“ਪੈਸੇ ਕਮਾਉਣ ਦੀ ਦੌੜ ਵਿੱਚ ਅਸੀਂ ਇਸ ਕਦਰ ਰੁੱਝੇ ਹੋਏ ਹਾਂ ਕਿ ...”
(11 ਜੁਲਾਈ 2019)
ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਕੁਦਰਤ ਦੀ ਨਿਆਮਤ ਹੈ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਸੁਖ-ਦੁੱਖ ਦੇ ਅਨੇਕ ਰੰਗ ਇਸ ਨੂੰ ਸੰਘਰਸ਼ਮਈ ਅਤੇ ਰੌਚਕ ਬਣਾ ਦਿੰਦੇ ਹਨ। ਇੱਕ ਮੁਸਾਫਿਰ ਦੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਸਾਡਾ ਇਹ ਸਫਰ ਬਚਪਨ ਤੋਂ ਸ਼ੁਰੂ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਜਵਾਨੀ ਦੀ ਮਸਤੀ ਵਿੱਚੋਂ ਝੂਮਦਾ ਹੋਇਆ ਬੁਢਾਪੇ ’ਤੇ ਆ ਕੇ ਖਤਮ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਪੰਧ ਵਿੱਚ ਵਿਚਰਦਿਆਂ ਹੋਇਆਂ ਕਿੰਨੀਆਂ ਹੀ ਖੱਟੀਆਂ-ਮਿੱਠੀਆਂ ਯਾਦਾਂ ਇਸਦਾ ਹਿੱਸਾ ਬਣ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ। ਕਈ ਰਿਸ਼ਤੇ ਸਾਨੂੰ ਵਿਰਾਸਤ ਵਿੱਚੋਂ ਮਿਲਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਕਈ ਅਸੀਂ ਖੁਦ ਸਿਰਜਦੇ ਹਾਂ। ਕਈ ਵਾਰ ਇਹਨਾਂ ਰਿਸ਼ਤਿਆਂ ਵਿੱਚ ਥੋੜ੍ਹੀ ਜਿਹੀ ਖਟਾਸ ਹੀ ਸਾਡੀ ਚਿੰਤਾ ਦਾ ਕਾਰਣ ਬਣ ਜਾਂਦੀ ਹੈ।
ਜੇਕਰ ਗੱਲ ਕਰੀਏ ਅਜੋਕੇ ਸਮਾਜਿਕ ਰਿਸ਼ਤਿਆਂ ਦੀ ਤਾਂ ਅੱਜ ਇਹਨਾਂ ਦਾ ਬੜਾ ਘਾਣ ਹੋ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਅੱਜ ਦਾ ਇਨਸਾਨ ਸਿਰਫ ਜਮੀਨਾਂ, ਪੈਸਿਆਂ, ਨਾਜਾਇਜ਼ ਰਿਸ਼ਤਿਆਂ, ਨਸ਼ਿਆਂ ਅਤੇ ਲਾਲਚ ਵੱਸ ਆਪਣਿਆਂ ਨੂੰ ਜਾਨੋਂ ਮਾਰਨ ਲਈ ਬਿਨਾਂ ਕਿਸੇ ਸੰਕੋਚ ਦੇ ਤਿਆਰ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਮਨੁੱਖੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਬੜੀ ਹੀ ਸਸਤੀ ਹੋ ਗਈ ਹੈ। ਭਰੂਣ ਹੱਤਿਆ, ਅਣਖ ਖਾਤਰ ਕਤਲ ਅਤੇ ਦਹੇਜ ਲਈ ਧੀਆਂ ਨੂੰ ਬੇਰਹਿਮੀ ਨਾਲ ਮਾਰਨਾ ਸਾਡੇ ਸਮਾਜ ਵਿੱਚ ਆਮ ਜਿਹੀ ਗੱਲ ਹੋ ਗਈ ਹੈ। ਹਰ ਕੋਈ ਪੈਸੇ ਪਿੱਛੇ ਭੱਜਿਆ ਫਿਰਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਅੰਨ੍ਹੀ ਦੌੜ ਵਿੱਚ ਅਸੀਂ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਜੀਉਣੀ ਹੀ ਭੁੱਲ ਗਏ ਹਾਂ। ਹਾਸਾ ਸਾਡੇ ਮੂੰਹਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਗਾਇਬ ਹੋ ਗਿਆ ਹੈ। ਫੋਕਾ ਦਿਖਾਵਾ, ਫੋਕੀ ਟੌਹਰ ਸਾਡੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਦਾ ਮੁੱਖ ਮੰਤਵ ਹੋ ਗਿਆ ਹੈ। ਇਸ ਲਈ ਦਿਨ ਰਾਤ ਅਸੀਂ ਗਲਤ ਤਰੀਕਿਆਂ ਨਾਲ ਮਾਇਆ ਇਕੱਠੀ ਕਰਨ ਵਿੱਚ ਰੁੱਝੇ ਰਹਿੰਦੇ ਹਾਂ। ਈਰਖਾ, ਸਾੜਾ, ਨਿੰਦਿਆ, ਲੋਭ ਆਦਿ ਨੇ ਚਾਰੇ ਪਾਸਿਆਂ ਤੋਂ ਸਾਨੂੰ ਜਕੜਿਆ ਪਿਆ ਹੈ। ਆਪਣੀ ਵਡਿਆਈ ਅਤੇ ਕਿਸੇ ਦੂਜੇ ਦੀ ਨਿੰਦਿਆ ਸਾਨੂੰ ਬੜੀ ਚੰਗੀ ਲਗਦੀ ਹੈ। ਇੱਕ ਦੂਜੇ ਦੀਆਂ ਰੀਸਾਂ ਕਰਦੇ ਅਸੀਂ ਫਜੂਲ ਖਰਚਿਆਂ ਤੋਂ ਵੀ ਗੁਰੇਜ਼ ਨਹੀਂ ਕਰਦੇ। ਫਿਰ ਕਰਜ਼ਿਆਂ ਦੀ ਦਲਦਲ ਵਿੱਚ ਫਸੇ ਬੇਵਸ ਮਹਿਸੂਸ ਕਰਦੇ ਹਾਂ।
ਸਾਡਾ ਕੋਈ ਵੀ ਸਮਾਗਮ ਸ਼ਰਾਬ, ਮੀਟ ਤੋਂ ਬਿਨਾਂ ਅਧੂਰਾ ਸਮਝਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਵਿਆਹਾਂ, ਪਾਰਟੀਆਂ ਆਦਿ ਸਮਾਗਮਾਂ ਉੱਤੇ ਸਾਡੇ ਅਮੀਰ ਵਿਰਸੇ ਦੀਆਂ ਸ਼ਰੇਆਮ ਧੱਜੀਆਂ ਉਡਾਈਆਂ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ। ਆਰਕੈਸਟਰਾ ਦੇ ਨਾਂ ਤੇ ਅਸੀਂ ਆਪਣੀਆਂ ਧੀਆਂ ਭੈਣਾਂ ਨਾਲ ਬੈਠੇ ਉਹਨਾਂ ਵਰਗੀਆਂ ਕੁੜੀਆਂ ਦੇ ਠੁਮਕਿਆਂ ਦਾ ਬੜਾ ਅਨੰਦ ਮਾਣਦੇ ਹਾਂ। ਕਈ ਤਾਂ ਨਸ਼ੇ ਦੀ ਲੋਰ ਵਿੱਚ ਉਹਨਾਂ ਨਾਲ ਸਟੇਜ ਸਟੇਜ ਉੱਤੇ ਜਾ ਕੇ ਨੱਚਣ ਤੋਂ ਵੀ ਗੁਰੇਜ ਨਹੀਂ ਕਰਦੇ। ਫੋਕੇ ਹੰਕਾਰਾਂ ਦੇ ਮਾਰੇ ਅਸੀਂ ਪਿਸਟਲ, ਬੰਦੂਕਾਂ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਸ਼ਗਨਾਂ ਦੇ ਸਮਾਗਮਾਂ ’ਤੇ ਲੈ ਕੇ ਜਾਂਦੇ ਹਾਂ ਜਿਵੇਂ ਕਿਸੇ ਜੰਗ ਉੱਤੇ ਚੱਲੇ ਹੋਈਏ ਤੇ ਲੋਕ ਦਿਖਾਵੇ ਲਈ ਚਲਾਈਆਂ ਗੋਲੀਆਂ ਨਾਲ ਕਿੰਨੀਆਂ ਅਨਮੋਲ ਜਿੰਦੜੀਆਂ ਨੂੰ ਆਪਣੀ ਸੌੜੀ ਸੋਚ ਦੀ ਭੇਂਟ ਚੜਾ ਦਿੰਦੇ ਹਾਂ।
ਸਾਡੀ ਸੋਚ ਇਸ ਕਦਰ ਛੋਟੀ ਅਤੇ ਸਵਾਰਥੀ ਹੋ ਗਈ ਹੈ ਕਿ ਸਾਡੇ ਜਨਮ ਦਾਤੇ ਬਿਰਧ ਆਸ਼ਰਮਾਂ ਵਿੱਚ ਰੁਲ ਰਹੇ ਹਨ। ਆਲੀਸ਼ਾਨ ਘਰਾਂ ਵਿੱਚ ਉਹਨਾਂ ਲਈ ਕੋਈ ਥਾਂ ਨਹੀਂ। ਪੈਸੇ ਕਮਾਉਣ ਦੀ ਦੌੜ ਵਿੱਚ ਅਸੀਂ ਇਸ ਕਦਰ ਰੁੱਝੇ ਹੋਏ ਹਾਂ ਕਿ ਬੱਚਿਆਂ ਲਈ ਸਾਡੇ ਕੋਲ ਕੋਈ ਸਮਾਂ ਨਹੀਂ। ਸਾਡੇ ਬੱਚਿਆਂ ਦੀ ਸੋਚ ਵੀ ਪਦਾਰਥਵਾਦੀ ਹੋ ਗਈ ਹੈ। ਸਾਡੀ ਨਵੀਂ ਪੀੜ੍ਹੀ ਨੇ ਟੀ.ਵੀ, ਇੰਟਰਨੈੱਟ, ਮੋਬਾਇਲ ਫੋਨਾਂ, ਫੇਸਬੁੱਕਾਂ ਅਤੇ ਟਵਿੱਟਰਾਂ ਆਦਿ ਦੇ ਖਿਆਲੀ ਸੰਸਾਰ ਵਿੱਚ ਅਲੱਗ ਹੀ ਦੁਨੀਆ ਵਸਾ ਲਈ ਹੈ ਜੋ ਕਿ ਟੈਕਨੌਲੋਜੀ ਤੋਂ ਕੋਰੇ ਮਾਪਿਆਂ ਲਈ ਇੱਕ ਬੁਝਾਰਤ ਬਣ ਗਈ ਹੈ। ਨਿੱਤ ਉਹ ਮਾਪਿਆਂ ਅੱਗੇ ਮਹਿੰਗੀਆਂ ਤੋਂ ਮਹਿੰਗੀਆਂ ਚੀਜ਼ਾਂ ਦੀਆਂ ਮੰਗਾਂ ਰੱਖਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਨਾ ਮਿਲਣ ਦੀ ਹਾਲਾਤ ਵਿੱਚ ਆਤਮ ਹੱਤਿਆ ਜਾਂ ਹੋਰ ਅਪਰਾਧਿਕ ਕਾਰਨਾਮਿਆਂ ਨੂੰ ਬਿਨਾਂ ਸੋਚੇ ਵਿਚਾਰੇ ਅੰਜਾਮ ਦਿੰਦੇ ਹਨ। ਅੱਜ ਸਾਡੇ ਬੱਚਿਆਂ ਨੂੰ ਪੈਸੇ ਦੀ ਕੋਈ ਕਦਰ ਨਹੀਂ। ਮਾਪਿਆਂ ਦੁਆਰਾ ਘਾਲੀ ਘਾਲਣਾ ਦਾ ਉਹਨਾਂ ਦੀਆਂ ਨਜ਼ਰਾਂ ਵਿੱਚ ਕੋਈ ਮੁੱਲ ਨਹੀਂ। ਇਸ ਲਈ ਅਸੀਂ ਖੁਦ ਵੀ ਕੁਝ ਹੱਦ ਤੱਕ ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰ ਹਾਂ।
ਅੱਜ ਅਸੀਂ ਉਸ ਸਮੇਂ ਵਿੱਚ ਜੀ ਰਹੇ ਹਾਂ ਜਦ ਲੱਗ ਰਿਹਾ ਹੈ ਕਿ ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚੋਂ ਪੰਜਾਬੀ ਲਗਭਗ ਖਤਮ ਹੀ ਹੋ ਜਾਣਗੇ। ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ ਕਿਸੇ ਨੂੰ ਵੀ ਆਪਣਾ ਭਵਿੱਖ ਸੁਰੱਖਿਅਤ ਨਜ਼ਰ ਨਹੀਂ ਆ ਰਿਹਾ। ਸਰਕਾਰਾਂ ਕੁੰਭਕਰਨੀ ਨੀਂਦ ਸੌਂ ਰਹੀਆਂ ਹਨ। ਸਾਡੀ ਸਾਰੀ ਜਵਾਨੀ ਕੈਨੇਡਾ ਅਤੇ ਅਮਰੀਕਾ ਦੇ ਜਹਾਜ਼ ਚੜ੍ਹਨ ਲਈ ਉਤਾਵਲੀ ਹੋ ਰਹੀ ਹੈ। ਮਾਪੇ ਖੁਦ 30-40 ਲੱਖ ਰੁਪਇਆ ਲਾ ਕੇ ਸਟੱਡੀ ਵੀਜ਼ੇ ਦੀ ਆੜ ਹੇਠ ਆਪਣੇ ਫਰਜ਼ੰਦਾਂ ਨੂੰ ਬਾਹਰਲੇ ਮੁਲਕਾਂ ਦੇ ਬਾਸ਼ਿੰਦੇ ਬਣਾਉਣ ਲਈ ਅੱਡੀ ਚੋਟੀ ਦਾ ਜ਼ੋਰ ਲਾ ਰਹੇ ਹਨ। ਕਈਆਂ ਨੂੰ ਏਜੰਟ ਸ਼ਰੇਆਮ ਲੁੱਟ ਰਹੇ ਹਨ ਅਤੇ ਕਈਆਂ ਨੂੰ ਰਿਸ਼ਤਿਆਂ ਦੇ ਨਾਂ ’ਤੇ ਕੀਤੀ ਸੌਦੇਬਾਜ਼ੀ ਦਗਾ ਦੇ ਰਹੀ ਹੈ। ਕਿਸੇ ਦਾ ਜਵਾਈ ਧੌਖਾ ਦੇ ਕੇ ਧੀ ਦੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਬਰਬਾਦ ਕਰ ਗਿਆ, ਕਿਸੇ ਦੀ ਨੂੰਹ ਆਇਲਟ ਦਾ ਟੈਸਟ ਕਲੀਅਰ ਕਰਕੇ ਸਹੁਰਿਆਂ ਦਾ ਲੱਖਾਂ ਰੁਪਇਆ ਲੁਆ ਕੇ ਕੈਨੇਡਾ ਪਹੁੰਚ ਗਈ ਅਤੇ ਫਿਰ ਸਾਰੇ ਟੱਬਰ ਨੂੰ ਗੂਠਾ ਦਿਖਾ ਗਈ। ਇਸੇ ਸਦਮੇ ਹੇਠ ਕਿਸੇ ਦਾ ਮੁੰਡਾ ਖੁਦਕੁਸ਼ੀ ਕਰ ਗਿਆ ਕਿਸੇ ਦਾ ਦਿਮਾਗੀ ਸੰਤੁਲਨ ਖੋ ਗਿਆ। ਕੋਈ ਸਾਰਾ ਟੱਬਰ ਬਾਹਰ ਸੈੱਟ ਹੋਣ ਲਈ ਧੀ ਨੂੰ ਬਾਪ ਦੀ ਉਮਰ ਦੇ ਨਾਲਦੇ ਨਾਲ ਵਿਆਹੁਣ ਨੂੰ ਵੀ ਤਿਆਰ ਹੋਈ ਬੈਠੇ ਹਨ।
ਇਸੇ ਸੰਦਰਭ ਵਿੱਚ ਜੇਕਰ ਅਸੀਂ ਆਪਣੇ ਬਜ਼ੁਰਗਾਂ ਜਾਂ ਪੁਰਾਣੇ ਜਮਾਨੇ ਦੇ ਲੋਕਾਂ ਦੀ ਗੱਲ ਕਰੀਏ ਤਾਂ ਸੋਚ ਅਤੇ ਸ਼ਖਸੀਅਤ ਪੱਖੋਂ ਅਸੀਂ ਉਹਨਾਂ ਤੋਂ ਕਾਫੀ ਪਛੜ ਚੁੱਕੇ ਹਾਂ। ਤਰੱਕੀ ਭਾਵੇਂ ਅਸੀਂ ਉਹਨਾਂ ਨਾਲੋਂ ਕਾਫੀ ਜ਼ਿਆਦਾ ਕਰ ਲਈ ਹੈ ਪਰ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਦੀ ਦੌੜ ਵਿੱਚ ਅਸੀਂ ਫਾਡੀ ਰਹਿ ਗਏ ਹਾਂ। ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਘਰ ਭਾਵੇਂ ਕੱਚੇ ਅਤੇ ਛੋਟੇ ਸਨ ਪਰ ਦਿਲ ਕਾਫੀ ਵੱਡੇ ਸਨ ਪਰ ਅੱਜ ਸਾਡੇ ਘਰ ਤਾਂ ਵੱਡੇ ਹੋ ਗਏ ਪਰ ਦਿਲ ਉੰਨੇ ਹੀ ਛੋਟੇ ਹੋ ਗਏ ਹਨ। ਚਾਹੇ ਉਹਨਾਂ ਕੋਲ ਸਾਡੇ ਜਿੰਨੀਆਂ ਸੁਖ-ਸੁਵਿਧਾਵਾਂ ਨਹੀਂ ਸਨ ਪਰ ਫਿਰ ਵੀ ਉਹ ਸਖਤ ਮਿਹਨਤਾਂ ਕਰਦੇ, ਪ੍ਰਮਾਤਮਾ ਦਾ ਸ਼ੁਕਰਾਨਾ ਕਰਦੇ ਸੰਤੁਸ਼ਟ ਅਤੇ ਖੁਸ਼ਹਾਲ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਜੀਉਂਦੇ ਸਨ। ਸਾਂਝੇ ਘਰਾਂ ਵਿੱਚ ਰਹਿੰਦਿਆਂ ਇੱਕ ਦੂਜੇ ਦਾ ਸੁਖ ਦੁੱਖ ਵੰਡਾਉਂਦੇ ਉਹ ਲੋਕ ਸੰਜਮੀ, ਸਾਫ ਦਿਲ ਅਤੇ ਹਸਮੁੱਖ ਹੁੰਦੇ ਸਨ ਪਰ ਅੱਜ ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਵਾਰਿਸ ਅਖਵਾਉਣ ਵਾਲੇ ਅਸੀਂ ਚਾਰ ਜੀਅ ਹੀ ਘਰ ਵਿੱਚ ਕਲੇਸ਼ ਪਾ ਕੇ ਰੱਖਦੇ ਹਾਂ ਅਤੇ ਗੁੱਸੇ ਵਿੱਚ ਆ ਕੇ ਮਰਨ-ਮਾਰਨ ਨੂੰ ਝੱਟ ਤਿਆਰ ਹੋ ਜਾਂਦੇ ਹਾਂ। ਅਸੀਂ ਹਰੇਕ ਰਿਸ਼ਤੇ ਨੂੰ ਨਫੇ ਨੁਕਸਾਨ ਦੇ ਮਾਪਦੰਡ ਵਿੱਚ ਤੋਲਦੇ ਹਾਂ। ਅੱਜ ਵਿਆਹ ਅਤੇ ਤਲਾਕ ਇੱਕ ਖੇਡ ਜਿਹੀ ਬਣ ਗਈ ਹੈ। ਰਿਸ਼ਤਿਆ ਵਿੱਚੋਂ ਆਪਸੀ ਪਿਆਰ, ਨਿੱਘ ਅਤੇ ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਖਤਮ ਹੋ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਚਾਰੇ ਪਾਸੇ ਮੈਂ-ਮੈਂ ਦਾ ਹੀ ਰੌਲਾ ਹੈ। ਹਰ ਕੋਈ ਹੱਕਾਂ ਦੀ ਗੱਲ ਤਾਂ ਕਰਦਾ ਹੈ ਪਰ ਫਰਜ਼ਾਂ ਤੋਂ ਅਸੀਂ ਮੁਨਕਰ ਹੋ ਗਏ ਹਾਂ।
ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਇੱਕ ਬੁਝਾਰਤ ਜਿਹੀ ਬਣ ਕੇ ਰਹਿ ਗਈ ਹੈ। ਚਾਰੇ ਪਾਸੇ ਹਫੜਾ ਦਫੜੀ ਮਚੀ ਪਈ ਹੈ। ਹਰ ਪਾਸੇ ਸਿਰਫ ਪੈਸੇ ਦੀ ਚੌਧਰ ਹੈ। ਭ੍ਰਿਸ਼ਟਾਚਾਰ ਨੇ ਸਾਡੇ ਸਮਾਜ ਦੀਆਂ ਜੜ੍ਹਾਂ ਖੋਖਲੀਆਂ ਕਰ ਦਿੱਤੀਆਂ ਹਨ। ਨਸ਼ਿਆਂ ਨੇ ਵਸਦੇ ਘਰਾਂ ਨੂੰ ਸ਼ਮਸ਼ਾਨ ਬਣਾ ਦਿੱਤਾ ਹੈ। ਸਾਡੇ ਦੇਸ਼ ਦੇ ਨੁਮਾਇੰਦੇ ਸ਼ਰੇਆਮ ਆਮ ਜਨਤਾ ਨੂੰ ਬੁੱਧੂ ਬਣਾਕੇ ਸਿਰਫ ਵੋਟਾਂ ਦੀ ਰਾਜਨੀਤੀ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਹਰ ਕੋਈ ਸਿਰਫ ਆਪਣੇ ਬਾਰੇ ਹੀ ਸੋਚਦਾ ਹੈ, ਦੇਸ਼, ਸਮਾਜ ਜਾਵੇ ਖੂਹ ਖਾਤੇ। ਗਰੀਬ ਹੋਰ ਗਰੀਬ ਹੋ ਰਿਹਾ ਹੈ ਅਤੇ ਅਮੀਰਾਂ ਨੂੰ ਆਪਣੀ ਬੇਸ਼ੁਮਾਰ ਦੌਲਤ ਬਾਰੇ ਪਤਾ ਹੀ ਨਹੀਂ ਕਿ ਕਿੰਨੀ ਕੁ ਖਾਤਿਆਂ ਵਿੱਚ ਜਮ੍ਹਾਂ ਹੋ ਗਈ ਹੈ। ਇਸ ਆਰਥਿਕ ਪਾੜੇ ਨੇ ਸਮਾਜ ਦਾ ਤਾਣਾਬਾਣਾ ਬੁਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਉਲਝਾ ਦਿੱਤਾ ਹੈ।
ਇਹ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਸਾਡੀ ਆਪਣੀ ਹੈ, ਇਹ ਸਮਾਜ ਸਾਡਾ ਹੈ, ਜਿੰਨਾ ਹੋ ਸਕੇ ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ ਜਾਣੀਏ। ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ ਸੁਧਾਰਨ ਦਾ ਯਤਨ ਕਰੀਏ। ਜੇਕਰ ਕੋਈ ਸਮਾਜ ਲਈ ਉਸਾਰੂ ਕੰਮ ਕਰ ਰਿਹਾ ਹੈ ਤਾਂ ਉਸ ਦੀਆਂ ਲੱਤਾਂ ਖਿੱਚਣ ਦੀ ਬਜਾਏ ਉਸ ਦਾ ਹੌਸਲਾ ਵਧਾਈਏ। ਆਪਣੇ ਫਰਜ਼ਾਂ ਪ੍ਰਤੀ ਇਮਾਨਦਾਰ ਬਣੀਏ ਅਤੇ ਸਮਾਜ ਦੇ ਉਸਾਰੂ ਵਿਕਾਸ ਵਿੱਚ ਆਪਣਾ ਬਣਦਾ ਯੋਗਦਾਨ ਜਰੂਰ ਪਾਈਏ। ਇਸ ਨਾਲ ਸਾਨੂੰ ਆਤਮਿਕ ਸੰਤੁਸ਼ਟੀ ਜ਼ਰੂਰ ਮਿਲੇਗੀ, ਬਸ਼ਰਤੇ ਸਾਡਾ ਜ਼ਮੀਰ ਜਰੂਰ ਜ਼ਿੰਦਾ ਹੋਵੇ।
ਮੰਜ਼ਿਲ ਮਿਲ ਜੀ ਜਾਏਗੀ, ਭਟਕ ਕਰ ਹੀ ਸਹੀ,
ਗੁੰਮਰਾਹ ਤੋਂ ਵੋਹ ਹੈਂ, ਜੋ ਘਰ ਸੇ ਨਿਕਲੇ ਹੀ ਨਹੀਂ।
*****
(ਨੋਟ: ਹਰ ਲੇਖਕ ‘ਸਰੋਕਾਰ’ ਨੂੰ ਭੇਜੀ ਗਈ ਰਚਨਾ ਦੀ ਕਾਪੀ ਆਪਣੇ ਕੋਲ ਸੰਭਾਲਕੇ ਰੱਖੇ।)
(1662)
(ਸਰੋਕਾਰ ਨਾਲ ਸੰਪਰਕ ਲਈ: