“ਅਫਸਰ ਪੁੱਤ ਕੋਲ ਸਮਾਂ ਨਹੀਂ ਸੀ। ਗੁਆਂਢਣਾਂ ਨੇ ਦੱਸਿਆ, ਮਾਤਾ ਨੇ ਬੰਦ ਬੂਹਾ ਖੋਲ੍ਹਿਆ, ਸੰਦੂਕ ਟੋਹਿਆ ...”
(6 ਅਗਸਤ 2023)

ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਰੰਗਾਂ ਦਾ ਜੋੜ ਹੈ। ਗੂੜ੍ਹੇ, ਫਿੱਕੇ ਰੰਗਾਂ ਦਾ ਗੁਲਦਸਤਾ … … ਸਤਰੰਗੀ ਪੀਂਘ। ਹਲਕੀ ਭੂਰ ਪੈਂਦੀ ਹੋਵੇ, ਮੌਸਮ ਸੁਹਾਵਣਾ ਹੋਵੇ, ਬੱਦਲਵਾਈ ਹੋਵੇ, ਹਵਾ ਵਿੱਚ ਪਾਣੀ ਦੇ ਸ਼ੀਸ਼ਮਈ ਕਣ ਲਟਕਦੇ ਹੋਣ, ਮਨ ਉਡਾਰੀਆਂ ਮਾਰਦਾ ਹੈ। ਬੱਚਾ ਕੀ, ਬੁੱਢਾ ਕੀ, ਰੰਗ ਦੇਖ ਕੇ ਸ਼ੈਦਾਈ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਕਾਇਨਾਤ ਵੀ ਜਿਵੇਂ ਆਪਣੀ ਰਮਣੀਕ ਫੁਲਕਾਰੀ ਤਾਣ ਕੇ ਸੁਨੇਹਾ ਦਿੰਦੀ ਹੈ … … ਯਾਰਾ! ਦੁਨੀਆਂ ਰਹਿਣ ਲਈ ਖ਼ੂਬਸੂਰਤ ਥਾਂ ਹੈ। ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਗੁਲਜ਼ਾਰ ਹੈ। ਪਲ ਮੁੜ ਨਹੀਂ ਆਉਣੇ। ਵਕਤ ਨੇ ਰਿੜ੍ਹਦੇ ਜਾਣਾ ਹੈ। ਰੰਗ ਬਰੰਗੀਆਂ ਯਾਦਾਂ ਕਿਸੇ ਨਾ ਕਿਸੇ ਨੁਕਰੇ ਪਈਆਂ ਰਹਿਣਗੀਆਂ। ਗ਼ਮਗੀਨ ਪਲਾਂ ਵਿੱਚ ਠੁੰਮ੍ਹਣਾ ਦੇਣਗੀਆਂ … … ਅਤੀਤ ਰੂਪਵੰਤ ਸੀ।

ਸ਼ਰਤ ਇਹ ਹੈ, ਕਿ ਅੱਜ ਨੂੰ ਸੰਭਾਲ਼ ਲੈ, ਕਿਤੇ ਰੇਤੇ ਦੀ ਮੁੱਠੀ ਵਾਂਗ ਕਿਰ ਨਾ ਜਾਏ। ਫਿਰ ਪਛਤਾਵੇ ਪੱਲੇ ਪੈਣਗੇ। ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਨਿਹੋਰਾ ਦੇਵੇਗੀ ਕਿ ਸਰ੍ਹੋਂ ਦੇ ਫੁੱਲ ਵਰਗਾ ਰੰਗ ਕਿੱਧਰ ਛਾਂਈਂ ਮਾਂਈਂ ਹੋ ਗਿਆ। ਸਮਾਂ ਦਰਵਾਜ਼ੇ ’ਤੇ ਦਸਤਕ ਦਿੰਦਾ ਹੈ - ਤੈਨੂੰ ਮੌਕਾ ਦਿੱਤਾ ਹੇ … … ਦੇਖੀਂ ਕਿਤੇ ਦੁਹਰਾ ਨੂੰ ਉਡੀਕੇਂ। ਕੁਦਰਤ ਝੋਲੀਆਂ ਭਰਦੀ ਹੈ। ਸਾਹਾਂ ਦੀ ਢੇਰੀ ਦਿੰਦੀ ਹੈ। ਜ਼ਿੰਦਾ-ਦਿਲੀ ਦੀ ਤਵੱਕੋ ਰੱਖਦੀ ਹੈ। ਸ਼ੱਕ ਸੁਬ੍ਹਾ ਛੱਡ, ਜੋ ਮਿਲਿਆ ਹੈ, ਉਸ ਨੂੰ ਕੀਮਤੀ ਡੱਬੀ ਵਿੱਚ ਪਾ ਲੈ। ਰੱਬ ਦੇ ਰੰਗਾਂ ਦਾ ਭੇਦ ਨਹੀਂ ਕੋਈ ਪਾ ਸਕਿਆ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਛਿਣਾਂ ਨੇ ਤੇਰਾ ਸਰਮਾਇਆ ਬਣਨਾ ਹੈ। ਫਿਰ ਮੱਥੇ ’ਤੇ ਹੱਥ ਰੱਖ ਦੂਰ ਤਕ ਨਜ਼ਰ ਘੁਮਾਵੇਂਗਾ, ਪਰ ਖਾਲ਼ੀ ਖਲਾਅ ਦਿਸੇਗਾ। ਮਨੁੱਖਾ ਜੀਵਨ ਕੁਦਰਤ ਦਾ ਕ੍ਰਿਸ਼ਮਾ ਹੈ। ਪ੍ਰਕਿਰਤੀ ‘ਅੱਜ’ ਨੂੰ ਸੰਭਾਲਣ ਦਾ ਹੋਕਾ ਦਿੰਦੀ ਹੈ, ‘ਕੱਲ੍ਹ’ ਆਪੇ ਸੰਭਾਲ਼ਿਆ ਜਾਊ। ਹੁਸਨ, ਜਵਾਨੀ, ਮਾਪੇ ਸਮੇਂ ਦੀਆਂ ਸੁਗਾਤਾਂ ਨੇ। ਵਿਅਰਥ ਨਾ ਚਲੀਆਂ ਜਾਣ!

ਫ਼ੱਕਰਾਂ ਤੇ ਮਲੰਗਾਂ ਨੂੰ ਛੱਡ ਕੇ ਸਭ ਨੂੰ ਹੁਸਨ, ਜਵਾਨੀ ਆਉਣ ਦਾ ਮਿੱਠਾ ਜਿਹਾ ਅਹਿਸਾਸ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਨਖ਼ਰਾ, ਨਜ਼ਾਕਤ ਪਤਾ ਨਹੀਂ ਕਿਹੜੇ ਅਸਮਾਨੋਂ ਉੱਤਰ ਆਉਂਦੇ ਨੇ। ਮੋਢਿਆਂ ਉੱਤੋਂ ਦੀ ਥੁੱਕਣਾ ਜਵਾਨੀ ਦਾ ਸੂਚਕ ਬਣਦਾ ਹੈ। ਤਰ੍ਹਾਂ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੇ ਸੁਪਨੇ ਸੰਜੋਏ ਜਾਣ ਲੱਗਦੇ ਨੇ। ਇੱਕ ਪਲ ਰੱਬ ਵੀ ਭੁੱਲ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ‘ਹਟ ਪਿੱਛੇ, ਮਿੱਤਰਾਂ ਦੀ ਮੁੱਛ ਦਾ ਸਵਾਲ ਹੈ।’ ਜਦੋਂ ਕਿਤੇ ਹੀਰ ਦੀ ਗੱਲ ਚੱਲਦੀ ਹੈ, ਹਰ ਮੁਟਿਆਰ ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ ‘ਸਿਆਲਾਂ ਦੀ ਨੱਢੀ’ ਸਮਝਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਹਰ ਗੱਭਰੂ ਦੇ ਜ਼ਿਹਨ ਵਿੱਚ ਇੱਕੋ ਗੱਲ ਹੁੰਦੀ ਹੈ, “ਮੇਰੀ ਮਹਿਬੂਬਾ ਦੀ ਗੱਲ ਹੋ ਰਹੀ ਹੈ।” ਸੁਰਮਾ ਪਾਉਣਾ ਤੇ ਮਟਕਾਉਣਾ ਆ ਹੀ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਪਰ ਇਨ੍ਹੀਂ ਦਿਨੀਂ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਦੀ ਸਾਰਥਿਕਤਾ ਸਮਝ ਆ ਜਾਵੇ, ਤਾਂ ਸੋਨੇ ਉੱਤੇ ਸੁਹਾਗੇ ਦਾ ਕੰਮ ਕਰਦੀ ਹੈ। ਜੋਸ਼ ਅਤੇ ਹੋਸ਼ ਦਾ ਸੁਮੇਲ ਚੰਗੇ ਆਹਰੇ ਲਾ ਦਿੰਦਾ ਹੈ। ਪੈਰ ਥਿੜਕ ਜਾਣ, ਤਾਂ ਹੁਸਨ, ਜਵਾਨੀ ਦਾ ਵੇਗ ਪੁੱਠੀ ਭੁਆਟਣੀ ਵੀ ਦੇ ਦਿੰਦਾ ਹੈ। ਗੈਂਗਸਟਰ, ਨਸ਼ੇੜੀ, ਵੈਲੀਪੁਣੇ ਦੇ ਟੈਗ ਲੱਗ ਜਾਂਦੇ ਨੇ। ਪਤੀ ਹੀ ਨਹੀਂ ਲੱਗਦਾ ਕਿ ਸੁਹਣੀਆਂ, ਸੁਨੱਖੀਆਂ ਸੂਰਤਾਂ ਕਿੱਧਰ ਅਲੋਪ ਹੋ ਗਈਆਂ। ਕਾਲਜ ਵਾਲੀ ਜੀ.ਟੀ. ਰੋਡ ਤੋਂ ਕਿੰਨੇ ਹੀ ਰਾਹ ਨਿੱਕਲਦੇ ਨੇ, ਪਤਾ ਨੀ ਕੀਹਦੇ ਹਿੱਸੇ ਕਿਹੜਾ ਆਉਂਦਾ ਹੈ। ਹਰ ਕੋਈ ਕਿਸੇ ਖ਼ਾਸ ਮੰਜ਼ਿਲ ਦਾ ਪਾਂਧੀ ਬਣਨਾ ਲੋਚਦਾ ਹੈ, ਕੋਈ ਆਦਰਸ਼ ਮਨ ਵਿੱਚ ਧਾਰਦਾ ਹੈ। ਫਿਲਮੀ ਹੀਰੋ ਹੀਰੋਇਨ ਉਕਸਾਉਂਦੇ ਨੇ, ਅੰਦਰਲਾ ਸਾਇੰਸਦਾਨ ਖਿੱਚ ਪਾਉਂਦਾ ਹੈ, ਰਾਜਨੀਤੀ ਦੀ ਚਕਾਚੌਂਧ ਮਨ ਲੁਭਾਉਂਦੀ ਹੈ। ਸਾਰਿਆਂ ਦੇ ਹਿੱਸੇ ਸੁਪਨਮਈ ਮੰਜ਼ਿਲ ਨਹੀਂ ਆਉਂਦੀ, ਪਰ ਜਾਣੇ ਅਣਜਾਣੇ ਵਿੱਚ ਹੁਸਨ, ਜਵਾਨੀ ਦੇ ਥੋੜ੍ਹ ਚਿਰੀ ਹੋਣ ਦਾ ਝੋਰਾ ਜ਼ਰੂਰ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਕੀਮਤੀ ਯਾਦਾਂ ਦੀ ਗੰਢ ਬੱਝ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ‘ਆਈ ਜਵਾਨੀ ਹਰ ਕੋਈ ਵਿੰਹਦਾ, ਜਾਂਦੀ ਕਿਸੇ ਨਾ ਡਿੱਠੀ … …।

ਮਾਪੇ … … ਠੰਢੀ ਹਵਾ ਦਾ ਬੁੱਲਾ … … ਘਣੇ ਬਿਰਖ ਦੀ ਛਾਂ। ਦੁਨੀਆਂ ਦਾ ਬੇਜੋੜ ਰਿਸ਼ਤਾ! ਮਾਂ ਪਿਉ ਸਿਰ ’ਤੇ ਨੇ, ਤਾਂ ਆਪਣਾ ਆਪ ਬਚਪਨਾ ਲਗਦਾ ਹੈ। ਧੀਆਂ ਪੁੱਤਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਮਾਪੇ ਆਪਣੇ ਸੁਪਨੇ ਵੇਖਦੇ ਨੇ। ਅਧੂਰੇ ਰਹੇ ਕਾਰਜਾਂ ਨੂੰ ਔਲਾਦ ਦੁਆਰਾ ਪੂਰਾ ਹੋਣ ਦੀ ਅਰਦਾਸ ਕਰਦੇ ਨੇ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਖੁਸ਼ੀਆਂ ਦੀ ਝੋਲੀ ਅੱਡ ਕੇ ਅਰਜ਼ੋਈ ਕਰਦੇ ਨੇ। ਸਿਰਫ ਮਾਪੇ ਨੇ, ਜੋ ਧੀਆਂ ਪੁੱਤਾਂ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਤੋਂ ਉੱਚੇ ਪਾਏਦਾਨ ’ਤੇ ਖੜ੍ਹਾ ਦੇਖਣਾ ਲੋਚਦੇ ਨੇ। ਕਿੰਨੇ ਖੁਸ਼ਕਿਸਮਤ ਨੇ ਉਹ ਲੋਕ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਮਾਂ ਪਿਉ ਜਿਉਂਦੇ ਨੇ। ਬਾਪ ਦਾ ਪੁੱਤ ਦੇ ਮੋਢੇ ’ਤੇ ਰੱਖਿਆ ਹੱਥ ਉਹਨੂੰ ਪਹਾੜਾਂ ਨਾਲ ਮੱਥਾ ਲਾਉਣ ਦੇ ਕਾਬਲ ਬਣਾ ਦਿੰਦਾ ਹੈ। ਕਹਿੰਦੇ ਨੇ, ਜਿਸ ਘਰ ਬਜ਼ੁਰਗ ਹੱਸਦੇ ਮਿਲ ਜਾਣ, ਉਹ ਅਮੀਰਾਂ ਦਾ ਆਸ਼ਿਆਨਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਮਾਂ ਆਪਣੇ ਤਨ ਦੀ ਲਹੂ ਮਿੱਟੀ ਨਾਲ ਸਾਨੂੰ ਦੁਨੀਆਂ ਦਿਖਾਉਂਦੀ ਹੈ। ਯਾਦ ਹੈ, ਕਿ ਮਾਂ ਨੇ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਵਿੱਚ ਕਦੇ ਛੁੱਟੀ ਕੀਤੀ ਹੋਵੇ, ਤੁਹਾਡੀ ਕਿਸੇ ਨਿੱਕੀ ਤੋਂ ਨਿੱਕੀ ਲੋੜ ਤੋਂ ਮੂੰਹ ਫੇਰਿਆ ਹੋਵੇ, ਤੁਹਾਡੇ ਗਿੱਲੇ ਥਾਂ ਨੂੰ ਗਿੱਲਾ ਰਹਿਣ ਦਿੱਤਾ ਹੋਵੇ, ਤੁਹਾਡੇ ਤੋਂ ਕਦੇ ਮੁਆਵਜ਼ਾ ਮੰਗਿਆ ਹੋਵੇ ਜਾਂ ਆਪਣੇ ਕੀਤੇ ਕਿਸੇ ਕੰਮ ਨੂੰ ਚਿਤਾਰਿਆ ਹੋਵੇ। ਫਿਰ ਹੈਵੇਂ ਤਾਂ ਨੀ ਮਾਂ ਨੂੰ ਰੱਬ ਦਾ ਰੂਪ ਕਹਿੰਦੇ।

ਸੋਚਿਆ ਕਦੇ, ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਵਿੱਚ ਮਾਂ ਪਿਉ ਦਾ ਦੇਣ ਕਿਵੇਂ ਮੋੜਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ? ਬਿਰਧ ਆਸ਼ਰਮ ਸਚਾਈ ਬਿਆਨ ਕਰਦੇ ਨੇ! ਜ਼ਮਾਨਾ ਬਹੁਤ ਸਮਝਦਾਰ ਹੋ ਗਿਆ ਹੈ। ਮਾਪੇ ਵਾਧੂ ਜਿਹੀ ਚੀਜ਼ ਲੱਗਣ ਲੱਗ ਪਏ ਨੇ। ਅਮੀਰੀ ਦੀ ਲਾਲਸਾ ਵਾਲੀ ਭੱਜ ਦੌੜ ਭਰੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਵਿੱਚ ਤੁਹਾਨੂੰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਨਿੱਕੀਆਂ ਨਿੱਕੀਆਂ ਗੱਲਾਂ ਸੁਣਨ ਦਾ ਟਾਈਮ ਹੀ ਨਹੀਂ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਗੱਲਾਂ ਤੁਹਾਨੂੰ ਘਸੀਆਂ ਪਿੱਟੀਆਂ ਲੱਗਦੀਆਂ ਨੇ। ਆਪਣੇ ਨਿੱਕੇ ਨਿਆਣਿਆਂ ਨੂੰ ਲਾਡ ਲਡਾਉਂਦਿਆਂ ਅਸੀਂ ਭੁੱਲ ਜਾਂਦੇ ਹਾਂ ਕਿ ਕਦੇ ਅਸੀਂ ਵੀ ਮਾਪਿਆਂ ਦੇ ਨਿੱਕੇ ਬੱਚੇ ਸੀ। ਮਾਂ ਪਿਉ ਨੇ ਤੁਹਾਡੇ ਕੋਲੋਂ ਕੁਝ ਮੰਗਣਾ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦਾ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਲੋੜਾਂ ਹੀ ਬਹੁਤ ਘੱਟ ਹੁੰਦੀਆਂ ਨੇ। ਤੁਹਾਡੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨਾਲ ਬਿਤਾਏ ਦੋ ਪਲ ਉੁਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਰੂਹ ਨੂੰ ਤ੍ਰਿਪਤ ਕਰ ਦਿੰਦੇ ਹਨ। ਤੁਹਾਡੇ ਦੋ ਮਿੱਠੇ ਬੋਲ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਹਿਰਦੇ ਲਈ ਸਵਾਂਤੀ ਬੂੰਦ ਬਣ ਜਾਂਦੇ ਨੇ। ਅਕਸਰ ਅਸੀਂ ਕਹਿੰਦੇ ਹਾਂ ਕਿ ਬੁੱਢੇ ਮਾਂ ਪਿਉ ਨੂੰ ਸਾਡੀਆਂ ਗੱਲਾਂ ਦੀ ਸਮਝ ਨਹੀਂ ਪੈਂਦੀ। ਦੱਸੋ! ਜਦੋਂ ਅਸੀਂ ਘੰਟਿਆਂ ਬੱਧੀ ਆਪਣੇ ਦੁੱਧ ਚੁੰਘਦੇ ਬੱਚੇ ਨਾਲ ਤੋਤਲੀ ਆਵਾਜ਼ ਵਿੱਚ ਗੱਲਾਂ ਕਰਦੇ ਹਾਂ, ਤਾਂ ਸਾਨੂੰ ਉਸਦੀਆਂ ਕਿਲਕਾਰੀਆਂ, ਉਸਦੀਆਂ ਚੀਕਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਕੋਈ ਗੱਲ ਸਮਝ ਆਉਂਦੀ ਹੈ? ਫਿਰ ਇਹ ਅਹਿਸਾਸ ਕਿਉਂ?

ਹਰ ਸਾਲ ਦੀਵਾਲੀ ਵਾਲੇ ਦਿਨ ਪੁਰਖਿਆਂ ਦੇ ਪਿੰਡ ਦੀ ਜੂਹ ਵੱਲ ਜਾ ਕੇ ਮਿੱਟੀ ਕੱਢਣੀ, ਮੱਥਾ ਟੇਕਣਾ। ਸਾਡੀ ਮਾਂ - ਜਿਸਨੂੰ ਅਸੀਂ ਬੀਬੀ ਕਹਿ ਕੇ ਬੁਲਾਉਂਦੇ ਸੀ - ਨੇ ਮਿੱਟੀ ਕੱਢ ਕੇ ਵਡੇਰਿਆਂ ਦੇ ਨਾਂ ਦਾ ਦੀਵਾ ਬਾਲਣਾ ਅਤੇ ਗੁੜ, ਪਤਾਸੇ ਅਤੇ ਚੌਲਾਂ ਦਾ ਪ੍ਰਸ਼ਾਦ ਰੱਖ ਕੇ ਸਿਰ ਝੁਕਾਉਣਾ, ਸੁੱਖ ਮੰਗਣੀ। ਸਮਝ ਨਹੀਂ ਸੀ ਕਿ ਇਹ ਕਿਹੜੀ ਰੀਤ ਹੈ? ਵੱਡੇ ਵਡੇਰੇ ਕੌਣ ਸਨ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਤੋਂ ਅਸੀਂ ਸੁੱਖ ਮੰਗਦੇ ਹਾਂ? ਅਸੀਂ ਤਾਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਦੇਖਿਆ ਤਕ ਨਹੀਂ। ਪ੍ਰਸ਼ਾਦ ਛਕਣਾ, ਘਰ ਆ ਕੇ ਦੀਵਾਲੀ ਵਾਲੇ ਦਿਨ ਦੇ ਖ਼ਾਸ ਪਕਵਾਨ ਖਾਣੇ ਤੇ ਗੱਲ ਖਤਮ! ਬੀਬੀ ਸਾਡੇ ਕੋਲੋਂ ਵਿੱਛੜ ਗਈ। ਪ੍ਰਥਾ ਨੂੰ ਅੱਗੇ ਤੋਰਦੇ ਹੋਏ ਮਿੱਟੀ ਕੱਢਣ ਗਏ। ਜਿਉਂ ਹੀ ਮਿੱਟੀ ਦੀ ਢੇਰੀ ’ਤੇ ਸਿਰ ਝੁਕਾਇਆ, ਧਾਹ ਨਿਕਲ ਗਈ। ਓ ਮੇਰਿਆ ਰੱਬਾ, ਹੁਣ ਸਮਝ ਆਈ ਕਿ ਬੀਬੀ ਵੀ ਅੱਜ ਉਨ੍ਹਾਂ ਪਿਤਰਾਂ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਹੋ ਗਈ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਸਿਰ ਝੁਕਾ ਕੇ ਅਸੀਂ ਸੁੱਖ ਸ਼ਾਂਤੀ ਦੀ ਦੁਆ ਮੰਗਦੇ ਸੀ।

ਆਖਦੇ ਨੇ, ਅਕਬਰ ਬਾਦਸ਼ਾਹ ਦੀ ਮਾਂ ਮਰੀ, ਤਾਂ ਉਹ ਬਹੁਤ ਰੋਇਆ। ਦਰਬਾਰੀਆਂ ਨੇ ਢਾਸਣਾ ਦਿੱਤਾ, “ਬਾਦਸ਼ਾਹ ਸਲਾਮਤ, ਕਿਉਂ ਰੋਂਦੇ ਓ? ਤੁਹਾਡੇ ਕੋਲ ਹੈਡਾ ਵੱਡਾ ਰਾਜ ਭਾਗ। ਕਿਸ ਚੀਜ਼ ਦਾ ਘਾਟਾ? ਅਕਬਰ ਬੋਲਿਆ, “ਮਾਂ ਤੋਂ ਮਗਰੋਂ ‘ਵੇ ਅਕਬਰਾ’ ਕਿਸੇ ਨਹੀਂ ਕਹਿਣਾ।” ਇਹ ਮਾਂ ਹੀ ਹੈ ਜੋ ਚੱਤੋ ਪਹਿਰ ਤੁਹਾਡੀ ਖੁਸ਼ੀ, ਤੁਹਾਡੀ ਤਰੱਕੀ, ਤੁਹਾਡੀ ਸਲਾਮਤੀ ਦੀ ਜੋਦੜੀ ਕਰਦੀ ਹੈ। ਇੱਕ ਗੱਲ ਯਾਦ ਆਈ! ਇੱਕ ਮਿੱਤਰ, ਵੱਡਾ ਗਜ਼ਟਡ ਅਫਸਰ। ਉੱਚ ਵਰਗ ਦਾ ਸ਼ਹਿਰੀ। ਸ਼ਰਮ ਦਾ ਮਾਰਿਆ ਮਾਤਾ ਨੂੰ ਪਿੰਡ ਵਾਲੇ ਕੱਚੇ ਘਰ ਵਿੱਚੋਂ ਸ਼ਹਿਰ ਵਿਚਲੀ ਆਪਣੀ ਵੱਡੀ ਕੋਠੀ ਵਿੱਚ ਲੈ ਆਇਆ। ਸਮਾਨ ਢੋ ਲਿਆਂਦਾ। ਲੱਗਿਆ, ਮਾਤਾ ਦਾ ਸੰਦੂਕ ਕੋਠੀ ਦੇ ਸਟੈਂਡਰਡ ਦਾ ਨਹੀਂ, ਕੱਚੇ ਕੋਠੇ ਵਿੱਚ ਹੀ ਰਹਿਣ ਦਿੱਤਾ ਜਾਏ। ਮਾਂ ਦਾ ਕੋਠੀ ਵਿੱਚ ਜੀਅ ਨਹੀਂ ਲੱਗਿਆ। ਕੱਚੇ ਕੋਠੇ ਨੂੰ ਤਰਸਦੀ ਰਹਿੰਦੀ। ਉਸੇ ਘਰ ਵਿੱਚ ਉਸਦੀ ਡੋਲੀ ਜੁ ਆਈ ਸੀ, ਉਸੇ ਘਰ ਵਿੱਚ ਉਸਦੇ ਪਤੀ ਦੇ ਪ੍ਰਾਣ ਨਿੱਕਲੇ ਸਨ, ਉਸੇ ਘਰ ਵਿੱਚ ਉਸਦੇ ਬੱਚਿਆਂ ਨੇ ਜਨਮ ਲਿਆ ਸੀ। ਮਾਂ ਨੇ ਪਿੰਡ ਜਾਣ ਦੀ ਜ਼ਿੱਦ ਕੀਤੀ। ਔਖੇ ਸੌਖੇ ਕੋਈ ਜਣਾ ਕੱਚੇ ਕੋਠੇ ਵਿੱਚ ਛੱਡ ਆਇਆ। ਅਫਸਰ ਪੁੱਤ ਕੋਲ ਸਮਾਂ ਨਹੀਂ ਸੀ। ਗੁਆਂਢਣਾਂ ਨੇ ਦੱਸਿਆ, ਮਾਤਾ ਨੇ ਬੰਦ ਬੂਹਾ ਖੋਲ੍ਹਿਆ, ਸੰਦੂਕ ਟੋਹਿਆ, ਘੂਕ ਸੁੱਤੀ। ਸਵੇਰੇ ਉੱਠੀ ਨਹੀਂ। ਸ਼ਾਇਦ ਇਸੇ ਮਿੱਟੀ ਦਾ ਮੋਹ ਖਿੱਚ ਲਿਆਇਆ ਸੀ। ਗਜ਼ਟਡ ਅਫਸਰ ਅੱਜ ਤਕ ਨਿਸ਼ਬਦ ਹੈ।

ਧੀਆਂ ਪੁੱਤਾਂ ਨੂੰ ਅਕਸਰ ਸ਼ਿਕਾਇਤ ਰਹਿੰਦੀ ਹੈ ਕਿ ਬਜ਼ੁਰਗ ਘਰ ਦੇ ਕੰਮਾਂ ਵਿੱਚ ਦਖ਼ਲ ਦਿੰਦੇ ਨੇ, ਬੱਚਿਆਂ ਦੇ ਖਾਣ ਲਈ ਲਿਆਂਦੀਆਂ ਚੀਜ਼ਾਂ ਵਿੱਚ ਧਿਆਨ ਰੱਖਦੇ ਨੇ, ਚਿੜਚਿੜੇ ਹੋ ਜਾਂਦੇ ਨੇ। ਯਾਦ ਰੱਖਿਉ, ਬੱਚਿਆਂ ਅਤੇ ਬਜ਼ੁਰਗਾਂ ਵਿੱਚ ਕੋਈ ਫ਼ਰਕ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦਾ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ‘ਦਖ਼ਲ’ ਤੁਹਾਡੀ ਭਲਾਈ ਲਈ ਹੀ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਤੁਹਾਡੀ ਅਣਦੇਖੀ ਹੀ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਖਿਝੇ ਰਹਿਣ ਦਾ ਕਾਰਨ ਬਣਦੀ ਹੈ। ਵਰ ਅਤੇ ਸਰਾਪ ਕੋਈ ਅਲੋਕਾਰ ਗੱਲਾਂ ਨਹੀਂ। ਪੁਰਖਿਆਂ ਦੀਆਂ ਅਸੀਸਾਂ ਤੇ ਬਦ-ਅਸੀਸਾਂ ਹੀ ਤਾਂ ਹੁੰਦੀਆਂ ਨੇ।

ਸ਼ੁਕਰ ਕਰੋ, ਘਰ ਵਿੱਚ ਬਜ਼ੁਰਗ ਮੌਜੂਦ ਨੇ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਝਿੜਕਾਂ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਨਸੀਹਤਾਂ ਤੁਹਾਡਾ ਅਨਮੋਲ ਖ਼ਜ਼ਾਨਾ ਹਨ। ਨਦੀ ਕਿਨਾਰੇ ਰੁੱਖੜਾ ਨੇ। ਪਤਾ ਨੀ ਕਿਹੜੀ ‘ਵਾ ਨੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਨਾਲ ਉਡਾ ਕੇ ਲੈ ਜਾਣਾ ਹੈ। ਵਾਅਦਾ ਕਰੀਏ, ਉਹ ਗੁਆਚ ਨਾ ਜਾਣ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਝੁਰੜੀਆਂ ਭਰਿਆ ਚਿਹਰਾ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਕੰਬਦੇ ਕਮਜ਼ੋਰ ਹੱਥ, ਤੁਹਾਡੇ ਹੱਥਾਂ ਦਾ ਸਹਾਰਾ ਭਾਲਦੇ ਨੇ। ਯਾਦ ਰੱਖਿਉ, ਬੁੱਢੀਆਂ ਉਂਗਲਾਂ ਵਿੱਚ ਕੋਈ ਤਾਕਤ ਤਾਂ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦੀ, ਪਰ ਜਦੋਂ ਵੀ ਸਿਰ ਝੁਕਦਾ ਹੈ, ਤਾਂ ਇਹ ਕੰਬਦੇ ਹੱਥ ਜ਼ਮਾਨੇ ਭਰ ਦੀ ਦੌਲਤ ਨਾਲ ਝੋਲੀਆਂ ਭਰ ਦਿੰਦੇ ਨੇ। ਇਹ ਬੇਸ਼ਕੀਮਤੀ ਰੰਗ ਹੱਟੀਆਂ ਭੱਠੀਆਂ ’ਤੇ ਨਹੀਂ ਮਿਲਦੇ।

*****

ਨੋਟ: ਹਰ ਲੇਖਕ ‘ਸਰੋਕਾਰ’ ਨੂੰ ਭੇਜੀ ਗਈ ਰਚਨਾ ਦੀ ਕਾਪੀ ਆਪਣੇ ਕੋਲ ਸੰਭਾਲਕੇ ਰੱਖੇ।
(4134)
(ਸਰੋਕਾਰ ਨਾਲ ਸੰਪਰਕ ਲਈ: (This email address is being protected from spambots. You need JavaScript enabled to view it.)