“ਤਾਇਆ ਫਿੱਕੀ ਚਾਹ ਦੀਆਂ ਚੁਸਕੀਆਂ ਲੈਂਦਾ ਹੋਇਆ ਟੈਂਟ ਦੇ ਸਿਰੇ ’ਤੇ ਚਲਾ ਗਿਆ ਅਤੇ ਮੈਥੋਂ ਅੱਖ ਬਚਾ ਕੇ ...”
(7 ਸਤੰਬਰ 2023)
ਜੀਵਨ ਸ਼ੈਲੀ ਵਿੱਚ ਆਈ ਤਬਦੀਲੀ, ਦਿਮਾਗੀ ਤਣਾਅ ਅਤੇ ਖਾਣ-ਪੀਣ ਦੀਆਂ ਮਾੜੀਆਂ ਆਦਤਾਂ ਦੇ ਕਾਰਣ ਸ਼ੂਗਰ ਦੇ ਮਰੀਜ਼ਾਂ ਦੀ ਗਿਣਤੀ ਵਿੱਚ ਲਗਾਤਾਰ ਵਾਧਾ ਹੋ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਪੈਸੇ ਦੀ ਅੰਨ੍ਹੀ ਦੌੜ ਕਾਰਨ ਮਨੁੱਖ ਦੇ ਮੂੰਹ ਵਿੱਚੋਂ ਮਿਠਾਸ ਗਾਇਬ ਹੋ ਕੇ ਖੂਨ ਵਿੱਚ ਚਲੀ ਗਈ ਹੈ। ਜੇਕਰ ਅਸੀਂ ਆਪਣੇ ਆਲੇ ਦੁਆਲੇ ਜ਼ਰਾ ਕੁ ਗਹੁ ਨਾਲ ਦੇਖੀਏ ਤਾਂ ਸ਼ੂਗਰ ਦੇ ਮਰੀਜ਼ਾਂ ਦੀ ਭਰਮਾਰ ਨਜ਼ਰ ਆਵੇਗੀ। ਸ਼ੂਗਰ ਇੱਕ ਅਜਿਹੀ ਬੀਮਾਰੀ ਹੈ ਜੋ ਮਨੁੱਖ ਨੂੰ ਹੌਲੀ ਹੌਲੀ ਅੰਦਰੋਂ ਖੋਖਲਾ ਕਰ ਦਿੰਦੀ ਹੈ। ਇਹ ਬੀਮਾਰੀ ਕਿਸੇ ਨੂੰ ਵੀ ਹੋ ਸਕਦੀ ਹੈ।
ਸ਼ੂਗਰ ਪੀੜਤ ਵਿਅਕਤੀ ਦੇ ਸਰੀਰ ਵਿੱਚ ਇੰਸੂਲੀਨ ਦੀ ਮਾਤਰਾ ਲੋੜੀਂਦੀ ਮਾਤਰਾ ਵਿੱਚ ਨਹੀਂ ਬਣਦੀ ਜਾਂ ਸਰੀਰ ਵਿੱਚ ਬਣਿਆ ਇੰਸੂਲੀਨ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਕੰਮ ਨਹੀਂ ਕਰਦਾ, ਜਿਸ ਕਰਕੇ ਗੁਲੂਕੋਜ਼ ਦੀ ਪੂਰੀ ਮਾਤਰਾ ਸਰੀਰ ਦੀਆਂ ਕੋਸ਼ਕਾਵਾਂ ਤਕ ਨਹੀਂ ਪਹੁੰਚਦੀ ਅਤੇ ਖੂਨ ਵਿੱਚ ਸ਼ੂਗਰ ਦੀ ਮਾਤਰਾ ਵਧ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਇਸ ਨੂੰ ਹਲਕੇ ਵਿੱਚ ਲੈਣਾ ਸਰੀਰ ਲਈ ਖਤਰਨਾਕ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ ਕਿਉਂਕਿ ਇਹ ਦਿਲ, ਗੁਰਦੇ ਅਤੇ ਅੱਖਾਂ ਜਿਹੇ ਮਹੱਤਵਪੂਰਣ ਅੰਗਾਂ ਨੂੰ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਕਰਦੀ ਹੈ।
ਸ਼ੂਗਰ ਕੰਟਰੋਲ ਕਰਨ ਲਈ ਦਵਾਈ ਦੇ ਨਾਲ ਪ੍ਰਹੇਜ਼ ਦੀ ਲੋੜ ਪੈਂਦੀ ਹੈ। ਜੋ ਲੋਕ ਪ੍ਰਹੇਜ਼ ਰੱਖਦੇ ਹਨ ਆਪਣੀ ਜੀਭ ਉੱਤੇ ਕੰਟਰੋਲ ਰੱਖਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਹਰ ਰੋਜ਼ ਕਸਰਤ ਕਰਦੇ ਹਨ, ਉਹ ਪੂਰੀ ਰਿਸ਼ਟ-ਪੁਸ਼ਟ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਜਿਉਂਦੇ ਹਨ। ਪਰ ਆਮ ਤੌਰ ’ਤੇ ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ਲੋਕ ਨਾ ਤਾਂ ਡਾਕਟਰ ਦੀ ਦੱਸੀ ਦਵਾਈ ਖਾਂਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਨਾ ਹੀ ਕੋਈ ਪ੍ਰਹੇਜ਼ ਰੱਖਦੇ ਹਨ।
ਪਿਛਲੇ ਮਹੀਨੇ ਦੀ ਗੱਲ ਹੈ ਕਿ ਮੈਂ ਆਪਣੇ ਤਾਏ ਨਾਲ ਨੇੜਲੇ ਪਿੰਡ ਰਿਸ਼ਤੇਦਾਰੀ ਵਿੱਚ ਸ਼ਗਨ ’ਤੇ ਚਲਾ ਗਿਆ। ਤਾਇਆ ਦੋ-ਤਿੰਨ ਸਾਲਾਂ ਤੋਂ ਸ਼ੂਗਰ ਦਾ ਮਰੀਜ਼ ਹੈ।। ਸ਼ਗਨ ਵਾਲੇ ਘਰ ਪਹੁੰਚ ਕੇ ਅਸੀਂ ਰਿਸ਼ਤੇਦਾਰਾਂ ਨਾਲ ਗੱਲਾਂਬਾਤਾਂ ਕੀਤੀਆਂ। ਰਿਸ਼ਤੇਦਾਰ ਸਾਨੂੰ ਚਾਹ ਪਾਣੀ ਪਿਲਾਉਣ ਲਈ ਟੈਂਟ ਵਿੱਚ ਲੈ ਗਏ। ਟੈਂਟ ਵਿੱਚ ਮਿੱਠੀ ਚਾਹ ਹੋਣ ਕਰਕੇ ਤਾਇਆ ਕਹਿਣ ਲੱਗਾ, “ਭਾਈ, ਐਂ ਕਰੋ, ਮੈਨੂੰ ਸ਼ੂਗਰ ਐ, ਮੇਰੇ ਵਾਸਤੇ ਇੱਕ ਕੱਪ ਫਿੱਕਾ ਬਣਾ ਕੇ ਲਿਆਓ।”
ਤਾਏ ਦੇ ਕਹਿਣ ’ਤੇ ਦੋ ਤਿੰਨ ਰਿਸ਼ਤੇਦਾਰ ਜਲਦੀ ਜਲਦੀ ਗਏ ਅਤੇ ਹਲਵਾਈ ਤੋਂ ਸਪੈਸ਼ਲ ਇੱਕ ਕੱਪ ਚਾਹ ਦਾ ਫਿੱਕਾ ਬਣਵਾਕੇ ਲਿਆਏ। ਤਾਇਆ ਫਿੱਕੀ ਚਾਹ ਦੀਆਂ ਚੁਸਕੀਆਂ ਲੈਂਦਾ ਹੋਇਆ ਟੈਂਟ ਦੇ ਸਿਰੇ ’ਤੇ ਚਲਾ ਗਿਆ ਅਤੇ ਮੈਥੋਂ ਅੱਖ ਬਚਾ ਕੇ ਸੱਤ-ਅੱਠ ਜਲੇਬੀਆਂ ਮਾਂਜ ਗਿਆ। ਮੈਨੂੰ ਤਾਏ ਵੱਲ ਦੇਖ ਕੇ ਬਹੁਤ ਹਾਸੀ ਆਈ। ਤਾਇਆ, ਜਿਸ ਨੂੰ ਡਾਕਟਰ ਨੇ ਮਿੱਠਾ ਖਾਣ ਤੋਂ ਪ੍ਰਹੇਜ਼ ਦੱਸਿਆ ਸੀ, ਉਸਨੇ ਫਿੱਕੀ ਚਾਹ ਦੇ ਨਾਲ ਜਲੇਬੀਆਂ ਖਾਣ ਦੇ ਕੜਿੱਲ ਕੱਢ ਦਿੱਤੇ। ਵਾਪਸ ਆਉਣ ਵੇਲੇ ਮੈਂ ਉਸ ਨੂੰ ਪੁੱਛਿਆ, “ਤਾਇਆ ਜੀ, “ਜੇ ਜਲੇਬੀਆਂ ਹੀ ਖਾਣੀਆਂ ਸੀ ਤਾਂ ਫਿੱਕੀ ਚਾਹ ’ਤੇ ਵਿਚਾਰਿਆਂ ਦਾ ਸਮਾਂ ਕਿਉਂ ਬਰਬਾਦ ਕਰਵਾਇਆ?”
ਜਵਾਬ ਵਿੱਚ ਤਾਇਆ ਬੋਲਿਆ, “ਭਤੀਜ, ਫਿੱਕੀ ਚਾਹ ਤਾਂ ਸਾਡੇ ਦਿਮਾਗ ਵਿੱਚ ਵਸੀ ਹੋਈ ਐ ਪਰ ਮਿੱਠੇ ਤੋਂ ਪ੍ਰਹੇਜ਼ ਹੋਣ ਕਰਕੇ ਮਿੱਠਾ ਖਾਣ ਨੂੰ ਚਿੱਤ ਹੀ ਬਹੁਤ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਨਾਲੇ ਜਲੇਬੀਆਂ ਦੇਖ ਕੇ ਤਾਂ ਸਾਲੀ ਜਾਨ ਹੀ ਨਿਕਲਣ ਲੱਗ ਪੈਂਦੀ ਐ।”
ਰਾਤ ਨੂੰ ਤਾਏ ਦੀ ਸ਼ੂਗਰ ਵਧ ਗਈ, ਡਾਕਟਰ ਕੋਲ ਦਾਖਲ ਕਰਵਾਉਣਾ ਪਿਆ। ਅੱਠ ਜਲੇਬੀਆਂ ਦੋ ਹਜ਼ਾਰ ਰੁਪਏ ਵਿੱਚ ਪੈ ਗਈਆਂ, ਇੱਕ ਜਲੇਬੀ ਢਾਈ ਸੌ ਰੁਪਏ ਵਿੱਚ।
ਪਿਛਲੇ ਐਤਵਾਰ ਮੈਂ ਇੱਕ ਬਜ਼ੁਰਗ ਔਰਤ ਦੇ ਭੋਗ ’ਤੇ ਚਲਾ ਗਿਆ। ਮਾਤਾ ਬੜੇ ਕਰਮਾਂ ਵਾਲੀ ਸੀ। ਨੱਬੇ ਸਾਲ ਦੀ ਤਸੱਲੀਬਖਸ਼ ਉਮਰ ਭੋਗ ਕੇ ਸਵਰਗ ਸਿਧਾਰ ਗਈ ਸੀ। ਪਰਿਵਾਰ ਵਾਲਿਆਂ ਨੇ ਖੁਸ਼ੀ ਵਿੱਚ ਜਲੇਬੀਆਂ, ਪਕੌੜੇ, ਖੀਰ, ਸਬਜ਼ੀਆਂ ਅਤੇ ਹੋਰ ਕਈ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੇ ਸਵਾਦਿਸ਼ਟ ਪਕਵਾਨ ਬਣਾਏ। ਮੇਜਾਂ ਉੱਤੇ ਦੋ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੀ, ਫਿੱਕੀ ਅਤੇ ਮਿੱਠੀ ਚਾਹ ’ਤੇ ਪਰਚੀ ਚਿਪਕਾਈ ਹੋਈ ਸੀ ਅਤੇ ਇਹ ਮੈਂ ਪਹਿਲੀ ਵਾਰ ਦੇਖਿਆ ਸੀ ਕਿ ਉੱਥੇ ਮਿੱਠੀਆਂ ਤੇ ਫਿੱਕੀਆਂ ਦੋ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਜਲੇਬੀਆਂ ਵੀ ਸਨ। ਫਿੱਕੀਆਂ ਜਲੇਬੀਆਂ ’ਤੇ ਕਾਲਾ ਨਮਕ ਲੱਗਿਆ ਹੋਇਆ ਸੀ, ਬਹੁਤ ਸਵਾਦਿਸ਼ਟ ਸਨ। ਕੁਝ ਸ਼ੂਗਰ ਦੇ ਮਰੀਜ਼ ਫਿੱਕੀ ਚਾਹ ਲੈ ਰਹੇ ਸਨ। ਮੈਂ ਸਾਰਾ ਦ੍ਰਿਸ਼ ਦੇਖ ਰਿਹਾ ਸੀ। ਫਿੱਕੀ ਚਾਹ ਪੀਣ ਵਾਲਿਆਂ ਵਿੱਚੋਂ ਅੱਧ ਨਾਲੋਂ ਜ਼ਿਆਦਾ ਨਾਲ ਮਿੱਠੀਆਂ ਜਲੇਬੀਆਂ ਖਾ ਰਹੇ ਸਨ। ਮੈਂ ਦੋਂਹ ਕੁ ਜਾਣ ਪਹਿਚਾਣ ਵਾਲਿਆਂ ਤੋਂ ਪੁੱਛਿਆ ਬਈ ਇਹ ਤੁਹਾਡਾ ਕੀ ਹਿਸਾਬ ਕਿਤਾਬ ਐ?” ਚਾਹ ਫਿੱਕੀ ਤੇ ਜਲੇਬੀ ਮਿੱਠੀ?”
ਜਵਾਬ ਵਿੱਚ ਉਹ ਕਹਿਣ ਲੱਗੇ, “ਦੇਖੋ ਜੀ, ਜੇ ਅਸੀਂ ਚਾਹ ਮਿੱਠੀ ਪੀਦੇਂ ਹਾਂ ਤਾਂ ਸਾਨੂੰ ਆਪਣੇ ਅੰਦਰੋਂ ਆਵਾਜ਼ ਆਉਂਦੀ ਐ, ਦੇਖੀਂ ਗਲਤ ਕੰਮ ਨਾ ਕਰੀਂ, ਤੈਨੂੰ ਸ਼ੂਗਰ ਐ। ਡਾਕਟਰ ਨੇ ਪ੍ਰਹੇਜ਼ ਦੱਸਿਐ। ਪ੍ਰੰਤੂ ਜਲੇਬੀਆਂ ਨੂੰ ਦੇਖ ਕੇ ਮਨ ਵੱਸ ਤੋਂ ਬਾਹਰ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਉਂਝ ਸਾਨੂੰ ਪਤਾ ਵੀ ਐ ਕਿ ਜਲੇਬੀਆਂ ਨੇ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਸਾਡਾ ਨੁਕਸਾਨ ਵੀ ਕਰਨੈ। ਕੀ ਕਰੀਏ, ਸ਼ੂਗਰ ਬੜੀ ਮਾੜੀ ਬੀਮਾਰੀ ਐ? ਬੀਮਾਰੀ ਨੇ ਸਾਡੀ ਅੰਦਰ ਦੀ ਮਿਠਾਸ ਖਤਮ ਕਰ ਦਿੱਤੀ ਐ, ਧੁਰ ਅੰਦਰੋਂ ਖੋਖਲਾ ਕਰ ਦਿੱਤੈ। ਤੁਹਾਨੂੰ ਅਜੇ ਅਹਿਸਾਸ ਨਹੀਂ ਕਿ ਮਿੱਠੇ ਤੋਂ ਦੂਰ ਰਹਿ ਕੇ ਜਿਊਣਾ ਕਿੰਨਾ ਔਖਾ ਕੰਮ ਹੁੰਦਾ ਹੈ?”
ਮੈਂ ਕਿਹਾ, “ਤੁਹਾਡੀ ਗੱਲ ਵਜ਼ਨਦਾਰ ਐ ਪਰ ‘ਫਿੱਕੀ ਚਾਹ ਤੇ ਮਿੱਠੀ ਜਲੇਬੀ’ ਵਿਰੋਧੀ ਸ਼ਬਦ ਹਨ।” ਭੋਗ ਦੌਰਾਨ ਇੱਕ ਗੱਲ ਜੋ ਬਹੁਤ ਵਧੀਆ ਲੱਗੀ ਕਿ ਬੀਮਾਰੀ ਪ੍ਰਤੀ ਸੰਵੇਦਨਸ਼ੀਲ ਕੁਝ ਲੋਕ ਫਿੱਕੀਆਂ ਜਲੇਬੀਆਂ ਖਾ ਰਹੇ ਸਨ। ਮੈਂ ਇੱਕ ਪੁਰਾਣੇ ਮੁਲਾਜ਼ਮ ਦੋਸਤ ਸ਼ਰਮਾ ਜੀ ਨੂੰ ਮਿਲਿਆ। ਅਸੀਂ ਦੋਵੇਂ ਇਕੱਠੇ ਚਾਹ ਪੀਣ ਲੱਗੇ। ਮੈਂ ਮਿੱਠੀ ਚਾਹ ਦਾ ਕੱਪ ਲਿਆ ਤੇ ਸ਼ਰਮਾ ਜੀ ਨੇ ਸ਼ੂਗਰ ਕਾਰਨ ਫਿੱਕੀ ਚਾਹ ਲੈ ਲਈ। ਮੈਂ ਆਪਣੇ ਦੋਸਤ ਵੱਲ ਦੇਖਕੇ ਬਹੁਤ ਪ੍ਰਸੰਨ ਹੋਇਆ, ਜੋ ਬੀਮਾਰੀ ਦੀ ਗੰਭੀਰਤਾ ਨੂੰ ਧਿਆਨ ਵਿੱਚ ਰੱਖਦੇ ਹੋਏ ਫਿੱਕੀਆਂ ਜਲੇਬੀਆਂ ਖਾ ਰਿਹਾ ਸੀ। ਪ੍ਰੰਤੂ ਭੋਗ ਪੈਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਜਦੋਂ ਅਸੀਂ ਵਾਪਸ ਪਰਤਣ ਲੱਗੇ ਤਾਂ ਸ਼ਰਮਾ ਜੀ ਤੋਂ ਰਿਹਾ ਨਾ ਗਿਆ, ਦੁਬਾਰਾ ਚਾਹ ਪੀਣ ਬਹਾਨੇ ਮੈਥੋਂ ਅੱਖ ਬਚਾ ਕੇ ਜਾਂਦਾ ਹੋਇਆ ਫਿਰ ਵੀ ਇੱਕ ਮਿੱਠੀ ਜਲੇਬੀ ਖਾ ਹੀ ਗਿਆ। ਮੈਂ ਉਸ ਨੂੰ ਮੂੰਹ ’ਤੇ ਤਾਂ ਕੁਝ ਨਾ ਕਿਹਾ ਪਰ ਮਨ ਵਿੱਚ ਜ਼ਰੂਰ ਸੋਚਿਆ ਕਿ ਬਾਹਰੋਂ ਫਿੱਕੀ ਚਾਹ ਦਾ ਭੁਲੇਖਾ ਪਾ ਕੇ ਬੀਮਾਰੀ ਦੇ ਉਲਟ ਲੁਕ ਛਿਪ ਕੇ ਮਿੱਠਾ ਖਾਣ ਵਾਲੇ ਲੋਕ ਅਸਲ ਵਿੱਚ ਆਪਣੀ ਸਿਹਤ ਨਾਲ ਖਿਲਵਾੜ ਕਰ ਰਹੇ ਹਨ।
*****
ਨੋਟ: ਹਰ ਲੇਖਕ ‘ਸਰੋਕਾਰ’ ਨੂੰ ਭੇਜੀ ਗਈ ਰਚਨਾ ਦੀ ਕਾਪੀ ਆਪਣੇ ਕੋਲ ਸੰਭਾਲਕੇ ਰੱਖੇ।
(4203)
(ਸਰੋਕਾਰ ਨਾਲ ਸੰਪਰਕ ਲਈ: (