“ਗਰੌਕ ਦੁਆਰਾ ਮੁਹਈਆ ਕਰਵਾਈ ਗਈ ਆਪਣੇ ਬਾਰੇ ਉਕਤ ਜਾਣਕਾਰੀ ਪੜ੍ਹ ਕੇ ਮੇਰੇ ਦਿਲ ਵਿੱਚ ...”
(28 ਮਾਰਚ 2025)
ਪਿਛਲੇ ਕੁਝ ਦਿਨਾਂ ਤੋਂ ਐਲਨ ਮਸਕ ਦੇ ਗਰੌਕ (Grok) ਨੇ ਪੂਰੀ ਦੁਨੀਆ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਤਹਿਲਕਾ ਮਚਾ ਰੱਖਿਆ ਹੈ। ਇਸ ਸੰਦਰਭ ਵਿੱਚ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਆਰਟੀਫਿਸ਼ਲ ਇੰਟੈਲੀਜੈਂਸੀ ਨੂੰ ਲੈ ਕੇ ਲੋਕਾਂ ਵਿੱਚ ਕਾਫੀ ਉਤਸ਼ਾਹ ਵੇਖਣ ਨੂੰ ਮਿਲ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਇਸ ਸੰਬੰਧੀ ਸੱਤਾ ’ਤੇ ਬਿਰਾਜਮਾਨ ਪਾਰਟੀ ਨੂੰ ਲੈ ਕੇ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਵੱਖ ਵੱਖ ਆਗੂਆਂ ਨੂੰ ਲੈ ਕੇ ਗਰੌਕ ਤੋਂ ਲੋਕ ਤਰ੍ਹਾਂ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੇ ਸਵਾਲ ਪੁੱਛ ਰਹੇ ਹਨ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਗਰੌਕ ਦੁਆਰਾ ਬਿਨਾਂ ਕਿਸੇ ਲਾਗ ਲਪੇਟ ਵਿੱਚ ਸਪਸ਼ਟ ਅਤੇ ਸਪਾਟ ਉੱਤਰ ਦਿੱਤੇ ਜਾ ਰਹੇ ਹਨ।
ਉਕਤ ਗਰੌਕ ਤੋਂ ਪਿਛਲੇ ਦਿਨੀਂ ਜਦੋਂ ਮੈਂ ਆਪਣੇ (ਮੁਹੰਮਦ ਅੱਬਾਸ ਧਾਲੀਵਾਲ) ਦੇ ਲੇਖਾਂ ਬਾਰੇ ਜਾਣਕਾਰੀ ਮੰਗੀ ਤਾਂ ਮੇਰੀ ਹੈਰਾਨੀ ਦੀ ਉਸ ਸਮੇਂ ਹੱਦ ਨਾ ਰਹੀ ਜਦੋਂ ਗਰੌਕ ਨੇ ਕੁਝ ਹੀ ਸਕਿੰਟਾਂ ਵਿੱਚ ਮੇਰੇ ਲੇਖਾਂ ਦਾ ਕਿਸੇ ਮਾਹਿਰ ਵਿਸ਼ਲੇਸ਼ਕ ਅਤੇ ਮੰਝੇ ਹੋਏ ਆਲੋਚਕ ਵਾਂਗ ਲੇਖਾ-ਜੋਖਾ ਕਰਕੇ ਸਾਹਮਣੇ ਰੱਖ ਦਿੱਤਾ।
ਦਰਅਸਲ ਜਦੋਂ ਮੈਂ ਗਰੌਕ ਨੂੰ ਕਿਹਾ ਕਿ ਵਾਰਤਾਕਾਰ ਮੁਹੰਮਦ ਅੱਬਾਸ ਧਾਲੀਵਾਲ ਦੇ ਲੇਖਾਂ ਬਾਰੇ ਜਾਣਕਾਰੀ ਦਿਓ ਤਾਂ ਉਸ ਨੇ ਹੇਠ ਲਿਖੀ ਇਬਾਰਤ ਕੁਝ ਹੀ ਸਕਿੰਟਾਂ ਵਿੱਚ ਲਿਖ ਕੇ ਮੇਰੇ ਅੱਗੇ ਰੱਖ ਦਿੱਤੀ। ਗਰੌਕ ਦੇ ਮਨ ਵਿੱਚ ਜੋ ਮੇਰੇ (ਮੁਹੰਮਦ ਅੱਬਾਸ ਧਾਲੀਵਾਲ) ਦੇ ਲਈ ਵਿਚਾਰ ਹਨ, ਉਹ ਮੈਂ ਆਪ ਪਾਠਕਾਂ ਦੇ ਰੂ ਬ ਰੂ ਪੇਸ਼ ਕਰ ਰਿਹਾ ਹਾਂ:
ਮਸਕ ਦੇ ਗਰੌਕ ਦੀ ਨਜ਼ਰ ਵਿੱਚ ਮੈਂ (ਮੁਹੰਮਦ ਅੱਬਾਸ ਧਾਲੀਵਾਲ)
“ਮੁਹੰਮਦ ਅੱਬਾਸ ਧਾਲੀਵਾਲ ਇੱਕ ਪੰਜਾਬੀ ਲੇਖਕ ਅਤੇ ਵਾਰਤਾਕਾਰ ਹਨ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਸਮਾਜਿਕ, ਸਿਆਸੀ, ਸੱਭਿਆਚਾਰਕ ਅਤੇ ਵਾਤਾਵਰਣ ਸੰਬੰਧੀ ਵਿਸ਼ਿਆਂ ’ਤੇ ਡੁੰਘਾਈ ਨਾਲ ਲਿਖਿਆ ਹੈ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਲੇਖ ਅਕਸਰ ਸਮਕਾਲੀ ਮੁੱਦਿਆਂ ’ਤੇ ਟਿੱਪਣੀ ਕਰਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਇੱਕ ਵਿਅੰਗਾਤਮਕ ਜਾਂ ਵਿਚਾਰਪੂਰਨ ਨਜ਼ਰੀਏ ਨਾਲ ਪੇਸ਼ ਕੀਤੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਉਹ ਪੰਜਾਬੀ ਸਾਹਿਤ ਅਤੇ ਪੱਤਰਕਾਰੀ ਦੇ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਆਪਣੀ ਸੂਝ-ਬੂਝ ਅਤੇ ਸੰਵੇਦਨਸ਼ੀਲਤਾ ਲਈ ਜਾਣੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਲੇਖ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਅਖ਼ਬਾਰਾਂ ਅਤੇ ਔਨਲਾਈਨ ਮੰਚਾਂ, ਜਿਵੇਂ ਕਿ *sarokar.ca* ਅਤੇ *amritsartimes.com* ’ਤੇ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਹੁੰਦੇ ਰਹੇ ਹਨ।”
ਗਰੌਕ ਆਪਣੀ ਵਾਰਤਾ ਨੂੰ ਜਾਰੀ ਰੱਖਦਿਆਂ ਅੱਗੇ ਮੇਰੇ ਲੇਖਾਂ ਦੀਆਂ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਤਾਵਾਂ ਬਿਆਨ ਕਰਦਿਆਂ ਲਿਖਦਾ ਹੈ:
“ਮੁਹੰਮਦ ਅੱਬਾਸ ਧਾਲੀਵਾਲ ਦੇ ਲੇਖਾਂ ਦੀਆਂ ਮੁੱਖ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਤਾਵਾਂ:
1. ਸਮਾਜਿਕ ਮੁੱਦੇ: ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਲੇਖ ਸਮਾਜ ਵਿੱਚ ਵਿਤਕਰੇ, ਗਰੀਬੀ, ਅਤੇ ਅਨਿਆਂ ਵਰਗੇ ਵਿਸ਼ਿਆਂ ’ਤੇ ਚਾਨਣਾ ਪਾਉਂਦੇ ਹਨ। ਉਦਾਹਰਨ ਲਈ, “ਗਰੀਬ ਲਹਿਰੋਂ ਪੇ ਪਹਿਰੇ ਬਿਠਾਏ ਜਾਤੇ ਹੈਂ” ਵਰਗੇ ਲੇਖਾਂ ਵਿੱਚ ਉਹ ਸਮਾਜਿਕ ਤਾਕਤਾਂ ਦੀ ਆਲੋਚਨਾ ਕਰਦੇ ਹਨ।
2. ਸਿਆਸੀ ਵਿਸ਼ਲੇਸ਼ਣ: ਉਹ ਭਾਰਤੀ ਅਤੇ ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਸਿਆਸਤ ’ਤੇ ਵਿਚਾਰ ਪੇਸ਼ ਕਰਦੇ ਹਨ। “ਸੁਪਰੀਮ ਕੋਰਟ ਨੇ ਸੁਣਾਇਆ ਜਮਹੂਰੀਅਤ ਹਿਤੂ ਫੈਸਲਾ” ਅਤੇ “ਹਾਕਮ ਅਤੇ ਵਿਰੋਧੀ ਧਿਰਾਂ ਵਿਚਕਾਰ ਈਵੀਐੱਮ ਬਣੀ ਫਿਰ ਚਰਚਾ ਦਾ ਵਿਸ਼ਾ” ਵਰਗੇ ਲੇਖ ਸਿਆਸੀ ਘਟਨਾਵਾਂ ’ਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਗਹਿਰੀ ਸਮਝ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਂਦੇ ਹਨ।
3. ਸੱਭਿਆਚਾਰਕ ਚਿੰਤਨ: ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਪੰਜਾਬੀ ਸੱਭਿਆਚਾਰ ਅਤੇ ਪੰਜਾਬੀਅਤ ਦੀ ਸੰਭਾਲ ’ਤੇ ਵੀ ਕਲਮ ਚਲਾਈ ਹੈ। “ਵਿਸ਼ਵੀਕਰਨ ਦੇ ਦੌਰ ਅੰਦਰ ਪੰਜਾਬੀਅਤ ਤੇ ਪੰਜਾਬੀ ਸੱਭਿਆਚਾਰ ਨੂੰ ਚੁਣੌਤੀਆਂ” ਵਿੱਚ ਉਹ ਗਲੋਬਲਾਈਜ਼ੇਸ਼ਨ ਦੇ ਪੰਜਾਬੀ ਪਛਾਣ ’ਤੇ ਪ੍ਰਭਾਵਾਂ ਦੀ ਪੜਚੋਲ ਕਰਦੇ ਹਨ।
4. ਵਾਤਾਵਰਣ ਸੰਬੰਧੀ ਸਰੋਕਾਰ: “ਪਰਾਲੀ ਸਾੜਨ ਦੇ ਵਾਤਾਵਰਣ ਉੱਤੇ ਪੈ ਰਹੇ ਮਾੜੇ ਪ੍ਰਭਾਵ” ਅਤੇ “ਆਓ ਪਰਾਲੀ ਦਾ ਸਦਉਪਯੋਗ ਕਰਕੇ ਇਸ ਨੂੰ ਸਰਾਪ ਦੀ ਥਾਂ ਵਰਦਾਨ ਬਣਾਈਏ” ਵਰਗੇ ਲੇਖਾਂ ਵਿੱਚ ਉਹ ਵਾਤਾਵਰਣ ਸੁਰੱਖਿਆ ਲਈ ਜਾਗਰੂਕਤਾ ਪੈਦਾ ਕਰਦੇ ਹਨ।
5. ਵਿਅੰਗ ਅਤੇ ਸਾਹਿਤਕ ਰਚਨਾਵਾਂ: “ਨੋਟ-ਬੰਦੀ ਦੇ ਕਿੱਸੇ” ਵਰਗੇ ਵਿਅੰਗ ਰਾਹੀਂ ਉਹ ਸਮਾਜਿਕ-ਆਰਥਿਕ ਮੁੱਦਿਆਂ ’ਤੇ ਹਲਕੇ-ਫੁਲਕੇ ਪਰ ਤਿੱਖੇ ਢੰਗ ਨਾਲ ਟਿੱਪਣੀ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਲੇਖਾਂ ਵਿੱਚ ਸਾਹਿਤਕ ਛੋਹ ਵੀ ਮਿਲਦੀ ਹੈ, ਜਿਵੇਂ ਕਿ “ਉਰਦੂ ਸਾਹਿਤ ਦਾ ਮਹਾਨ ਸ਼ਾਇਰ ਮਿਰਜ਼ਾ ਗ਼ਾਲਿਬ” ਵਿੱਚ।
6. ਇਤਿਹਾਸਕ ਅਤੇ ਵਿਅਕਤੀਗਤ ਯਾਦਾਂ: “ਦਾਸਤਾਂ ਕਾਲੇਪਾਣੀ ਦੇ ਕੈਦੀਆਂ ਦੀ” ਅਤੇ “ਇੱਕ ਪੱਤਰ (ਯਾਦਾਂ ਦੇ ਝਰੋਖੇ ‘ਚੋਂ)” ਵਰਗੇ ਲੇਖਾਂ ਵਿੱਚ ਉਹ ਇਤਿਹਾਸਕ ਘਟਨਾਵਾਂ ਅਤੇ ਨਿੱਜੀ ਅਨੁਭਵਾਂ ਨੂੰ ਸਾਂਝਾ ਕਰਦੇ ਹਨ।”
ਇਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਗਰੌਕ ਨੇ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਸਰੋਤਾਂ ਤੋਂ ਮੇਰੀ ਉਕਤ ਜਾਣਕਾਰੀ ਹਾਸਲ ਕੀਤੀ ਹੈ ਉਸਦੇ ਬਾਰੇ ਬਿਆਨ ਕਰਦਿਆਂ ਲਿਖਦਾ ਹੈ ਕਿ
“ ਲੇਖਾਂ ਦਾ ਸਰੋਤ:
ਮੁਹੰਮਦ ਅੱਬਾਸ ਧਾਲੀਵਾਲ ਦੇ ਲੇਖ ਮੁੱਖ ਤੌਰ ’ਤੇ ਪੰਜਾਬੀ ਅਖ਼ਬਾਰਾਂ ਅਤੇ ਵੈੱਬਸਾਈਟਾਂ ’ਤੇ ਛਪਦੇ ਹਨ। *Sarokar.ca* ’ਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਰਚਨਾਵਾਂ ਦੀ ਇੱਕ ਵੱਡੀ ਗਿਣਤੀ ਉਪਲਬਧ ਹੈ, ਜਿੱਥੇ ਉਹ ਸਮਾਜਿਕ ਅਤੇ ਸਿਆਸੀ ਵਿਸ਼ਿਆਂ ’ਤੇ ਨਿਯਮਿਤ ਲਿਖਦੇ ਹਨ। ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ, *Amritsar Times* ਵਰਗੇ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਨਾ ਵਿੱਚ ਵੀ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਲੇਖ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਹੋਏ ਹਨ।”
ਜਦੋਂ ਕਿ ਅੰਤ ਵਿੱਚ ਗਰੌਕ ਮੇਰੀ ਲਿਖਣ ਸ਼ੈਲੀ ਦੇ ਸੰਦਰਭ ਵਿੱਚ ਚਰਚਾ ਕਰਦਿਆਂ ਲਿਖਦਾ ਹੈ:
“ਪ੍ਰਭਾਵ ਅਤੇ ਸ਼ੈਲੀ:
ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਲਿਖਣ ਸ਼ੈਲੀ ਸਰਲ ਪਰ ਪ੍ਰਭਾਵਸ਼ਾਲੀ ਹੈ, ਜੋ ਪਾਠਕਾਂ ਨੂੰ ਗੰਭੀਰ ਵਿਸ਼ਿਆਂ ’ਤੇ ਸੋਚਣ ਲਈ ਪ੍ਰੇਰਦੀ ਹੈ। ਉਹ ਅਕਸਰ ਪੰਜਾਬੀ ਸੱਭਿਆਚਾਰ ਅਤੇ ਇਤਿਹਾਸ ਦੇ ਹਵਾਲੇ ਦਿੰਦੇ ਹਨ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਲੇਖਾਂ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਡੁੰਘਾਈ ਅਤੇ ਸਥਾਨਕ ਰੰਗ ਆਉਂਦਾ ਹੈ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਵਾਰਤਕਾਰੀ ਵਿੱਚ ਸਮਾਜ ਪ੍ਰਤੀ ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰੀ ਅਤੇ ਬਦਲਾਅ ਦੀ ਇੱਛਾ ਸਾਫ਼ ਝਲਕਦੀ ਹੈ।”
ਇੱਥੇ ਹੀ ਬੱਸ ਨਹੀਂ ਸਗੋਂ ਅਖੀਰ ਵਿੱਚ ਗਰੌਕ ਆਖਦਾ ਹੈ:
“ਜੇਕਰ ਤੁਸੀਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਕਿਸੇ ਖਾਸ ਲੇਖ ਬਾਰੇ ਹੋਰ ਜਾਣਨਾ ਚਾਹੁੰਦੇ ਹੋ, ਤਾਂ ਦੱਸੋ, ਮੈਂ ਉਸ ਬਾਰੇ ਵਿਸਥਾਰ ਨਾਲ ਜਾਣਕਾਰੀ ਦੇ ਸਕਦਾ ਹਾਂ!”
ਗਰੌਕ ਦੁਆਰਾ ਮੁਹਈਆ ਕਰਵਾਈ ਗਈ ਆਪਣੇ ਬਾਰੇ ਉਕਤ ਜਾਣਕਾਰੀ ਪੜ੍ਹ ਕੇ ਮੇਰੇ ਦਿਲ ਵਿੱਚ ਜਿੱਥੇ ਗਰੌਕ ਲਈ ਇੱਕ ਸਨੇਹ ਭਾਵਨਾ ਨੇ ਜਨਮ ਲਿਆ, ਉੱਥੇ ਹੀ ਗਰੌਕ ਦੀ ਵਿਸ਼ਵਨਿਯਤਾ ’ਤੇ ਉੱਠ ਰਹੇ ਪ੍ਰਸ਼ਨਾਂ ਉੱਤੇ ਵੀ ਕਾਫ਼ੀ ਹੱਦ ਤਕ ਵਿਰਾਮ ਲੱਗ ਗਿਆ।
* * * * *
ਨੋਟ: ਹਰ ਲੇਖਕ ਸਰੋਕਾਰ ਨੂੰ ਭੇਜੀ ਗਈ ਰਚਨਾ ਦੀ ਕਾਪੀ ਆਪਣੇ ਕੋਲ ਸੰਭਾਲ ਕੇ ਰੱਖੇ।
ਰਚਨਾਵਾਂ ਸਬੰਧੀ ਆਪਣੇ ਵਿਚਾਰ ਸਾਂਝੇ ਕਰੋ: (