ਦਿਲਾਸੇਤਸੱਲੀਆਂ ਮੈਂ ਮਾਸੀ ਨੂੰ ਬਹੁਤ ਦਿੱਤੇ ਪਰ ਉਸ ਦੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਸ਼ਾਇਦ ਭੱਠੀ ਵਿੱਚ ਭੁੱਜਦੇ ਦਾਣਿਆ ਜਿਹੀ ...
(1 ਅਗਸਤ 2024)


ਭੱਠੀ ਵਾਲੀ ਮਲਕੀਤੋ ਮਾਸੀ ਨੂੰ ਮਿਲੇ ਹੋਏ ਅਤੇ ਦੇਖਿਆਂ ਬੜੇ ਵਰ੍ਹੇ ਬੀਤ ਗਏ ਸਨ। ਕਈ ਦਿਨ ਤੋਂ ਵਾਰ ਵਾਰ ਮੇਰਾ ਧਿਆਨ ਉਸ ਵੱਲ ਹੀ ਜਾ ਰਿਹਾ ਸੀ
ਮਿਲਣ ਦਾ ਚਾਅ ਮਨ ਵਿੱਚ ਬਹੁਤ ਸੀਆਥਣੇ ਉਹ ਭੱਠੀ ਮਘਾਉਂਦੀਉਦੋਂ ਮੇਰੀ ਨਿਆਣੀ ਉਮਰ ਸੀਦਾਣੇ ਭੁਨਾਉਣ ਜਾਂਦਾ ਹੁੰਦਾ ਸੀਥੋੜ੍ਹੀ ਵਿਹਲ ਮਿਲੀ, ਮੈਂ ਉਸ ਕੋਲ ਜਾਣ ਦਾ ਮਨ ਬਣਾ ਲਿਆਘਰ ਦੀਆਂ ਤੰਗੀਆਂ-ਤਰੁਸ਼ੀਆਂ ਨਾਲ ਉਹ ਸ਼ੁਰੂ ਤੋਂ ਹੀ ਜੂਝਦੀ ਤੇ ਦਿਨ ਟਪਾਈ ਹੀ ਕਰਦੀ ਰਹੀਉਮਰੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਹੀ ਉਸ ਦੇ ਵਾਲ ਚਿੱਟੇ ਹੋਣੇ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋ ਗਏ ਸਨਸ਼ਹਿਰ ਵਿੱਚ ਮੇਰੇ ਵਸਣ ਤਕ ਉਸ ਦੇ ਕੀਤੇ ਸਾਰੇ ਯਤਨ ਵੀ ਇਨ੍ਹਾਂ ਤੰਗੀਆਂ ਦੀਆਂ ਡੂੰਘੀਆਂ ਖੁੱਡਾਂ ਨੂੰ ਭਰ ਨਾ ਸਕੇ

ਉਨ੍ਹਾਂ ਵੇਲਿਆਂ ਵਿੱਚ ਦਾਣੇ ਭੁੰਨਣ ਵਾਲੀਆਂ ਭੱਠੀਆਂ ਬਹੁਤ ਅਹਿਮੀਅਤ ਰੱਖਦੀਆਂ ਸਨ “ਲੈ ਜਾ ਛੱਲੀਆਂ ਭੁਨਾ ਲਈਂ ਦਾਣੇ …” ਸ਼ਾਇਦ ਉਦੋਂ ਇਸੇ ਕਾਰਨ ਹੀ ਗਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੋਵੇਚਾਰ ਪੰਜ ਭੱਠੀਆਂ ਤਾਂ ਸਾਡੇ ਛੋਟੇ ਜਿਹੇ ਕਸਬੇ ਵਿੱਚ ਹੀ ਸਨਇਹ ਮਿੱਟੀ ਦੀਆਂ ਬਣੀਆਂ ਹੁੰਦੀਆਂ ਸਨਪੋਟਲੀਆਂ ਵਿੱਚ ਦਾਣੇ ਲੈ ਕੇ ਮੁੰਡੇ ਕੁੜੀਆਂ ਭੱਠੀ ਦੇ ਆਲੇ-ਦੁਆਲੇ ਗੋਡਿਆ ਭਾਰ ਬੈਠ ਜਾਂਦੇ ਤੇ ਆਪਣੀ ਵਾਰੀ ਆਉਣ ਦੀ ਉਡੀਕ ਕਰਦੇਦਾਣੇ ਨਾ ਵੀ ਭੁਨਾਉਣੇ ਹੁੰਦੇ ਤਾਂ ਵੀ ਅਸੀਂ ਭੱਠੀ ਵੱਲ ਗੇੜਾ ਜ਼ਰੂਰ ਮਾਰ ਆਉਂਦੇ ਤੇ ਮਾਸੀ ਨੂੰ ਮਿਲ ਕੇ ਮੁੜਨ ਦੀ ਕਰਦੇਮਲਕੀਤੋ ਮਾਸੀ ਨੂੰ ਪਤਾ ਹੁੰਦਾ ਕਿ ਕੌਣ ਪਹਿਲੋਂ ਆਇਆ ਸੀ, ਕੌਣ ਪਿੱਛੋਂਕਦੀ ਕਦੀ ਉਡੀਕ ਲੰਮੀ ਹੋ ਜਾਂਦੀ ਪਰ ਮਨ ਕਦੇ ਕਾਹਲਾ ਨਾ ਪੈਂਦਾਭੱਠੀ ਦੀ ਤੱਤੀ ਰੇਤ ਵਿੱਚ ਭੁੱਜਦੇ ਦਾਣੇ ਹਵਾ ਵਿੱਚ ਭੁੜਕਦੇ ਤਾਂ ਇਉਂ ਜਾਪਦਾ ਜਿਵੇਂ ਕੋਈ ਸੁਰ ਤਾਲ ਕੰਨਾਂ ਵਿੱਚ ਰਸ ਘੋਲ ਰਹੀ ਹੋਵੇਭੁੰਨੇ ਦਾਣੇ ਚੱਬਣ ਦਾ ਵੀ ਆਪਣਾ ਆਨੰਦ ਹੁੰਦਾ

ਮਾਸੀ ਸਾਡੇ ਨਾਲ ਕਈ ਗੱਲਾਂ ਸਾਂਝੀਆਂ ਕਰ ਲੈਂਦੀ, ਹਾਸਾ-ਠੱਠਾ ਵੀ “ਕੀ ਪੜ੍ਹ ਕੇ ਆਇਆਂ ਅੱਜ ਸਕੂਲੋਂ?” ਖ਼ਾਸ ਤੌਰ ’ਤੇ ਇਹ ਸਵਾਲ ਉਹ ਜ਼ਰੂਰ ਪੁੱਛਦੀਕਿਸੇ ਗੱਲੋਂ ਉਹ ਸਾਨੂੰ ਘੂਰ ਵੀ ਦਿੰਦੀ ਅਤੇ ਉਸ ਦੀ ਘੂਰੀ ਨੂੰ ਸਾਡੀ ਨਿਗ੍ਹਾ ਉਸ ਦੀਆਂ ਅੱਖਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਪੜ੍ਹ ਵੀ ਲੈਂਦੀਪਤਾ ਨਹੀਂ ਕਿਉਂ ਉਸ ਨੂੰ ਸਾਡੀ ਪੜ੍ਹਾਈ ਦੀ ਚਿੰਤਾ ਸਾਡੇ ਮਾਪਿਆਂ ਵਾਂਗ ਹੀ ਹੁੰਦੀਬਿਨ ਮੰਗੀਆਂ ਸਲਾਹਾਂ ਵੀ ਉਹ ਸਾਨੂੰ ਦਿੰਦੀ ਰਹਿੰਦੀ ਤੇ ਇਹ ਸਭ ਸਾਡੇ ਮਨ ਨੂੰ ਵੀ ਛੋਂਹਦਾਉਦੋਂ ਹਰ ਰਿਸ਼ਤੇ ਦਾ ਇੱਕ ਅਰਥ ਹੁੰਦਾ ਸੀਰਿਸ਼ਤੇ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਨਿਭਾਏ ਵੀ ਜਾਂਦੇ ਸਨਸ਼ਾਇਦ ਮਾਸੀ ਵੀ ਇਹ ਗੱਲ ਚੰਗੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਸਮਝਦੀ ਸੀਭਲੇ ਵੇਲੇ ਸਨ, ਭਲੇ ਲੋਕ ਸਨਮਾਸੀ ਕੋਲ ਪੁੱਜਣ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਬਹੁਤ ਕੁਝ ਮੇਰੇ ਚੇਤਿਆਂ ਵਿੱਚੋਂ ਲੰਘਿਆ

ਯਾਦ ਆਇਆ, ਭੱਠੀ ਨੂੰ ਮਘਦਾ ਰੱਖਣ ਲਈ ਬਾਲਣ ਪਾਉਣਾ ਜਿਵੇਂ ਸਾਡੇ ਲਈ ਮਨਭਾਉਂਦੀ ਖੇਡ ਹੋਵੇਦਾਣੇ ਭੁਨਾਉਣ ਲਈ ਕਈ ਵਾਰ ਤਾਂ ਅਸੀਂ ਕੁਝ ਪੈਸੇ ਦੇ ਦਿੰਦੇ ਅਤੇ ਕਈ ਵਾਰ ਦਾਣਿਆ ਦਾ ਕੁਝ ਹਿੱਸਾ, ਜਿਸ ਨੂੰ ‘ਚੁੰਗ’ ਆਖਦੇ ਸਨਸਮੇਂ ਨਾਲ ਬੜਾ ਕੁਝ ਬਦਲ ਜਾਂਦਾ ਹੈਵਰ੍ਹਿਆਂ ਪਹਿਲੋਂ ਜੋ ਸੀ, ਹੁਣ ਨਹੀਂ ਹੈਹੁਣ ਵਾਲਾ ਵੀ ਕੱਲ੍ਹ ਨੂੰ ਪੁਰਾਣਾ ਜਾਂ ਫਿਰ ਅਲੋਪ ਹੋ ਜਾਵੇਗਾਸੋਚਾਂ, ਮਾਹੌਲ, ਕੰਮ-ਧੰਦੇ ਵਕਤ ਨਾਲ ਬਦਲਦੇ ਹੀ ਹਨਦੇਖਦੇ ਦੇਖਦੇ ਹੀ ਇਹ ਅਮੀਰ ਵਿਰਾਸਤ, ਦਾਣੇ ਭੁੰਨਣ ਵਾਲੀਆਂ ਭੱਠੀਆਂ ਘਟਦੀਆਂ ਘਟਦੀਆਂ ਖ਼ਤਮ ਹੀ ਹੋ ਗਈਆਂਹੁਣ ਦੀ ਨਵੀਂ ਪੀੜ੍ਹੀ ਇਨ੍ਹਾਂ ਭੱਠੀਆ ਤੋਂ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਅਣਜਾਣ ਹੈਇਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਥਾਂ ਚਲਦੀਆਂ ਫਿਰਦੀਆਂ ਰੇਹੜੀਆਂ ਨੇ ਲੈ ਲਈ ਹੈਭੱਠੀਆਂ ਦੇ ਆਸ-ਪਾਸ ਦਾ ਰੌਣਕ ਮੇਲਾ ਖਿੰਡ-ਪੁੰਡ ਗਿਆਪੈਕਟਾਂ ਵਿੱਚ ਬੰਦ ਸਭ ਕੁਝ ਬਾਜ਼ਾਰਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਮਿਲਣ ਲੱਗਾ ਹੈਕਦੀ ਪੌਪਕੌਰਨ ਦੇ ਨਾਂ ਨਾਲ, ਕਦੀ ਕਿਸੇ ਹੋਰ ਬ੍ਰਾਂਡ ਹੇਠ

ਚਾਰ ਕੁ ਘੰਟੇ ਦੇ ਸਫ਼ਰ ਪਿੱਛੋਂ ਮੈਂ ਮਾਸੀ ਕੋਲ ਪੁੱਜ ਗਿਆਉਹ ਮੰਜੇ ’ਤੇ ਲੇਟੀ ਹੋਈ ਸੀ ਮੈਨੂੰ ਦੇਖਦਿਆਂ ਹੀ ਉਹ ਉੱਠ ਕੇ ਬੈਠ ਗਈਛੇਤੀ ਹੀ ਉਸ ਨੇ ਮੈਨੂੰ ਸਿਆਣ ਲਿਆ ਤੇ ਆਪਣੀਆਂ ਦੋਵੇਂ ਬਾਹਾਂ ਮੇਰੀ ਗਿੱਚੀ ਦੁਆਲੇ ਵਲਦਿਆਂ ਮੈਨੂੰ ਆਪਣੇ ਸੀਨੇ ਲਾ ਲਿਆਉਸ ਦਾ ਸਰੀਰ ਚਿੰਤਾਵਾਂ, ਫ਼ਿਕਰਾਂ ਤੇ ਉਮਰ ਦੇ ਥਪੇੜਿਆਂ ਨੇ ਝੰਬ ਦਿੱਤਾ ਸੀਘੜੇ ਦਾ ਪਾਣੀ ਉਸ ਨੇ ਮੈਨੂੰ ਪੀਣ ਲਈ ਦਿੱਤਾ

ਦੇਖ ਲੈ ਪੁੱਤ, ਤੇਰੀ ਮਾਸੀ ਦਾ ਕੀ ਹਾਲ ਹੋ ਗਿਆਹੁਣ ਤਾਂ ਵਾਗਰੂ ਚੁੱਕ ਹੀ ਲਵੇ ਤਾਂ ਸ਼ੁਕਰ ਕਰੂੰ ਉਸ ਦਾ।”

“ਨਾ ਮਾਸੀ, ਇਉਂ ਨਹੀਂ ਆਖੀਦਾਹੌਲੀ ਹੌਲੀ ਸਭ ਠੀਕ ਹੋ ਜੂ।”

“ਕੀ ਕਰਾਂ? ਨੂੰਹਾਂ-ਪੁੱਤ ਨਾ ਸੁਣਦੇ, ਨਾ ਪੁੱਛਦੇਸਾਰੀ ਉਮਰ ਇਨ੍ਹਾਂ ਲਈ ਭੱਠੀ ਦਾ ਸੇਕ ਝੱਲਦੀ ਰਹੀ ਤਾਂ ਕਿ ਇਹ ਸੁਖੀ ਰਹਿਣਆਹ ਕਦਰ ਪਾਈ ਇਨ੍ਹਾਂ ਮੇਰੀ।”

ਤੇ ਫਿਰ ਉਹ ਆਪ ਹੀ ਕਹਿਣ ਲੱਗੀ, “ਚੱਲ ਛੱਡ, ਕਿਹੜੇ ਦੁੱਖ ਮੈਂ ਫਰੋਲ ਬੈਠੀਅੰਦਰ ਬੈਠ, ਮੈਂ ਰੋਟੀ ਪਕਾ ਕੇ ਲਿਆਈ ਤੇਰੇ ਲਈਪਤਾ ਨਹੀਂ ਕਿਹੜੇ ਵੇਲੇ ਦਾ ਘਰੋਂ ਤੁਰਿਆ ਹੋਵੇਂਗਾ ਆਪਣੀ ਮਾਸੀ ਨੂੰ ਮਿਲਣ।”

ਸਿਰ ਵਿੱਚ ਸੋਚਾਂ ਦਾ ਬੋਝ ਚੁੱਕੀ ਫਿਰਦੀ ਮਾਸੀ ਲਈ ਮੇਰਾ ਮਨ ਪਸੀਜ ਗਿਆ “ਚੱਲ ਮਾਸੀ, ਥੋੜ੍ਹੇ ਕੁ ਦਿਨਾਂ ਲਈ ਮੇਰੇ ਕੋਲ ਆਜਾ …।” ਮੇਰਾ ਦਿਲ ਰੱਖਣ ਲਈ ਉਸ ਨੇ ਹਾਂ ਤਾਂ ਕੀਤੀ ਪਰ ਆਈ ਨਾ

ਉਸ ਦਾ ਧਿਆਨ ਹੋਰ ਪਾਸੇ ਲਾਉਣ ਲਈ ਮੈਂ ਬਚਪਨ ਵਿੱਚ ਭੱਠੀ ਨਾਲ ਜੁੜੀਆਂ ਯਾਦਾਂ ਸਾਂਝਾ ਕਰਨ ਲੱਗਾ

“ਉਹ ਵੀ ਦਿਨ ਸਨ ਪੁੱਤ ਤੇ ਆਹ ਵੀ।”

ਦਿਲਾਸੇ, ਤਸੱਲੀਆਂ ਮੈਂ ਮਾਸੀ ਨੂੰ ਬਹੁਤ ਦਿੱਤੇ ਪਰ ਉਸ ਦੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਸ਼ਾਇਦ ਭੱਠੀ ਵਿੱਚ ਭੁੱਜਦੇ ਦਾਣਿਆ ਜਿਹੀ ਹੋ ਗਈ ਸੀਉਦਾਸ ਹੀ ਉਹ ਮੈਨੂੰ ਦਿਖਾਈ ਦਿੰਦੀ ਰਹੀਸੋਚਦਾ ਸਾਂ ਕਿ ਪਤਾ ਨਹੀਂ ਕਿਉਂ ਕਿਸੇ ਦੀ ਸਾਰੀ ਉਮਰ ਇਉਂ ਹੀ ਲੰਘ ਜਾਂਦੀ ਹੈ

ਵਾਪਸੀ ਸਮੇਂ ਮੈਨੂੰ ਇਹੋ ਖ਼ਿਆਲ ਆਉਂਦਾ ਰਿਹਾ, ਸ਼ਿਵ ਨੇ ਕਿਹਾ ਸੀ, ‘ਭੱਠੀ ਵਾਲੀਏ ਪੀੜਾਂ ਦਾ ਪਰਾਗਾ ਭੁੰਨ ਦੇ …’ ਪਰ ਭੱਠੀ ਵਾਲੀ ਮਲਕੀਤੋ ਮਾਸੀ ‘ਆਪਣਾ’ ਪੀੜਾਂ ਦਾ ਪਰਾਗਾ ਭੁੰਨਣ ਲਈ ਕਿਸ ਨੂੰ ਕਹੇ … ਆਪਣੇ ਵੀ ਜਦੋਂ ਆਪਣੇ ਨਾ ਰਹੇ, ਨਾ ਹੀ ਭੱਠੀਆਂ

*   *   *   *   *

ਨੋਟ: ਹਰ ਲੇਖਕ ‘ਸਰੋਕਾਰ’ ਨੂੰ ਭੇਜੀ ਗਈ ਰਚਨਾ ਦੀ ਕਾਪੀ ਆਪਣੇ ਕੋਲ ਸੰਭਾਲਕੇ ਰੱਖੇ।
(5179)
ਰਚਨਾਵਾਂ ਸਬੰਧੀ ਆਪਣੇ ਵਿਚਾਰ ਸਾਂਝੇ ਕਰੋ: This email address is being protected from spambots. You need JavaScript enabled to view it.

About the Author

ਦਰਸ਼ਨ ਸਿੰਘ  ਸ਼ਾਹਬਾਦ ਮਾਰਕੰਡਾ

ਦਰਸ਼ਨ ਸਿੰਘ ਸ਼ਾਹਬਾਦ ਮਾਰਕੰਡਾ

Shahabad Markanda, Kurukshetra, Haryana, India.
Email: (darshansingh5108@gmail.com)
Mobile: (91 - 94667 - 37933)

More articles from this author