“ਆਉਣ ਵਾਲੇ ਸਮੇਂ ਵਿੱਚ ਏਆਈ ਰੋਬੌਟਿਕਸ ਦਾ ਭਵਿੱਖ ਬਹੁਤ ਦਿਲਚਸਪ ਅਤੇ ਵਿਆਪਕ ਦ੍ਰਿਸ਼ਟੀਕੋਣ ਤੋਂ ...”
(29 ਅਗਸਤ 2024)

ਏਆਈ ਰੋਬੌਟਿਕਸ ਇੱਕ ਅਜਿਹਾ ਖੇਤਰ ਹੈ ਜੋ ਕ੍ਰਿਤ੍ਰਿਮ (ਨਕਲੀ) ਬੁੱਧੀ ਅਤੇ ਰੋਬੌਟਿਕਸ ਦੇ ਮਿਲਾਪ ਨਾਲ ਬਣਿਆ ਹੈ। ਇਸ ਵਿੱਚ ਰੋਬੌਟਾਂ ਨੂੰ ਸਮਰੱਥ ਬਣਾਉਣ ਲਈ ਕ੍ਰਿਤ੍ਰਿਮ ਬੁੱਧੀ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਤਾਂ ਜੋ ਉਹ ਮਨੁੱਖਾਂ ਵਾਂਗ ਸੋਚ ਸਕਣ, ਸਿੱਖ ਸਕਣ ਅਤੇ ਆਪਣੇ ਆਪ ਫੈਸਲੇ ਲੈ ਸਕਣ। ਏਆਈ ਰੋਬੌਟਿਕਸ ਦਾ ਮੁੱਖ ਮਕਸਦ ਹੈ ਰੋਬੌਟਾਂ ਨੂੰ ਅਜਿਹੇ ਕੰਮ ਕਰਨ ਦੇ ਯੋਗ ਬਣਾਉਣਾ ਜੋ ਪਹਿਲਾਂ ਸਿਰਫ਼ ਮਨੁੱਖ ਹੀ ਕਰ ਸਕਦੇ ਸਨ। ਏਆਈ ਰੋਬੌਟਿਕਸ ਦੇ ਉਤਪਾਦ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਖੇਤਰਾਂ ਵਿੱਚ ਵਰਤੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਉਦਾਹਰਣ ਵਜੋਂ, ਉਦਯੋਗਿਕ ਰੋਬੌਟਾਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਾਰਖਾਨਿਆਂ ਵਿੱਚ ਹੁੰਦੀ ਹੈ, ਜਿੱਥੇ ਉਹ ਉਤਪਾਦਨ ਦੇ ਕੰਮ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਇਹ ਰੋਬੌਟ ਸਹੀ ਅਤੇ ਤੇਜ਼ੀ ਨਾਲ ਕੰਮ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹਨ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਮਨੁੱਖੀ ਮਿਹਨਤ ਘੱਟ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਉਤਪਾਦਨ ਦੀ ਕੁਆਲਟੀ ਵਿੱਚ ਸੁਧਾਰ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਸਿਹਤ ਸੇਵਾਵਾਂ ਵਿੱਚ ਰੋਬੌਟ ਸਰਜਰੀ ਵਿੱਚ ਸਹਾਇਕ ਸਾਬਤ ਹੋ ਰਹੇ ਹਨ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਸਟੈੱਮ ਸੈੱਲ ਥੈਰੇਪੀ ਅਤੇ ਸਰਜਰੀ ਮਾਮਲਿਆਂ ਵਿੱਚ ਰਿਕਵਰੀ ਤੇਜ਼ ਹੁੰਦੀ ਹੈ।

ਨਿੱਜੀ ਸਹਾਇਕ ਰੋਬੌਟ ਵੀ ਆਮ ਹੋ ਰਹੇ ਹਨ, ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਸਮਾਰਟ ਸਪੀਕਰ ਅਤੇ ਹੋਮ ਕਲੀਨਿੰਗ ਰੋਬੋਟ। ਇਹ ਰੋਬੌਟ ਮਨੁੱਖਾਂ ਦੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਨੂੰ ਆਸਾਨ ਬਣਾਉਂਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਕੰਮ, ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਘਰ ਸਾਫ਼ ਕਰਨਾ, ਸਮਾਂ ਸੈੱਟ ਕਰਨਾ, ਅਤੇ ਸੰਗੀਤ ਚਲਾਉਣਾ, ਆਸਾਨੀ ਨਾਲ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹਨ। ਸਿਹਤ ਸੇਵਾਵਾਂ ਵਿੱਚ ਰੋਬੌਟਾਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਵਧ ਰਹੀ ਹੈ। ਇਹ ਰੋਬੌਟ ਪੇਸ਼ੀਆਂ ਦਾ ਪ੍ਰਬੰਧਨ, ਮਰੀਜ਼ਾਂ ਦੀ ਦੇਖਭਾਲ ਅਤੇ ਔਪਰੇਸ਼ਨ ਕਰਨ ਵਿੱਚ ਮਦਦਗਾਰ ਸਾਬਤ ਹੋ ਰਹੇ ਹਨ। ਉਦਾਹਰਣ ਵਜੋਂ ਦਾਵਿਨਸੀ ਸਰਜਿਕਲ ਸਿਸਟਮ ਇੱਕ ਉੱਨਤ ਰੋਬੌਟਿਕ ਸਿਸਟਮ ਹੈ ਜੋ ਸਟੈੱਮ ਸੈੱਲ ਥੈਰੇਪੀ ਅਤੇ ਸਰਜਰੀ ਮਾਮਲਿਆਂ ਵਿੱਚ ਰਿਕਵਰੀ ਤੇਜ਼ ਕਰਨ ਵਿੱਚ ਸਹਾਇਕ ਹੈ। ਆਪਣੇ ਨਿੱਜੀ ਜੀਵਨ ਵਿੱਚ ਵੀ ਏਆਈ ਰੋਬੌਟਿਕਸ ਨੇ ਕਈ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੇ ਸਹਾਇਕ ਉਪਕਰਣ ਵਿਕਸਿਤ ਕੀਤੇ ਹਨ। ਸਮਾਰਟ ਸਪੀਕਰ, ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਐਮਾਜ਼ਾਨ, ਅਲੈਕਸਾ ਅਤੇ ਗੂਗਲ ਹੋਮ, ਰੋਜ਼ਾਨਾ ਕੰਮਾਂ ਨੂੰ ਆਸਾਨ ਬਣਾਉਂਦੇ ਹਨ। ਘਰ ਦੇ ਕੰਮਾਂ ਵਿੱਚ ਸਹਾਇਕ ਰੋਬੌਟ ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਰੋਬੋਵੈਕਸ, ਘਰ ਸਾਫ਼ ਕਰਨ ਵਿੱਚ ਮਦਦ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਸੰਖੇਪ ਵਿੱਚ, ਏਆਈ ਰੋਬੌਟਿਕਸ ਇੱਕ ਤੇਜ਼ੀ ਨਾਲ ਵਿਕਸਿਤ ਹੋ ਰਿਹਾ ਖੇਤਰ ਹੈ ਜੋ ਭਵਿੱਖ ਵਿੱਚ ਸਾਡੇ ਜੀਵਨ ਦੇ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਪਹਿਲੂਆਂ ਨੂੰ ਬਦਲਣ ਦੀ ਸਮਰੱਥਾ ਰੱਖਦਾ ਹੈ।

ਏਆਈ ਰੋਬੌਟਿਕਸ ਦੇ ਵਿਕਾਸ ਨੇ ਬੇਸ਼ਕ ਸਾਡੇ ਜੀਵਨ ਨੂੰ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਪਹਿਲੂਆਂ ਨੂੰ ਬਦਲਿਆ ਹੈ ਪਰ ਇਸਦੇ ਨਾਲ ਹੀ ਇਸਦੇ ਖਤਰੇ ਅਤੇ ਚੁਣੌਤੀਆਂ ਵੀ ਵੱਡੇ ਪੱਧਰ ’ਤੇ ਸਾਹਮਣੇ ਆਈਆਂ ਹਨ। ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡਾ ਖਤਰਾ ਨੌਕਰੀਆਂ ਦੇ ਗੁਆਚਣ ਨਾਲ ਸੰਬੰਧਤ ਹੈ। ਜਿਵੇਂ-ਜਿਵੇਂ ਰੋਬੌਟਾਂ ਅਤੇ ਏਆਈ ਸਿਸਟਮਾਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਵਧਦੀ ਜਾ ਰਹੀ ਹੈ, ਬਹੁਤ ਸਾਰੀਆਂ ਮੈਨੂਅਲ ਨੌਕਰੀਆਂ ਖਤਮ ਹੋ ਰਹੀਆਂ ਹਨ। ਉਦਯੋਗਿਕ ਉਤਪਾਦਨ ਤੋਂ ਲੈ ਕੇ ਸੇਵਾ ਦੇ ਖੇਤਰ ਤਕ, ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਕੰਮ ਹੁਣ ਰੋਬੌਟ ਅਤੇ ਆਟੋਮੇਟਡ ਸਿਸਟਮ ਕਰ ਰਹੇ ਹਨ। ਇਸ ਨਾਲ ਬੇਰੁਜ਼ਗਾਰੀ ਵਧਣ ਦੇ ਆਸਾਰ ਹਨ, ਖਾਸ ਤੌਰ ’ਤੇ ਉਹਨਾਂ ਲੋਕਾਂ ਲਈ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਕੋਲ ਤਕਨੀਕੀ ਕੌਸ਼ਲਤਾ ਦੀ ਘਾਟ ਹੈ।

ਦੂਜਾ ਖਤਰਾ ਡਾਟਾ ਗੋਪਨੀਯਤਾ ਅਤੇ ਸੁਰੱਖਿਆ ਦਾ ਹੈ। ਰੋਬੌਟ ਅਤੇ ਏਆਈ ਸਿਸਟਮ ਬਹੁਤ ਸਾਰੀ ਜਾਣਕਾਰੀ ਇਕੱਠੀ ਕਰਦੇ ਹਨ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਗੋਪਨੀਯਤਾ ਸੰਬੰਧੀ ਮੁੱਦੇ ਉੱਭਰਦੇ ਹਨ। ਜੇਕਰ ਇਹ ਜਾਣਕਾਰੀ ਗਲਤ ਹੱਥਾਂ ਵਿੱਚ ਚਲੀ ਜਾਵੇ ਤਾਂ ਇਸ ਨਾਲ ਵੱਡੇ ਪੱਧਰ ’ਤੇ ਨੁਕਸਾਨ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਹੈਕਿੰਗ ਅਤੇ ਸਾਈਬਰ ਅਪਰਾਧਾਂ ਦੀ ਸੰਭਾਵਨਾ ਵੀ ਵਧ ਰਹੀ ਹੈ, ਕਿਉਂਕਿ ਜਿਵੇਂ-ਜਿਵੇਂ ਰੋਬੌਟ ਅਤੇ ਏਆਈ ਸਿਸਟਮ ਇੰਟਰਨੈੱਟ ਨਾਲ ਜੁੜਦੇ ਹਨ, ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਸੁਰੱਖਿਆ ਦੇ ਮਾਮਲਿਆਂ ਵਿੱਚ ਜ਼ਿਆਦਾ ਸਮੱਸਿਆਵਾਂ ਦਾ ਸਾਹਮਣਾ ਕਰਨਾ ਪੈਂਦਾ ਹੈ।

ਤੀਜਾ ਖਤਰਾ, ਰੋਬੌਟਾਂ ਦਾ ਮਨੁੱਖਾਂ ਤੋਂ ਬਿਹਤਰੀ ਹਾਸਲ ਕਰਨਾ ਹੈ। ਜੇਕਰ ਰੋਬੌਟਾਂ ਨੂੰ ਮਨੁੱਖੀ ਬੁੱਧੀ ਅਤੇ ਯੋਗਤਾ ਦੇਖ ਕੇ ਅੱਗੇ ਵਧਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਤਾਂ ਉਹ ਇੱਕ ਵਾਰ ਅਜਿਹੇ ਪੱਧਰ ’ਤੇ ਪਹੁੰਚ ਸਕਦੇ ਹਨ ਜਿੱਥੇ ਉਹ ਮਨੁੱਖਾਂ ਲਈ ਖਤਰਾ ਬਣ ਸਕਦੇ ਹਨ। ਇੱਥੇ ਦੋ ਮੁੱਖ ਚਿੰਤਾਵਾਂ ਹਨ: ਪਹਿਲੀ, ਸਵਤੰਤਰ ਰੋਬੌਟਾਂ ਦੀ ਸੁਰੱਖਿਆ ਅਤੇ ਦੂਜੀ, ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਫੈਸਲੇ ਲੈਣ ਦੀ ਸਮਰੱਥਾ। ਜੇਕਰ ਰੋਬੌਟਾਂ ਨੂੰ ਇੰਟੈਲੀਜੈਂਟ ਬਣਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਤਾਂ ਉਹ ਆਪਣੇ ਆਪ ਫੈਸਲੇ ਲੈ ਸਕਦੇ ਹਨ, ਜੋ ਹਮੇਸ਼ਾ ਸਹੀ ਨਹੀਂ ਹੋ ਸਕਦੇ।

ਨੈਤਿਕ ਅਤੇ ਕਾਨੂੰਨੀ ਮੁੱਦੇ ਇੱਕ ਹੋਰ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਚਿੰਤਾ ਹੈ। ਰੋਬੌਟਾਂ ਅਤੇ ਏਆਈ ਦੇ ਫੈਸਲੇ ਕਈ ਵਾਰ ਨੈਤਿਕ ਹੁੰਦੇ ਹਨ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਸਹੀ ਜਾਂ ਗਲਤ ਦਾ ਨਿਰਣਾ ਕਰਨਾ ਅਸਾਨ ਨਹੀਂ। ਇਸਦੇ ਨਾਲ ਹੀ ਜੇਕਰ ਰੋਬੌਟ ਕੋਈ ਗਲਤੀ ਕਰਦਾ ਹੈ ਜਾਂ ਨੁਕਸਾਨ ਪਹੁੰਚਾਉਂਦਾ ਹੈ ਤਾਂ ਇਸਦੀ ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰੀ ਕਿਸਦੀ ਹੋਵੇਗੀ? ਇਸ ’ਤੇ ਵੀ ਵੱਡੀ ਚਰਚਾ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹੈ। ਸੰਖੇਪ ਵਿੱਚ, ਏਆਈ ਰੋਬੌਟਿਕਸ ਦੇ ਵਿਕਾਸ ਨਾਲ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਖਤਰੇ ਜੁੜੇ ਹਨ, ਜੋ ਸਮਾਜ ਵਿੱਚ ਵੱਡੇ ਬਦਲਾਅ ਅਤੇ ਚੁਣੌਤੀਆਂ ਨੂੰ ਜਨਮ ਦੇ ਸਕਦੇ ਹਨ। ਇਹਨਾਂ ਖਤਰਿਆਂ ਦਾ ਹੱਲ ਲੱਭਣਾ ਅਤੇ ਸੁਚੱਜੇ ਨਿਯਮ ਬਣਾਉਣਾ ਬਹੁਤ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹੈ ਤਾਂ ਜੋ ਇਹ ਤਕਨੀਕ ਸਾਡੇ ਲਈ ਲਾਭਕਾਰੀ ਸਾਬਤ ਹੋਵੇ ਅਤੇ ਖਤਰੇ ਘੱਟ ਕੀਤੇ ਜਾ ਸਕਣ।

ਆਉਣ ਵਾਲੇ ਸਮੇਂ ਵਿੱਚ ਏਆਈ ਰੋਬੌਟਿਕਸ ਦਾ ਭਵਿੱਖ ਬਹੁਤ ਦਿਲਚਸਪ ਅਤੇ ਵਿਆਪਕ ਦ੍ਰਿਸ਼ਟੀਕੋਣ ਤੋਂ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਏਆਈ ਰੋਬੌਟਿਕਸ ਦੇ ਸਕਾਰਾਤਮਕ ਅਤੇ ਨਕਾਰਾਤਮਕ ਦੋਨੋ ਪੱਖ ਹਨ, ਜੋ ਇਸਦੀ ਵਿਆਪਕ ਪ੍ਰਭਾਵਸ਼ੀਲਤਾ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਂਦੇ ਹਨ। ਏਆਈ ਰੋਬੌਟਿਕਸ ਦਾ ਵਿਕਾਸ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਖੇਤਰਾਂ ਵਿੱਚ ਕ੍ਰਾਂਤੀਕਾਰੀ ਬਦਲਾਅ ਲਿਆ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਸਿਹਤ ਸੇਵਾਵਾਂ ਵਿੱਚ, ਰੋਬੌਟਾਂ ਦੀ ਮਦਦ ਨਾਲ ਜ਼ਿਆਦਾ ਸਹੀ ਅਤੇ ਤੇਜ਼ ਸਰਜਰੀ ਕੀਤੀ ਜਾ ਸਕਦੀ ਹੈ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਮਰੀਜ਼ਾਂ ਦੀ ਸਿਹਤ ਅਤੇ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਦੀ ਗੁਣਵੱਤਾ ਵਿੱਚ ਸੁਧਾਰ ਹੋਵੇਗਾ। ਉਦਯੋਗਿਕ ਖੇਤਰਾਂ ਵਿੱਚ ਰੋਬੌਟਿਕਸ ਦੇ ਆਉਣ ਨਾਲ ਉਤਪਾਦਨ ਦੀ ਦਰ ਤੇਜ਼ ਹੋਵੇਗੀ ਅਤੇ ਖਰਚੇ ਘੱਟ ਹੋਣਗੇ। ਇਹ ਮਨੁੱਖੀ ਮਿਹਨਤ ਨੂੰ ਘਟਾਉਣਗੇ ਅਤੇ ਨਵੀਂ ਨੌਕਰੀਆਂ ਦੇ ਮੌਕੇ ਪੈਦਾ ਕਰਨਗੇ ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਰੋਬੋਟਿਕ ਸਿਸਟਮਾਂ ਦੀ ਡਿਜ਼ਾਇਨਿੰਗ, ਮੇਂਟੇਂਨੈਂਸ ਅਤੇ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮਿੰਗ। ਰੋਜ਼ਾਨਾ ਦੇ ਜੀਵਨ ਵਿੱਚ ਸਮਾਰਟ ਰੋਬੌਟ ਘਰੇਲੂ ਕੰਮਾਂ ਨੂੰ ਸੌਖਾ ਬਣਾਉਣਗੇ, ਜੋ ਮਨੁੱਖਾਂ ਨੂੰ ਹੋਰ ਸਿਰਜਣਾਤਮਕ ਅਤੇ ਮਨੋਰੰਜਨਕ ਗਤੀਵਿਧੀਆਂ ਲਈ ਵੱਧ ਸਮਾਂ ਦੇਣਗੇ।

ਦੂਜੇ ਪਾਸੇ ਏਆਈ ਰੋਬੌਟਿਕਸ ਦੇ ਵਿਕਾਸ ਨਾਲ ਕੁਝ ਨਕਾਰਾਤਮਕ ਪ੍ਰਭਾਵ ਵੀ ਹੋ ਸਕਦੇ ਹਨ। ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡਾ ਖਤਰਾ ਬੇਰੁਜ਼ਗਾਰੀ ਦਾ ਹੈ। ਜਿਵੇਂ-ਜਿਵੇਂ ਰੋਬੌਟ ਮਨੁੱਖੀ ਕੰਮ ਸੰਭਾਲਣਗੇ, ਬਹੁਤ ਸਾਰੀਆਂ ਰਵਾਇਤੀ ਨੌਕਰੀਆਂ ਖਤਮ ਹੋਣਗੀਆਂ। ਇਸ ਨਾਲ ਸਮਾਜ ਵਿੱਚ ਆਰਥਿਕ ਅਸਮਾਨਤਾ ਵਧੇਗੀ। ਡਾਟਾ ਸੁਰੱਖਿਆ ਅਤੇ ਨਿੱਜਤਾ ਵੀ ਇੱਕ ਵੱਡੀ ਚਿੰਤਾ ਹੈ, ਕਿਉਂਕਿ ਰੋਬੌਟ ਬਹੁਤ ਸਾਰਾ ਡਾਟਾ ਇਕੱਠਾ ਕਰਨਗੇ ਜੋ ਗਲਤ ਹੱਥਾਂ ਵਿੱਚ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਰੋਬੌਟਾਂ ਦੀ ਖੁਦਮੁਖਤਿਆਰੀ ਵੀ ਖਤਰਾ ਪੈਦਾ ਕਰ ਸਕਦੀ ਹੈ, ਜੇਕਰ ਉਹ ਮਨੁੱਖਾਂ ਦੇ ਕਾਬੂ ਤੋਂ ਬਾਹਰ ਹੋ ਜਾਣ। ਇਸਦੇ ਨਾਲ ਹੀ ਨੈਤਿਕ ਅਤੇ ਕਾਨੂੰਨੀ ਮੁੱਦੇ ਵੀ ਉੱਭਰ ਸਕਦੇ ਹਨ ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਰੋਬੌਟਾਂ ਦੇ ਫੈਸਲੇ ’ਤੇ ਇਹ ਨਿਰਣਾ ਕਰਨਾ ਕਿ ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰੀ ਕਿਸ ਦੀ ਹੈ?

ਸੰਖੇਪ ਵਿੱਚ: ਏਆਈ ਰੋਬੌਟਿਕਸ ਦਾ ਭਵਿੱਖ ਬਹੁਤ ਹੱਦ ਤਕ ਮਨੁੱਖਤਾ ਲਈ ਲਾਭਦਾਇਕ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ, ਪਰ ਇਸਦੇ ਸਹੀ ਪ੍ਰਬੰਧਨ ਅਤੇ ਨਿਯਮਾਂ ਦੀ ਲੋੜ ਹੈ। ਸਾਨੂੰ ਇਨ੍ਹਾਂ ਤਕਨੀਕਾਂ ਦੇ ਸੁਚੱਜੇ ਵਿਕਾਸ ਅਤੇ ਵਰਤੋਂ ਲਈ ਸਾਵਧਾਨ ਅਤੇ ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰ ਰਹਿਣਾ ਪਵੇਗਾ ਤਾਂ ਜੋ ਸਮਾਜ ਵਿੱਚ ਉਸਦਾ ਸਕਾਰਾਤਮਕ ਪ੍ਰਭਾਵ ਜ਼ਿਆਦਾ ਅਤੇ ਨਕਾਰਾਤਮਕ ਪ੍ਰਭਾਵ ਘੱਟ ਹੋਵੇ। 

*    *    *    *    *

ਨੋਟ: ਹਰ ਲੇਖਕ ‘ਸਰੋਕਾਰ’ ਨੂੰ ਭੇਜੀ ਗਈ ਰਚਨਾ ਦੀ ਕਾਪੀ ਆਪਣੇ ਕੋਲ ਸੰਭਾਲਕੇ ਰੱਖੇ।
(5256)
ਰਚਨਾਵਾਂ ਸਬੰਧੀ ਆਪਣੇ ਵਿਚਾਰ ਸਾਂਝੇ ਕਰੋ: This email address is being protected from spambots. You need JavaScript enabled to view it.