JagjitSLohatbaddi7ਕਿਵੇਂ ਆਪਣਿਆਂ ਨੇ ਹੀ ਰਾਤੋ-ਰਾਤ ਅਮਾਨਤ ਨੂੰ ਖ਼ਿਆਨਤ ਵਿੱਚ ਬਦਲਿਆਕਿਵੇਂ ਪਿੰਡ ਦੀਆਂ ਧੀਆਂ ਭੈਣਾਂ ਨੂੰ ਸਾਂਝੀਆਂ ਕਹਿਣ ...
(11 ਮਈ 2023)
ਇਸ ਸਮੇਂ ਪਾਠਕ 174.


ਖ਼ਲਕਤ ਬਹੁਰੰਗੀ ਹੈ … ਸਪਤ-ਵਰਣ ਦੀਆਂ ਰਿਸ਼ਮਾਂ ਵਰਗੀ
ਸ਼ੋਖ਼, ਤੇਜ਼, ਮੱਧਮ, ਫਿੱਕੇ-ਕਿੰਨੇ ਹੀ ਰੰਗਾਂ ਦਾ ਗੁਲਦਸਤਾਤੁਹਾਡੀ ਕੀ ਪਸੰਦ ਹੈ? ਚੁਣ ਲਵੋ! ਦਿਨ ਰਾਤ, ਮੌਸਮ, ਰੁੱਤਾਂ ਰੰਗ ਬਦਲਦੇ ਨੇਮਨੁੱਖ ਇਸੇ ਹੀ ਕੁਦਰਤੀ ਕੜੀ ਦਾ ਇੱਕ ਸੂਖਮ ਅੰਸ਼ ਹੈ - ਇੱਕ ਬਰੀਕ ਅਣੂਪ੍ਰਕਿਰਤੀ ਦੀ ਮਰਿਆਦਾ ਕਿਸੇ ਬੱਝਵੀਂ ਤਰਕ-ਵਿਧੀ ਵਿੱਚ ਪਰੋਈ ਹੁੰਦੀ ਹੈਕਦੇ ਕਦਾਈਂ ਅਣਹੋਣੀ ਵਾਪਰਦੀ ਹੈ, ਪਰਲੋ ਆ ਜਾਂਦੀ ਹੈਲੋਕਾਈ ਭੈਭੀਤ ਹੋ ਜਾਂਦੀ ਹੈ: ‘ਖੁਦਾਈ ਨਾਰਾਜ਼ ਹੈ’, ਜ਼ਰੂਰ ਕੋਈ ਗੁਸਤਾਖ਼ੀ ਹੋਈ ਹੋਵੇਗੀਦੋਸ਼-ਮੁਕਤ ਹੋਣ ਲਈ ਕਿੰਨੇ ਹੀ ਅਡੰਬਰ ਰਚਾਏ ਜਾਂਦੇ ਨੇ - ਹਵਨ, ਯੱਗ, ਪਾਠ, ਪੂਜਾਰੱਬੀ ਸ਼ਕਤੀ ਤੋਂ ਸੰਸਕਾਰਾਂ ਦੀ ਉਮੀਦ ਰੱਖੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ, ਪਰ ਮਨੁੱਖੀ ਮਨਾਂ ਵਿਚਲੀ ਮੈਲ਼ ਉਵੇਂ ਕਾਇਮ ਰਹਿੰਦੀ ਹੈਬੰਦਾ ਹਰ ਘੜੀ, ਹਰ ਪਲ ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ ਬੇਦਾਗ਼ ਚਿੱਟੀ ਚਾਦਰ ਹੋਣ ਦਾ ਭਰਮ ਪਾਲੀ ਰੱਖਦਾ ਹੈ

ਦੈਵੀ ਸ਼ਕਤੀ ਨੇ ਮਾਨਵ ਨੂੰ ਸ੍ਰੇਸ਼ਟਤਾ ਬਖ਼ਸ਼ੀ ਹੈਦੂਸਰੇ ਜੀਵ ਜੰਤੂਆਂ ਤੋਂ ਵੱਖਰੀ ਤੇ ਵਿਲੱਖਣ ਸੋਝੀ ਝੋਲੀ ਪਾਈ ਹੈਮੁੱਢ ਕਦੀਮਾਂ ਤੋਂ ਹੀ ਮਨੁੱਖ ਦੇ ਅੰਦਰਲੇ ਮਨ ਦਾ ਕਿਸੇ ਥਾਹ ਨਹੀਂ ਪਾਈਪਸ਼ੂ ਪੰਛੀ, ਜੋ ਅਜ਼ਲ ਤੋਂ ਹੀ ਉਸਦੇ ਸੰਗੀ ਸਾਥੀ ਰਹੇ, ਉਹ ਹੀ ਉਸਦੇ ਪਹਿਲੇ ਸ਼ਿਕਾਰ ਬਣੇਆਪਣੇ ਸਵੈ ਦੀ ਹੋਂਦ ਵਾਸਤੇ ਮਨੁੱਖ ਨੇ ਸਾਰੀਆਂ ਰਵਾਇਤਾਂ ਨੂੰ ਵਿਸਾਰ ਦਿੱਤਾ ਅਤੇ ਆਪਣੇ ਸ਼ੁਭਚਿੰਤਕਾਂ ਲਈ ਹੀ ਨਾਸ਼ੁਕਰਾ ਹੋ ਨਿੱਬੜਿਆਇਹ ਫ਼ਿਤਰਤ, ਇਹ ਵਰਤਾਰਾ ਸਦੀਆਂ ਤੋਂ ਚੱਲਿਆ ਆ ਰਿਹਾ ਹੈਸ਼ਰਾਫ਼ਤ ਅਤੇ ਵਿਦਵਤਾ ਦਾ ਚੋਲਾ ਪਾ, ਧੋਖਾ ਦੇਣ ਦੀ ਬਿਰਤੀ ਤੋਂ ਬ੍ਰਹਿਮੰਡ ਦਾ ਕੋਈ ਪ੍ਰਾਣੀ ਬਚ ਨਹੀਂ ਸਕਿਆਨੀਲ ਆਪਣੀ ਸ਼ਾਇਰੀ ਵਿੱਚ ਬੰਦੇ ਦੇ ‘ਬੇਲਗਾਮ’ ਹੋਣ ਦੀ ਗਵਾਹੀ ਭਰਦੈ:

ਬੰਦੇ ਦੀਆਂ ਬਦ-ਮਿਜ਼ਾਜੀਆਂ
ਇਸ ਕਦਰ ਬਾ-ਦਸਤੂਰ ਜਾਰੀ ਹਨ
ਕਿ ਬੰਦਾ
, ਬੰਦੇ ਨੂੰ
ਬੰਦਾ ਨਹੀਂ ਸਮਝਦਾ

ਪਰ ਓਹੀ ਬੰਦਾ, ਗੱਲਾਂ ਕਰਦਾ ਹੈ
ਬੰਦਾ ਪਰਵਰ ਦੀਆਂ
ਬੰਦਗੀ ਦੀਆਂ!

ਨਕਾਬ ਪਹਿਨਣ ਦੀ ਕਲਾ ਦਾ ਮਾਹਰ ਹੈ ਇਨਸਾਨਪਲ ਛਿਣ ਵਿੱਚ ਹੀ ਵਿਰੋਧੀ ਪਾਲ਼ ਵਿੱਚ ਖੜ੍ਹਾ ਨਜ਼ਰੀਂ ਪੈਂਦਾ ਹੈਕਮਾਲ ਦਾ ਤਰਕ ਦਿੰਦਾ ਆਪਣੀ ਕਰਤੂਤ ਨੂੰ ਨਿਆਂ ਸੰਗਤ ਠਹਿਰਾਉਣ ਲਈਘੁੱਗੀ ਦਾ ਭੇਸ ਧਾਰ ਸ਼ਿਕਰਾ ਸ਼ਿਕਾਰ ਕਰਨ ਨੂੰ ਅਹੁਲਦਾ ਹੈਪਹਿਰਾਵੇ ਬਦਲਦੇ ਰਹਿੰਦੇ ਨੇ, ਰੋਲ ਬਦਲਦੇ ਰਹਿੰਦੇ ਨੇ, ਪਰ ਅੰਤਰੀਵ ਵਿੱਚ ਸ਼ੈਤਾਨ ਉਹੀ ਬੈਠਾ ਹੁੰਦਾਇਤਿਹਾਸ ਗਵਾਹ ਹੈ ਕਿ ਮਨੁੱਖ ਨੇ ਨਾਟਕੀ ਚਿਹਰੇ ਬਦਲੇ ਨੇ, ਪਰ ਆਪਣੇ ਅੰਦਰਲੇ ਹੈਵਾਨ ਨੂੰ ਕਾਬੂ ਨਹੀਂ ਕਰ ਸਕਿਆਦੂਜਿਆਂ ਦਾ ਹੱਕ ਮਾਰ ਆਪਣਾ ਘਰ ਭਰਨ, ਦੁਨਿਆਵੀ ਪਦਾਰਥਾਂ ਨੂੰ ਹੜੱਪਣ ਅਤੇ ਮਜ਼ਲੂਮਾਂ ਨੂੰ ਨਪੀੜਣ ਦਾ ਕੋਈ ਮੌਕਾ ਹੱਥੋਂ ਨਹੀਂ ਜਾਣ ਦਿੰਦਾਲੁੱਟ ਖੋਹ ਕਰਨ ਵੇਲੇ ਧਾਰਮਿਕ ਅਕੀਦਾ ਚੇਤਿਆਂ ਵਿੱਚ ਨਹੀਂ ਵਸਦਾਭੁੱਲ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਨੰਗੇ ਪੈਰੀਂ ਜ਼ਿਆਰਤ ਕਰਨ ਨਾਲ, ਡੰਡਾਉਤ ਨਾਲ, ਸਰੋਵਰਾਂ ਵਿੱਚ ਚੁੱਭੀਆਂ ਲਾਉਣ ਨਾਲ ਦਾਗ਼ ਨਹੀਂ ਮਿਟਦੇਦਰਗਾਹ ਵਿੱਚ ਰਾਜਾ ਅਤੇ ਰੰਕ ਦਾ ਬਰਾਬਰ ਦਾ ਦਰਜਾ ਸੁਣੀਂਦੈਸ੍ਵਾਂਗ ਉੱਤਰ ਜਾਂਦੇ ਨੇਕਹਿੰਦੇ ਨੇ, ਉੱਥੇ ਪਾਰਦਰਸੀ ਸ਼ੀਸ਼ਾ ਲੱਗਿਆ ਹੁੰਦਾ

ਰਾਵਣ ਦੇ ਦਸ ਚਿਹਰੇ ਸਨਉਹ ਵੇਦਾਂ ਦਾ ਪੂਰਨ ਗਿਆਤਾ ਸੀ, ਗੁਣੀ ਗਿਆਨੀਹਰ ਸਾਲ ਅਗਨੀ ਵਿੱਚ ਸਾੜਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈਸਾੜਨ ਵਾਲੇ ਨੂੰ ਕਦੇ ਅਹਿਸਾਸ ਹੋਇਆ ਹੈ ਕਿ ਦਿਆਨਤਦਾਰੀ ਨਾਲ ਦਿਲ ’ਤੇ ਹੱਥ ਰੱਖੇ ਕਿ ਮੈਂ ਕੋਈ ਗੁਨਾਹ ਨਹੀਂ ਕੀਤਾ? ਮੁਖੌਟਾ ਰਾਵਣ ਨੇ ਨਹੀਂ, ਮਨੁੱਖ ਨੇ ਪਹਿਨਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈਧਰਮ ਦੇ ਠੇਕੇਦਾਰ ਪਤਾ ਨਹੀਂ ਕਿੰਨੇ ਕੁ ਭੇਸ ਬਦਲਦੇ ਨੇ ਹਰ ਰੋਜ਼ਭੋਲ਼ੀ ਜਨਤਾ ਰੱਬ ਦੀ ਨਰਾਜ਼ਗੀ ਦੇ ਡਰੋਂ ਕੁਝ ਬੋਲਣ ਦਾ ਹੱਕ ਵੀ ਨਹੀਂ ਰੱਖਦੀਮਾਸੂਮ ਆਸਿਫਾ ‘ਰੱਬ ਦੇ ਘਰ’ ਵਿੱਚ ‘ਜਿਬ੍ਹਾ’ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈਕੀ ਪੁਜਾਰੀ ਰੱਬ ਦਾ ਰੂਪ ਸੀ? ‘ਰਾਮਾਂ, ਰਹੀਮਾਂ, ਬ੍ਰਹਮਚਾਰੀਆਂ’ ਨੇ ਚਿੱਟੇ ਚੋਲ਼ਿਆਂ ਥੱਲੇ ਦਿਲ ਵੀ ਪਾਕ ਰੱਖਿਆ ਹੈ? ‘ਖੁਦਾਈ’ ਬੰਦਿਆਂ ਨੂੰ ‘ਲੋਕਾਈ’ ਅਦਾਲਤਾਂ ਨੰਗਿਆਂ ਕਰ ਰਹੀਆਂ ਨੇਮਕਰ ਦਾ ਮੱਕੜਜਾਲ਼ ਕਿੱਥੋਂ ਤਕ ਘਰ ਕਰ ਗਿਆ, ਪਤਾ ਹੀ ਨਹੀਂ ਲੱਗਿਆਜੇ ਪੂਜਾ ਘਰਾਂ ਨੂੰ ਕਤਲਗਾਹਾਂ ਬਣਾ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ, ਤਾਂ ਕਿਹੜੇ ਆਸ਼ਰਮ ਵਿੱਚ ਸਕੂਨ ਮਿਲੇਗਾ? ਸੁਲਤਾਨ ਬਾਹੂ ਇਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਲਿਹਾਜ਼ ਨਹੀਂ ਕਰਦਾ:

ਮੀਮ ਮਜ਼੍ਹਬਾਂ ਵਾਲੇ ਦਰਵਾਜ਼ੇ ਉੱਚੇ
ਰਾਹ ਰਬਾਨਾ ਮੋਰੀ ਹੂ,
ਪੰਡਤਾਂ ਤੇ ਮੁਲਵਾਣਿਆਂ ਕੋਲ਼ੋਂ
ਛੁਪ ਛੁਪ ਲੰਘੇ ਚੋਰੀ ਹੂ

ਇੱਕ ਜਗ੍ਹਾ ਆਸਥਾ ਦਾ ਜ਼ਿਕਰ ਮਿਲਦਾ ਹੈ: ਕਿਸੇ ਸ਼ਖ਼ਸ ਨੇ ਇੱਕ ਧਾਰਮਿਕ ਸਥਾਨ ਦੇ ਸਾਹਮਣੇ ਬੀਅਰ ਬਾਰ ਖੋਲ੍ਹ ਲਿਆਧਾਰਮਿਕ ਸਥਾਨ ਤੋਂ ਹਰ ਰੋਜ਼ ਉਸ ਬਾਰ ਦੇ ਵਿਰੁੱਧ ਪ੍ਰਾਰਥਨਾ ਕੀਤੀ ਜਾਣ ਲੱਗੀਅਚਾਨਕ ਇੱਕ ਦਿਨ ਉਸ ਬੀਅਰ ਬਾਰ ਨੂੰ ਅੱਗ ਲੱਗ ਗਈ ਅਤੇ ਉਹ ਸੜ ਕੇ ਸੁਆਹ ਹੋ ਗਿਆਬਾਰ ਦੇ ਮਾਲਕ ਨੇ ਅਦਾਲਤ ਵਿੱਚ ਅਰਜ਼ੀ ਦਿੱਤੀ ਕਿ ਇਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਅਰਦਾਸ ਕਾਰਨ ਮੇਰਾ ਕਿੱਤਾ ਸੁਆਹ ਹੋ ਗਿਆ ਹੈਪਰ ਜੱਜ ਦੇ ਸਾਹਮਣੇ ਧਾਰਮਿਕ ਸਥਾਨ ਦੇ ਲੋਕ ਇਸ ਗੱਲ ਤੋਂ ਇਨਕਾਰੀ ਸਨ ਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਅਰਦਾਸ ਕਾਰਨ ਇਹ ਸਾਰਾ ਭਾਣਾ ਵਾਪਰਿਆ ਹੈ! ਜੱਜ ਨੇ ਦੁਬਿਧਾ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਟਿੱਪਣੀ ਲਿਖੀ, “ਇੱਕ ਪਾਸੇ ਉਹ ਬਾਰ ਦਾ ਮਾਲਕ ਹੈ, ਜੋ ਪ੍ਰਾਰਥਨਾ ਦੀ ਸ਼ਕਤੀ ਵਿੱਚ ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਕਰਦਾ ਹੈ ਤੇ ਦੂਜੇ ਪਾਸੇ ਉਸ ਧਾਰਮਿਕ ਸਥਾਨ ਦੇ ਸਾਰੇ ਲੋਕ, ਜੋ ਇਸ ਗੱਲ ਤੋਂ ਮੁਨਕਰ ਹਨਸੋ ਅਜੀਬ ਵਿਡੰਬਣਾ ਹੈ।” ਬਹੁਰੂਪੀਆ ਕੌਣ ਹੈ?

ਪਹੁ-ਫੁਟਾਲਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਤਾਂ ਸੋਸ਼ਲ ਮੀਡੀਆ ’ਤੇ ਸ਼ੁਭਚਿੰਤਕਾਂ ਦੇ ਸੰਦੇਸ਼ਾਂ ਦਾ ਆਗਾਜ਼ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈਸਦਾਚਾਰੀ ਛੱਪੜ ਪਾੜ ਕੇ ਡਿਗਦੀ ਹੈ। ‘ਓ ਮੇਰਿਆ ਰੱਬਾ, ਸੰਸਾਰੀ ਲੋਕ ਹੈਨੇ ਸੰਸਕਾਰੀ ਕਦੋਂ ਤੋਂ ਹੋ ਗਏ?’ ਇਉਂ ਲੱਗਦਾ, ਜਿਵੇਂ ਕਲਜੁਗੀ ਜੀਵ ‘ਹਰਿ ਕੀ ਪਉੜੀ’ ’ਤੇ ਬੈਠੇ ਹੋਣ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਮਹਾਂਪੁਰਸਾਂ ਦੇ ਪ੍ਰਵਚਨਾਂ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਪੱਲੇ ਪੀਡੀ ਗੰਢ ਦੇ ਕੇ ਬੰਨ੍ਹ ਲਿਆ ਹੋਵੇਪਾਪਾਂ ਨੂੰ ਤਿਲਾਂਜਲੀ ਦੇ ਦਿੱਤੀ ਹੋਵੇਸਤਿਜੁਗ ਵਿੱਚ ਵਿਚਰਨ ਦਾ ਭੁਲੇਖਾ ਜਿਹਾ ਪੈਂਦਾ ਹੈਦਿਨ ਚੜ੍ਹਦਾ ਹੈ ਤਾਂ ਕੱਜਣ ਉੱਤਰਨ ਲੱਗਦੇ ਨੇਬਗ਼ਲ ਵਿੱਚ ਛੁਰੀਆਂ ਦਾ ਖੜਾਕ ਤੇਜ਼ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈਛਵੀਆਂ ਖਹਿੰਦੀਆਂ ਨੇਸ਼ਾਮਾਂ ਹੁੰਦੀਆਂ ਤਕ ਅਸਮਾਨ ਲਾਲ ਸੂਹਾ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਅਗਲੇ ਦਿਨ ਦੇ ਅਖਬਾਰਾਂ ਵਿੱਚ ਛਲ-ਕਪਟ, ਝੂਠ ਫ਼ਰੇਬ ਤੋਂ ਬਿਨਾਂ ਕੋਈ ਖਬਰ ਨਹੀਂ ਲੱਭਦੀ ਬਣਾਉਟੀ ਚਿਹਰੇ, ਨਕਾਬ, ਪਰਦੇ ਘੇਰਾ ਪਾਈ ਬੈਠੇ ਨਜ਼ਰੀਂ ਪੈਂਦੇ ਨੇਲੱਗਦਾ ਹੈ ਜਿਵੇਂ ਜੰਗਲ ਦੇ ਕਿਸੇ ਨਿੱਕੀ ਜਿਹੀ ਨੁੱਕਰੇ ਸਹਿਮ ਕੇ ਬੈਠੇ ਹੋਈਏਅਗਲੀ ਸਵੇਰ ਦੇ ਸੁਨੇਹੇ ਨਵੇਂ ਸਿਰਿਉਂ ਦੁਹਰਾਏ ਜਾਣ ਲੱਗਦੇ ਨੇ!

ਰਾਜਨੀਤੀ, ਨਕਾਬਪੋਸਾਂ ਦਾ ਗੜ੍ਹ ਹੈ … … ਮੁਖੌਟਿਆਂ ਦੀ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡੀ ਖਾਣਨਕਲੀ ਚਿਹਰਿਆਂ ਦੀ ਮੰਡੀ ਲਗਦੀ ਹੈ ਤੇ ਕੀਮਤ ਵੀ ਚੋਖੀ ਸੁਣੀਂਦੀ ਹੈਕਾਰਨ ਹੈ ਕਿ ਇੱਥੇ ਇੱਕੋ ਹੀ ਚਿਹਰੇ ਉੱਤੇ ਕਿੰਨੇ ਹੀ ਨਕਾਬ ਪਹਿਨੇ ਮਿਲਦੇ ਨੇਸਿਧਾਤਾਂ ਨੂੰ ਤਿਲਾਂਜਲੀ, ਜ਼ਮੀਰਾਂ ਨੂੰ ਬੇਦਾਵਾ, ਸੱਚ ਨੂੰ ਸੂਲ਼ੀ ਚਾੜ੍ਹਨ ਦਾ ਕਾਰਜ ਅਛੋਪਲੇ ਜਿਹੇ ਹੀ ਸਿੱਧ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈਕਦੋਂ ਵਿਰੋਧੀ ਪਾਰਟੀ ਦੀਆਂ ਨੀਤੀਆਂ ਦਿਲ ਵਿੱਚ ‘ਘਰ’ ਕਰ ਜਾਣ, ਵਿਵੇਕ ਨੂੰ ਵੀ ਪਤਾ ਨਹੀਂ ਲੱਗਦਾਅੰਤਰ-ਆਤਮਾ ਦੀ ਟੁੱਟ-ਭੱਜ ਦਾ ਖੜਾਕ ਵੀ ਨਹੀਂ ਸੁਣਦਾਰਾਜਤੰਤਰ ਨੇ ਕਿਸੇ ਨੂੰ ਪਾਰਦਰਸ਼ੀ ਰਹਿਣ ਜੋਗਾ ਛੱਡਿਆ ਹੈ? ਅੰਦਰੋਂ ਬਾਹਰੋਂ ਇੱਕ? ਕਾਨੂੰਨਦਾਨਾਂ ਨੇ ਕਾਨੂੰਨ ਦਾ ਬੁਰਕਾ ਪਾ ਕੇ ਕਿੰਨੇ ਕੁ ਕਾਨੂੰਨ ਤੋੜੇ ਹਨ; ਰੂਹ ਕੰਬ ਜਾਂਦੀ ਹੈਲੋਕਤੰਤਰ ਦੇ ਮੰਦਰਾਂ ਵਿੱਚ ਬੈਠੇ ਕਾਤਲਾਂ, ਬਲਾਤਕਾਰੀਆਂ, ਬਾਹੂਬਲੀਆਂ, ਭ੍ਰਿਸ਼ਟਾਚਾਰੀਆਂ ਦੀ ਗਿਣਤੀ ਦੇਖ ਕੇ ਰਾਜਤੰਤਰ ਦਾ ਵਜੂਦ ਹੀ ਕੰਬਣ ਲੱਗ ਜਾਂਦਾਝਾਤੀ ਮਾਰੋ, ਕਿਸਨੇ ਮੁਖੌਟਾ ਨਹੀਂ ਪਾਇਆ? ਅੱਖ ਦੇ ਫੋਰ ਵਿੱਚ ਵਫ਼ਾਦਾਰੀਆਂ ਬਦਲ ਜਾਂਦੀਆਂ ਨੇਹੁਕਮਰਾਨਾਂ ਦਾ ਪਟਾ ਗਲ਼ ਵਿੱਚ ਪੈ ਜਾਂਦਾ ਹੈਮਨ ਵਿੱਚ ਕੋਈ ਡਰ ਬੈਠਾ ਹੁੰਦਾਕੋਈ ਭਲਾ ਕੰਮ ਤਾਂ ਕੀਤਾ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦਾ, ਉਹੀ ਚੋਰੀ ਚਕਾਰੀ … ਉਹੀ ਘਪਲੇ … ਏਜੰਸੀਆਂ ਦਾ ਡਰ! ਸੱਤਾਧਾਰੀਆਂ ਦੀ ਸ਼ਰਨ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਇਦ ਕੁਝ ਸਕੂਨ ਮਿਲੇਰਾਸ਼ਟਰਵਾਦ ਦਾ ਲਬਾਦਾ ਪਾ ਕੇ ਫਿਰ ਤੋਂ ‘ਨਵਾਂ ਭਾਰਤ’ ਸਿਰਜਣ ਦੇ ਸੁਪਨੇ‘ਦੇਸ਼ ਸੇਵਾ’ ਦੀ ਭਾਵਨਾ ਕਿੰਨੀ ਪ੍ਰਬਲ ਹੈ ਇਨ੍ਹਾਂ ਸੀਨਿਆਂ ਵਿੱਚਮੁਖੌਟਿਆਂ ਹੇਠਲੇ ਇਨ੍ਹਾਂ ਚਿਹਰਿਆਂ ਦਾ ਨਵਗੀਤ ਕੌਰ ਦੀ ਕਲਮ ਪਰਦਾਫਾਸ਼ ਕਰਦੀ ਹੈ:

ਰੁਤਬਿਆਂ ਦੀ ਦੁਹਾਈ ਮਹਿਫ਼ਲਾਂ ’ਚ
ਬੇਸ਼ੁਮਾਰ ਸੀ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਦੀ,
ਕਿਰਦਾਰ ਦੇ ਬੇਹੱਦ ਬੌਣੇ ਨਿੱਕਲੇ
ਉੱਚੇ ਸ਼ਮਲਿਆਂ ਵਾਲੇ ਲੋਕ

ਬਹੁਰੂਪੀਆ ਕਰਮ-ਕਾਂਡ ਤੋਂ ਸਾਡੇ ਵਿਦਵਾਨ, ਬੁੱਧੀਜੀਵੀ, ਚਿੰਤਕ, ਲੇਖਕ ਤੇ ਕਲਾਕਾਰ ਵੀ ਵਾਂਝੇ ਨਹੀਂਸਮਾਜ ਨੂੰ ਸੇਧ ਦੇਣ ਵਾਲੇ ਇਹ ਇਲਮੀ ਭੱਦਰਪੁਰਸ਼ ਅਕਸਰ ਤਿਲਕਦੇ ਦੇਖੇ ਜਾ ਸਕਦੇ ਹਨਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਸੁਚੱਜੇ ਜੀਵਨ ਦਾ ਪਾਠ ਪੜ੍ਹਾਉਣ ਵਾਲੇ ਇਹ ਰਹਿਬਰ ਆਪਣੀ ਕਰਮਭੂਮੀ ਵਿੱਚ ਵਿਚਰਦੇ ਦੂਰੋਂ ਹੀ ਚੰਗੇ ਲੱਗਦੇ ਹਨਆਦਰਸ਼ਵਾਦ ਸਮਝ ਕੇ ਇਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਨੇੜੇ ਜਾ ਕੇ ਦੇਖਣ ਤੋਂ ਪਤਾ ਲੱਗਦਾ ਕਿ ਉੱਪਰਲੀ ਪਰਤ ਦੇ ਮੁਲੰਮੇ ਉੱਤਰ ਜਾਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਹੇਠਲਾ ਖਰਵ੍ਹਾ ਪਦਾਰਥ, ਪਛਾਣ ਤੋਂ ਬਾਹਰ ਹੈਅਖੌਤੀ ਵਿਦਵਾਨਾਂ ਦੀਆਂ ਜਾਅਲੀ ਡਿਗਰੀਆਂ, ਵੱਡੇ ਵੱਡੇ ਰੁਤਬੇ, ਨਿੱਜੀ ਜੀਵਨ ਦੀਆਂ ਰੰਗੀਨੀਆਂ, ਇਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਪ੍ਰਤੱਖ ਦਿਸਦੇ ਕਿਰਦਾਰਾਂ ਤੋਂ ਦਿਨ ਰਾਤ ਜਿੰਨਾ ਵਖਰੇਵਾਂ ਬਿਆਨ ਕਰਦੀਆਂ ਹਨਇਨਾਮਾਂ ਸਨਮਾਨਾਂ ਦੀ ਦੌੜ ਵਿੱਚ ਇਮਾਨ ਕਿੱਥੇ ਦਫ਼ਨ ਹੋ ਗਿਆ, ਪਤਾ ਹੀ ਨੀ ਲੱਗਾ! ਵਾਰਤਾਕਾਰ ਜਸਵੀਰ ਭੁੱਲਰ ਦੱਸਦਾ ਹੈ ਕਿ ਕੋਈ ਸਮਾਂ ਸੀ, ਜਦੋਂ ਲੇਖਕਾਂ ਨੂੰ ਮਿਲਦੀ ਸ਼ਾਬਾਸ਼ ਅਤੇ ਮਾਣ ਸਨਮਾਨ ਦਾ ਖਿੱਦੋ ਰੁੜ੍ਹਦਾ ਸੀ ਤਾਂ ਇਸ ਅੰਦਰਲਾ ਘੁੰਗਰੂ ਛਣਕਦਾ ਸੀਹੁਣ ਉਸ ਲੀਰਾਂ ਦੀ ਖਿੱਦੋ ਦਾ ਖਿਲਾਰਾ ਪਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈਇਹ ਲੀਰਾਂ ਭਿੱਜੀਆਂ ਹੋਈਆਂ ਵੀ ਨੇ ਤੇ ਬਦਬੂਦਾਰ ਵੀ! ਹਮਾਮ ਦਾ ਨੰਗ ਕਿਸੇ ਤੋਂ ਲੁਕਿਆ ਛਿਪਿਆ ਨਹੀਂ ਰਹਿ ਗਿਆਜੇ ਰਾਹ ਦਸੇਰੇ ਹੀ ਭਟਕਦੇ ਫਿਰਦੇ ਨੇ, ਤਾਂ ਚਾਨਣ ਦੀ ਕਿਰਨ ਕਿੱਥੋਂ ਦਿਸੇਗੀ:

ਜੇ ਬਲਦੇ ਦੀਵਿਆਂ ਦੇ
ਆਪਣੇ ਥੱਲੇ ਹਨੇਰਾ ਹੈ
ਭਰੋਸਾ ਫਿਰ ਕਰਾਂ ਕਿੱਦਾਂ
ਇਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਰੌਸ਼ਨੀ ਉੱਪਰ।  -  (ਹਰਦਿਆਲ ਸਾਗਰ)

ਨਕਾਬ ਸਾਡੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਦਾ ਅਟੁੱਟ ਅੰਗ ਬਣ ਗਏ ਹਨਅਸੀਂ ਇਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚ ਛੁਪੇ ਮੁਹਾਂਦਰਿਆਂ ਨੂੰ ਦੇਖਣ, ਸਮਝਣ ਤੋਂ ਹੀ ਇਨਕਾਰੀ ਹੋ ਗਏ ਹਾਂਜੋ ਉੱਪਰੋਂ ਦਿਖਾਈ ਦਿੰਦਾ ਹੈ, ਓਹੀ ਸੱਚ ਹੈਬਾਹਰਲੀ ਚਕਾਚੌਂਧ, ਅੰਦਰਲੀ ਦਿੱਖ ਦੇ ਦਰਸ਼ਨ ਹੀ ਨਹੀਂ ਹੋਣ ਦਿੰਦੀਬੁੱਲ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਮਿੱਠਬੋਲੜੇ ਵਚਨਾਂ ਨਾਲ ਮਨ ਮੋਹਣ ਵਾਲੇ ਦਿਲਾਂ ਵਿੱਚ ਪਤਾ ਨਹੀਂ ਕੀ ਕੀ ਛੁਪਾਈ ਰੱਖਦੇ ਨੇਸਚਾਈ ਕੋਈ ਹਾਦਸਾ ਪ੍ਰਤੀਤ ਹੁੰਦੀ ਹੈਅਜੋਕੇ ਸਮਿਆਂ ਦਾ ਸੱਚ ਪ੍ਰੋ. ਜਸਪਾਲ ਘਈ ਦੀ ਕਲਮ ਨੇ ਉਜਾਗਰ ਕੀਤਾ ਹੈ:

ਘੁੱਗੀ ਦਾ ਭੇਸ ਧਾਰ ਤੇ ਨੀਅਤ ਉਕਾਬ ਰੱਖ,
ਸਿਆਸਤ ਇਹੋ ਹੈ ਸੱਚ ’ਤੇ ਪਾ ਕੇ ਨਕਾਬ ਰੱਖ।

ਚਿਹਰੇ ਤੋਂ ਮਨ ਦੇ ਅਕਸ ਨੂੰ ਪੜ੍ਹਦਾ ਭਲਾ ਹੈ ਕੌਣ,
ਬੁੱਲ੍ਹਾਂ ’ਚੋਂ ਸ਼ਹਿਦ ਚੋਣ ਦੇ
, ਦਿਲ ਵਿੱਚ ਤੇਜ਼ਾਬ ਰੱਖ

ਮੁਖੌਟਿਆਂ ਦੀ ਅਦਲਾ ਬਦਲੀ ਦਾ ਨੰਗਾ ਨਾਚ ਸੰਤਾਲੀ ਨੇ ਬੜੀ ਕਰੂਰਤਾ ਨਾਲ ਵੇਖਿਆ ਹੈਭਰਾਵਾਂ ਵਾਂਗ ਵਿਚਰਦੇ, ਪਰਿਵਾਰਾਂ ਵਾਂਗ ਰਿਸ਼ਤੇ ਨਿਭਾਉਂਦੇ ਭਾਈਚਾਰੇ ਵਿੱਚ ਕਿਹੜਾ ਰਾਖਸ਼ ਆ ਵੜਿਆ ਸੀ? ਕਿਵੇਂ ਆਪਣਿਆਂ ਨੇ ਹੀ ਰਾਤੋ-ਰਾਤ ਅਮਾਨਤ ਨੂੰ ਖ਼ਿਆਨਤ ਵਿੱਚ ਬਦਲਿਆ? ਕਿਵੇਂ ਪਿੰਡ ਦੀਆਂ ਧੀਆਂ ਭੈਣਾਂ ਨੂੰ ਸਾਂਝੀਆਂ ਕਹਿਣ ਵਾਲਿਆਂ ਨੇ ਇੱਜ਼ਤਾਂ ਰੋਲੀਆਂ? ਇਨ੍ਹਾਂ ਮੁਖੌਟਿਆਂ ਦੀ ਅਸਲੀਅਤ ਮਾਰੇ ਗਏ ਦਸ ਲੱਖ ਪੰਜਾਬੀਆਂ ਦੀਆਂ ਰੂਹਾਂ ਜਾਣਦੀਆਂ ਹੋਣਗੀਆਂਦੁਨੀਆਂ ਧੜਿਆਂ ਵਿੱਚ ਵੰਡੀ ਹੋਈ ਹੈਅਸਲੀ ਚਿਹਰੇ-ਮੁਹਰੇ ਪਰਦੇ ਦੇ ਪਿੱਛੇ ਨੇ, ਪਰ ਕਠਪੁਤਲੀਆਂ ਦਾ ਨਾਚ ਨਚਾਇਆ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੈਲੋਕਾਈ ਨਕਾਬਪੋਸ਼ਾਂ ਦੀ ਗ੍ਰਿਫ਼ਤ ਵਿੱਚ ਹੈਠੱਗਾਂ ਦੀ ਅੱਖ ਸਾਧ ਦੀ ਭੂਰੀ ’ਤੇ ਹੈਤ੍ਰਾਸਦੀ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਬਾਜ਼ ਅਮਨ ਸ਼ਾਂਤੀ ਦੇ ਦੂਤ ਬਣ ਬੈਠੇ ਨੇ ਤੇ ਘੁੱਗੀਆਂ ਸਹਿਮੀਆਂ ਨੁੱਕਰੇ ਲੱਗੀਆਂ ਨੇਮੈਤਰੀ ਭਾਵ ਕਿਸੇ ਕੰਧੋਲ਼ੀ ਉਹਲੇ ਲੁਕਿਆ ਬੈਠਾ ਹੈਬਰੈਂਪਟਨ, ਕੈਨੇਡਾ ਵਸਦੀ ਸ਼ਾਇਰਾ ਸੁਰਜੀਤ ਤਿੱਖੇ ਨਸ਼ਤਰ ਨਾਲ ਇਨ੍ਹਾਂ ਨਕਾਬਪੋਸ਼ਾਂ ਦਾ ਚਿਹਰਾ ਬੇ-ਪਰਦ ਕਰਦੀ ਹੈ:

ਤੈਨੂੰ ਮੁਖੌਟੇ ਬੜੇ ਸਜਦੇ ਨੇ
ਤੂੰ ਇਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ
ਇੱਦਾਂ ਹੀ ਪਾਈ ਰੱਖ!

ਠਹਿਰ!
ਮੈਨੂੰ ਵੀ ਅਣਜਾਣ ਹੋਣ ਦਾ
ਕੋਈ ਸਾਂਗ ਰਚ ਲੈਣ ਦੇ!!!

*****

ਨੋਟ: ਹਰ ਲੇਖਕ ‘ਸਰੋਕਾਰ’ ਨੂੰ ਭੇਜੀ ਗਈ ਰਚਨਾ ਦੀ ਕਾਪੀ ਆਪਣੇ ਕੋਲ ਸੰਭਾਲਕੇ ਰੱਖੇ।
(3964)
(ਸਰੋਕਾਰ ਨਾਲ ਸੰਪਰਕ ਲਈ: (This email address is being protected from spambots. You need JavaScript enabled to view it.)

About the Author

ਜਗਜੀਤ ਸਿੰਘ ਲੋੋਹਟਬੱਦੀ

ਜਗਜੀਤ ਸਿੰਘ ਲੋੋਹਟਬੱਦੀ

Phone: (91 - 89684 - 33500)
Email: (singh.jagjit0311@gmail.com)