“ਜਦੋਂ ਕੋਲਾ ਮੱਚਦਾ ਹੈ ਤਾਂ ਉਹ ਆਕਸੀਜਨ ਵਰਤਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਕਾਰਬਨ ਡਾਈਆਕਸਾਇਡ ਪੈਦਾ ਕਰਦਾ ਹੈ ...”
(23 ਜਨਵਰੀ 2024)
ਇਸ ਸਮੇਂ ਪਾਠਕ: 365.
ਸਰਦੀਆਂ ਦਾ ਮੌਸਮ ਚੱਲ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਹਰ ਰੋਜ਼ ਅਖਬਾਰਾਂ ਵਿੱਚ ਖਬਰਾਂ ਛਪਦੀਆਂ ਹਨ ਕਿ ਜੋ ਲੋਕ ਗੈਸ ਗੀਜ਼ਰ ਜਾਂ ਕੋਲਿਆਂ ਦੀ ਅੰਗੀਠੀ ਆਪਣੇ ਕਮਰੇ ਵਿੱਚ ਲੈ ਕੇ ਸੌਂ ਜਾਂਦੇ ਹਨ, ਉਹ ਮੌਤ ਦੇ ਮੂੰਹ ਵਿੱਚ ਜਾ ਪੈਂਦੇ ਹਨ। ਅਸਲ ਵਿੱਚ ਛੋਟੀ ਜਿਹੀ ਸਾਵਧਾਨੀ ਵਰਤਣ ਨਾਲ ਇਹ ਅਣਮੁੱਲੀਆਂ ਜਾਨਾਂ ਬਚਾਈਆਂ ਜਾ ਸਕਦੀਆਂ ਹਨ। ਜਾਣਕਾਰੀ ਦੀ ਘਾਟ ਹੋਣ ਕਰਕੇ ਇਹ ਮੌਤਾਂ ਹੋ ਰਹੀਆਂ ਹਨ।
ਕਾਰਨ?
1. ਕੋਲਿਆਂ ਦੀ ਅੰਗੀਠੀ: ਬਹੁਤ ਵਾਰੀ ਜ਼ਿਆਦਾ ਠੰਢ ਹੋਣ ਕਰਕੇ ਲੋਕ ਆਪਣੇ ਕਮਰੇ ਵਿੱਚ ਕੋਲਿਆਂ ਦੀ ਅੰਗੀਠੀ ਗਰਮ ਕਰਕੇ ਰੱਖ ਲੈਂਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਕਮਰਾ ਬੰਦ ਕਰਕੇ ਸੌਂ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਕਮਰੇ ਵਿੱਚੋਂ ਧੂੰਆਂ ਬਾਰ ਨਿਕਲਣ ਦਾ ਸਹੀ ਪ੍ਰਬੰਧ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦਾ ਕਿਉਂਕਿ ਠੰਢ ਕਾਰਨ ਬੂਹੇ ਬਾਰੀਆਂ ਚੰਗੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਬੰਦ ਕਰ ਦਿੱਤੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਜਦੋਂ ਕੋਲਾ ਮੱਚਦਾ ਹੈ ਤਾਂ ਉਹ ਆਕਸੀਜਨ ਵਰਤਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਕਾਰਬਨ ਡਾਈਆਕਸਾਇਡ ਪੈਦਾ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਜਦੋਂ ਇਹ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ ਲੰਬਾ ਸਮਾਂ ਚੱਲਦੀ ਰਹਿੰਦੀ ਹੈ ਤਾਂ ਕਮਰੇ ਵਿੱਚ ਆਕਸੀਜਨ, ਜੋ ਸਾਹ ਲੈਣ ਵਾਸਤੇ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ, ਖਤਮ ਹੋ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਕਮਰਾ ਕਾਰਬਨ ਡਾਈਆਕਸਾਇਡ ਨਾਲ ਭਰ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਕਾਰਬਨ ਡਾਈਆਕਸਾਇਡ ਕੋਲੇ ਨਾਲ ਕਾਰਬਨ ਮੋਨੋਆਕਸਾਇਡ (ਘਾਤਕ ਹਵਾ) ਬਣ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਜੋ ਸਾਹ ਰਾਹੀਂ ਸੁੱਤੇ ਪਏ ਆਦਮੀ ਦੇ ਅੰਦਰ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਇੱਕ ਜਾਂ ਦੋਂਹ ਸਾਹਾਂ ਨਾਲ ਹੀ ਇਹ ਆਦਮੀ ਨੂੰ ਬੇਹੋਸ਼ ਕਰ ਦਿੰਦੀ ਹੈ। ਇਸਦੇ ਕਾਰਨ ਆਦਮੀ ਦੀ ਮੌਤ ਹੋ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਇਹ ਗੈਸ ਦਿਮਾਗ ਨੂੰ ਚੜ੍ਹ ਜਾਂਦੀ ਹੈ, ਜਿਸ ਕਾਰਨ ਆਦਮੀ ਸੁੱਤਾ ਹੀ ਰਹਿ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਬਚਾ ਵਾਸਤੇ ਰੌਲਾ ਵੀ ਨਹੀਂ ਪਾ ਸਕਦਾ।
2. ਗੈਸ ਗੀਜ਼ਰ: ਗੈਸ ਗੀਜ਼ਰ ਉੱਪਰ ਹਦਾਇਤਾਂ ਲਿਖੀਆਂ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ ਕਿ ਇਸ ਨੂੰ ਬੰਦ ਬਾਥਰੂਮ ਵਿੱਚ ਨਹੀਂ ਲਗਾਉਣਾ। ਅਸੀਂ ਆਮ ਕਰਕੇ ਗੈਸ ਗੀਜ਼ਰ ਬਾਥਰੂਮ ਵਿੱਚ ਹੀ ਲਗਵਾ ਲੈਂਦੇ ਹਾਂ ਅਤੇ ਕੁੰਡੀ ਬੰਦ ਕਰਕੇ ਨਹਾਉਣ ਲੱਗ ਜਾਂਦੇ ਹਾਂ। ਜੋ ਕੰਮ ਪਹਿਲੀ ਉਦਾਹਰਣ ਵਿੱਚ ਕੋਲਿਆਂ ਨੇ ਬੰਦ ਕਮਰੇ ਵਿੱਚ ਕੀਤਾ ਸੀ, ਉਹੀ ਕੰਮ ਗੈਸ ਗੀਜ਼ਰ ਦੀ ਲਾਟ ਕਰ ਦਿੰਦੀ ਹੈ। ਸਾਰੀ ਆਕਸੀਜਨ ਮੁੱਕ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਕਾਰਬਨ ਮੋਨੋਆਕਸਾਇਡ ਸਾਹ ਰਾਹੀਂ ਮਨੁੱਖ ਦੇ ਅੰਦਰ ਜਾ ਕੇ ਮੌਤ ਦਾ ਕਾਰਨ ਬਣਦੀ ਹੈ।
ਬਚਾਓ:
1. ਰਾਤ ਸਮੇਂ ਬੰਦ ਕਮਰੇ ਵਿੱਚ ਅੰਗੀਠੀ ਲਾ ਕੇ ਕਦੀ ਨਾ ਸੌਂਵੋਂ। ਜੇਕਰ ਕੁਝ ਸਮੇਂ ਵਾਸਤੇ ਅੰਗੀਠੀ ਅੰਦਰ ਰੱਖਣ ਦੀ ਲੋੜ ਹੈ ਤਾਂ ਦਰਵਾਜ਼ਾ ਜਾਂ ਬਾਰੀਆਂ ਖੁੱਲੀਆਂ ਹੋਣੀਆਂ ਚਾਹੀਦੀਆਂ ਹਨ ਤਾਂ ਕਿ ਆਕਸੀਜਨ ਅੰਦਰ ਆਉਂਦੀ ਰਹੇ।
2. ਗੈਸ ਗੀਜ਼ਰ ਨੂੰ ਕਦੇ ਬਾਥਰੂਮ ਦੇ ਅੰਦਰ ਨਾ ਲਗਾਓ। ਲੋਕ ਜਦੋਂ ਕਿਤੇ ਗੈਸ ਗੀਜ਼ਰ ਨਾਲ ਹੋਈ ਮੌਤ ਬਾਰੇ ਸੁਣਦੇ ਹਨ ਤਾਂ ਉਹ IPG ਗੈਸ ਵਾਲਾ ਸਿਲੰਡਰ ਬਾਹਰ ਕੱਢ ਦਿੰਦੇ ਹਨ। ਉਹ ਸਮਝਦੇ ਹਨ ਕਿ ਸ਼ਾਇਦ IPG ਗੈਸ ਲੀਕ ਹੋਣ ਨਾਲ ਬਾਥਰੂਮ ਵਿੱਚ ਮੌਤ ਹੋ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਉਹ IPG ਨੂੰ ਮਾਰੂ ਗੈਸ ਸਮਝ ਲੈਂਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਗੀਜ਼ਰ ਅੰਦਰ ਹੀ ਰਹਿਣ ਦਿੰਦੇ ਹਨ। ਇਸ ਕਰਕੇ ਸਮਝ ਲੈਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ਕਿ ਮੌਤ ਦਾ ਕਾਰਨ IPG ਨਹੀਂ ਸਗੋਂ ਗੈਸ ਗੀਜ਼ਰ ਦੀ ਲਾਟ (ਅੱਗ) ਹੈ ਜੋ ਆਕਸੀਜਨ ਖ਼ਤਮ ਕਰ ਦਿੰਦੀ ਹੈ। ਇਸ ਲਈ ਗੈਸ ਗੀਜ਼ਰ ਨੂੰ ਕਦੇ ਵੀ ਬੰਦ ਬਾਥਰੂਮ ਦੇ ਅੰਦਰ ਨਾ ਲਗਾਓ, ਸਗੋਂ ਖੁੱਲ੍ਹੇ ਵਿੱਚ ਲਗਾਓ ਅਤੇ IPG ਸਿਲੰਡਰ ਵੀ ਬਾਹਰ ਹੀ ਰੱਖੋ। ਜੇਕਰ ਗੀਜ਼ਰ ਬਾਹਰ ਹੈ ਤਾਂ ਘਟਨਾ ਨਹੀਂ ਵਾਪਰ ਸਕਦੀ। ਇਹੀ ਅੱਗ ਆਪਣੀ ਰਸੋਈ ਵਿੱਚ ਬਲ ਰਹੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਪਰ ਰਸੋਈ ਖੁੱਲ੍ਹੀ ਹੋਣ ਕਰਕੇ ਘਟਨਾ ਨਹੀਂ ਵਾਪਰ ਸਕਦੀ। ਤਾਜ਼ੀ ਆਕਸੀਜਨ ਰਸੋਈ ਅੰਦਰ ਆਉਂਦੀ ਰਹਿੰਦੀ ਹੈ।
ਉਪਰੋਕਤ ਜਾਣਕਾਰੀ ਬੱਚਿਆਂ ਨੂੰ ਸਕੂਲ ਵਿੱਚ ਸਵੇਰ ਦੀ ਸਭਾ ਵਿੱਚ ਦੇਣੀ ਬਹੁਤ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹੈ। ਆਮ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਵੀ ਇਸ ਪ੍ਰਤੀ ਜਾਗਰੂਕ ਕਰਨਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ਤਾਂ ਜੋ ਲੋਕਾਂ ਦੀਆਂ ਕੀਮਤੀ ਜਾਨਾਂ ਬਚ ਸਕਣ।
*****
ਨੋਟ: ਹਰ ਲੇਖਕ ‘ਸਰੋਕਾਰ’ ਨੂੰ ਭੇਜੀ ਗਈ ਰਚਨਾ ਦੀ ਕਾਪੀ ਆਪਣੇ ਕੋਲ ਸੰਭਾਲਕੇ ਰੱਖੇ।
(4659)
(ਸਰੋਕਾਰ ਨਾਲ ਸੰਪਰਕ ਲਈ: (