“ਚੰਗੀਆਂ ਕਿਤਾਬਾਂ ਸਾਡੇ ਅੰਦਰ ਇੱਕ ਗਹਿਰਾਈ ਪੈਦਾ ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ। ਇਹ ਗਹਿਰਾਈ ਸਾਨੂੰ ...”
(24 ਅਗਸਤ 2018)

ਭਾਰਤ ਸਰਕਾਰ ਨੇ ਰੀਡਿੰਗ ਮਿਸ਼ਨ 2022 ਤਹਿਤ ਦੇਸ਼ ਅੰਦਰ ਪੁਸਤਕ ਸਭਿਆਚਾਰ ਪੈਦਾ ਕਰਨ ਲਈ ਅਤੇ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਕਿਤਾਬਾਂ ਨਾਲ ਜੋੜਨ, ਲਾਇਬਰੇਰੀਆਂ ਵਿੱਚ ਜਾਣ ਅਤੇ ਕਿਤਾਬਾਂ ਪੜ੍ਹਨ ਦੀ ਰੁਚੀ ਪੈਦਾ ਕਰਨ ਲਈ 19 ਜੂਨ ਤੋਂ 18 ਜੁਲਾਈ ਤਕ ਪੂਰਾ ਮਹੀਨਾ ਕਿਤਾਬਾਂ ਪੜ੍ਹਨ ਲਈ ਰੱਖਿਆ ਹੈ। ਇਸ ਲਈ ਪੂਰੇ ਦੇਸ਼ ਅੰਦਰ ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ ਲਾਇਬਰੇਰੀਆਂ ਨੂੰ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਹਦਾਇਤਾਂ ਜਾਰੀ ਕੀਤੀਆਂ ਹਨ। ਅਸਲ ਵਿੱਚ ਇਸ ਲਹਿਰ ਦਾ ਮੁੱਢ 1940 ਵਿੱਚ ਪੀ.ਐੱਨ. ਪਨਿਕਰ ਨੇ ਬੰਨ੍ਹਿਆ ਸੀ।

ਪਨਿਕਰ ਨੂੰ ਕੇਰਲਾ ਪ੍ਰਾਂਤ ਵਿੱਚ ਲਾਇਬਰੇਰੀ ਲਹਿਰ ਦਾ ਪਿਤਾਮਾ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਲਹਿਰ ਦਾ ਅਸਰ ਇਹ ਹੋਇਆ ਕਿ 1990 ਦੇ ਦਹਾਕੇ ਦੌਰਾਨ ਪ੍ਰਾਂਤ ਵਿੱਚ ਸਾਖ਼ਰਤਾ ਦੀ ਦਰ ਵਿਸ਼ਵ ਵਿਆਪੀ ਮਿਆਰ ਦੀ ਹੋ ਗਈ। ਪਨਿਕਰ ਨੇ 1945 ਵਿੱਚ ਤਾਰਵੇਨਕੋਰ (Travancore) ਲਾਇਬਰੇਰੀ ਸੰਸਥਾ ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ 47 ਦਿਹਾਤੀ ਲਾਇਬਰੇਰੀਆਂ ਨਾਲ ਕੀਤੀ। ਨਾਅਰਾ ਸੀ, ‘ਪੜ੍ਹੋ ਅਤੇ ਵਧੋ’। ਪੇਂਡੂ ਖੇਤਰਾਂ ਦੀ ਯਾਤਰਾ ਕਰਕੇ ਪਨਿਕਰ ਨੇ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਪੜ੍ਹਨ ਦੀ ਮਹੱਤਤਾ ਬਾਰੇ ਜਾਣੂ ਕਰਵਾਇਆ। ਉਹ 7000 ਲਾਇਬਰੇਰੀਆਂ ਦਾ ਨੈੱਟਵਰਕ ਸਥਾਪਤ ਕਰਨ ਵਿੱਚ ਕਾਮਯਾਬ ਹੋ ਗਿਆ। ਇਹ ਪਨਿਕਰ ਦੀ ਪਹਿਲਕਦਮੀ ਸੀ ਕਿ ਪੂਰੇ ਪ੍ਰਾਂਤ ਅੰਦਰ, ਖਾਸ ਕਰਕੇ ਦਿਹਾਤੀ ਇਲਾਕਿਆਂ ਵਿੱਚ ਲਾਇਬਰੇਰੀ ਸਭਿਆਚਾਰ ਪੈਦਾ ਹੋਇਆ।

ਅੱਜ ਕੇਰਲਾ ਪ੍ਰਾਂਤ ਦੇ ਹਰ ਘਰ ਵਿੱਚ ਛੋਟੀਆਂ ਲਾਇਬਰੇਰੀਆਂ ਵੇਖਣ ਨੂੰ ਮਿਲਦੀਆਂ ਹਨ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਲਾਇਬਰੇਰੀਆਂ ਨੇ ਲੋਕਾਂ ਅੰਦਰ ਕਿਤਾਬਾਂ ਪੜ੍ਹਨ ਦੀ ਜਾਗ ਲਾਈ। ਉੱਥੇ ਕਿਤਾਬਾਂ ਦੀਆਂ ਦੁਕਾਨਾਂ ’ਤੇ ਵੀ ਹੋਰ ਦੁਕਾਨਾਂ ਵਾਂਗ ਭੀੜ ਵੇਖਣ ਨੂੰ ਮਿਲਦੀ ਹੈ। ਬਚਪਨ ਵਿੱਚ ਸਕੂਲ ਵਿੱਚ ਪੜ੍ਹਦਿਆਂ ਸਾਨੂੰ ਇਹ ਦੱਸਿਆ ਜਾਂਦਾ ਸੀ ਕਿ ਕੇਰਲਾ ਦੀ ਸਾਖ਼ਰਤਾ ਦਰ ਸੌ ਪ੍ਰਤੀਸ਼ਤ ਹੈ। ਹੁਣ ਸਮਝ ਆਉਂਦੀ ਹੈ ਕਿ ਇਹ ਸਭ ਪਨਿਕਰ ਦੇ ਯਤਨਾਂ ਦਾ ਹੀ ਨਤੀਜਾ ਸੀ। ਭਾਰਤ ਸਰਕਾਰ ਨੂੰ ਰੀਡਿੰਗ ਮਿਸ਼ਨ 2022 ਸ਼ੁਰੂ ਕਰਨ ਦੀ ਪ੍ਰੇਰਨਾ ਵੀ ਪਨਿਕਰ ਵੱਲੋਂ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤੀ ਗਈ ਲਹਿਰ ਵਿੱਚੋਂ ਹੀ ਮਿਲੀ ਹੈ। ਪੀ. ਐੱਨ. ਪਨਿਕਰ ਦੀ ਮੌਤ 19 ਜੂਨ 1995 ਨੂੰ ਹੋਈ। ਉਸ ਦੁਆਰਾ ਪੁਸਤਕ ਸਭਿਆਚਾਰ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰਨ ਦੇ ਮਹੱਤਵ ਨੂੰ ਵੇਖਦਿਆਂ ਹੀ ਭਾਰਤ ਸਰਕਾਰ ਨੇ 19 ਜੂਨ ਪੜ੍ਹਨ ਦਾ ਦਿਨ ਵਜੋਂ ਮਨਾਉਣਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਹੈ।

ਇਹ ਸੀ ਪਨਿਕਰ ਦੀ ਸੋਚ। ਪਨਿਕਰ ਕਿਉਂ ਚਾਹੁੰਦਾ ਸੀ ਕਿ ਅਸੀਂ ਕਿਤਾਬਾਂ ਪੜ੍ਹੀਏ? ਕਿਉਂਕਿ ਪਨਿਕਰ ਜਾਣਦਾ ਸੀ ਕਿ ਚੰਗੀਆਂ ਕਿਤਾਬਾਂ ਪੜ੍ਹਨ ਨਾਲ ਸਾਡੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਪ੍ਰਤੀ ਸੋਚ ਬਦਲ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਅਸੀਂ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਨੂੰ ਵਧੇਰੇ ਚੰਗੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਸਮਝਣ ਲੱਗ ਜਾਂਦੇ ਹਾਂ। ਅਸੀਂ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਦੇ ਪਲਾਂ ਨੂੰ ਵਧੇਰੇ ਸ਼ਿੱਦਤ ਨਾਲ ਮਾਣ ਸਕਦੇ ਹਾਂ। ਕਿਤਾਬਾਂ ਪੜ੍ਹਨ ਵਾਲੇ ਲੋਕਾਂ ਦਾ ਸੋਚਣ ਅਤੇ ਕੰਮ ਕਰਨ ਦਾ ਢੰਗ ਬਦਲ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਉਹ ਚੀਜ਼ਾਂ, ਵਸਤਾਂ, ਵਰਤਾਰਿਆਂ ਨੂੰ ਵੱਖਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਮਹਿਸੂਸ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਚੰਗੀਆਂ ਕਿਤਾਬਾਂ ਪੜ੍ਹਨ ਨਾਲ ਸਾਡੀ ਰਿਸ਼ਤਿਆਂ ਪ੍ਰਤੀ, ਸਮਾਜ ਪ੍ਰਤੀ, ਰਾਜਨੀਤੀ ਪ੍ਰਤੀ ਅਤੇ ਧਰਮ ਪ੍ਰਤੀ ਸੋਚ ਉਸਾਰੂ ਹੋ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਅਸੀਂ ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ ਹੋਰਾਂ ਨਾਲੋਂ ਅਲੱਗ ਅਤੇ ਬਿਹਤਰ ਸਮਝਣ ਲੱਗ ਜਾਂਦੇ ਹਾਂ। ਸਮਝਣ ਹੀ ਨਹੀਂ ਲੱਗਦੇ, ਵਾਸਤਵ ਵਿੱਚ ਅਜਿਹਾ ਹੁੰਦਾ ਵੀ ਹੈ। ਬਚਪਨ ਦੇ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਹੀਣ ਭਾਵ ਜਿਹੜੇ ਘਰ ਦੀ ਆਰਥਿਕਤਾ ਜਾਂ ਹੋਰ ਕਿਸੇ ਕਾਰਨ ਸਾਡੇ ਅੰਦਰ ਕਿਤੇ ਬੈਠੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ, ਚੰਗੀਆਂ ਕਿਤਾਬਾਂ ਪੜ੍ਹਨ ਨਾਲ ਉਹ ਸਾਡੇ ਅੰਦਰੋਂ ਖਾਰਜ ਹੋ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਅਸੀਂ ਮਾਣਮੱਤੇ ਮਹਿਸੂਸ ਕਰਦੇ ਹਾਂ। ਚੰਗੀਆਂ ਕਿਤਾਬਾਂ ਸਾਡੇ ਅੰਦਰ ਇੱਕ ਗਹਿਰਾਈ ਪੈਦਾ ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ। ਇਹ ਗਹਿਰਾਈ ਸਾਨੂੰ ਬੇਲੋੜੇ ਬੋਲਾਂ ਤੋਂ ਮੁਕਤ ਕਰਕੇ ਚੁੱਪ ਰਹਿਣ ਅਤੇ ਚੁੱਪ ਦਾ ਜਸ਼ਨ ਮਨਾਉਣ ਦੀ ਜਾਚ ਸਿਖਾਉਂਦੀ ਹੈ।

ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਸ਼ਾਇਰਾਂ ਨੇ ਚੁੱਪ ਬਾਰੇ ਕਵਿਤਾਵਾਂ ਲਿਖੀਆਂ ਹਨ। ਚੁੱਪ ਬਾਰੇ ਕਵਿਤਾ ਲਿਖਣ ਲਈ ਚੁੱਪ ਨੂੰ ਸੁਣਨਾ ਪੈਂਦਾ ਹੈ। ਚੁੱਪ ਵਿੱਚ ਬੜੀ ਸ਼ਕਤੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਚੁੱਪ ਦੀ ਸ਼ਕਤੀ ਨੂੰ ਉਹੀ ਸਮਝ ਸਕਦਾ ਹੈ, ਜਿਸਦੀਆਂ ਰਗਾਂ ਵਿੱਚ ਕਿਤਾਬਾਂ ਪੜ੍ਹ ਪੜ੍ਹ ਕੇ ਖ਼ੂਨ ਦੀ ਜਗ੍ਹਾ ਵਿਚਾਰ ਦੌੜ ਰਹੇ ਹੋਣ। ਚੰਗੀਆਂ ਕਿਤਾਬ ਸਾਡੇ ਅੰਦਰਲੀ ਬੇਚੈਨੀ ਨੂੰ ਸੁਹਜ ਵਿੱਚ ਬਦਲ ਦਿੰਦੀ ਹੈ। ਪੰਜਾਬ ਅੱਜ ਨਸ਼ਿਆਂ ਦੀ ਮਾਰ ਹੇਠ ਹੈ। ਨਿੱਤ ਨੌਜਵਾਨ ਮੁੰਡੇ ਨਸ਼ਿਆਂ ਦੀ ਵੱਧ ਡੋਜ਼ ਨਾਲ ਮਰ ਰਹੇ ਹਨ। ਨਸ਼ਿਆਂ ਦਾ ਇਹ ਕਾਰੋਬਾਰ ਪੰਜਾਬ ਅੰਦਰ ਇੰਨਾ ਜ਼ਿਆਦਾ ਕਿੰਝ ਵਧ ਗਿਆ ਅਤੇ ਉਹ ਕੌਣ ਲੋਕ ਹਨ ਜੋ ਇਸਦਾ ਕਾਰੋਬਾਰ ਕਰ ਰਹੇ ਹਨ? ਇਹ ਇੱਕ ਵੱਖਰੇ ਵਿਸ਼ੇ ਦੀ ਮੰਗ ਕਰਦਾ ਹੈ, ਪਰ ਮੈਂ ਇਹ ਜ਼ਰੂਰ ਕਹਿਣਾ ਚਾਹਾਂਗਾ ਕਿ ਅਗਰ ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ ਪੁਸਤਕ ਸਭਿਆਚਾਰ ਪੈਦਾ ਹੋਇਆ ਹੁੰਦਾ ਤਾਂ ਸ਼ਬਦ ਸੁਹਜ ਨਾਲ ਜੁੜੇ ਲੋਕ ਨਸ਼ੇ ਨਾ ਕਰਦੇ। ਚੰਗੀਆਂ ਪੁਸਤਕਾਂ ਸਾਡੇ ਅੰਦਰਲੀ ਸੰਵੇਦਨਸ਼ੀਲਤਾ ਨੂੰ ਜਗਾਉਂਦੀਆਂ ਹਨ। ਸਾਡੇ ਅੰਦਰ ਉਸਾਰੂ ਵਿਚਾਰ ਜਨਮ ਲੈਂਦੇ ਹਨ। ਇਹ ਵਿਚਾਰ ਸਾਨੂੰ ਨਸ਼ਿਆਂ ਸਮੇਤ ਹੋਰ ਸਮਾਜਿਕ ਬੁਰਾਈਆਂ ਤੋਂ ਬਚਾਈ ਰੱਖਦੇ ਹਨ। ਚੰਗੀਆਂ ਕਿਤਾਬਾਂ ਸਾਨੂੰ ਰਚਨਾਤਮਿਕ ਧਰਮ ਨਾਲ ਜੋੜਦੀਆਂ ਹਨ।

ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਕਿਤਾਬਾਂ ਨਾਲ ਜੋੜਨ ਲਈ ਸਾਨੂੰ ਹਰ ਪੱਧਰ ’ਤੇ ਯਤਨ ਆਰੰਭਣੇ ਪੈਣੇ ਹਨ। ਮੈਂ ਸਕੂਲ ਵਿੱਚ ਲਾਇਬਰੇਰੀ ਦਾ ਇੰਚਾਰਜ ਸੀ। ਕਹਿਣ ਸਮਝਾਉਣ ਦੇ ਬਾਵਜੂਦ ਬਹੁਤ ਘੱਟ ਬੱਚੇ ਲਾਇਬਰੇਰੀ ਵਿੱਚੋਂ ਕਿਤਾਬਾਂ ਲੈਕੇ ਪੜ੍ਹਦੇ ਸਨ। ਫਿਰ ਮੈਂ ਆਪ ਪੜ੍ਹੀਆਂ ਕਿਤਾਬਾਂ ਦਾ ਜ਼ਿਕਰ ਬੱਚਿਆਂ ਕੋਲ ਕਰਨ ਲੱਗ ਪਿਆ। ਜਿਸ ਕਿਤਾਬ ਦੀ ਚਰਚਾ ਮੈਂ ਕਰਦਾ, ਬੱਚਿਆਂ ਅੰਦਰ ਉਹ ਕਿਤਾਬ ਪੜ੍ਹਨ ਦੀ ਰੁਚੀ ਆਪਣੇ ਆਪ ਪੈਦਾ ਹੋ ਜਾਂਦੀ। ਖੁਦ ਚੰਗੀਆਂ ਕਿਤਾਬਾਂ ਪੜ੍ਹਕੇ ਜਦ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਗੱਲਾਂ ਕਹਾਣੀ ਸੁਣਾਉਣ ਵਾਂਗ ਬੱਚਿਆਂ ਨਾਲ ਕਰਾਂਗੇ ਤਾਂ ਉਹ ਜ਼ਰੂਰ ਹੀ ਉਸ ਕਿਤਾਬ ਨੂੰ ਵੇਖਣਾ, ਪੜ੍ਹਨਾ ਚਾਹੁੰਣਗੇ। ਚੰਗੀਆਂ ਕਿਤਾਬਾਂ ਪੜ੍ਹਦਿਆਂ ਤੁਹਾਡੇ ਅੰਦਰ ਬੁਢਾਪੇ ਦਾ ਅਹਿਸਾਸ ਕਦੇ ਨਹੀਂ ਆਉਂਦਾ। ਚੰਗੀਆਂ ਕਿਤਾਬਾਂ ਪੜ੍ਹਦਿਆਂ ਸਾਡੀ ਸੋਚ ਦਾ ਦਾਇਰਾ ਵਿਸ਼ਾਲ, ਹੋਰ ਵਿਸ਼ਾਲ ਹੋਈ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਸਾਡੇ ਮਨ ਅੰਦਰ ਦੁਬਕੇ ਬੈਠੇ ਸੰਸੇ ਉਡਾਰੀ ਮਾਰ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਸਾਡਾ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਨੂੰ ਵੇਖਣ ਦਾ ਨਜ਼ਰੀਆ ਬਦਲ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।

ਚੰਗੀਆਂ ਕਿਤਾਬਾਂ ਪੜ੍ਹਦਿਆਂ ਸਾਡੇ ਲਾ-ਇਲਾਜ ਰੋਗ ਵੀ ਠੀਕ ਹੋ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਇਹ ਬਿਲਕੁਲ ਪਰਖੀ ਹੋਈ ਥੈਰੇਪੀ ਹੈ। ਚੰਗੀਆਂ ਕਿਤਾਬਾਂ ਸਾਨੂੰ ਸਿਰਜਣਾ ਦੇ ਰਾਹ ਵੀ ਤੋਰ ਦਿੰਦੀਆਂ ਹਨ। ਕਿਤਾਬਾਂ ਪੜ੍ਹਦਿਆਂ ਹੀ ਅਸੀਂ ਇੱਕ ਦਿਨ ਆਪ ਕਵਿਤਾ, ਕਹਾਣੀ ਲਿਖਣ ਲੱਗ ਪੈਂਦੇ ਹਾਂ। ਚੰਗੇ ਲੇਖਕਾਂ ਨੇ ਪਹਿਲਾਂ ਬਹੁਤ ਸਾਰੀਆਂ ਲਾਇਬਰੇਰੀਆਂ ਹੰਗਾਲੀਆਂ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ। ਮੇਰਾ ਇੱਕ ਦੋਹਾ ਹੈ -

ਉੱਤਰ ਪਹਾੜੋਂ ਪੰਧ ’ਤੇ, ਜਿਉਂ ਤੁਰ ਜਾਂਦੇ ਆਬ
ਲੰਬੇ ਸਫ਼ਰ ’ਤੇ ਲੈ ਗਈ, ਮੈਨੂੰ ਇੱਕ ਕਿਤਾਬ। - ਕਿਤਾਬਾਂ ਸਾਨੂੰ ਜਿਸ ਲੰਬੇ ਸਫ਼ਰ ’ਤੇ ਲੈ ਕੇ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ, ਉਹ ਪੈਂਡੇ ਸੁਹਾਵਣੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਉਸ ਸਫ਼ਰ ਦਾ ਅਹਿਸਾਸ ਸਾਨੂੰ ਆਨੰਦ ਨਾਲ ਭਰ ਦਿੰਦਾ ਹੈ। ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਲੇਖਕਾਂ ਦੀ ਪੁਸਤਕਾਂ ਨਾਲ ਸਾਂਝ ਵਿਰਸੇ ਨੇ ਨਹੀਂ ਪੁਆਈ ਹੁੰਦੀ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਬਚਪਨ ਤਾਂ ਕਿਸੇ ਵੱਖਰੇ ਹੀ ਮਾਹੌਲ ਵਿੱਚ ਬੀਤਿਆ ਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਕਿਤਾਬਾਂ ਤੋਂ ਦੂਰ ਸੰਘਰਸ਼ ਕਰਦਿਆਂ, ਮਜ਼ਦੂਰੀ ਕਰਦਿਆਂ। ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਦੇ ਕਿਸੇ ਮੋੜ ’ਤੇ ਕੁਝ ਅਜਿਹਾ ਵਾਪਰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਉਹ ਕਿਤਾਬਾਂ ਨਾਲ ਜੁੜ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਫਿਰ ਇਹ ਕਿਤਾਬਾਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਕਵਿਤਾ, ਕਹਾਣੀ ਨਾਵਲ ਜਾਂ ਸਾਹਿਤ ਦੀ ਕਿਸੇ ਹੋਰ ਵਿਧਾ ਤਕ ਲੈ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ।

ਮੇਰਾ ਇੱਕ ਹੋਰ ਦੋਹਾ ਹੈ -
ਨਾ ਘਰ ਅੰਦਰ ਰੀਤ ਸੀ, ਨਾ ਮੇਰੇ ਕੋਲ ਬੋਲ
ਪੋਥੀ ਹੀ ਫੜ ਲੈ ਗਈ ਮੈਨੂੰ ਕਵਿਤਾ ਕੋਲ। - ਚੰਗੀਆਂ ਕਿਤਾਬਾਂ ਪੜ੍ਹਨ ਨਾਲ ਮਨੁੱਖੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਵਿੱਚ ਇਨਕਲਾਬੀ ਤਬਦੀਲੀ ਆਉਂਦੀ ਹੈ। ਤੁਹਾਡੇ ਘਰ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਛੋਟੀ ਜਿਹੀ ਲਾਇਬਰੇਰੀ ਵੇਖਕੇ ਤੁਹਾਡੇ ਘਰ ਆਏ ਲੋਕ, ਰਿਸ਼ਤੇਦਾਰ ਜ਼ਰੂਰ ਹੀ ਇਸਦਾ ਚਰਚਾ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਕੁਝ ਤਾਂ ਕਿਤਾਬਾਂ ’ਤੇ ਸਰਸਰੀ ਨਿਗਾਹ ਮਾਰਦਿਆਂ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ ਕੋਈ ਕਿਤਾਬ ਪੜ੍ਹਨ ਵਾਸਤੇ ਵੀ ਮੰਗ ਕੇ ਲੈ ਜਾਣ।

ਪੀ.ਐੱਨ. ਪਨਿਕਰ ਨੇ ਲਾਇਬਰੇਰੀਆਂ ਦੀ ਇੱਕ ਲਹਿਰ ਚਲਾ ਕੇ ਜਿਹੜੀ ਜਾਗ ਕੇਰਲਾ ਦੇ ਸਮਾਜ ਨੂੰ ਲਾਈ ਹੈ, ਵੱਡਾ ਪਰਉਪਕਾਰ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਉਸਦੇ ਵਿਚਾਰਾਂ ਅਤੇ ਸੋਚ ਨਾਲ ਸਹਿਮਤ ਹੋ ਕੇ ਹੀ ਭਾਰਤ ਸਰਕਾਰ ਨੇ ਰੀਡਿੰਗ ਮਿਸ਼ਨ 2022 ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਕੀਤੀ ਹੈ। ਚੰਗੇ ਵਿਚਾਰਾਂ ਨੂੰ ਅਪਨਾਉਣ ਲੱਗਿਆਂ ਸਾਨੂੰ ਬਹੁਤੀ ਸੋਚ-ਵਿਚਾਰ ਨਹੀਂ ਕਰਨੀ ਚਾਹੀਦੀ। ਸਾਡੀ ਇਹ ਪਹਿਲ ਆਉਣ ਵਾਲੀ ਪੀੜ੍ਹੀ ਲਈ ਵੱਡੀ ਤੇ ਨਿਰੋਈ ਤਬਦੀਲੀ ਦਾ ਸਬੱਬ ਬਣ ਸਕਦੀ ਹੈ। ਸਾਨੂੰ ਸਾਰਿਆਂ ਨੂੰ ਇਸ ਮਿਸ਼ਨ ਦਾ ਹਿੱਸਾ ਬਣਨਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ।

*****

(1274)