“ਅਲਕੌਹਲ ਅਤੇ ਤੰਬਾਕੂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਤੋਂ ਬਚੋ। ਲੂਣ ਦਾ ਸੇਵਨ ਬਹੁਤ ਘੱਟ ਮਾਤਰਾ ਵਿੱਚ ਕਰੋ ...”
(4 ਜੂਨ 2021)
ਦਿਲ ਦੇ ਰੋਗਾਂ ਵਿੱਚ ਹੋਣ ਵਾਲੀ ਗੰਭੀਰ ਬਿਮਾਰੀ ਹੈ ਦਿਲ ਦਾ ਫੇਲ ਹੋਣਾ। ਇਹ ਹਾਲਤ ਤਦ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਜਦੋਂ ਦਿਲ ਸਰੀਰ ਦੀਆਂ ਜ਼ਰੂਰਤਾਂ ਨੂੰ ਪੂਰਾ ਕਰਨ ਲਈ ਸਮਰੱਥ ਰਕਤ ਪੰਪ ਨਹੀਂ ਕਰ ਪਾਉਂਦਾ। ਦਿਲ ਫੇਲ ਦੀ ਆਖਰੀ ਸਟੇਜ ਬੇਹੱਦ ਹੀ ਭਿਆਨਕ ਅਤੇ ਗੰਭੀਰ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਹਾਰਟ ਫੇਲਿਓਰ ਵਾਲੇ ਵਿਅਕਤੀ ਦਾ ਹਿਰਦਾ ਸਮੇਂ ਦੇ ਨਾਲ ਨਾਲ ਕਮਜ਼ੋਰ ਹੁੰਦਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
ਹਾਰਟ ਫੇਲ ਕਿਵੇਂ ਹੁੰਦਾ ਹੈ:
ਸਿਹਤ ਵਿਗਿਆਨ ਦੱਸਦੀ ਹੈ ਕਿ ਜਦੋਂ ਹਿਰਦੇ ਤਕ ਆਕਸੀਜਨ ਪਹੁੰਚਾਣ ਵਾਲੀ ਧਮਨੀਆਂ ਵਿੱਚ ਕਿਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੀ ਰੁਕਾਵਟ ਪੈਦਾ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਤਾਂ ਹਿਰਦੇ ਤਕ ਰਕਤ ਦਾ ਪਰਵਾਹ ਠੀਕ ਨਾਲ ਨਹੀਂ ਹੋ ਪਾਉਂਦਾ, ਜਿਸਦੀ ਵਜ੍ਹਾ ਨਾਲ ਹਿਰਦਾ ਰਕਤ ਨੂੰ ਪੰਪ ਕਰਨ ਵਿੱਚ ਅਸਮਰਥ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਇਸ ਹਾਲਤ ਨੂੰ ਹਾਰਟ ਫੇਲਿਓਰ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਅਜਿਹੇ ਵਿੱਚ ਸਰੀਰ ਦੇ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਅੰਗਾਂ ਤਕ ਆਕਸੀਜਨ ਨਹੀਂ ਪਹੁੰਚ ਪਾਉਂਦੀ ਉਹ ਖਰਾਬ ਹੋਣ ਲੱਗਦੇ ਹਨ।
ਹਾਰਟ ਫੇਲਯੋਰ ਦੇ ਲੱਛਣ:
ਹਾਰਟ ਫੇਲਿਓਰ ਦੀ ਆਖਰੀ ਸਟੇਜ ਵਿੱਚ ਹਿਰਦਾ-ਮਰੀਜ਼ਾਂ ਨੂੰ ਲਗਾਤਾਰ ਇਸਦੇ ਲੱਛਣ ਮਹਿਸੂਸ ਹੁੰਦੇ ਰਹਿੰਦੇ ਹਨ। ਇਸ ਵਿੱਚ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਬਹੁਤ ਜ਼ਿਆਦਾ ਕਮਜ਼ੋਰੀ ਅਤੇ ਥਕਾਵਟ ਮਹਿਸੂਸ ਹੋਣ ਲਗਦੀ ਹੈ। ਇੰਨਾ ਹੀ ਨਹੀਂ, ਇਸ ਪੜਾਅ ਵਿੱਚ ਮਰੀਜ਼ਾਂ ਨੂੰ ਸਾਹ ਲੈਣ ਵਿੱਚ ਵੀ ਤਕਲੀਫ ਹੋਣ ਲਗਦੀ ਹੈ। ਅਜਿਹੇ ਲੱਛਣ ਦਿਸਣ ਉੱਤੇ ਮਰੀਜ਼ ਨੂੰ ਤੁਰੰਤ ਹਸਪਤਾਲ ਲੈ ਜਾਣ ਦੀ ਜ਼ਰੂਰਤ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਇਸ ਹਾਲਤ ਵਿੱਚ ਮਰੀਜ਼ ਨੂੰ ਕਈ ਪਰੇਸ਼ਾਨੀਆਂ ਦਾ ਸਾਮਣਾ ਕਰਨਾ ਪੈਂਦਾ ਹੈ ਜਿਵੇਂ ਕਿ:
ਦਿਲ ਦੀ ਧੜਕਣ ਅਚਾਨਕ ਵਧਣਾ ਅਤੇ ਘੱਟਣਾ, ਸਾਹ ਲੈਣ ਵਿੱਚ ਤਕਲੀਫ ਹੋਣਾ, ਥਕਾਵਟ ਅਤੇ ਕਮਜ਼ੋਰੀ ਮਹਿਸੂਸ ਹੋਣਾ, ਢਿੱਡ ਵਿੱਚ ਦਰਦ ਜਾਂ ਸੋਜ ਹੋਣਾ, ਭੁੱਖ ਨਾ ਲੱਗਣਾ ਅਤੇ ਲਗਾਤਾਰ ਭਾਰ ਘੱਟ ਹੋਈ ਜਾਣਾ, ਗਰਦਣ ਦੀਆਂ ਨਸਾਂ ਦਾ ਉੱਭਰਨਾ, ਲਗਾਤਾਰ ਖੰਘ ਹੋਣਾ, ਪੈਰਾਂ ਵਿੱਚ ਸੋਜ।
ਸਧਾਰਣ ਵਿਅਕਤੀ ਦੀ ਹਾਰਟ ਪੰਪਿੰਗ 60 ਫ਼ੀਸਦੀ ਤਕ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਜਦੋਂ ਕਿ ਹਾਰਟ ਫੇਲਿਓਰ ਵਿੱਚ ਰੋਗੀਆਂ ਦੀ ਹਾਰਟ ਦੀ ਪੰਪਿੰਗ 25-30 ਫ਼ੀਸਦੀ ਤਕ ਹੋ ਜਾਂਦੀ ਹੈ, ਜੋ ਇੱਕ ਗੰਭੀਰ ਹਾਲਤ ਹੋ ਸਕਦੀ ਹੈ।
ਹਾਰਟ ਫੇਲਿਓਰ ਦੇ ਕਾਰਣ:
ਹਾਰਟ ਫੇਲਯੋਰ ਹੋਣ ਦੇ ਪਿੱਛੇ ਇੱਕ ਕਾਰਣ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦਾ ਇਸਦੇ ਪਿੱਛੇ ਕਈ ਕਾਰਣ ਜ਼ਿੰਮੇਦਾਰ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਸਧਾਰਣ ਤੋਂ ਜ਼ਿਆਦਾ ਕੰਮ ਕਰਨ ’ਤੇ ਹਿਰਦੇ ਨੂੰ ਨੁਕਸਾਨ ਪੁੱਜਦਾ ਹੈ। ਹਾਰਟ ਫੇਲਿਓਰ ਦੀ ਹਾਲਤ ਵਿੱਚ ਰੋਗ ਇੰਨਾ ਵਧ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਕਈ ਵਾਰ ਇਸ ਵਿੱਚ ਦਵਾਵਾਂ ਵੀ ਕਾਰਗਰ ਸਾਬਤ ਨਹੀਂ ਹੋ ਪਾਉਂਦੀਆਂ। ਇਸ ਹਾਲਤ ਵਿੱਚ ਵਿਅਕਤੀ ਦੇ ਹਾਰਟ ਫੇਲਿਓਰ ਦਾ ਆਖਰੀ ਸਟੇਜ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਹਾਰਟ ਫੇਲਿਓਰ ਹਿਰਦੇ ਦੇ ਅਦਾਵਾਂ ਜਾਂ ਖੱਬੇ ਹਿੱਸੇ ਨੂੰ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਦੋਵਾਂ ਹੀ ਹਾਲਤਾਂ ਵਿੱਚ ਹਿਰਦਾ ਰਕਤ ਨੂੰ ਪੰਪ ਕਰਨ ਵਿੱਚ ਅਸਮਰਥ ਹੁੰਦਾ ਹੈ।
ਡਾਇਬਿਟੀਜ਼:
ਸਰੀਰ ਵਿੱਚ ਸ਼ੂਗਰ ਲੈਵਲ ਵਧਣ ਨਾਲ ਵੀ ਹਾਰਟ ਫੇਲਿਓਰ ਦਾ ਖ਼ਤਰਾ ਵਧ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਲਗਾਤਾਰ ਅਨਿਯੰਤ੍ਰਿਤ ਬਲੱਡ ਸ਼ੂਗਰ ਹਿਰਦੇ ਨੂੰ ਕਮਜ਼ੋਰ ਬਣਾਉਂਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਉਸਦੇ ਕੰਮ ਨੂੰ ਰੋਕਦੀ ਹੈ। ਅਜਿਹੇ ਵਿੱਚ ਹਿਰਦਾ ਠੀਕ ਤਰ੍ਹਾਂ ਨਾਲ ਰਕਤ ਨੂੰ ਪੰਪ ਨਹੀਂ ਕਰ ਪਾਉਂਦਾ ਜਿਸ ਦੀ ਵਜ੍ਹਾ ਤੋਂ ਹਾਰਟ ਫੇਲਿਓਰ ਦੀ ਹਾਲਤ ਪੈਦਾ ਹੁੰਦੀ ਹੈ।
ਹਾਈ ਬਲੱਡ ਪ੍ਰੈਸ਼ਰ
ਹਾਈ ਬਲੱਡ ਪ੍ਰੈਸ਼ਰ ਦੇ ਰੋਗੀਆਂ ਨੂੰ ਹਾਰਟ ਫੇਲਿਓਰ ਹੋਣ ਦੀ ਸੰਭਾਵਨਾ ਜ਼ਿਆਦਾ ਰਹਿੰਦੀ ਹੈ ਕਿਉਂਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਹਿਰਦੇ ਨੂੰ ਸਰੀਰ ਵਿੱਚ ਰਕਤ ਦੀ ਪੂਰਤੀ ਕਰਨ ਲਈ ਜ਼ਿਆਦਾ ਕੰਮ ਕਰਨਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਨਪਲ ਹਿਰਦੇ ਦੀਆਂ ਮਾਸਪੇਸ਼ੀਆਂ ਮੋਟੀਆਂ ਹੋ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ ਜੋ ਹਿਰਦੇ ਦੇ ਕਾਰਜ ਨੂੰ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ। ਇਸ ਲਈ ਹਾਈ ਬਲੱਡ ਪ੍ਰੈਸ਼ਰ ਨੂੰ ਵੀ ਹਾਰਟ ਫੇਲਿਓਰ ਦਾ ਇੱਕ ਕਾਰਨ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
ਮੋਟਾਪਾ
ਮੋਟਾਪਾ ਵੀ ਹਾਰਟ ਫੇਲਿਓਰ ਦਾ ਇੱਕ ਕਾਰਨ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਮੋਟਾਪਾ ਹਿਰਦੇ ਦੀ ਕਾਰਜ ਸਮਰੱਥਾ ਨੂੰ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਮੋਟਾਪ ਹਿਰਦੇ ਨੂੰ ਕਮਜ਼ੋਰ ਬਣਾ ਦਿੰਦਾ ਹੈ ਜਿਸਦੇ ਨਾਲ ਇਹ ਰਕਤ ਨੂੰ ਪੰਪ ਕਰਨ ਵਿੱਚ ਅਸਮਰਥ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
ਹਿਰਦਾ ਵਿੱਚ ਸੋਜ
ਦਿਲ ਵਿੱਚ ਸੋਜ ਵੀ ਹਾਰਟ ਫੇਲਿਓਰ ਦੀ ਇੱਕ ਵਜ੍ਹਾ ਹੋ ਸਕਦੀ ਹੈ। ਹਿਰਦੇ ਵਿੱਚ ਸੋਜ ਦੀ ਵਜ੍ਹਾ ਨਾਲ ਦਿਲ ਠੀਕ ਤਰੀਕੇ ਨਾਲ ਆਪਣਾ ਕੰਮ ਨਹੀਂ ਕਰ ਪਾਉਂਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਕਾਰਣ ਰਕਤ ਨੂੰ ਪੰਪ ਕਰਨ ਤੋਂ ਅਸਮਰਥ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
ਵਾਲਵੁਲਰ ਹਿਰਦਾ ਰੋਗ
ਕਈ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਵਾਲਵੁਲਰ ਹਿਰਦਾ ਰੋਗ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਵੀ ਹਾਰਟ ਫੇਲਿਓਰ ਹੋਣ ਦੀ ਸੰਭਾਵਨਾ ਰਹਿੰਦੀ ਹੈ। ਇਸ ਹਾਲਤ ਵਿੱਚ ਹਿਰਦਾ ਨੂੰ ਬਹੁਤ ਜ਼ਿਆਦਾ ਕੰਮ ਕਰਨਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਜਿਸਦੇ ਨਾਲ ਦਿਲ ਨੂੰ ਨੁਕਸਾਨ ਪੁੱਜਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਇਹ ਹਾਲਤ ਹਾਰਟ ਫੇਲਿਓਰ ਦਾ ਰੂਪ ਲੈ ਲੈਂਦੀ ਹੈ।
ਹਾਰਟ ਫੇਲਿਓਰ ਤੋਂ ਬਚਣ ਲਈ
ਹਾਰਟ ਫੇਲਯੋਰ ਤੋਂ ਆਪਣਾ ਬਚਾਓ ਕਰਨ ਲਈ ਤੁਹਾਨੂੰ ਆਪਣੇ ਲਾਇਫ ਸਟਾਇਲ ਅਤੇ ਡਾਇਟ ਉੱਤੇ ਖਾਸ ਧਿਆਨ ਦੇਣ ਦੀ ਜ਼ਰੂਰਤ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਚੰਗੀ ਲਾਇਫ ਸਟਾਇਲ ਨੂੰ ਅਪਣਾ ਕੇ ਹਾਰਟ ਫੇਲਿਓਰ ਦੇ ਜੋਖਮ ਨੂੰ ਕਾਫ਼ੀ ਹੱਦ ਤਕ ਘੱਟ ਕੀਤਾ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ।
ਦਿਲ ਨੂੰ ਤੰਦੁਰੁਸਤ ਰੱਖਣ ਵਾਲੇ ਖਾਣੇ ਦਾ ਸੇਵਨ ਕਰੋ।
ਚਰਬੀ ਅਤੇ ਮਿੱਠੀਆਂ ਚੀਜ਼ਾਂ ਦੇ ਸੇਵਨ ਤੋਂ ਬਚੋ। ਰਿਫਾਇੰਡ ਸ਼ੂਗਰ ਦਾ ਸੇਵਨ ਬਿਲਕੁਲ ਨਾ ਕਰੋ। ਨਿਯਮਤ ਢੰਗ ਨਾਲ ਕਸਰਤ ਅਤੇ ਯੋਗਾ ਕਰਨਾ ਹਿਰਦੇ ਲਈ ਬਿਹਤਰ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਸਰੀਰ ਨੂੰ ਹਾਇਡਰੇਟ ਰੱਖਣਾ ਬਹੁਤ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਅਲਕੌਹਲ ਅਤੇ ਤੰਬਾਕੂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਤੋਂ ਬਚੋ। ਲੂਣ ਦਾ ਸੇਵਨ ਬਹੁਤ ਘੱਟ ਮਾਤਰਾ ਵਿੱਚ ਕਰੋ।
ਜੇਕਰ ਤੁਹਾਨੂੰ ਵੀ ਹਾਰਟ ਫੇਲਿਓਰ ਦੇ ਲੱਛਣ ਨਜ਼ਰ ਆ ਰਹੇ ਹਨ ਤਾਂ ਇਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਨਜ਼ਰ ਅੰਦਾਜ਼ ਬਿਲਕੁਲ ਨਾ ਕਰੋ। ਅਜਿਹੇ ਵਿੱਚ ਤੁਹਾਨੂੰ ਸਮਾਂ ਰਹਿੰਦੇ ਇਲਾਜ ਦੀ ਜ਼ਰੂਰਤ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਇਸਦੇ ਕਾਰਣ ਨੂੰ ਸਿਆਣ ਕੇ ਤੁਸੀਂ ਇਸ ਤੋਂ ਆਪਣਾ ਬਚਾਓ ਕਾਫ਼ੀ ਹੱਦ ਤਕ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹੋ। ਇਸ ਹਾਲਤ ਵਿੱਚ ਤੁਹਾਨੂੰ ਡਾਕਟਰ ਦੀ ਸਲਾਹ ਲੈ ਕੇ ਹੀ ਦਵਾਈਆਂ ਦਾ ਸੇਵਨ ਕਰਨਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ।
*****
ਨੋਟ: ਹਰ ਲੇਖਕ ‘ਸਰੋਕਾਰ’ ਨੂੰ ਭੇਜੀ ਗਈ ਰਚਨਾ ਦੀ ਕਾਪੀ ਆਪਣੇ ਕੋਲ ਸੰਭਾਲਕੇ ਰੱਖੇ।)
(2824)
(ਸਰੋਕਾਰ ਨਾਲ ਸੰਪਰਕ ਲਈ: