RameshKumarSharma7 “ਉਸ ਨੇ ਬਾਬੂ ਜੀ ਨੂੰ ਗਾਲ੍ਹ ਕੱਢ ਦਿੱਤੀ। ਬਾਬੂ ਜੀ ਵੀ ਅੱਖੜ ਸੁਭਾਅ ਦੇ ਸਨ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਅੱਗੋਂ ਇੱਟ ਚੁੱਕ ਲਈ ...”
(25 ਜੂਨ 2022)
ਮਹਿਮਾਨ: 47.

ਇਹ ਤਕਰੀਬਨ 1967-68 ਦੀ ਗੱਲ ਹੈ ਜਦੋਂ ਮੇਰੇ ਪਿਤਾ ਜੀ ਨੇ ਆਪਣੀ ਬਦਲੀ ਪਟਿਆਲਾ ਤੋਂ ਚੰਡੀਗੜ੍ਹ ਕਰਵਾਈ ਸੀ। ਪਿਤਾ ਜੀ ਨੂੰ ਅਸੀਂ ਬਾਬੂ ਜੀ ਕਹਿ ਕੇ ਬੁਲਾਉਂਦੇ ਸੀ। ਮੇਰਾ ਵੱਡਾ ਭਰਾ ਚੰਡੀਗੜ੍ਹ ਸਿਵਲ ਇੰਜਨੀਅਰਿੰਗ ਕਰਦਾ ਸੀ। ਬਾਬੂ ਜੀ ਕਹਿਣ ਨੂੰ ਹੀ ਥਾਣੇਦਾਰ ਸਨ। ਉਹ ਬਹੁਤ ਹੀ ਇਮਾਨਦਾਰ, ਮਿਹਨਤੀ ਅਤੇ ਆਪਣੀ ਡਿਊਟੀ ਪ੍ਰਤੀ ਪੂਰੀ ਨਿਸ਼ਠਾ ਰੱਖਦੇ ਸਨ। ਤਨਖ਼ਾਹ ਸਿਰਫ਼ ਤਿੰਨ ਫਿਗਰਾਂ ਵਿੱਚ ਹੁੰਦੀ ਸੀ। ਘਰ ਵਿੱਚ ਹਰਾਮ ਦੀ ਕਮਾਈ ਦਾ ਇੱਕ ਨਿੱਕਾ ਪੈਸਾ ਨਹੀਂ ਵੜਦਾ ਸੀ। ਸੁਨਾਮ ਸਾਡਾ ਅੱਸੀ ਗਜ਼ ਵਿੱਚ ਘਰ ਸੀ ਜਿਸਦੇ ਕਮਰਿਆਂ ਨੂੰ ਮਾਂ ਮਿੱਟੀ ਨਾਲ ਲਿਪਦੀ ਹੁੰਦੀ ਸੀ। ਮਾਂ ਘੱਟ ਪੈਸਿਆਂ ਵਿੱਚ ਗੁਜ਼ਾਰਾ ਕਰ ਲੈਂਦੀ ਸੀ। ਭਰਾ ਨੂੰ ਇੰਜਨੀਅਰਿੰਗ ਕਰਾਉਣ ਦਾ ਪੰਗਾ ਲੈ ਬੈਠੇ ਜਿਸ ਨਾਲ ਬਾਕੀ ਸਾਰੇ ਮੈਂਬਰ ਤੰਗ ਹੋ ਗਏ। ਬਾਬੂ ਜੀ ਨੇ ਆਪਣੀ ਬਦਲੀ ਚੰਡੀਗੜ੍ਹ ਦੀ ਇਸ ਲਈ ਕਰਵਾਈ ਸੀ ਕਿ ਭਰਾ ਦੇ ਹੋਸਟਲ ਅਤੇ ਮੈੱਸ ਦਾ ਖ਼ਰਚਾ ਬਚੇਗਾ ਅਤੇ ਉਹ ਆਰਾਮ ਨਾਲ ਘਰ ਪੜ੍ਹੇਗਾ ਤੇ ਰਹੇਗਾ।

ਬਾਬੂ ਜੀ ਦਾ ਦਫਤਰ ਸੈਕਟਰੀਏਟ ਵਿੱਚ ਹੁੰਦਾ ਸੀ। ਉਹ ਸਮੇਂ ’ਤੇ ਦਫਤਰ ਪਹੁੰਚ ਜਾਂਦੇ ਸਨ ਤੇ ਫਿਰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਘਰ ਤੋਂ ਸੰਪਰਕ ਟੁੱਟ ਜਾਂਦਾ ਸੀ। ਉਹ ਡਿਊਟੀ ਨੂੰ ਸਮਰਪਿਤ ਹੋ ਜਾਂਦੇ ਸਨ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਬੌਸ ਇੱਕ ਨਵੇਂ-ਨਵੇਂ ਡੀ.ਐੱਸ.ਪੀ. ਤਰੱਕੀ ਹੋਣ ਉਪਰੰਤ ਆਏ ਸਨ ਤੇ ਉਹ ਚੰਡੀਗੜ੍ਹ ਆਪਣੀ ਕੋਠੀ ਬਣਾ ਰਹੇ ਸਨ। ਉਹ ਹਮੇਸ਼ਾ ਆਕੜ ਤੇ ਫੂੰ-ਫੂੰ ਵਿੱਚ ਰਹਿੰਦੇ ਸਨ। ਕਦੇ ਕਿਸੇ ਨੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਹੱਸਦੇ ਨਹੀਂ ਦੇਖਿਆ ਸੀ।

ਕੋਠੀ ਦਾ ਕੰਮ ਚੱਲ ਰਿਹਾ ਸੀ। ਉੱਥੇ ਵੀ ਡੀ.ਐੱਸ.ਪੀ. ਸਾਹਿਬ ਕਦੇ ਮਿਸਤਰੀ, ਕਦੇ ਮਜ਼ਦੂਰ ਦੇ ਗੱਲ ਪੈ ਜਾਂਦੇ ਸਨ। ਦਫਤਰ ਵਿੱਚ ਵੀ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਰਵੱਈਆ ਅੜਬ ਸੀ। ਅਸਲ ਵਿੱਚ ਉਹ ਜੀ ਹਜ਼ੂਰੀ ਭਾਲਦੇ ਸੀ। ਪਰ ਜਿਸ ਨੂੰ ਕੰਮ ਆਉਂਦਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਉਹ ਚਮਚਾਗਿਰੀ ਨਹੀਂ ਕਰਦਾ ਹੁੰਦਾ। ਅਸਲ ਵਿੱਚ ਡੀ.ਐੱਸ.ਪੀ. ਥਾਣਿਆਂ ਵਾਲਾ ਮਾਹੌਲ ਭਾਲਦੇ ਸੀ। ਉਸ ਨੂੰ ਕੁਝ ਦਿਨਾਂ ਵਿੱਚ ਬਾਬੂ ਜੀ ਬਾਰੇ ਥੋੜ੍ਹਾ ਪਤਾ ਚੱਲ ਗਿਆ। ਇੱਕ ਦਿਨ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਬਾਬੂ ਜੀ ਨੂੰ ਬੁਲਾਇਆ ਤੇ ਕਿਹਾ, “ਮੇਰੀ ਕੋਠੀ ਬਣ ਰਹੀ ਹੈ, ਉਸ ਵਾਸਤੇ ਕਿਸੇ ਭੱਠੇ ਤੋਂ ਇੱਟਾਂ ਲੈ ਕੇ ਭਿਜਵਾ ਦੇਵੋ।”

ਬਾਬੂ ਜੀ ਨੇ ਸੋਚਿਆ ਕਿ ਪਹਿਲੀ ਵਾਰ ਕੰਮ ਕਿਹਾ ਹੈ, ਚਲੋ ਕਰ ਦਿੰਦੇ ਹਾਂ। ਅਜੇ ਸਾਹਿਬ ਵੀ ਮੇਰੇ ਤੋਂ ਵਾਕਫ਼ ਨਹੀਂ ਹਨ। ਦੋ ਅੜਬ ਇਨਸਾਨ ਜਦੋਂ ਟਕਰਾਉਂਦੇ ਹਨ ਤਾਂ ਧਮਾਕਾ ਤਾਂ ਲਾਜ਼ਮੀ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਬਾਬੂ ਜੀ ਨੇ ਇੱਕ ਭੱਠੇ ਵਾਲੇ ਨੂੰ ਇੱਟਾਂ ਲਈ ਕਹਿ ਦਿੱਤਾ।

ਇੱਟਾਂ ਕੋਠੀ ਪਹੁੰਚ ਗਈਆਂ। ਬਾਬੂ ਜੀ ਵੀ ਸਾਇਕਲ ’ਤੇ ਉੱਥੇ ਪਹੁੰਚ ਗਏ। ਭੱਠੇ ਵਾਲੇ ਨੇ ਇੱਟਾਂ ਦੀ ਰਸੀਦ ਸਾਹਿਬ ਨੂੰ ਫੜਾ ਦਿੱਤੀ। ਸਿਰਫ਼ 1200 ਰੁਪਏ ਦੀਆਂ ਇੱਟਾਂ ਸਨ। ਸਾਹਿਬ ਨੇ ਭੱਠੇ ਵਾਲੇ ਨੂੰ ਕਿਹਾ, ਬਿੱਲ ਉਸ ਥਾਣੇਦਾਰ ਨੂੰ ਦੇ ਦੇਵੋ। ਜਦੋਂ ਭੱਠੇ ਵਾਲੇ ਨੇ ਬਿੱਲ ਬਾਬੂ ਜੀ ਨੂੰ ਫੜਾਇਆ ਤਾਂ ਬਾਬੂ ਜੀ ਨੇ ਸਾਹਿਬ ਨੂੰ ਕਿਹਾ, “ਸਰ! ਇਹ ਕੋਠੀ ਤੁਹਾਡੀ ਬਣ ਰਹੀ ਹੈ। ਇਹ ਇੱਟਾਂ ਵੀ ਤੁਸੀਂ ਮੰਗਵਾਈਆਂ ਹਨ। ਪੈਸੇ ਵੀ ਤੁਸੀਂ ਹੀ ਦੇਣੇ ਨੇ। ਮੇਰਾ ਇਸ ਨਾਲ ਕੋਈ ਸੰਬੰਧ ਨਹੀਂ।”

“ਕੀ ਨਾਮ ਹੈ ਤੇਰਾ?”

“ਜੀ, ਨੰਦ ਕਿਸ਼ੋਰ।”

“ਤੁਸੀਂ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਕਰੋ, ਅਜੇ ਪੈਸੇ ਦੇ ਦੇਵੋ, ਫਿਰ ਕਿਸੇ ਹੋਰ ਥਾਂ ਐਡਜੈਸਟਮੈਂਟ ਕਰ ਲੈਣਾ।”

“ਸਰ! ਮੈਂ ਕਦੇ ਐਡਜੈਸਟਮੈਂਟ ਨਹੀਂ ਕਰਦਾ ਹੁੰਦਾ। ਬੜਾ ਸਪਸ਼ਟ ਹੈ ਕਿ ਇਹ ਪੈਸੇ ਤਾਂ ਤੁਹਾਨੂੰ ਹੀ ਦੇਣੇ ਪੈਣਗੇ। ਨਾਲੇ ਮੇਰੀ ਤਾਂ ਇੰਨੀ ਤਨਖ਼ਾਹ ਵੀ ਨਹੀਂ ਹੈ।”

ਕੋਰਾ ਜਵਾਬ ਸੁਣ ਕੇ ਸਾਹਿਬ ਭੜਕ ਉੱਠੇ, “ਓਏ ਤੂੰ ਅਦਨਾ ਜਿਹਾ ਥਾਣੇਦਾਰ, ਮੇਰੇ ਨਾਲ ਬਦਕਲਾਮੀ ਕਰ ਰਿਹਾ ਹੈਂ? ਮੈਂ ਤੈਨੂੰ ਸਸਪੈਂਡ ਕਰ ਸਕਦਾ ਹਾਂ। ਤੂੰ ਮੈਨੂੰ ਨਹੀਂ ਜਾਣਦਾ।”

“ਤੁਸੀਂ ਵੀ ਮੈਨੂੰ ਨਹੀਂ ਜਾਣਦੇ।”

ਫਿਰ ਕੀ ਸੀ, ਸਾਹਿਬ ਦਾ ਗੁੱਸਾ ਸੱਤਵੇਂ ਅਸਮਾਨ ’ਤੇ ਚੜ੍ਹ ਗਿਆ। ਉਸ ਨੇ ਬਾਬੂ ਜੀ ਨੂੰ ਗਾਲ੍ਹ ਕੱਢ ਦਿੱਤੀ। ਬਾਬੂ ਜੀ ਵੀ ਅੱਖੜ ਸੁਭਾਅ ਦੇ ਸਨ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਅੱਗੋਂ ਇੱਟ ਚੁੱਕ ਲਈ, ਉਸ ਨੂੰ ਮਾਰਨ ਲਈ। ਸਾਹਿਬ ਨੂੰ ਇੰਨੀ ਉਮੀਦ ਨਹੀਂ ਸੀ, ਉਸ ਦਾ ਰੰਗ ਉਡ ਗਿਆ। ਮਿਸਤਰੀਆਂ-ਮਜ਼ਦੂਰਾਂ ਸਾਹਮਣੇ ਉਸ ਦੀ ਇੰਨੀ ਬੇਜ਼ਤੀ ਜੁ ਹੋ ਗਈ ਸੀ। ਉਸ ਨੇ ਤੁਰੰਤ ਸਾਰਿਆਂ ਦੀ ਛੁੱਟੀ ਕਰ ਦਿੱਤੀ।

ਬਾਬੂ ਜੀ ਦੀ ਹੁਣ ਬਦਲੀ ਹੋਣੀ ਨਿਸ਼ਚਿਤ ਸੀ। ਬਾਬੂ ਜੀ ਨੇ ਮਾਂ ਨਾਲ ਸਾਰੀ ਗੱਲ ਸਾਂਝੀ ਕੀਤੀ। ਮਾਂ ਨੇ ਕਿਹਾ, “ਤੁਸੀਂ ਵੀ ਸੁਭਾਉ ਵਿੱਚ ਹਮੇਸ਼ਾ ਸਖ਼ਤੀ ਨਾ ਰੱਖਿਆ ਕਰੋ, ਕਦੇ ਸਹਿਨਸ਼ੀਲਤਾ ਵੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ।”

ਬਾਬੂ ਜੀ ਨੇ ਕਿਹਾ, “ਲਾਜਵੰਤੀ! ਲ਼ਾਜ਼ਮੀ ਹੈ ਲਹਿਜ਼ੇ ਵਿੱਚ ਸਖ਼ਤੀ, ਨਹੀਂ ਤਾਂ ਅਫਸਰ ਸਮੁੰਦਰ ਡਕਾਰ ਜਾਂਦੇ, ਜੇ ਉਹ ਖਾਰਾ ਨਾ ਹੁੰਦਾ।”

ਮਾਂ ਨੂੰ ਬਾਬੂ ਜੀ ਦੇ ਫ਼ਲਸਫੇ ਦੀ ਸਮਝ ਨਾ ਆਈ। ਅਗਲੇ ਦਿਨ ਸਾਹਿਬ ਨੇ ਆਪਣੇ ਕਿਸੇ ਹਮ ਰੁਤਬਾ ਅਫਸਰ ਨਾਲ ਸਲਾਹ ਮਸ਼ਵਰਾ ਕੀਤਾ। ਉਸ ਨੇ ਕਿਹਾ, “ਤੁਸੀਂ ਉਸ ਥਾਣੇਦਾਰ ਨਾਲ ਪੰਗਾ ਕਿਉਂ ਲਿਆ ਸੀ? ਉਹ ਆਪਣੇ ਮਹਿਕਮੇ ਦਾ ਬਹੁਤ ਹੀ ਮਿਹਨਤੀ, ਇਮਾਨਦਾਰ ਅਤੇ ਸੂਝਵਾਨ ਥਾਣੇਦਾਰ ਹੈ। ਉਹ ਕਈ ਪ੍ਰਸ਼ੰਸਾ ਪੱਤਰ ਅਤੇ ਇਨਾਮ ਹਾਸਲ ਕਰ ਚੁੱਕਿਆ ਹੈ। ਮੈਂ ਉਸ ਨੂੰ ਬਹੁਤ ਸਮੇਂ ਤੋਂ ਜਾਣਦਾ ਹਾਂ। ਉਹ ਆਪਣੇ ਬੇਟੇ ਦੀ ਪੜ੍ਹਾਈ ਲਈ ਇੱਥੇ ਆਇਆ ਹੈ। ਉਹ ਆਪਣੇ ਅਸੂਲਾਂ ਨਾਲ ਕਦੇ ਸਮਝੌਤਾ ਨਹੀਂ ਕਰਦਾ। ਮੈਨੂੰ ਯਾਦ ਹੈ ਇੱਕ ਵਾਰ ਭੀਖੀ ਥਾਣੇ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਸਾਬਕਾ ਐੱਮ.ਐੱਲ.ਏ. ਨੇ ਇਸ ਨਾਲ ਬਦਤਮੀਜ਼ੀ ਕੀਤੀ ਸੀ, ਇਸ ਨੇ ਉੱਥੇ ਹੀ ਉਸ ਨੂੰ ਥੱਪੜ ਮਾਰਿਆ ਸੀ। ਮੇਰੀ ਸਲਾਹ ਹੈ ਉਸ ਖ਼ਿਲਾਫ ਕੋਈ ਐਕਸ਼ਨ ਨਾ ਲੈਣਾ ਤਾਂ ਕਿ ਜਿਸ ਮੰਤਵ ਲਈ ਉਹ ਆਇਆ ਹੈ, ਉਹ ਪੂਰਾ ਹੋ ਸਕੇ। ਉਸ ਨੂੰ ਦਫ਼ਤਰੀ ਕੰਮ ਵਿੱਚ ਅਜ਼ਮਾਉਣਾ।”