“ਪੰਨੂੰ ਸਾਹਿਬ ਭਾਈਚਾਰੇ ਨੂੰ ਕੰਪਿਊਟਰ ਦੇ ਫਾਇਦਿਆਂ ਬਾਰੇ ਜਾਗਰੂਕ ਕਰਨ ਤਕ ਹੀ ਨਹੀਂ ਰੁਕੇ ...”
(18 ਜੁਲਾਈ 2025)
ਕਨੇਡਾ ਨਿਵਾਸੀ ਪੰਜਾਬੀਆਂ ਲਈ ਇਹ ਬਹੁਤ ਮਾਣ ਅਤੇ ਖੁਸ਼ੀ ਵਾਲੀ ਗੱਲ ਹੈ ਕਿ ਸ੍ਰੀ ਕਿਰਪਾਲ ਸਿੰਘ ਪੰਨੂੰ, ਜੋ ਪੰਜਾਬੀ ਕੰਪਿਊਟਰੀਕਰਨ ਦੇ ਸੰਸਾਰ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਮਾਹਿਰ ਅਤੇ ਪੰਜਾਬੀ ਭਾਈਚਾਰੇ ਨੂੰ ਇਸ ਪ੍ਰਤੀ ਸਜੱਗ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਅਣਥੱਕ ਸਮਾਜਸੇਵੀ ਹਨ, ਨੂੰ ਓਂਟੇਰੀਓ ਸਰਕਾਰ ਨੇ “ਓਂਟੇਰੀਓ ਸੀਨੀਅਰ ਅਚੀਵਮੈਂਟ ਅਵਾਰਡ 2024’ ਨਾਲ ਸਨਮਾਨਿਤ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਇਹ ਸਨਮਾਨ ਜੀਵਨ ਭਰ ਦੀਆਂ ਪ੍ਰਾਪਤੀਆਂ ਲਈ ਉਨ੍ਹਾਂ ਚੋਣਵੀਆਂ ਹਸਤੀਆਂ ਨੂੰ ਦਿੱਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੇ 65 ਸਾਲ ਦੀ ਉਮਰ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਕੋਈ ਵਿਲੱਖਣ ਕਿਸਮ ਦੀ ਸਮਾਜ-ਸੇਵਾ ਕੀਤੀ ਹੋਵੇ। ਪੰਨੂੰ ਸਾਹਿਬ ਨੂੰ ਇਹ ਅਵਾਰਡ ਇਸ 25 ਜੂਨ, 2025 ਨੂੰ ਆਨਰੇਬਲ ਐਡਿਥ ਡਿਉਮੌਂਟ, ਹਰ ਆਨਰ ਲੈਫਟੀਨੈਂਟ-ਗਵਰਨਰ, ਓਂਟੇਰੀਓ ਵੱਲੋਂ ਆਪਣੇ ਦਫਤਰ ਵਿਖੇ ਪਰਦਾਨ ਕੀਤਾ ਗਿਆ।
ਆਮ ਜਾਣਕਾਰੀ
ਓਂਟੇਰੀਓ ਸੂਬੇ ਦੀਆਂ ਪੰਜਾਬੀ ਮੂਲ ਦੀਆਂ ਚੋਣਵੀਆਂ ਸ਼ਖ਼ਸੀਅਤਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ, 1936 ਵਿੱਚ ਜਨਮੇ ਸ੍ਰੀ ਕਿਰਪਾਲ ਸਿੰਘ ਜੀ ਪੰਨੂੰ ਹਨ। ਉਹ ਊਰਜਾਵਾਨ ਅਤੇ ਮਨੋਹਰ ਛਵ੍ਹੀ ਵਾਲੇ ਵਿਅਕਤੀ ਹਨ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਦਿੱਖ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਢੁਕਵੇਂ ਪਹਿਰਾਵੇ ਕਰ ਕੇ ਹੋਰ ਵੀ ਨਿੱਖਰ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨਾਲ ਬੈਠਣਾ ਅਤੇ ਗੱਲ ਕਰਨਾ ਹਮੇਸ਼ਾ ਹੀ ਇੱਕ ਅਨੰਦਮਈ ਤਜਰਬਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਗੱਲ ਹਮੇਸ਼ਾ ਉਤਸ਼ਾਹਜਨਕ, ਵਿਚਾਰ ਹਮੇਸ਼ਾ ਦਾਰਸ਼ਨਿਕ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਵੱਲੋਂ ਕੀਤੀ ਪ੍ਰਸ਼ੰਸਾ ਸ੍ਰੋਤੇ ਲਈ ਅੱਗੇ ਵਧਣ ਦੀ ਪ੍ਰੇਰਣਾ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਇਹ ਬਾਹਰੀ ਗੁਣ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਉਹਨਾਂ ਅੰਦਰੂਨੀ ਗੁਣਾਂ ਅੱਗੇ ਫਿੱਕੇ ਪੈ ਜਾਂਦੇ ਹਨ, ਜੋ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਆਪਣੀ ਨਵੇਕਲੀ ਉਸਾਰੂ ਸੋਚ, ਦ੍ਰਿੜ੍ਹਤਾ ਅਤੇ ਚਤੰਨ ਬੁੱਧੀ ਰਾਹੀਂ ਪੈਦਾ ਕੀਤੇ ਹਨ। ਉਹ ਸਪਸ਼ਟ, ਪਾਰਦਰਸ਼ੀ ਅਤੇ ਬੇਬਾਕ ਸੁਭਾਅ ਦੇ ਮਾਲਿਕ ਹੋਣ ਦੇ ਨਾਤੇ, ਭਰੋਸੇਮੰਦ ਅਤੇ ਲੱਗੀਆਂ ਨਿਭਾਉਣ ਵਾਲੇ ਦਲੇਰ ਇਨਸਾਨ ਹਨ। ਉਹ ਕੰਪਿਊਟਰ ਅਧਾਰਿਤ ਇੱਕ ਆਧੁਨਿਕ ਅਤੇ ਵਿਲੱਖਣ ਕਿਸਮ ਦੀ ਸਮਾਜ ਸੇਵਾ ਲਈ ਪੰਜਾਬੀ ਭਾਈਚਾਰੇ ਵਿੱਚ ਮਾਣ-ਸਤਿਕਾਰ ਦੇ ਪਾਤਰ ਹਨ। ਪੰਜਾਬੀ ਭਾਸ਼ਾ ਦੇ ਕੰਪਿਊਟਰੀਕਰਨ, ਸਮੇਂ ਸਿਰ ਪੰਜਾਬੀ ਭਾਈਚਾਰੇ ਨੂੰ ਕੰਪਿਊਟਰ ਪ੍ਰਤੀ ਜਾਗਰੂਕ ਕਰਨ ਅਤੇ ‘ਵਲੰਟਰੀ’ ਢੰਗ ਨਾਲ ਸੀਨੀਅਰ ਪੰਜਾਬੀਆਂ ਨੂੰ ਇਸਦੀ ਬੁਨਿਆਦੀ ਸਿੱਖਿਆ ਦੇਣ ਲਈ ਜਾਣੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਭਾਵੇਂ ਉਹ ਰਹਿੰਦੇ ਹਮੇਸ਼ਾ ਬਰੈਂਪਟਨ ਵਿੱਚ ਹੀ ਰਹੇ ਪਰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਸੇਵਾਵਾਂ ਨੇ ਦੁਨੀਆ ਭਰ ਵਿੱਚ ਰਹਿੰਦੇ ਪੰਜਾਬੀਆਂ ਨੂੰ ਲਾਭ ਪਹੁੰਚਾਇਆ ਹੈ। ਆਪਣੇ ਲੰਬੇ ਜੀਵਨ ਵਿੱਚ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਇਕੱਲੀ ਸਮਾਜ-ਸੇਵਾ ਹੀ ਨਹੀਂ ਕੀਤੀ, ਬਲਕਿ ਪੰਜਾਬੀ ਭਾਈਚਾਰੇ ਦੇ ਆਪਸੀ ਅਤੇ ਪੰਜਾਬੀਆਂ ਦੇ ਹੋਰ ਵਰਗਾਂ ਦੇ ਭਾਈਚਾਰਿਆਂ ਨਾਲ ਮਿਲਵਰਤਨ ਨੂੰ ਵੀ ਵਧਾਇਆ ਹੈ।
ਮੁਢਲੇ ਜੀਵਨ ਵਿੱਚ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਹਰ ਔਖਿਆਈ ਨੂੰ ਯਥਾਰਥਵਾਦੀ ਅਤੇ ਚਿੰਤਕ ਇਨਸਾਨ ਬਣਨ ਲਈ ਅਧਾਰ ਬਣਾਇਆ ਅਤੇ ਇਸ ਅਨੋਖੇ ਸੁਮੇਲ ਨੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਇੱਕ ਬਹੁ-ਪੱਖੀ ਪ੍ਰਤਿਭਾ ਦਾ ਮਾਲਿਕ ਬਣਾਇਆ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਵਧ ਰਹੀ ਉਮਰ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਸਮਾਜ-ਸੇਵੀ ਜੋਸ਼, ਨਵੀਂਆਂ ਚੀਜ਼ਾਂ ਸਿੱਖਣ ਦੀ ਉਤਸੁਕਤਾ, ਸਕਾਰਾਤਮਕ ਪਹੁੰਚ ਅਤੇ ਸੁੰਦਰ ਸੁਪਨੇ ਦੇਖਣ ਦੀ ਚੇਟਕ ਨੂੰ ਘੱਟ ਨਹੀਂ ਕਰ ਸਕੀ, ਬਲਕਿ ਉਮਰ ਨਾਲ ਵਧ ਰਹੀ ਸਿਆਣਪ ਅਤੇ ਸਰਬ-ਸਾਂਝੀ ਭਲਾਈ ਦੀ ਭਾਵਨਾ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਪ੍ਰਸ਼ੰਸਕਾਂ ਦੇ ਵਿਕਾਸ ਅਤੇ ਉਤਸ਼ਾਹ ਲਈ ਵਰਤਿਆ। ਇਸ ਮੰਤਵ ਲਈ ਲੋੜ ਪੈਣ ’ਤੇ ਉਹ ਕੁੱਟ ਕੇ ਖੀਰ ਖਵਾਉਣ ਤੋਂ ਵੀ ਗੁਰੇਜ਼ ਨਹੀਂ ਕਰਦੇ। ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ‘ਫੈਡਰਲ ਸਕਿਓਰਿਟੀ ਫੋਰਸ’ ਦੇ ਅਧਿਕਾਰੀ ਰਹੇ ਹੋਣ ਦੇ ਨਾਤੇ ਉਹ ਖੇਤਰੀ ਵੰਡੀਆਂ ਤੋਂ ਹਮੇਸ਼ਾ ਉੱਪਰ ਰਹੇ ਅਤੇ ਹਮੇਸ਼ਾ ਏਕੀਕਰਨ ਅਤੇ ਬਰਾਬਰੀ ਦੇ ਹਾਮੀ ਰਹੇ ਹਨ। ਨਾਲ ਹੀ ਉਹ ਹੱਕ-ਸੱਚ ਦੀ ਪਛਾਣ ਅਤੇ ਇਸ ਲਈ ਨਿਰਪੱਖ ਅਤੇ ਨਿਰਪੇਖ ਢੰਗ ਨਾਲ ਜੂਝਣ ਲਈ ਜਾਣੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ।
ਭਾਰਤ ਵਿਚਲਾ ਜੀਵਨ
ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਲੁਧਿਆਣੇ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਦੇ ਪਿੰਡ ਕਟਾਹਰੀ (ਨੇੜੇ ਰਾੜਾ ਸਾਹਿਬ ਗੁਰਦੁਆਰਾ) ਇੱਕ ਸਧਾਰਨ ਕਿਸਾਨ ਪਰਿਵਾਰ ਵਿੱਚ ਪੈਦਾ ਹੋਣ ਕਰਕੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਬਚਪਨ ਬਹੁਤਾ ਸੁਖਾਲਾ ਨਹੀਂ ਰਿਹਾ। ਫਿਰ ਵੀ ਉਹ ਖੇਡਾਂ ਅਤੇ ਪੜ੍ਹਾਈ, ਦੋਹਾਂ ਵਿੱਚ ਅੱਵਲ ਰਹਿੰਦੇ ਰਹੇ ਅਤੇ ਪੰਜਾਬੀ ਭਾਸ਼ਾ ਵਿੱਚ ਪੜ੍ਹਨ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਲਿਖਣ ਦੇ ਕੰਮ ਵਿੱਚ ਖਾਸ ਤੌਰ ’ਤੇ ਦਿਲਚਸਪੀ ਲੈਂਦੇ ਰਹੇ। ਚੜ੍ਹਦੀ ਉਮਰ ਵਿੱਚ ਹੀ ਸਰੀਰਕ ਸੁਡੌਲਤਾ, ਖੇਡਾਂ ਦੀ ਮੁਹਾਰਤ ਅਤੇ ਦਿਮਾਗੀ ਹੁਸ਼ਿਆਰੀ ਦੇ ਅਧਾਰ ’ਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਭਾਰਤੀ ਸੀਮਾ ਸੁਰੱਖਿਆ ਬਲ (ਫੈਡਰਲ ਲਾਈਟ ਆਰਮਡ ਫੋਰਸ) ਵਿੱਚ ਚੁਣਿਆ ਲਿਆ ਗਿਆ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਉਹ ਡਿਪਟੀ ਕਮਾਂਡੈਂਟ ਦੇ ਅਹੁਦੇ ਤਕ ਪਹੁੰਚ ਗਏ। 1988 ਵਿੱਚ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਸਵੈ-ਇੱਛਤ ਸੇਵਾ-ਮੁਕਤੀ ਲੈ ਲਈ ਅਤੇ ਪੰਜਾਬ ਦੀ ਰਾਜਧਾਨੀ ਚੰਡੀਗੜ੍ਹ ਦੇ ਨੇੜਲੇ ਸ਼ਹਿਰ ਮੋਹਾਲੀ ਵਿੱਚ ਰਹਿਣ ਲੱਗੇ। ਇੱਥੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਪੰਜਾਬੀ ਭਾਸ਼ਾ ਦੇ ਸਾਹਿਤ-ਜਗਤ ਦੀਆਂ ਨਾਮਵਰ ਹਸਤੀਆਂ ਦੀ ਸੰਗਤ ਵਿੱਚ ਰਹਿਣ ਦਾ ਭਰਪੂਰ ਮੌਕਾ ਮਿਲਿਆ। ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਗੁਲਜ਼ਾਰ ਸੰਧੂ, ਸ਼ਾਮ ਸਿੰਘ ‘ਅੰਗ ਸੰਗ’, ਹਰਭਜਨ ਹਲਵਾਰਵੀ ‘ਸੰਪਾਦਕ ਪੰਜਾਬੀ ਟ੍ਰਿਬਿਊਨ’, ਫੂਲ ਚੰਦ ਮਾਨਵ, ਸੰਤੋਖ ਸਿੰਘ ਧੀਰ, …। ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਸਰਵਿਸ ਦੌਰਾਨ ਮੁਰਝਾ ਚੁੱਕੀ ਆਪਣੀ ਸਾਹਿਤਕ ਚੇਟਕ ਨੂੰ ਮੁੜ ਸੁਰਜੀਤ ਕਰਨ ਦਾ ਵਧੀਆ ਮੌਕਾ ਮਿਲਿਆ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਕਵਿਤਾ ਅਤੇ ਵਾਰਤਕ ਰਾਹੀਂ ਸਮਾਜਿਕ ਸਰੋਕਾਰਾਂ ’ਤੇ ਲਿਖਣਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੱਤਾ।
ਕਨੇਡਾ ਵਿੱਚ ਮੁਢਲੀ ਮਿਹਨਤ
1991 ਵਿੱਚ ਆਪਣੇ ਤਿੰਨ ਪੁੱਤਰਾਂ ਦੀ ਬਿਹਤਰੀ ਲਈ ਉਹ ਕੈਨੇਡਾ ਆ ਗਏ। ਇੱਥੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਪੰਜ ਸਾਲ ਟੋਰਾਂਟੋ ਦੇ ਹਵਾਈ-ਅੱਡੇ ਵਿੱਚ ‘ਪ੍ਰੀ ਬੋਰਡ ਸਕਰੀਨਿੰਗ’ ਦੀ ਸੇਵਾ ਨਿਭਾਈ ਅਤੇ ਆਪਣੇ ਸਾਹਿਤਕ ਕਾਰਜਾਂ ਨੂੰ ਲਗਨ ਅਤੇ ਮਿਹਨਤ ਨਾਲ ਚਾਲੂ ਰੱਖਿਆ। ਆਪਣੇ ਤਿੰਨਾਂ ਬੇਟਿਆਂ ਨਾਲ ਮਿਲ ਕੇ ਕੰਪਿਊਟਰ ਦੇ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਮੁਢਲੀ ਵਿੱਦਿਆ ਹਾਸਲ ਕਰਨ ਵਿੱਚ ਲੱਗ ਗਏ। ਇਹ ਇੱਕ ਨਵਾਂ ਵਿਸ਼ਾ ਸੀ, ਜੋ ਨਾ ਤਾਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਪ੍ਰੋਫੈਸ਼ਨਲ ਪਿਛੋਕੜ ਨਾਲ ਮੇਲ ਖਾਂਦਾ ਸੀ ਅਤੇ ਨਾ ਹੀ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਿਨਾਂ ਵਿੱਚ ਸੀਨਅਰਾਂ ਲਈ ਕੋਈ ਢੁਕਵਾਂ ਮਨੋਰੰਜਨ ਸੀ। ਪਰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਖੋਜੀ ਸੁਭਾਅ, ਦੂਰ-ਦਰਸ਼ੀ ਪਹੁੰਚ ਅਤੇ ਘਰ ਦੇ ਕੰਪਿਊਟਰ-ਮਈ ਮਾਹੌਲ ਨੇ ਰੰਗ ਲਿਆਂਦਾ ਅਤੇ ਉਹ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਕੰਪਿਊਟਰ ਦੇ ਖੇਤਰ ਨਾਲ ਜੁੜ ਗਏ। ਸਮੇਂ ਨਾਲ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਇਸ ਵਿਸ਼ੇ ਵਿੱਚ ਦਿਲਚਸਪੀ ਅਤੇ ਇਸ ਪ੍ਰਤੀ ਗੰਭੀਰਤਾ ਵਧਦੀ ਗਈ ਅਤੇ ਉਹ ਇੱਕ ਪ੍ਰੋਫੈਸ਼ਨਲ ਬਣਦੇ ਗਏ। ਜ਼ਿਕਰਯੋਗ ਹੈ ਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਤਿੰਨੇ ਬੇਟੇ ਸਫਲ ਕੰਪਿਊਟਰ ਮਾਹਰ ਹਨ। ਉਹ ਪਹਿਲਾਂ ਪੰਨੂੰ ਸਾਹਿਬ ਦੇ ਕੰਪਿਊਟਰ ਅਧਿਆਪਕ ਰਹੇ ਅਤੇ ਫਿਰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਵੱਲੋਂ ਕੀਤੇ ਸਭ ਸਮਾਜਿਕ ਕਾਰਜਾਂ ਵਿੱਚ ਪੂਰੀ ਮਦਦ ਕਰਦੇ ਰਹੇ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਬਹੁ-ਪੱਖੀ ਕਾਰਵਾਈਆਂ ਨੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਕਨੇਡਾ ਦੇ ਸਮੁੱਚੇ ਸੱਭਿਆਚਾਰ ਨੂੰ ਸਮਝਣ ਦਾ ਮੌਕਾ ਦਿੱਤਾ। ਹਰ ਨਾਗਰਿਕ ਨੂੰ ਆਪਣੀ ਤਰੱਕੀ ਲਈ ਮਿਲ ਰਹੀਆਂ ਸਹੂਲਤਾਂ ਨੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਕਨੇਡਾ ਦਾ ਵੱਡਾ ਪ੍ਰਸ਼ੰਸਕ ਬਣਾ ਦਿੱਤਾ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਸਾਹਿਤਕ ਯੋਗਤਾ ਅਤੇ ਕੰਪਿਊਟਰ-ਗਿਆਨ ਦੇ ਸੁਮੇਲ ਨੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਉਹਨਾਂ ਵੱਡੀਆਂ ਭੂਮਿਕਾਵਾਂ ਲਈ ਤਿਆਰ ਕੀਤਾ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਭਵਿੱਖ ਵਿੱਚ ਨਿਭਾਉਣ ਲਈ ਕੁਦਰਤ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਤਿਆਰ ਕਰ ਰਹੀ ਸੀ।
ਇਸ ਸਮੇਂ ਦੌਰਾਨ ਹੀ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਕੈਨੇਡਾ ਵਿੱਚ ਪੰਜਾਬੀ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕਾਂ ਨਾਲ ਪਾਰਟ-ਟਾਈਮ ਜਾਂ ਵਲੰਟੀਅਰ ਵਜੋਂ ਕੰਮ ਕਰਨ ਦਾ ਮੌਕਾ ਮਿਲਿਆ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਅਖ਼ਬਾਰਾਂ ਦੇ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਨ ਅਤੇ ਪੰਜਾਬੀ ਸਾਹਿਤ ਦੇ ਦੁਨੀਆ ਵਿੱਚ ਪਰਚਾਰ-ਪਸਾਰ ਬਾਰੇ ਸੋਚਣਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਸੀ। 1996 ਵਿੱਚ ਆਪਣੀ ਸਰਵਿਸ ਅਤੇ ਪਰਿਵਾਰਕ ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰੀਆਂ ਤੋਂ ਰਿਟਾਇਰ ਹੋ ਕੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਕੰਪਿਊਟਰ ਅਤੇ ਸਮਾਜ ਸੇਵਾ ਨੂੰ ਆਪਣਾ ਮਿਸ਼ਨ ਬਣਾ ਲਿਆ ਅਤੇ ਇਸ ਨੂੰ ਅੱਗੇ ਵਧਾਉਣ ਦਾ ਪੱਕਾ ਸੰਕਲਪ ਕਰ ਲਿਆ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਇਹ ਵੀ ਸਮਝ ਆ ਗਈ ਕਿ ਪੰਜਾਬੀ ਭਾਸ਼ਾ ਦੀ ਬਿਹਤਰ ਸੇਵਾ ਕਰਨ ਲਈ ਅਤੇ ਇਸ ਰਾਹੀਂ ਪੰਜਾਬੀ ਭਾਈਚਾਰੇ ਨੂੰ ਕੰਪਿਊਟਰ ਨਾਲ ਜੋੜਨ ਲਈ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਖੁਦ ਵੀ ਇਸ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਨਿਰੰਤਰ ਮੁਹਾਰਤ ਹਾਸਲ ਕਰਦੇ ਰਹਿਣਾ ਪਵੇਗਾ।
ਕੰਪਿਊਟਰ ਰਾਹੀਂ ਸਮਾਜ-ਸੇਵਾ ਦਾ ਸੰਕਲਪ
ਆਪਣੀ ਦੂਰ-ਦ੍ਰਿਸ਼ਟੀ ਸਦਕਾ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਜਲਦੀ ਹੀ ਬੁੱਝ ਲਿਆ ਕਿ ਕੰਪਿਊਟਰ ਤਕਨਾਲੋਜੀ ਦੀ ਤੇਜ਼ੀ ਨਾਲ ਹੋ ਰਹੀ ਤਰੱਕੀ ਨੂੰ ਪਬਲਿਕ ਭਲਾਈ, ਖਾਸ ਕਰ ਕੇ ਪੰਜਾਬੀ ਭਾਈਚਾਰੇ ਦੀ ਤਰੱਕੀ ਲਈ ਪ੍ਰਭਾਵਸ਼ਾਲੀ ਢੰਗ ਨਾਲ ਵਰਤਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਨਾਲ ਕਨੇਡਾ ਵਿੱਚ ਪਰਿਵਾਸ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਪੰਜਾਬੀ ਭਾਈਚਾਰੇ ਨੂੰ ਕਨੇਡਾ ਦੇ ਮਿਆਰਾਂ ਅਨੁਸਾਰ ਆਪਣੇ-ਆਪ ਨੂੰ ਵਿਕਸਿਤ ਕਰਨ ਅਤੇ ਇਸ ਵਿੱਚ ਮਿਲ ਰਹੀਆਂ ਸਹੂਲਤਾਂ ਦਾ ਪੂਰਾ ਫਾਇਦਾ ਉਠਾਉਣ ਲਈ ਮਦਦ ਮਿਲੇਗੀ। ਉਹ ਕਨੇਡਾ ਦੀਆਂ ਉਦਾਰਵਾਦੀ ਕਦਰਾਂ-ਕੀਮਤਾਂ ਅਤੇ ਨੈਤਿਕਤਾ ਨੂੰ ਬਿਹਤਰ ਤਰੀਕੇ ਨਾਲ ਸਮਝ ਸਕਦੇ ਸਨ ਅਤੇ ਇਸਦੇ ਬਹੁ-ਸੱਭਿਆਚਾਰਵਾਦ ਵਿੱਚ ਵੱਧ ਤੇਜ਼ੀ ਨਾਲ ਘੁਲ-ਮਿਲ ਸਕਦੇ ਸਨ। ਇਸਦੀਆਂ ਸਾਰੀਆਂ ਮੁੱਲ-ਪ੍ਰਣਾਲੀਆਂ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਦਿਲੋਂ ਅਪਣਾਉਣ ਦੇ ਯੋਗ ਹੋਣਗੇ। ਪੰਜਾਬੀ ਦੇ ਕੰਪਿਊਟਰੀਕਰਨ ਨਾਲ ਕੰਪਿਊਟਰ-ਗਿਆਨ ਦੀ ਘਾਟ ਕਰਕੇ ਸੀਨੀਅਰਾਂ ਵਿੱਚ ਉਪਜ ਰਹੀ ਅਲੱਗ-ਥਲੱਗ ਹੋ ਜਾਣ ਦੀ ਭਾਵਨਾ ਤੋਂ ਬਚੇ ਰਹਿਣਗੇ। ਜ਼ਿਕਰਯੋਗ ਹੈ ਕਿ ਇਹ ਭਾਵਨਾ ਭਾਰਤ ਤੋਂ ਆਉਣ ਵਾਲੇ ਪੜ੍ਹੇ-ਲਿਖੇ ਰਿਟਾਇਰਡ ਸੀਨੀਅਰਾਂ ਨੂੰ ਦਰਪੇਸ਼ ਵੱਡੀ ਦਿੱਕਤ ਸੀ। ਪੰਜਾਬੀ ਭਾਸ਼ਾ ਦਾ ਕੰਪਿਊਟਰੀਕਰਨ ਇਹ ਵੀ ਯਕੀਨੀ ਬਣਾਏਗਾ ਕਿ ਇਹ ਵਿਸ਼ਵ ਦੀਆਂ ਚੋਟੀ ਦੀਆਂ ਭਾਸ਼ਾਵਾਂ ਵਿੱਚ ਗਿਣੇ ਜਾਣ ਦੇ ਆਪਣੇ ਰੁਤਬੇ ਨੂੰ ਕਾਇਮ ਰੱਖ ਸਕੇਗੀ।
ਆਪਣੇ ਉਪਰੋਕਤ ਦ੍ਰਿਸ਼ਟੀਕੋਣਾਂ ਤੋਂ ਉਤਸ਼ਾਹਿਤ ਹੋ ਕੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਕੰਪਿਊਟਰ ਨੂੰ ਸਮਾਜ ਸੇਵਾ ਦਾ ਜ਼ਰੀਆ ਬਣਾਉਣ ਦਾ ਫੈਸਲਾ ਕੀਤਾ ਅਤੇ ਪੰਜਾਬੀ ਭਾਈਚਾਰੇ ਨੂੰ ਕੰਪਿਊਟਰ ਦੇ ਲਾਭਾਂ ਤੋਂ ਜਾਣੂ ਕਰਵਾਉਣ ਅਤੇ ਸੁਚੱਜੀ ਜੀਵਨ-ਜਾਚ ਦੀਆਂ ਬੁਨਿਆਦੀ ਗੱਲਾਂ ਸਿਖਾਉਣ ਲਈ ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ ਸਮਰਪਿਤ ਕਰ ਦਿੱਤਾ। ਇਸ ਲਈ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਕੰਪਿਊਟਰ ਅਤੇ ਪੰਜਾਬੀ ਦੇ ਆਪਸੀ ਮਸਲਿਆਂ ਦੀ ਡੁੰਘਾਈ ਨਾਲ ਪੜਚੋਲ ਕਰਨੀ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੱਤੀ ਅਤੇ ਪੰਜਾਬੀ ਭਾਸ਼ਾ ਦੇ ਕੰਪਿਊਟਰੀਕਰਨ ਦੀ ਨੀਂਹ ਰੱਖਣ ਵਾਲੇ ਮੋਢੀਆਂ ਵਿੱਚ ਸ਼ੁਮਾਰ ਹੋ ਗਏ।
ਕੰਪਿਊਟਰੀਕਰਨ ਦੀ ਨੀਂਹ ਰੱਖਣ ਵਾਲੇ ਮੋਢੀਆਂ ਵਿੱਚ ਸ਼ੁਮਾਰ
ਉਸ ਸਮੇਂ ਦੌਰਾਨ ਪੰਜਾਬੀ ਭਾਸ਼ਾ ਦਾ ਕੰਪਿਊਟਰੀਕਰਨ ਆਪਣੇ ਸ਼ੁਰੂਆਤੀ ਅਤੇ ਉਲਝਣ-ਤਾਣੀ ਦੇ ਦੌਰ ਵਿੱਚ ਸੀ। ਚੋਟੀ ਦੇ ਲੇਖਕ ਵੀ ਆਪਣੇ ਲੇਖ ਅਤੇ ਕਿਤਾਬਾਂ ਹੱਥ ਨਾਲ ਲਿਖਦੇ ਸਨ ਅਤੇ ਇਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਕੱਚ-ਘਰੜ ਟਾਈਪਿਸਟਾਂ ਤੋਂ ਟਾਈਪ ਕਰਵਾਉਂਦੇ ਸਨ, ਜੋ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਪੂਰਾ ਸ਼ੋਸ਼ਣ ਕਰਦੇ ਸਨ। ਚੰਗੀ ਗੱਲ ਇਹ ਹੋਈ ਕਿ ਉਸ ਵਕਤ ਅਮਰੀਕਾ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਹੋਰ ਸਵੈ-ਇੱਛੁਕ ਦਿੱਗਜ਼ ਡਾਕਟਰ ਕੁਲਬੀਰ ਸਿੰਘ ਥਿੰਦ ਦੁਆਰਾ ਇਸ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਬਹੁਤ ਕੁਝ ਕੀਤਾ ਜਾ ਰਿਹਾ ਸੀ। ਉਹ ਪੇਸ਼ੇ ਦੇ ਤੌਰ ’ਤੇ ਇੱਕ ਨਿਊਰੋ ਸਰਜਨ ਹਨ ਅਤੇ ਆਪਣੀ ਕੰਪਿਊਟਰ ਮੁਹਾਰਤ ਲਈ ਵਧੇਰੇ ਜਾਣੇ ਜਾਂਦੇ ਸਨ। ਸ੍ਰੀ ਪੰਨੂੰ ਸਹੀ ਸਮੇਂ ’ਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਸੰਪਰਕ ਵਿੱਚ ਆਏ ਅਤੇ ਉਹ ਡਾ. ਥਿੰਦ ਨੂੰ ਆਪਣਾ ਰਾਹ-ਦਸੇਰਾ ਮੰਨਦੇ ਹਨ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਸੁਹਿਰਦ ਕੰਪਿਊਟਰ-ਮਾਹਿਰਾਂ ਦੀ ਜੋੜੀ ਦੇ ਮਿਸ਼ਨਰੀ ਕੰਮਾਂ ਨਾਲ ਪੰਜਾਬੀ ਭਾਸ਼ਾ ਨੂੰ ਦੋ ਪੱਖਾਂ ਤੋਂ ਲਾਭ ਹੋਇਆ। ਪਹਿਲਾਂ ਪੰਜਾਬੀ ਸਾਹਿਤ ਦੇ ਲੇਖਕਾਂ ਅਤੇ ਪਾਠਕਾਂ ਅਤੇ ਅਖ਼ਬਾਰਾਂ ਦੇ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕਾਂ ਦਾ ਸ਼ੋਸ਼ਣ ਘਟ ਗਿਆ। ਅਤੇ ਦੂਜਾ, ਪੰਜਾਬੀ ਭਾਸ਼ਾ ਦੇ ਕੰਪਿਊਟਰੀਕਰਨ ਦੀ ਗਤੀ ਵਿੱਚ ਤੇਜ਼ੀ ਆਈ।
ਹੁਣ ਤਕ ਪੰਨੂੰ ਸਾਹਿਬ ਦਾ ਤਿੱਖਾ ਦਿਮਾਗ ਇਹ ਵੀ ਸਮਝ ਚੁੱਕਿਆ ਸੀ ਕਿ ਤਕਨੀਕੀ ਮੁੱਦਿਆਂ ਨੂੰ ਹੱਲ ਕਰਨ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਖੁਦਗਰਜ਼ ਅਤੇ ਸਵਾਰਥੀ ਤੱਤਾਂ ਦਾ ਵੀ ਸਾਹਮਣਾ ਕਰਨਾ ਪਵੇਗਾ। ਪਰ ਆਪਣੇ ਮਿਸ਼ਨ ਲਈ ਲੜਨ-ਮਰਨ ਲਈ ਤਿਆਰ ‘ਫੌਜੀ ਅਫਸਰਾਂ’ ਵਾਲੀ ਪ੍ਰਵਿਰਤੀ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਕੰਮ ਆਈ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਖਦਸ਼ੇ ਉਦੋਂ ਸੱਚ ਹੋ ਗਏ ਜਦੋਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਇੱਕ ਅਦਾਲਤੀ ਕੇਸ ਲੜਨਾ ਪਿਆ। ਪਰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਕਦੇ ਵੀ ਇਸ ਨੂੰ ਵਕਾਰ ਦਾ ਮੁੱਦਾ ਨਹੀਂ ਬਣਾਇਆ ਕਿਉਂਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਕੋਈ ਮਾਇਕ ਮੰਤਵ ਨਹੀਂ ਸੀ। ਕੁਝ ਖੁਦਗਰਜ਼ ਅਤੇ ਬੇਈਮਾਨ ਵਿਅਕਤੀਆਂ ਨੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਖੋਜਾਂ ਦੇ ਕੰਮ ਨੂੰ ਚੋਰੀ ਕਰ ਲਿਆ ਤਾਂ ਵੀ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਜ਼ਿਆਦਾ ਪਰਵਾਹ ਨਹੀਂ ਕੀਤੀ।
ਸੀਨੀਅਰਾਂ ਨੂੰ ਵਲੰਟਰੀ ਕੰਪਿਊਟਰ ਦੀ ਸਿਖਲਾਈ
ਪੰਨੂੰ ਸਾਹਿਬ ਭਾਈਚਾਰੇ ਨੂੰ ਕੰਪਿਊਟਰ ਦੇ ਫਾਇਦਿਆਂ ਬਾਰੇ ਜਾਗਰੂਕ ਕਰਨ ਤਕ ਹੀ ਨਹੀਂ ਰੁਕੇ, ਬਲਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਸ਼ੁਰੂ ਤੋਂ ਹੀ ਇੱਕ ਸੂਝਵਾਨ ਗੁਰੂ ਵਾਂਗ ਕੰਪਿਊਟਰ ਸਿਖਾਉਣਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੱਤਾ। ਸਿਖਿਆਰਥੀਆਂ ਲਈ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਨਾਅਰਾ ਸੀ ‘ਪਹਿਲਾਂ ਸਿੱਖੋ ਅਤੇ ਫਿਰ ਦੂਜਿਆਂ ਨੂੰ ਸਿਖਾਓ’ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਲਈ ਆਪ ਨੇ ਇੱਕ ਕਿਤਾਬ ਲਿਖੀ ‘ਆਓ ਕੰਪਿਊਟਰ ਸਿੱਖੀਏ।’ ਇਹ ਆਮ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਸੀ ਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਪੰਜਾਬੀ ਧਾਰਮਿਕ ਰਵਾਇਤਾਂ ਅਨੁਸਾਰ ਕੰਪਿਊਟਰ ਦਾ ਲੰਗਰ ਖੋਲ੍ਹਿਆ ਹੋਇਆ ਸੀ।
ਪੰਨੂੰ ਸਾਹਿਬ ਨੇ ‘ਆਈਨੈੱਟ ਕੰਪਿਊਟਰਜ਼’ ਦੀ ਮਦਦ ਨਾਲ ਕੰਪਿਊਟਰ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਸਿਖਾਉਣ ਲਈ ਗਰਮੀਆਂ ਦੀ ਰੁੱਤ ਵਿੱਚ ਮੁਫਤ ਕਲਾਸਾਂ ਦਾ ਪ੍ਰਬੰਧ 2008 ਤੋਂ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਕੇ 12 ਸਾਲ ਕੀਤਾ। ਇਸ ਨੂੰ ਕੋਵਿਡ ਕਾਰਨ ਰੋਕਣਾ ਪਿਆ। ਪੰਜਾਬ (ਭਾਰਤ) ਤੋਂ ਲਗਭਗ 700 ਨਾਗਰਿਕਾਂ ਅਤੇ ਨਵੇਂ ਪ੍ਰਵਾਸੀਆਂ ਨੂੰ ਸਿਖਲਾਈ ਦਿੱਤੀ। ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਕੈਂਟਨ (ਮਿਸ਼ੀਗਨ) ਵਿਖੇ ਦੋ ਸਾਲ ਕੰਪਿਊਟਰ ਕਲਾਸਾਂ ਲਾਈਆਂ ਅਤੇ ਪੰਜਾਬੀ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਪਟਿਆਲਾ, ਭਾਰਤ ਵਿਖੇ 6 ਸਲਾਨਾ 10 ਰੋਜ਼ਾ ਕੰਪਿਊਟਰ ਵਰਕਸ਼ਾਪਾਂ ਵੀ ਕਰਵਾਈਆਂ। ਇੱਕ ਲੇਖਕ, ਆਲੋਚਕ ਅਤੇ ਟਿੱਪਣੀਕਾਰ ਵਜੋਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਸਾਹਿਤ ਦੇ ਸਾਰੇ ਵਰਗਾਂ ਦੇ ਨਵੇਂ ਪੰਜਾਬੀ ਲੇਖਕਾਂ ਦੀ ਸਰਪ੍ਰਸਤੀ ਅਤੇ ਮਾਰਗ ਦਰਸ਼ਨ ਕੀਤਾ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਸਾਰਿਆਂ ਲਈ ਇੱਕ ਰੋਲ ਮਾਡਲ ਬਣੇ।
ਕੰਪਿਊਟਰ ਨਾਲ ਸਬੰਧਿਤ ਤਕਨੌਲੋਜੀਕਲ ਪ੍ਰਾਪਤੀਆਂ
ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਤਕਨੌਲੋਜੀਕਲ ਪ੍ਰਾਪਤੀਆਂ ਬਾਰੇ ਚਰਚਾ ਕਰਨ ਦੀ ਕੋਈ ਲੋੜ ਨਹੀਂ ਅਤੇ ਇਸ ਲੇਖ ਦਾ ਹਿੱਸਾ ਨਹੀਂ ਬਣ ਸਕਦੀਆਂ। ਪਰ ਇਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਖੁਲਾਸਾ ਕੈਲੀਫੋਰਨੀਆ (ਯੂ ਐੱਸ ਏ) ਨਿਵਾਸੀ ਸੁਪ੍ਰਸਿੱਧ ਨਿਉਰੋ-ਸਰਜਨ ਡਾ. ਕੁਲਬੀਰ ਸਿੰਘ ਥਿੰਦ ਦੀਆਂ ਨਿਮਨ-ਲਿਖਤ ਸਤਰਾਂ ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ। ਇਹ ਡਾ. ਸਾਹਿਬ ਦੇ ਉਸ ਟੈਸਟੀਮੋਨੀਅਲ ਵਿੱਚੋਂ ਲਈਆਂ ਗਈਆਂ ਹਨ, ਜਿਹੜਾ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਪੰਨੂੰ ਸਾਹਿਬ ਦੀ ਅਵਾਰਡ ਲਈ ਨਾਮਜ਼ਦਗੀ ਲਈ ਭੇਜਿਆ ਸੀ।
He is one of the very rare individuals who have in-depth knowledge of Gurmukhi as well Urdu scripts and written Punjabi and Urdu languages. On top of that he is a power user of computers. He has been teaching others how to use computers, and many seniors have benefited from that. He is a Punjabi writer and has contributed many articles to various publications. His most remarkable achievement has been him creating a methodology to convert text written in Gurmukhi to Urdu script. It may seem simple to novices, but it is a very difficult task given that the two scripts are very different in many ways. Gurmukhi and Urdu alphabets are very different from each other, and one is written from left to right and the other is written from right to left. In the Urdu script as letters are combined their shape changes depending on the placement. Pannu’s methodology is now being used by some Apps.
S. Kirpal Singh Pannu also developed a more efficient key-input method for writing Punjabi on a computer. To accomplish this, he analyzed the frequency use of various letters in Gurmukhi.
Having developed a methodology to convert text written in Gurmukhi to Urdu he converted the text of Sri Guru Granth Sahib to Urdu. Sri Guru Granth Sahib is the most important scripture of Sikhism.
* * * * *
ਨੋਟ: ਹਰ ਲੇਖਕ ‘ਸਰੋਕਾਰ’ ਨੂੰ ਭੇਜੀ ਗਈ ਰਚਨਾ ਦੀ ਕਾਪੀ ਆਪਣੇ ਕੋਲ ਸੰਭਾਲਕੇ ਰੱਖੇ।
ਪਾਠਕਾਂ ਨਾਲ ਆਪਣੇ ਵਿਚਾਰ ਸਾਂਝੇ ਕਰਨ ਲਈ ਸਰੋਕਾਰ ਨਾਲ ਸੰਪਰਕ ਕਰੋ: (