀਂ ਕਿ ਬੱਚੇ ਨੂੰ ਇਹ ਪਸੰਦ ਹੈ, ਸਗੋਂ ਇਸ ਲਈ ਕਿ ਸਮਾਜ ਵਿੱਚ ਇਹ ਪੇਸ਼ੇ ‘ਚੰਗੇ’ ਮੰਨੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਜੇ ਬੱਚਾ ਕੁਝ ਵੱਖਰਾ ਕਰਨਾ ਚਾਹੇ, ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਸੰਗੀਤਕਾਰ ਬਣਨਾ ਜਾਂ ਖੇਡਾਂ ਵਿੱਚ ਨਾਮ ਕਮਾਉਣਾ, ਤਾਂ ਮਾਂ-ਬਾਪ ਨੂੰ ਡਰ ਲਗਦਾ ਹੈ ਕਿ ਲੋਕ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਨਾਕਾਮ ਮਾਂ-ਬਾਪ ਸਮਝਣਗੇ। ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਬੱਚੇ ਦੀ ਖੁਸ਼ੀ ਅਤੇ ਇੱਛਾ ਨੂੰ ਦਬਾ ਦਿੱਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਉਹ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਭਰ ਇੱਕ ਅਜਿਹੇ ਰਾਹ ’ਤੇ ਚੱਲਦਾ ਹੈ ਜੋ ਉਸ ਦਾ ਆਪਣਾ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦਾ। ਇਸ ਦੇ ਉਲਟ ਜੇ ਅਸੀਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਲੋਕਾਂ ਦੀਆਂ ਜ਼ਿੰਦਗੀਆਂ ’ਤੇ ਨਜ਼ਰ ਮਾਰੀਏ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਵੱਡੇ ਮੁਕਾਮ ਹਾਸਲ ਕੀਤੇ ਹਨ ਤਾਂ ਪਤਾ ਲਗਦਾ ਹੈ ਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਲੋਕਾਂ ਨੇ ‘ਲੋਕ ਕੀ ਕਹਿਣਗੇ’ ਦੀ ਪਰਵਾਹ ਨਹੀਂ ਕੀਤੀ। ਉਹ ਆਪਣੇ ਮਨ ਦੀ ਸੁਣਦੇ ਹਨ, ਆਪਣੇ ਸੁਪਨਿਆਂ ਦੇ ਪਿੱਛੇ ਭੱਜਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਲਗਾਤਾਰ ਮਿਹਨਤ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਇਹ ਫਿਕਰ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦਾ ਕਿ ਸਮਾਜ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਮਿਹਨਤ ਨੂੰ ਕਿਸ ਨਜ਼ਰੀਏ ਨਾਲ ਦੇਖੇਗਾ। ਉਹ ਸਿਰਫ਼ ਆਪਣੇ ਟੀਚੇ ਵੱਲ ਵਧਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਆਪਣੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਤਰੀਕੇ ਨਾਲ ਜੀਉਂਦੇ ਹਨ। ਅਜਿਹੇ ਲੋਕ ਹੀ ਇਤਿਹਾਸ ਰਚਦੇ ਹਨ, ਕਿਉਂਕਿ ਉਹ ਸਮਾਜ ਦੇ ਬਣਾਏ ਢਾਂਚਿਆਂ ਵਿੱਚ ਨਹੀਂ ਬੱਝਦੇ।
ਇਹ ਸੋਚਣਾ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹੈ ਕਿ ਜਿਸ ਦੁਨੀਆਂ ਨੂੰ ਸਾਡੇ ਜਾਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਸਾਡੀ ਯਾਦ ਨਹੀਂ ਰਹਿੰਦੀ, ਉਸ ਦੁਨੀਆਂ ਦੀ ਪਰਵਾਹ ਕਰਕੇ ਅਸੀਂ ਆਪਣੇ ਅੰਦਰ ਦੀ ਆਵਾਜ਼ ਨੂੰ ਕਿਉਂ ਦਬਾ ਰਹੇ ਹਾਂ? ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਇੱਕ ਮੌਕਾ ਹੈ, ਜੋ ਸਾਨੂੰ ਆਪਣੇ ਤਰੀਕੇ ਨਾਲ ਜਿਊਣ ਲਈ ਮਿਲਦਾ ਹੈ। ਜੇ ਅਸੀਂ ਇਸ ਮੌਕੇ ਨੂੰ ਸਮਾਜ ਦੇ ਡਰ ਕਾਰਨ ਗੁਆ ਦਿੰਦੇ ਹਾਂ ਤਾਂ ਇਹ ਸਾਡੀ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡੀ ਹਾਰ ਹੈ। ਜੋ ਚੰਗਾ ਲਗਦਾ ਹੈ, ਉਹ ਕਰੋ। ਜੋ ਮਨ ਨੂੰ ਸਕੂਨ ਦਿੰਦਾ ਹੈ, ਉਸ ਨੂੰ ਅਪਣਾਓ। ਜੋ ਸੁਪਨੇ ਤੁਹਾਡੀਆਂ ਅੱਖਾਂ ਵਿੱਚ ਚਮਕ ਲਿਆਉਂਦੇ ਹਨ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਪੂਰਾ ਕਰਨ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕਰੋ। ਇਸ ਦੁਨੀਆਂ ਦੀਆਂ ਗੱਲਾਂ ਸੁਣ ਕੇ ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ ਬੇੜੀਆਂ ਵਿੱਚ ਨਾ ਜਕੜੋ ਕਿਉਂਕਿ ਇਹ ਦੁਨੀਆਂ ਤੁਹਾਡੇ ਬਿਨਾਂ ਵੀ ਚੱਲੇਗੀ, ਪਰ ਤੁਹਾਡੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਸਿਰਫ਼ ਤੁਹਾਡੇ ਲਈ ਹੈ। “ਲੋਕ ਕੀ ਕਹਿਣਗੇ” ਇੱਕ ਅਜਿਹਾ ਰੋਗ ਹੈ ਜੋ ਸਾਡੀ ਖੁਸ਼ੀ, ਸਾਡੀ ਆਜ਼ਾਦੀ ਅਤੇ ਸਾਡੇ ਸੁਪਨਿਆਂ ਨੂੰ ਖਤਮ ਕਰ ਦਿੰਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਤੋਂ ਛੁਟਕਾਰਾ ਪਾਉਣ ਦਾ ਇੱਕੋ-ਇੱਕ ਇਲਾਜ ਹੈ, ਆਪਣੇ ਮਨ ਦੀ ਸੁਣੋ, ਆਪਣੇ ਦਿਲ ਦੀ ਗੱਲ ਮੰਨੋ ਅਤੇ ਆਪਣੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਤਰੀਕੇ ਨਾਲ ਜੀਓ। ਜਦੋਂ ਤੁਸੀਂ ਇਸ ਰੋਗ ਤੋਂ ਮੁਕਤ ਹੋ ਜਾਓਗੇ ਤਾਂ ਤੁਹਾਨੂੰ ਅਹਿਸਾਸ ਹੋਵੇਗਾ ਕਿ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਕਿੰਨੀ ਸੁੰਦਰ ਹੈ ਅਤੇ ਇਸ ਨੂੰ ਜਿਊਣ ਦਾ ਅਸਲ ਮਜ਼ਾ ਕੀ ਹੈ।
* * * * *
ਨੋਟ: ਹਰ ਲੇਖਕ ‘ਸਰੋਕਾਰ’ ਨੂੰ ਭੇਜੀ ਗਈ ਰਚਨਾ ਦੀ ਕਾਪੀ ਆਪਣੇ ਕੋਲ ਸੰਭਾਲਕੇ ਰੱਖੇ।
ਪਾਠਕਾਂ ਨਾਲ ਆਪਣੇ ਵਿਚਾਰ ਸਾਂਝੇ ਕਰਨ ਲਈ ਸਰੋਕਾਰ ਨਾਲ ਸੰਪਰਕ ਕਰੋ: (This email address is being protected from spambots. You need JavaScript enabled to view it.om)
