“ਬਰਾਂਚ ਕੋ ਤਾਲਾ ਲੱਗ ਜਾਏਗਾ … ਤੁਮ ਜੈਸੇ ਬੜੇ ਆਏ ਔਰ ਚਲੇ ਗਏ …”
(3 ਦਸੰਬਰ 2025)
ਅਚਾਨਕ ਮੇਰੀ ਬਦਲੀ ਸ਼ਹਿਰ ਦੀ ਮੇਨ ਬਰਾਂਚ ਵਿੱਚ ਹੋਣ ਦਾ ਫਰਮਾਨ ਆ ਪਹੁੰਚਿਆ। ਇਹ ਗੱਲ ਮੇਰੀ ਸਮਝ ਤੋਂ ਬਾਹਰ ਸੀ। ਅਜੇ ਕੁਝ ਦਿਨ ਪਹਿਲਾਂ ਹੀ ਤਾਂ ਮੈਂ ਲੁਧਿਆਣੇ ਤੋਂ ਤਬਾਦਲਾ ਹੋਣ ’ਤੇ ਵਡੋਦਰਾ ਦੀ ਇਸ ‘ਮਹਾਤਮਾ ਗਾਂਧੀ ਰੋਡ’ ਬਰਾਂਚ ਵਿੱਚ ਹਾਜ਼ਰ ਹੋਇਆ ਸਾਂ। ਨੌਕਰ ਕੀ ਤੇ ਨਖ਼ਰਾ ਕੀ? ਤਸੱਲੀ ਵਾਲੀ ਗੱਲ ਇਹ ਸੀ ਕਿ ਨਵੀਂ ਬਰਾਂਚ ‘ਰਾਓਪੁਰਾ’ ਵਿੱਚ ਨੰਬਰ ਦੋ ਅਹੁਦੇ ਉੱਤੇ ‘ਆਪਣਾ’ ਅਵਤਾਰ ਪਾਲ ਜਲੰਧਰੀਆ ਪਹਿਲਾਂ ਤੋਂ ਤਾਇਨਾਤ ਸੀ। ਮੌਜੂਦਾ ਬਰਾਂਚ ਮੁਖੀ, ਜੋ ਰਾਜਸਥਾਨ ਤੋਂ ਸੀ, ਦੀ ਜਗ੍ਹਾ ਮੈਨੂੰ ਲਾਇਆ ਗਿਆ ਸੀ ਅਤੇ ਉਹਨੂੰ ਮੇਰੀ ਥਾਂ ’ਤੇ। ਇਹੀ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡਾ ਅਚੰਭਾ ਸੀ।
ਅਵਤਾਰ ਪਾਲ ਨੇ ਇਹ ਗੁੱਝਾ ਭੇਤ ਖੋਲ੍ਹਿਆ ਕਿ ਇਸ ਬਰਾਂਚ ਨੂੰ ‘ਨਹਿਸ਼’ ਸਮਝਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿਉਂਕਿ ਕਿਸੇ ਸਮੇਂ ਇਸਦੀ ਬਿਲਡਿੰਗ ਵਾਲੀ ਥਾਂ ’ਤੇ ਮੜ੍ਹੀਆਂ ਹੁੰਦੀਆਂ ਸਨ। ਇਸੇ ਕਰਕੇ ਇੱਥੇ ਲੱਗਣ ਵਾਲਾ ਮੈਨੇਜਰ ਅਕਸਰ ‘ਬੇਚੈਨ’ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਉਸਦੀ ਟਰਮ ਪੂਰੀ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦੀ। ਪਹਿਲਾਂ ਇੱਥੇ ਬਰਾਂਚ ਮੁਖੀ ਮਹਾਰਾਸ਼ਟਰ ਤੋਂ ਸੀ, ਜਿਹੜਾ ਅੱਧ ਵਿਚਾਲਿਉਂ ਹੀ ਸਿਫ਼ਾਰਸ਼ ਲਾ ਕੇ ਬਦਲੀ ਕਰਵਾ ਗਿਆ। ਬਾਅਦ ਵਾਲੀ ਗੁਜਰਾਤੀ ਮੈਡਮ ਰਿਟਾਇਰ ਹੋ ਗਈ। ਅਖ਼ੀਰੀ ਗੁਣਾ ਰਾਜਸਥਾਨੀ ਮੈਨੇਜਰ ’ਤੇ ਆ ਪਿਆ। ਉਸਨੂੰ ਲੱਗਿਆ ਕਿ ਇੱਥੇ ਰਹਿਣ ਨਾਲ ਉਸਨੂੰ ਦਿਲ ਦਾ ਦੌਰਾ ਪੈ ਜਾਵੇਗਾ ਤਾਂ ਉਸਨੇ ਵੀ ਆਪਣੀ ਬਦਲੀ ਲਈ ਬੇਨਤੀ ਕਰ ਦਿੱਤੀ।
ਮੈਂ ਜੁਆਇਨ ਕਰਨ ਪਹੁੰਚਿਆ ਤਾਂ ਬਾਹਰ ਬੈਂਕ ਦੀਆਂ ਪੌੜੀਆਂ ਵਿੱਚ ਮੈਲੇ ਕੁਚੈਲੇ ਕੱਪੜੇ ਪਹਿਨੀ ਇੱਕ ਬਿਰਧ ਔਰਤ ਬੈਠੀ ਹੋਈ ਸੀ। ਤੇਰਾਂ ਨਵੰਬਰ, ਦੋ ਹਜ਼ਾਰ ਅੱਠ; ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ ਪੁਰਬ ਸੀ ਉਸ ਦਿਨ। ‘ਗਰੀਬ ਦਾ ਮੂੰਹ, ਗੁਰੂ ਦੀ ਗੋਲਕ।’ ਉਸਨੇ ਪਤਾ ਨਹੀਂ ਕਿੰਨੀਆਂ ਕੁ ਅਸੀਸਾਂ ਦਿੱਤੀਆਂ। ਇਹ ਸਿਲਸਿਲਾ ਹਰ ਰੋਜ਼ ਦਾ ਹੋ ਗਿਆ। ਜਿਸ ਦਿਨ ਉਹ ਨਾ ਬੈਠੀ ਹੁੰਦੀ, ਕੁਝ ਗੁਆਚਿਆ ਜਿਹਾ ਲਗਦਾ।
ਮੈਂ ਬਰਾਂਚ ਅੰਦਰ ਪੈਰ ਧਰਿਆ.. ਕੁਰਸੀਆਂ ਖ਼ਾਲੀ … ਛੁੱਟੀ ਵਾਲਾ ਮਾਹੌਲ। ‘ਭੂਤਵਾੜਾ’ ਹੋਣ ਦੀ ਕੁਝ ਕੁਝ ਸਮਝ ਲੱਗਣ ਲੱਗ ਪਈ। ਮੁਲਾਜ਼ਮ ਕੋਈ ਅੱਧਾ ਘੰਟਾ ਲੇਟ, ਕੋਈ ਪੂਰਾ ਘੰਟਾ! ਕੰਮ ਨਾ ਕਰਨ ਵਾਲਿਆਂ ਦੀ ਬਹੁਤਾਤ। ਨੇਤਾਗਿਰੀ ਸਿਖਰਾਂ ’ਤੇ। ਸਮੇਂ ਦੀ ਕੋਈ ਪਾਬੰਦੀ ਨਾ। ਹਾਲ ਵਿੱਚ ਅਕਸਰ ਚੁੰਝ-ਚਰਚਾ ਹੀ ਚਲਦੀ ਰਹਿੰਦੀ। ਬੈਂਕ ਵਿੱਚ ਗਾਹਕ ਤਾਂ ਕੋਈ ਵੜਦਾ ਹੀ ਨਹੀਂ ਸੀ।
ਮੈਂ ਸਟਾਫ ਮੀਟਿੰਗ ਬੁਲਾਈ। ਸਭ ਨੂੰ ਸਮੇਂ ਸਿਰ ਪਹੁੰਚ ਆਪਣੀਆਂ ਸੀਟਾਂ ’ਤੇ ਹਾਜ਼ਰ ਰਹਿਣ ਦੀ ਤਾਕੀਦ ਕੀਤੀ, “ਗਾਹਕ ਰੱਬ ਦਾ ਰੂਪ ਹੁੰਦੇ ਹ।। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਨਿਰਾਸ਼ ਮੁੜਨ ’ਤੇ ਆਪਣੀ ਝੋਲੀ ਵੀ ਖਾਲੀ ਰਹਿ ਜਾਂਦੀ ਹੈ।”
ਦੋਂਹ ਤਿੰਨਾਂ ਮੁਲਾਜ਼ਮਾਂ ਨੂੰ ਸ਼ਾਇਦ ਇਹ ਗਵਾਰਾ ਨਹੀਂ ਸੀ। ਮੁਲਾਜ਼ਮ ਨੇਤਾ ਅਗਲੇ ਦਿਨ ਫਿਰ ਲੇਟ। ਡਰਾਈਵਰ ਦਾ ਕੋਈ ਅਤਾ-ਪਤਾ ਹੀ ਨਹੀਂ ਸੀ ਲੱਗ ਰਿਹਾ। ਸੁਰੱਖਿਆ ਕਰਮਚਾਰੀ ਬਿਨਾਂ ਵਰਦੀ ਤੋਂ। ਕੈਸ਼ੀਅਰ ਦਾ ਕੋਰਾ ਜਵਾਬ ਸੀ, “ਯੇ ਹਮਾਰਾ ਕਾਮ ਨਹੀਂ।”
ਪਹਿਲਾਂ ਆਇਆ ਕੋਈ ਵੀ ਮੈਨੇਜਰ ‘ਖੜੋਤ’ ਤੋੜਨ ਦਾ ਜੋਖ਼ਮ ਉਠਾਉਣਾ ਨਹੀਂ ਸੀ ਚਾਹੁੰਦਾ। ਅਖੀ਼ਰ ਕਾਰੋਬਾਰ ਦੇ ਮਿਥੇ ਟੀਚੇ ਪੂਰੇ ਨਾ ਹੁੰਦੇ ਅਤੇ ਮੈਨੇਜਰ ਨੂੰ ‘ਕੰਮਚੋਰ’ ਦੱਸ ਕੇ ਸਮਾਂ ਪੂਰਾ ਹੋਣ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਹੀ ਦੂਰ ਦੁਰਾਡੇ ਬਦਲ ਦਿੱਤਾ ਜਾਂਦਾ।
ਪੰਜਾਬੀ ਸੁਭਾਅ ਨੇ ਤੁਣਕਾ ਮਾਰਿਆ। ਮੁਲਾਜ਼ਮ ਨੇਤਾ ਨੂੰ ਮੈਂ ਅਗਲੇ ਦਿਨ ਲਿਖਤੀ ‘ਮੀਮੋ’ ਫੜਾ ਦਿੱਤਾ। “ਹਮ ਕਾਮ ਬੰਦ ਕਰ ਦੇਂਗੇ … ਬਰਾਂਚ ਕੋ ਤਾਲਾ ਲੱਗ ਜਾਏਗਾ … ਤੁਮ ਜੈਸੇ ਬੜੇ ਆਏ ਔਰ ਚਲੇ ਗਏ …” ਕੁਝ ਦਿਨ ਮਾਹੌਲ ਖਰਾਬ ਰਿਹਾ। ਇੱਧਰੋਂ ਉੱਧਰੋਂ ਫ਼ੋਨ ਆਉਂਦੇ ਰਹੇ, “ਤੁਸੀਂ ਆਪਣੀ ਟਰਮ ਅਰਾਮ ਨਾਲ ਪੂਰੀ ਕਰੋ … ਕਾਹਦੇ ਲਈ ਟਕਰਾਅ ਵਿੱਚ ਪੈਣਾ?”
ਆਖਰ ਦੋ ਢਾਈ ਮਹੀਨੇ ਵਿੱਚ ਕੰਮਕਾਜ ਸੁਚਾਰੂ ਹੋ ਗਿਆ। ਕੋਈ ਪਿਆਰ ਨਾਲ, ਕੋਈ ਤਕਰਾਰ ਨਾਲ ਮੰਨ ਗਿਆ। ਠੀਕ ਦਸ ਵਜੇ ਬਾਬੂ ਲੋਕ ਕੁਰਸੀਆਂ ਮੱਲ ਲੈਂਦੇ। ਗਾਹਕਾਂ ਦੀ ਲੰਮੀ ਲਾਈਨ ਲੱਗਣ ਲੱਗ ਪਈ। ਜੀਪ ਦਾ ਡਰਾਈਵਰ ਦੁੱਧ ਚਿੱਟੀ ਵਰਦੀ ਪਾ, ਕੈਬਿਨ ਅੱਗੇ ਆ ਬੈਠਦਾ। ਸੁਰੱਖਿਆ ਕਰਮੀ ਵੀ ਚੁਸਤ ਦਰੁਸਤ, ਆਏ ਗਏ ਨੂੰ ਸਲੂਟ ਮਾਰਦਾ। ਰੌਣਕ ਪਰਤ ਆਈ।
ਫਿਰ ਮੈਂ ਇੱਕ ਨਵੀਂ ਪਿਰਤ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤੀ। ਪੂਰਾ ਸਟਾਫ, ਸਫ਼ਾਈ ਕਰਮਚਾਰੀ ਤੋਂ ਲੈ ਕੇ ਸੀਨੀਅਰ ਮੈਨੇਜਰ ਤਕ, ਸਾਰੇ ਇਕੱਠੇ ਇੱਕੋ ਟੇਬਲ ’ਤੇ ਦੁਪਹਿਰ ਦਾ ਖਾਣਾ ਖਾਣ ਲੱਗੇ। ਕਿਸੇ ਕਰਮਚਾਰੀ ਦਾ ਜਨਮ ਦਿਨ ਮਨਾਉਣਾ ਜਾਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਬੱਚਿਆਂ ਦੀਆਂ ਵਿੱਦਿਅਕ ਪ੍ਰਾਪਤੀਆਂ ਦਾ ਰਲ ਕੇ ਗੁਣਗਾਨ ਕਰਨਾ - ਖੁਸ਼ੀਆਂ ਗ਼ਮੀਆਂ ਸਾਂਝੀਆਂ ਹੋਣ ਲੱਗ ਪਈਆਂ। ਹਰ ਮਹੀਨੇ ਸਟਾਫ ਨੂੰ ਕਿਸੇ ਪਿਕਨਿਕ ਟੂਰ ’ਤੇ ਲਿਜਾਣ ਦਾ ਜ਼ਿੰਮਾ ਡਰਾਈਵਰ ਨੂੰ ਸੌਂਪ ਦਿੱਤਾ। ਵਧੀਆ ਗਾਹਕ ਸੇਵਾ ਦੇਣ ਵਾਲੇ ਕਰਮਚਾਰੀ ਨੂੰ ਸਨਮਾਨਿਤ ਕਰਨ ਦੀ ਰੀਤ ਨੇ ਮੁਕਾਬਲੇ ਦੀ ਭਾਵਨਾ ਪੈਦਾ ਕਰ ਦਿੱਤੀ। ਥੋੜ੍ਹੇ ਸਮੇਂ ਵਿੱਚ ਹੀ ਬੈਂਕ ਦਾ ਕਾਰੋਬਾਰ ਢਾਈ ਗੁਣਾ ਹੋ ਗਿਆ।
ਮੇਰੀ ਤਿੰਨ ਸਾਲ ਦੀ ਟਰਮ ਪੂਰੀ ਹੋ ਗਈ। ਵਾਪਸ ਲੁਧਿਆਣੇ ਦੀ ਬਦਲੀ ਦਾ ਆਰਡਰ ਆ ਗਿਆ। ਵਿਦਾਇਗੀ ਵਾਲੇ ਦਿਨ ਬਰਾਂਚ ਪਹੁੰਚਿਆ। ਰੋਜ਼ ਦੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਬਾਹਰ ਬੈਠੀ ਮਾਤਾ ਪਾਰਵਤੀ ਤੋਂ ਅਸ਼ੀਰਵਾਦ ਲਿਆ। ਅੰਦਰ ਗਿਆ ਤਾਂ ਬਿਲਡਿੰਗ ਦੁਲਹਨ ਵਾਂਗ ਸਜਾਈ ਹੋਈ ਸੀ। ਸਟਾਫ ਅਤੇ ਗਾਹਕਾਂ ਦੀ ਭਰਵੀਂ ਹਾਜ਼ਰੀ। ‘ਭੂਤਵਾੜਾ’ ਤਾਂ ਅਲੋਪ ਹੀ ਹੋ ਗਿਆ ਸੀ।
ਇਲਾਕੇ ਦੇ ਮੋਹਤਬਰ ਦੁਲੀ ਰਾਮ ਦੇਸਾਈ ਨੇ ਬਦਲੇ ਹੋਏ ਖੁਸ਼-ਨੁਮਾ ਮਾਹੌਲ ਨੂੰ ਦੇਖ ਇਸ ਵਰਤਾਰੇ ਦਾ ਭੇਦ ਜਾਣਨਾ ਚਾਹਿਆ। ਮੈਂ ਇਸਦਾ ਸਿਹਰਾ ਸਟਾਫ ਦੀ ਲਗਨ ਅਤੇ ਆਪਸੀ ਭਾਈਚਾਰੇ ਸਿਰ ਬੰਨ੍ਹਿਆ। ਅਵਤਾਰ ਪਾਲ ਦਾ ਕਹਿਣਾ ਸੀ, “ਮੇਰਾ ਪੱਕਾ ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਹੈ, ਇਹ ਚਮਤਕਾਰ ਬਾਹਰ ਬੈਠਦੀ ਮਾਤਾ ਪਾਰਵਤੀ ਦੀਆਂ ਨਿੱਤ ਮਿਲਦੀਆਂ ਅਸੀਸਾਂ ਕਰ ਕੇ ਹੋਇਆ ਹੈ।”
ਅੰਤ ਵਿੱਚ ਧੰਨਵਾਦੀ ਸ਼ਬਦ ਕਹਿਣ ਦੀ ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰੀ ਮੁਲਾਜ਼ਮ ਨੇਤਾ ਦੀ ਸੀ। ਉਹ ਬੋਲਿਆ, “ਮੈਂ ਇੱਕ ਹੋਰ ਰਾਜ਼ ਵੀ ਤੁਹਾਡੇ ਨਾਲ ਸਾਂਝਾ ਕਰਨਾ ਚਾਹੁੰਦਾ ਹਾਂ ...।”
ਸਭ ਦੀਆਂ ਸਵਾਲੀਆ ਨਜ਼ਰਾਂ ਉਸ ਵੱਲ ਸੇਧਤ ਹੋ ਗਈਆਂ।
ਮੇਰੇ ਵੱਲ ਸ਼ਰਾਰਤੀ ਜਿਹੀ ਤੱਕਣੀ ਨਾਲ ਮੁਖਾਤਿਬ ਹੁੰਦਾ ਮੁਲਾਜ਼ਮ ਨੇਤਾ ਬੋਲਿਆ, “ਅਸਲ ਵਿੱਚ ਉਹ ਰਾਜ਼ ਹੈ … ਤੁਹਾਡਾ ਲਾਇਆ ਪੰਜਾਬੀ ਤੜਕਾ…!”
ਹਾਲ ਤਾੜੀਆਂ ਨਾਲ ਗੂੰਜ ਉੱਠਿਆ। ਸਭਨਾਂ ਦੇ ਬੁੱਲ੍ਹਾਂ ’ਤੇ ਹਾਸੇ ਸਨ ਪਰ ਅੱਖਾਂ ਨਮ!
* * * * *
ਨੋਟ: ਹਰ ਲੇਖਕ ‘ਸਰੋਕਾਰ’ ਨੂੰ ਭੇਜੀ ਗਈ ਰਚਨਾ ਦੀ ਕਾਪੀ ਆਪਣੇ ਕੋਲ ਸੰਭਾਲਕੇ ਰੱਖੇ।
ਪਾਠਕਾਂ ਨਾਲ ਆਪਣੇ ਵਿਚਾਰ ਸਾਂਝੇ ਕਰਨ ਲਈ ਸਰੋਕਾਰ ਨਾਲ ਸੰਪਰਕ ਕਰੋ: (