“ਇੱਕ ਸ਼ਾਦੀ ’ਤੇ ਗਏ ਅਸੀਂ। ਲਾੜਾ-ਲਾੜੀ ਕਨੇਡਾ ਤੋਂ ਆਏ ਸਨ। ਕਾਕਾ ਜੀ ਦੇ ਦੋਸਤ ਅਤੇ ਬੀਬੀ ਜੀ ਦੀਆਂ ਸਹੇਲੀਆਂ ...”
(1 ਫਰਵਰੀ 2024)
ਇਸ ਸਮੇਂ ਪਾਠਕ: 330.
(ਪੰਜਾਬੀ ਟ੍ਰਿਬਿਊਨ: 1 ਫਰਵਰੀ 2024) ਪੁਲੀਸ ਨੇ ਦੱਸਿਆ ਕਿ 29 ਸਾਲਾ ਇੰਡੋ-ਕੈਨੇਡੀਅਨ ਡਰਾਈਵਰ ਨੂੰ ਸਰਹੱਦੀ ਅਧਿਕਾਰੀਆਂ ਨੇ ਉਸ ਦੇ ਵਪਾਰਕ ਟਰੱਕ ਦੇ ਅੰਦਰੋਂ ਵੱਡੇ ਸੂਟਕੇਸਾਂ ਵਿੱਚੋਂ 406.2 ਕਿਲੋਗ੍ਰਾਮ ਮੈਥਾਮਫੇਟਾਮਾਈਨ ਮਿਲਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਗ੍ਰਿਫਤਾਰ ਕਰ ਲਿਆ ਹੈ। ਵਿਨੀਪੈਗ ਤੋਂ ਕੋਮਲਪ੍ਰੀਤ ਸਿੱਧੂ ਨੂੰ ਮੈਨੀਟੋਬਾ ਰਾਇਲ ਕੈਨੇਡੀਅਨ ਮਾਊਂਟਿਡ ਪੁਲੀਸ (ਆਰਸੀਐੱਮਪੀ) ਨੇ 14 ਜਨਵਰੀ ਨੂੰ ਗ੍ਰਿਫਤਾਰ ਕੀਤਾ ਸੀ ਅਤੇ ਅੱਜ ਅਦਾਲਤ ਵਿੱਚ ਪੇਸ਼ ਕਰਨ ਦੀ ਉਮੀਦ ਹੈ। ਕੈਨੇਡਾ ਬਾਰਡਰ ਸਰਵਿਸਿਜ਼ ਏਜੰਸੀ (ਸੀਬੀਐੱਸਏ) ਦੇ ਕੇਨ ਮੈਕਗ੍ਰੇਗਰ ਨੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਟਰੱਕ, ਜੋ ਵਿਨੀਪੈਗ ਜਾ ਰਿਹਾ ਸੀ, ਦੀ ਤਲਾਸ਼ੀ ਲਈ ਗਈ। ਟਰੱਕ ਵਿੱਚ ਸੂਟਕੇਸਾਂ ਦੇ ਅੰਦਰੋਂ ਨਸ਼ੀਲੇ ਪਦਾਰਥ ਮਿਲੇ। ਜ਼ਬਤ ਕੀਤੇ ਗਏ ਸ਼ੱਕੀ ਨਸ਼ੀਲੇ ਪਦਾਰਥਾਂ ਦੀ ਕੀਮਤ 5 ਕਰੋੜ ਕੈਨੇਡੀਅਨ ਡਾਲਰ ਤੋਂ ਵੱਧ ਹੈ। ਇਹ ਟਰੱਕ ਅਮਰੀਕਾ ਤੋਂ ਆਇਆ ਸੀ।
* * *
ਬੇਸਮੈਂਟਾਂ ਦੇ ਦੇਸ਼ ਕਨੇਡਾ ਜਾਣ ਦਾ ਪਹਿਲਾ ਸਬੱਬ 2009 ਨਵੰਬਰ ਵਿੱਚ ਬਣਿਆ। ਬੇਟਾ ਕਈ ਵਰ੍ਹੇ ਪਹਿਲਾਂ ਉੱਥੇ ਚਲਾ ਗਿਆ ਸੀ। ਉਸ ਦੇ ਪਰਿਵਾਰ ਨੂੰ ਮਿਲਣ ਦੀ ਖਿੱਚ ਅਤੇ ਪੰਜਾਬੀਆਂ ਦਾ ਪਸੰਦੀਦਾ ਪਰਵਾਸ-ਕੇਂਦਰ ਦੇਖਣ ਦੀ ਚਾਹਤ ਸਾਨੂੰ ਕਨੇਡਾ ਲੈ ਗਈ। ਏਅਰਪੋਰਟ ਤੋਂ ਲੰਡਨ (ਟੋਰੰਟੋ ਤੋਂ ਕੋਈ ਢਾਈ ਸੌ ਕਿਲੋਮੀਟਰ ਦੱਖਣ-ਪੱਛਮ) ਜਾਂਦੇ ਵਕਤ ਸਾਨੂੰ ਪੰਜਾਬੀਆਂ ਦੇ ਗੜ੍ਹ ‘ਬਰੈਂਪਟਨ’ ਦੇ ਦਰਸ਼ਨ ਕਰਵਾਏ ਗਏ। ਬੇਟਾ ਉਸ ਵਕਤ ਕਨੇਡਾ ਦੇ ਲੰਡਨ ਸ਼ਹਿਰ ਵਿੱਚ ਬਾਰ੍ਹਵੀਂ ਮੰਜ਼ਿਲ ’ਤੇ ਇੱਕ ਅਪਾਰਟਮੈਂਟ ਵਿੱਚ ਰਹਿ ਰਿਹਾ ਸੀ। ਉਸ ਸਾਲ ਨਵੰਬਰ ਵਿੱਚ ਹੀ ਬਰਫ ਗਿਰਨੀ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋ ਗਈ ਸੀ। ਉੱਤੋਂ ਬੈਠਿਆਂ ਬੜਾ ਦਿਲਕਸ਼ ਨਜ਼ਾਰਾ ਦਿਸਦਾ ਸੀ।
ਬੇਟੇ ਦਾ ਮਿੱਤਰ ਉਸ ਦੇ ਨਜ਼ਦੀਕ ਹੀ ਰਹਿੰਦਾ ਸੀ। ਉਸ ਦੇ ਵੱਡੇ ਸਾਰੇ ਘਰ ਨੂੰ ਉਹ ਕੌਂਡੋ ਕਹਿੰਦੇ ਸਨ। ਇੱਕ ਦਿਨ ਉਸ ਨੇ ਸਾਨੂੰ ਰਾਤਰੀ-ਭੋਜ ’ਤੇ ਬੁਲਾਇਆ। ਭਾਵੇਂ ਸਾਹਮਣੇ ਦਿਸ ਰਿਹਾ ਸੀ ਪਰ ਪੈਦਲ ਨਹੀਂ ਜਾ ਸਕਦੇ ਸਾਂ। ਉਹ ਸਾਨੂੰ ਗੱਡੀ ਵਿੱਚ ਲੈ ਕੇ ਗਏ। ਸਾਹਮਣੇ ਗਰਾਜ ਦਾ ਦਰਵਾਜਾ ਆਪਣੇ-ਆਪ ਖੁੱਲ੍ਹਿਆ ਤਾਂ ਗੱਡੀ ਸਿੱਧੀ ਅੰਦਰ ਚਲੀ ਗਈ। ਪੌੜੀਆਂ ਵੱਲ ਇਸ਼ਾਰਾ ਕਰਕੇ ਸਾਨੂੰ ਨੀਚੇ ਉੱਤਰਨ ਲਈ ਕਿਹਾ ਗਿਆ ਅਤੇ ਅਸੀਂ ਹੁਣ ਬੇਸਮੈਂਟ ਵਿੱਚ ਸਾਂ। ਇੰਝ ਲੱਗਿਆ ਜਿਵੇਂ ਸਵਰਗ ਦਾ ਕੋਈ ਹਿੱਸਾ ਹੋਵੇ, ਇੱਕ ਕੋਨੇ ਵਿੱਚ ਬਣੀ ਮਿਨੀ-ਬਾਰ ਵਿੱਚ ਕਈ ਕਿਸਮ ਦੀ ਸਜੀ ਵਿਸਕੀ ਹਿੰਦੀ ਫਿਲਮਾਂ ਦੇ ਸੀਨ ਯਾਦ ਕਰਵਾ ਰਹੀ ਸੀ। ਹਵਾ-ਪਿਆਜ਼ੀ ਹੁੰਦੇ ਹੀ ਮੈਨੂੰ ਇਹ ਬੇਸਮੈਂਟ ਹਨੇਰੀ-ਗੁਫ਼ਾ (Den) ਜਿਹੀ ਲੱਗਣ ਲੱਗ ਪਈ ਕਿਉਂਕਿ ਪੰਜਾਬੀ ਸੁਭਾ ਤਾਂ ਖੁੱਲ੍ਹੇ ਆਸਮਾਨ ਦਾ ਆਦੀ ਸੀ, ਮੰਜੇ ਉੱਤੇ ਬੈਠਾ ਜੱਟ ਬਣਿਆ ਨਵਾਬ ਹੋਵੇ, ਘਰ ਦੀ ਸ਼ਰਾਬ …। ਬੇਸਮੈਂਟ ਬਾਰੇ ਮੇਰੇ ਜ਼ਿਹਨ ਵਿੱਚ ਤਰ੍ਹਾਂ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੇ ਕਿਆਸ ਲੱਗਣ ਲੱਗੇ। ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਗਰਮੀ ਵਿੱਚ ਬਰੈਂਪਟਨ ਦੇ ਪੰਜਾਬੀਆਂ ਨੂੰ ਮੰਜਿਆਂ ’ਤੇ ਬੈਠੇ ਪਕੌੜੇ-ਸਮੋਸੇ ਜਲੇਬੀਆਂ ਖਾਂਦੇ ਦੇਖਿਆ ਤਾਂ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਖੁੱਲ੍ਹੇਪਣ ਦਾ ਅਹਿਸਾਸ ਵੀ ਹੋਇਆ।
ਸਮੇਂ ਨਾਲ ਹਰ ਕੋਈ ਇਸ ਦੇਸ਼ ਵਿੱਚ ਆਪਣੇ ਸੁਪਨੇ ਸਾਕਾਰ ਕਰਨ ਲਈ ਵਾਹ ਲਾਉਣ ਲੱਗਾ। ਪੰਜਾਬ ਦੀ ਨੌਜਵਾਨੀ ਵਿੱਚ ਕੈਨੇਡਾ ਜਾਣ ਦਾ ਰੁਝਾਨ ਵੀ ਜ਼ੋਰ ਫੜਨ ਲੱਗਾ। ਪਲੱਸ ਟੂ ਅਤੇ ਆਈਲੈਟਸ (IELTS) ਵਿੱਚੋਂ ਅੱਠ ਬੈਂਡ ਆਏ ਨਹੀਂ ਤੇ ਫਿਰ ਪਰਿਵਾਰ ਦਾ ਦਿਮਗ ਅਸਮਾਨੀ ਚੜ੍ਹਿਆ ਨਹੀਂ ... ਬੱਸ ਜੀ ਏਜੰਟ ਨੇ ਹੁਣ ਵੀਜ਼ਾ ਲਗਵਾ ਦੇਣੈ, ਆਹੀ ਕੋਈ ਚੌਵੀ-ਪੱਚੀ ਲੱਖ ਦਾ ਖਰਚਾ ਐ, ਜੁਆਕ ਸੈੱਟ ਹੋ ਜਾਣਾ ਹੈ ਕਨੇਡਾ ... ਕਨੇਡਾ ਨਹੀਂ ਤਾਂ ਆਸਟ੍ਰੇਲੀਆ ਭੇਜ ਦਿਆਂਗੇ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਮਾਪਿਆਂ ਨੂੰ ਸ਼ਾਇਦ ਹੀ ਗਿਆਨ ਹੋਵੇ ਕਿ ਇਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਲਾਡਲੇ ਜਾਂਦੇ ਹੀ ਬੇਸਮੈਂਟ ਦੇ ਬਾਸ਼ਿੰਦੇ ਬਣਦੇ ਹਨ। ਏਜੰਟ ਪਤਾ ਨਹੀਂ ਇਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਕਿਹੜੇ ਸਬਜ਼ਬਾਗ਼ ਦਿਖਾਉਂਦੇ ਹਨ ਪਰ ਪ੍ਰਵਾਸੀ ਹੋ ਚੁੱਕੇ ਸੱਜਣ ਵੀ ਇੱਥੋਂ ਦੇ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਆਪਣੀਆਂ ਫੁਕਰੀਆਂ ਮਾਰ ਕੇ ਉਕਸਾਉਂਦੇ ਰਹਿੰਦੇ ਹਨ ਕਿ ਬਈ ਉੱਥੇ ਤਾਂ ਬੱਸ ਪੁੱਛੋ ਹੀ ਕੁਝ ਨਾ ... ਮੌਜਾਂ ਈ ਮੌਜਾਂ ਨੇ ... ਮੇਮਾਂ ਬੀਚ ’ਤੇ ... ਡਾਲਰ ਲਗਦੇ ਨੇ ਝਾੜੀਆਂ ਨੂੰ ... ਫੁਕਰੀਆਂ ਉਹ ਇਕੱਲੇ ਨਹੀਂ ਮਾਰਦੇ, ਬਲਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਇੱਥੇ ਰਹਿੰਦੇ ਰਿਸ਼ਤੇਦਾਰ-ਮਿੱਤਰ ਵੀ ਘੱਟ ਨਹੀਂ ਹਨ। ਮੈਂ ਗਿਆ ਤਾਂ ਮਿਲਣ ਦੇ ਬਹਾਨੇ ਸੀ, ਕਿਰਾਇਆ ਵੀ ਕਮਾ ਲਿਆਇਆ ਤੇ ਸੈਰ ਵੀ ਕਰ ਆਇਆ। ਉਹ ਇਹ ਨਹੀਂ ਦੱਸਦੇ ਕਿ ਕਿਵੇਂ ਉਹ ਗੈਰ-ਕਾਨੂੰਨੀ ਢੰਗ ਨਾਲ ਕੰਮ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਇੱਕ ਸੱਜਣ ਨੇ ਦੱਸਿਆ ਕਿ ਕਿਵੇਂ ਉਹ ਸਵੇਰੇ ਹੀ ਵੱਡੇ ਵੱਡੇ ਫਾਰਮਾਂ ਵਿੱਚ ਬੇਰ ਤੋੜਨ ਜਾਂਦਾ ਸੀ। ਗੱਡੀ ਵਿੱਚ ਅਗਲਿਆਂ ਨੇ ਬੰਦ ਕਰ ਲੈਣਾ ਤੇ ਸ਼ਾਮ ਨੂੰ ਉਵੇਂ ਹੀ ਬੰਦ ਗੱਡੀ ਵਿੱਚ ਛੱਡ ਜਾਣਾ। ਫਾਰਮ ’ਤੇ ਉਸ ਨੇ ਸੁਣੀਆਂ ਗਾਲ੍ਹਾਂ ਦਾ ਜ਼ਿਕਰ ਆਪਣਾ ਦੁੱਖ ਦੱਸਣ ਲਈ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਸੀ। ਮੈਂ ਸੁੰਨ ਜਿਹਾ ਹੋਇਆ ਸੁਣੀ ਜਾ ਰਿਹਾ ਸੀ। ਆਮ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਦੱਸਦਿਆਂ ਉਸ ਨੂੰ ਸ਼ਰਮ ਆ ਰਹੀ ਸੀ।
ਕੋਈ ਪੱਚੀ ਕੁ ਸਾਲ ਪਹਿਲਾਂ ਦੀ ਗੱਲ ਹੈ, ਮੇਰਾ ਇੱਕ ਮਿੱਤਰ ਕਹਿਣ ਲੱਗਾ ਕਿ ਉਸ ਨੂੰ ਕਨੇਡਾ ਦਿਖਾਉਣ ਵਾਲਾ ਪ੍ਰਵਾਸੀ ਇੰਡੀਆ ਆ ਰਿਹਾ ਹੈ ਅਤੇ ਉਹ ਬੰਬੇ ਹਵਾਈ ਅੱਡੇ ’ਤੇ ਉੱਤਰੇਗਾ। ਮੈਂ ਉਸ ਦਾ ‘ਸਵਾਗਤ’ ਉੱਥੇ ਕਰਨਾ ਚਾਹੁੰਦਾ ਹਾਂ ... ਕੁਝ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹਾਂ? ਮੈਂ ਉਸ ਵਕਤ ਸੂਰਤ ਤਾਇਨਾਤ ਸੀ। ਮੇਰੇ ਇੱਕ ਜਾਣਕਾਰ ਨੇ ਸਾਨੂੰ ਆਪਣੇ ਗੈਸਟ-ਹਾਊਸ ਵਿੱਚ ਠਹਿਰਾਇਆ, ਪੰਜ-ਤਾਰਾ ਹੋਟਲ ਵਿੱਚ ਸਕਾਚ ਪਿਲਾਈ ਅਤੇ ਰਾਤ ਦਾ ਖਾਣਾ ਖਵਾਇਆ। ਕੈਨੇਡੀਅਨ ਭਾਈ ਸਾਹਿਬ ਨੇ ਕੈਨੇਡਾ ਦੀ ਉਹ ਤਾਰੀਫ਼ ਕੀਤੀ ਕਿ ਅਸੀਂ ਵੀ ਕਾਇਲ ਹੋ ਗਏ। ਨਸ਼ੇ ਦੇ ਲੋਰ ਵਿੱਚ ਉਸਨੇ ਆਪਣੇ ਸੈੱਟ ਹੋਣ ਦੀ ਕਹਾਣੀ ਵੀ ਸੁਣਾ ਦਿੱਤੀ। ਸਵੇਰੇ ਉਹ ਕਹਿਣ ਲੱਗੇ ਕਿ ਪੰਜਾਬ ਜਾਣ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਉਹ ਆਪਣੇ ਕਿਸੇ ਰਿਸ਼ਤੇਦਾਰ ਨੂੰ ਮਿਲ ਕੇ ਜਾਣਾ ਚਾਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਅਸੀਂ ਟੈਕਸੀ ਵਾਲੇ ਨੂੰ ਐਡਰੈੱਸ ਦਿੱਤਾ ਅਤੇ ਪਹੁੰਚ ਗਏ ਕੋਲੀਵਾੜਾ (ਉਨ੍ਹੀਂ ਦਿਨੀਂ ਬੰਬੇ ਗਏ ਪੰਜਾਬੀ ਇੱਥੇ ਹੀ ਰਹਿੰਦੇ ਸਨ) ਦੀ ਇੱਕ ‘ਖੋਲੀ’ ਜਿਸ ਨੂੰ ਦੇਖਦਿਆਂ ਹੀ ਭਾਈ ਸਾਹਿਬ ਦਾ ਰਾਤ ਨੂੰ ਬੇਸਮੈਂਟ ਦਾ ਕੀਤਾ ਜ਼ਿਕਰ ਇੱਕ ਦਮ ਮੂਹਰੇ ਆ ਖੜੋਤਾ। ‘ਖੋਲੀ’ ਵਿੱਚ ਰਹਿੰਦੇ ਰਿਸ਼ਤੇਦਾਰ ਦੀ ਚਾਹ ’ਤੇ ਹੋਈ ਗੱਲਬਾਤ ਤੋਂ ਪ੍ਰਵਾਸੀ ਵੀਰ ਦੀ ਕਹਾਣੀ ਦਾ ਅੰਦਾਜ਼ਾ ਸਹਿਜੇ ਹੀ ਲੱਗ ਗਿਆ। ਉਹ ਕਾਫੀ ਦੇਰ ਬੇਸਮੈਂਟ ਵਿੱਚ ਰਿਹਾ ਸੀ, ਪਰ ਛੁਰਲੀਆਂ ਇਉਂ ਛੱਡ ਰਿਹਾ ਸੀ ਜਿਵੇਂ ਉਹ ਜਾਂਦੇ ਹੀ ...। ਇਹ ਫੁਕਰਪੁਣਾ ਵੀ ਲੈ ਬੈਠਿਆ ਹੈ ਪੰਜਾਬੀਆਂ ਨੂੰ, ਨਾਲੇ ਉੱਥੇ ਜਾ ਕੇ ਕਿਹੜਾ ਟਿਕਦੇ ਨੇ।
ਇਹ ਸੱਚ ਸੀ/ਹੈ ਕਿ ਇੱਥੋਂ ਪਰਵਾਸ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਉੱਥੇ ਜਾ ਕੇ ਪਹਿਲੇ ਕਈ ਕਈ ਸਾਲ ਬੇਸਮੈਂਟ ਦੇ ਬਾਸ਼ਿੰਦੇ ਬਣਦੇ ਹਨ। ਚੰਗਾ ਕਿਰਾਇਆ ਦਿੰਦੇ ਸਨ ਅਤੇ ਹੁਣ ਅਵਾਸ ਦੀ ਮੰਗ ਜ਼ਿਆਦਾ ਹੋਣ ਕਰਕੇ ਕਿਰਾਏ ਬਹੁਤ ਵਧ ਗਏ ਹਨ। ਇਸ ਸਦੀ ਦੇ ਸ਼ੁਰੂ ਵਿੱਚ ਪਰਵਾਸ ਦਾ ਰੁਝਾਨ ਇੰਨਾ ਵਧ ਗਿਆ ਕਿ ਰੁਕਣ ਦਾ ਨਾਂ ਨਹੀਂ ਲੈ ਰਿਹਾ। ਸੋਸ਼ਲ ਮੀਡੀਆ ’ਤੇ ਬਰੈਂਪਟਨ ਤੋਂ ਜੌਹਲ ਸਾਹਿਬ ਦੀਆਂ … …. ‘ਬਾਕੀ ਤੁਸੀਂ ਖੁਦ ਸਮਝਦਾਰ ਹੋ’ ਦੀ ਟਾਂਚ ਨਾਲ ਖਤਮ ਹੁੰਦੀਆਂ ਪੋਸਟਾਂ ਉੱਥੋਂ ਦੇ ਹਾਲਾਤ ਬਾਰੇ ਭਾਵੇਂ ਕਿੰਨਾ ਵੀ ਜ਼ੋਰ ਦੇ ਕੇ ਕਿਉਂ ਨਾ ਕਹਿ ਰਹੀਆਂ ਹੋਣ ਕਿ ਉੱਥੇ ਸਭ ਠੀਕ ਨਹੀਂ ਹੈ, ਬੱਚਿਆਂ ਨੂੰ ਇੱਥੇ ਨਾ ਭੇਜੋ ਪਰ ਕੋਈ ਨਹੀਂ ਸੁਣ ਰਿਹਾ। ਇਸ ਸੰਬੰਧ ਵਿੱਚ ਪੰਜਾਬ ਐਗਰੀਕਲਚਰਲ ਯੂਨੀਵਰਸਟੀ, ਲੁਧਿਆਣਾ ਵੱਲੋਂ ਕੀਤਾ ਅਧਿਐਨ ਅੱਖਾਂ ਖੋਲ੍ਹਣ ਵਾਲਾ ਹੈ। 1990 ਤੋਂ 2022 ਤਕ ਕੁੱਲ ਪਰਵਾਸੀਆਂ ਦਾ 74 % ਕੇਵਲ 2016 ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਹੀ ਵਿਦੇਸ਼ੀ ਧਰਤੀ ’ਤੇ ਪਹੁੰਚਿਆ ਹੈ। ਇਸ ਪਰਵਾਸ ਲਈ ਪੇਂਡੂ ਪੰਜਾਬ ਨੇ 14 ਹਜ਼ਾਰ 342 ਕਰੋੜ ਦਾ ਕਰਜ਼ਾ ਲਿਆ ਹੈ ਅਤੇ 5639 ਕਰੋੜ ਦੀ ਚੱਲ-ਅਚੱਲ ਜਾਇਦਾਦ ਵੇਚੀ ਹੈ। ਸਰਮਾਏ ਦੇ ਨਾਲ ਸਾਡੇ ਮਨੁੱਖੀ ਸ੍ਰੋਤ ਵੀ ਬਾਹਰਲੇ ਮੁਲਕ ਦਾ ਸਰਮਾਇਆ ਬਣ ਰਹੇ ਹਨ। ਪੰਜਾਬ ਮਾਇਕ ਤੌਰ ’ਤੇ ਕਮਜ਼ੋਰ ਹੋ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਇਹ ਵਰਤਾਰਾ ਸਾਡੇ ਸਮਾਜ ਦੇ ਰਸਮਾਂ ਰਿਵਾਜਾਂ ਅਤੇ ਜੀਵਨ-ਸ਼ੈਲੀ ਨੂੰ ਵੀ ਪ੍ਰਵਾਭਿਤ ਕਰ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਕਈ ਵਰ੍ਹੇ ਅਖ਼ਬਾਰੀ ਖ਼ਬਰਾਂ ਅਤੇ ਸੋਸ਼ਲ ਮੀਡੀਆ ਦੀਆਂ ਪੋਸਟਾਂ ਪੜ੍ਹ ਕੇ ਬੇਸਮੈਂਟ ਮੈਨੂੰ ਹੁਣ ਡੈੱਨ (Den) ਨਹੀਂ ਬਲਕਿ ਡੈਣ ਲੱਗਣ ਲੱਗ ਪਈ ਸੀ। ਇਹ ਪੰਜਾਬ ਨੂੰ ਨਿਗਲ ਰਹੀ ਸੀ।
ਇੱਕ ਹੋਰ ਰੁਝਾਨ ਵੀ ਜ਼ੋਰ ਫੜ ਰਿਹਾ ਹੈ ਕਿ ਮੁੰਡਾ-ਕੁੜੀ ਦੂਸਰੀ ਧਿਰ ਦਾ ਪੈਸਾ ਖਰਚਵਾ ਕੇ ਪਰਵਾਸ ਕਰਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਦੂਜੀ ਧਿਰ ਨੂੰ ਉੱਥੇ ਬਲਾਉਣ ਤੋਂ ਮੁਨਕਰ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਪਿੱਛੇ ਰਿਹਾ ਪਰਿਵਾਰ ਧੋਖਾਧੜੀ ਦੇ ਮੁਕੱਦਮੇ ਭੁਗਤਦਾ ਹੋਰ ਕੰਗਾਲ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਖੱਜਲ ਖੁਆਰੀ ਦੀ ਮਾਨਸਿਕ ਪੀੜਾ ਤਾਂ ਬਿਆਨ ਕਰਨੀ ਮੁਸ਼ਕਿਲ ਹੈ। ਅਜਿਹੀਆਂ ਖ਼ਬਰਾਂ ਅਖਬਾਰਾਂ ਦੀਆਂ ਆਮ ਸੁਰਖੀਆਂ ਬਣਨ ਲੱਗ ਪਈਆਂ ਹਨ।
ਕਨੇਡਾ ਰਹਿੰਦੇ ਇੱਕ ਮਿੱਤਰ ਨੇ ਦੱਸਿਆ ਕਿ ਉਂਝ ਵੀ ਨਵੇਂ ਵਿਆਹੇ ਜੋੜੇ ਜਦੋਂ ਕਨੇਡਾ ਪਹੁੰਚਦੇ ਹਨ ਤਾਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਬੇਸਮੈਂਟ ਵਿੱਚ ਹੀ ਰਹਿਣਾ ਪੈਂਦਾ ਹੈ। ਕਿਰਾਏ ਐਨੇ ਹਨ ਕਿ ਇੱਕ ਦੀ ਤਨਖਾਹ ਤਾਂ ਕਿਰਾਏ ਵਿੱਚ ਹੀ ਚਲੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਰੋਜ਼ਮਰ੍ਹਾ ਦੀਆਂ ਲੋੜਾਂ ਪੂਰੀਆਂ ਕਰਨ ਲਈ ਫਿਰ ਉਹ ਓਵਰਟਾਈਮ ਕਰਦੇ ਨੇ। ਹਾਲਤ ਇਹ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਕੇ ਜੇ ਮੁੰਡਾ ਦਿਨੇ ਕੰਮ ’ਤੇ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਤਾਂ ਕੁੜੀ ਦਿਨੇ ਸੌਂਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਫਿਰ ਕੁੜੀ ਰਾਤ ਨੂੰ ਕੰਮ ’ਤੇ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਤੇ ਮੁੰਡਾ ਰਾਤ ਨੂੰ ਸੌਂਦਾ ਹੈ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਇਕੱਠੇ ਵਕਤ ਗੁਜ਼ਾਰਨ ਲਈ ਪਤਾ ਨਹੀਂ ਕਿੰਨਾ ਕਿੰਨਾ ਚਿਰ ਉਡੀਕ ਕਰਨੀ ਪੈਂਦੀ ਹੈ। ਇੱਧਰ ਬੇਬੇ-ਬਾਪੂ ਪੋਤੇ ਦੀ ਉਮੀਦ ਛੇ ਮਹੀਨਿਆਂ ਬਾਅਦ ਹੀ ਕਰਨੀ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੰਦੇ ਹਨ। ਸੱਭਿਆਚਾਰ ’ਤੇ ਪੈ ਰਹੇ ਪ੍ਰਭਾਵ ਦੀਆਂ ਗੱਲਾਂ ਕਰਦੇ ਕਰਦੇ ਅਸੀਂ ਉਦਾਸ ਹੋ ਰਹੇ ਸਾਂ ਤੇ ਹੇਠਲੀ ਕਹਾਣੀ ਬਿਆਨ ਕਰਕੇ ਮੈਂ ਉਸ ਨੂੰ ਹੋਰ ਦੁਖੀ ਨਹੀਂ ਕਰਨਾ ਚਾਹੁੰਦਾ ਸੀ ਪਰ ਰਹਿ ਨਾ ਸਕਿਆ।
ਇੱਕ ਸ਼ਾਦੀ ’ਤੇ ਗਏ ਅਸੀਂ। ਲਾੜਾ-ਲਾੜੀ ਕਨੇਡਾ ਤੋਂ ਆਏ ਸਨ। ਕਾਕਾ ਜੀ ਦੇ ਦੋਸਤ ਅਤੇ ਬੀਬੀ ਜੀ ਦੀਆਂ ਸਹੇਲੀਆਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨਾਲ ਕਨੇਡਾ ਤੋਂ ਆਏ ਹੋਏ ਸਨ। ਰਿਬਨ ਕਟਾਈ ’ਤੇ ਨੋਕ-ਝੋਂਕ ਹੋ ਰਹੀ ਸੀ। ਸਾਲੀ ਦੀਆਂ ਸਹੇਲੀਆਂ ਰਿਬਨ ਕਟਾਈ ਵਿਦੇਸ਼ੀ ਮੁਦਰਾ (ਡਾਲਰਾਂ) ਵਿੱਚ ਮੰਗ ਰਹੀਆਂ ਸਨ। ਅਸੀਂ ਵੀ ਨਜ਼ਦੀਕ ਖੜ੍ਹੇ ਤਮਾਸ਼ਾ ਦੇਖ ਰਹੇ ਸੀ। ਜਦੋਂ ਸਹੇਲੀ ਬੋਲੀ ‘ਜੀਜਾ ਜੀ, ਇੱਕ ਮਹੀਨੇ ਦਾ ਰੈਂਟ ਤਾਂ ਦਿਓ!’ ਮੇਰੇ ਜ਼ਿਹਨ ਵਿੱਚ ਉਹ ਕੁੜੀ ਨਹੀਂ, ਬਲਕਿ ਸੁਤੇ ਸਿੱਧ ਬੇਸਮੈਂਟ ਬੋਲ ਪਈ ਸੀ।
ਕਹਾਣੀ ਸੁਣ ਕੇ ਮਿੱਤਰ ਬੋਲਿਆ, “ਬਾਈ ਜੀ, ਬੇਸਮੈਂਟ ਜੋ ਬੋਲ ਰਹੀ ਐ, ਉਹ ਸੁਣ ਨਹੀਂ ਸਕੇਂਗਾ, ਸਿਆਣੇ ਨੂੰ ਇਸ਼ਾਰਾ ਹੀ ਕਾਫੀ ਹੁੰਦਾ ਹੈ।” ਕਹਿੰਦੇ ਹੋਏ ਉਹ ਚੁੱਪ ਕਰ ਗਿਆ। ਮੇਰੇ ਕੰਨਾਂ ਵਿੱਚ ਅਜੀਬ ਜਿਹੀ ਗੂੰਜ ਸੁਣਾਈ ਦੇਣ ਲੱਗੀ।
“ਵੀਰ ਚੀਕਾਂ ਤਾਂ ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ ਵੀ ਸੁਣ ਰਹੀਆਂ ਨੇ …” ਕਹਿੰਦੇ ਕਹਿੰਦੇ ਮੇਰੇ ਅੰਦਰੋਂ ਵੀ ਹੂਕ ਜਿਹੀ ਨਿਕਲੀ, “ਹਾਏ, ਕੋਈ ਸੁਣ ਲਵੇ ਬੇਸਮੈਟਾਂ ਦੇ ਬੋਲ, ਬਚਾ ਲਵੇ ਸਾਨੂੰ ਇਸ ਕੂਕਾਂ ਵਾਲੀ ਹੋਣੀ ਤੋਂ …।”
*****
ਨੋਟ: ਹਰ ਲੇਖਕ ‘ਸਰੋਕਾਰ’ ਨੂੰ ਭੇਜੀ ਗਈ ਰਚਨਾ ਦੀ ਕਾਪੀ ਆਪਣੇ ਕੋਲ ਸੰਭਾਲਕੇ ਰੱਖੇ।
(4690)
(ਸਰੋਕਾਰ ਨਾਲ ਸੰਪਰਕ ਲਈ: (