“ਜੇ ਨਾ ਮੰਨੇ ਤਾਂ ਮੈਂ ਅਗਾਂਹ ਨੂੰ ਕੋਈ ਗੱਲ ਨਹੀਂ ਦੱਸਿਆ ਕਰਨੀ। ਆਪਣਾ ਪੜ੍ਹਿਆ-ਲਿਖਿਆ ਵਿਚਾਰ ਲਓ ...”
(29 ਮਈ 2021)
“ਭਾਜੀ, ਤੁਹਾਨੂੰ ਨਵੀਂ ਕਹਾਣੀ ਲਈ ਵਿਸ਼ਾ ਦੇਵਾਂ?” ਮੇਰੇ ਦੋਸਤ ਕੰਗ ਨੇ ਕਰੋਨਾ ਵਾਲੀ ਗੱਲ ਮੁਕਾ ਕੇ ਪੁੱਛਿਆ। ਉਹ ਮਹੀਨੇ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਵਾਰ ਅਵੱਸ਼ ਹੀ ਮੈਂਨੂੰ ਮਿਲਣ ਆਉਂਦਾ ਹੈ। ਵਿੱਚ-ਵਿਚਾਲੇ ਅਸੀਂ ਆਪਸ ਵਿੱਚ ਫੋਨ ਕਰਕੇ ਇੱਕ-ਦੂਜੇ ਦਾ ਹਾਲ-ਚਾਲ ਪੁੱਛਦੇ ਰਹਿੰਦੇ ਹਾਂ। ਉਸ ਮੈਂਨੂੰ ਅਨੇਕਾਂ ਕਹਾਣੀਆਂ ਦੇ ਵਿਸ਼ੇ ਦਿੱਤੇ ਪਰ ਮੈਥੋਂ ਕਿਸੇ ’ਤੇ ਵੀ ਸੰਪੂਰਨ ਕਹਾਣੀ ਲਿਖੀ ਨਹੀਂ ਗਈ। ਮੈਂ ਕਹਾਣੀ ਲਿਖਦਾ ਪਰ ਕਹਾਣੀ ‘ਬਣਦੀ’ ਨਾ। ਮੈਂ ਕੰਪੋਜ਼ ਕਰਾਉਂਦਾ, ਕੱਟ-ਵੱਢ ਕਰਦਾ। ਘੁੰਮਦਿਆਂ-ਫਿਰਦਿਆਂ, ਪੜ੍ਹਦਿਆਂ ਹੋਇਆਂ ਮਨ ਨਾਲ ਵਿਚਾਰਾਂ ਕਰਦਾ। ਪਰ ਕਹਾਣੀ ਮੇਰੀ ਫਾਈਲ ਵਿੱਚ ਹੀ ਪਈ ਰਹਿ ਜਾਂਦੀ। ਇੱਕ ਵਾਰ ਉਸਨੇ ਮੈਂਨੂੰ ਦੱਸਿਆ ਕਿ ਉਸ ਨੇ ਆਪਣੇ ਬਾਪ ਦਾ ਸੁਆਟਰ ਪਾਇਆ ਤਾਂ ਉਸ ਦੀ ਮਾਂ ਬੜੀ ਔਖੀ ਹੋ ਕੇ ਬੋਲੀ, “ਮੈਂ ਬੜੀਆਂ ਰੀਝਾਂ ਨਾਲ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਇਹ ਸੁਆਟਰ ਬੁਣਿਆ। ਤੂੰ ਅੱਜ ਪਾ ਲਿਆ, ਮੁੜ ਕੇ ਨਾ ਪਾਈਂ। ਜਿੱਥੋਂ ਚੁੱਕਿਆ, ਉੱਥੇ ਹੀ ਰੱਖ ਦਈਂ।” ਮੈਂਨੂੰ ਉਸ ਦੀ ਸੁਣਾਈ ਇਸ ਗੱਲ ਨੇ ਹਲੂਣਿਆ। ਮੈਂ ਕੁਝ ਦਿਨਾਂ ਬਾਅਦ ਇਸ ਵਿਸ਼ੇ ’ਤੇ ਕਹਾਣੀ ਲਿਖਣੀ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤੀ। ਕਿੰਨੇ ਸਾਲ ਉਹ ਕਹਾਣੀ ਮੇਰੇ ਬੇਟੇ ਦੇ ਕੰਪਿਊਟਰ ਵਿੱਚ ਪਈ ਰਹੀ। ਜਦੋਂ ਮੈਂਨੂੰ ਇਸ ਕਹਾਣੀ ਬਾਰੇ ਕੁਝ ਨਵੀਆਂ ਗੱਲਾਂ ਸੁੱਝੀਆਂ ਤਾਂ ਕਹਾਣੀ ਲੱਭੀ ਹੀ ਨਾ।
ਐਦਾਂ ਹੀ ਉਸ ਨੇ ਯੂਪੀ ਦੇ ਇੱਕ ਰਿਕਸ਼ਾ ਚਾਲਕ ਦੀ ਗੱਲ ਸੁਣਾਈ ਸੀ। ਕੰਗ ਜਮਸ਼ੇਰਪੁਰ ਵੱਲ ਦੁੱਧ ਲੈਣ ਜਾਂਦਾ। ਰਸਤੇ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਚਾਹ ਦਾ ਖੋਖਾ ਆਉਂਦਾ ਜਿੱਥੇ ਉਸ ਨੂੰ ਅਕਸਰ ਰਿਕਸ਼ਾ ਚਾਲਕ ਭਈਆ ਮਿਲਦਾ। ਇੱਕ ਦਿਨ ਭਈਆ ਰਿਕਸ਼ੇ ’ਤੇ ਬੈਠਾ ਬੀੜੀ ਪੀ ਰਿਹਾ ਸੀ ਕਿ ਇੱਕ ਸਰਦਾਰ ਜੀ ਨੇ ਆ ਕੇ ਪੁੱਛਿਆ, “ਹਾਂ ਬਈ, ਬੱਸ ਸਟੈਂਡ ਚੱਲਣਾ? ਕਿੰਨੇ ਪੈਸੇ ਲਵੇਂਗਾ?” ਭਈਏ ਨੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਪੰਜਾਹ ਰੁਪਏ ਲੈਣੇ ਆਂ। ਸਰਦਾਰ ਜੀ ਨੇ ਚਾਲੀ ਕਿਹਾ ਪਰ ਭਈਆ ਨਾ ਮੰਨਿਆ। ਸਰਦਾਰ ਬੁੜ-ਬੁੜ ਕਰਦਾ ਤੁਰ ਗਿਆ। ਕੰਗ ਜਦੋਂ ਦੁੱਧ ਲੈ ਕੇ ਵਾਪਸ ਆਇਆ ਤਾਂ ਉਹ ਉੱਥੇ ਆਪਣੀ ਆਦਤ ਮੁਤਾਬਕ ਅਖ਼ਬਾਰ ਪੜ੍ਹਨ ਲਈ ਖੜ੍ਹ ਗਿਆ। ਉਦੋਂ ਹੀ ਇੱਕ ਖੂਬਸੂਰਤ ਔਰਤ ਆਈ। ਭਈਏ ਕੋਲੋਂ ਬੱਸ ਸਟੈਂਡ ਜਾਣ ਬਾਰੇ ਪੁੱਛਿਆ ਤਾਂ ਉਸ ਪੰਜਾਹ ਮੰਗੇ। ਔਰਤ ਨੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਉਹ ਪੈਂਤੀ ਦੇਵੇਗੀ। ਇੱਕ-ਅੱਧ ਵਾਰ ਨਾਂਹ ਕਰਨ ਮਗਰੋਂ ਭਈਆ ਮੰਨ ਗਿਆ। ਉਸ ਰਿਕਸ਼ੇ ਦੇ ਰੱਖਣੇ ਵਿੱਚੋਂ ਕੱਪੜਾ ਕੱਢਿਆ, ਸੀਟ ਸਾਫ ਕੀਤੀ ਤੇ ਸਵਾਰੀ ਨੂੰ ਲੈ ਕੇ ਬੱਸ ਸਟੈਂਡ ਵੱਲ ਤੁਰ ਪਿਆ। ਤੀਜੇ ਦਿਨ ਕੰਗ ਨੇ ਭਈਏ ਤੋਂ ਪੁੱਛਿਆ, “ਉਏ ਭੂਤਨੀ ਦਿਆ, ਸਰਦਾਰ ਕੋਲੋਂ ਪੰਜਾਹ ਮੰਗਦਾ ਸੀ, ਜਨਾਨੀ ਕੋਲ ਪੈਂਤੀਆਂ ’ਤੇ ਕਿਉਂ ਮੰਨ ਗਿਆ?” ਭਈਏ ਦਾ ਜਵਾਬ ਸੀ, “ਮਨ ਕੀ ਮੌਜ ਭੀ ਹੋਤੀ ਹੈ ਬਾਬੂ ਜੀ।”
**
“ਭਾਜੀ, ਤੁਹਾਨੂੰ ਨ੍ਹੀਂ ਲੱਗਦਾ ਕਿ ਜਦੋਂ ਦਾ ਫੋਨ ਫਰੀ ਵਰਗਾ ਹੋ ਗਿਆ, ਰਿਸ਼ਤਿਆਂ ਵਿੱਚ ਪਹਿਲਾ ਜਿਹਾ ਨਿੱਘ ਨ੍ਹੀਂ ਰਿਹਾ?” ਅੱਜ ਫਿਰ ਮਿਲਣ ਆਏ ਕੰਗ ਨੇ ਆਪਣੀ ਆਦਤ ਮੂਜਬ ਇੱਕ ਹੋਰ ਚਿੰਤਾ ਜ਼ਾਹਿਰ ਕੀਤੀ।
“ਮੈਂ ਆਪਣੇ ਘਰ ਵਿੱਚ ਦੇਖਿਆ ਕਿ ਜੇ ਸਾਡੇ ਘਰ ਵਿੱਚ ਕੜੀ ਵੀ ਬਣਾਈ ਹੋਵੇ ਤਾਂ ਬਹੂ ਦੀ ਮਾਂ ਨੂੰ ਪਤਾ ਲੱਗ ਜਾਂਦਾ ਕਿ ਕੜੀ ਵਿੱਚ ਪਾਏ ਪਕੌੜੇ ਬਾਜ਼ਾਰ ਦੇ ਨੇ ਜਾਂ ਘਰ ਦੇ ਬਣਾਏ ਹੋਏ।” ਮੈਂ ਆਪਣੇ ਘਰ ਦੀ ਗੱਲ ਦੱਸੀ।
“ਇਸੇ ਲਈ ਤਾਂ ਹੁਣ ਕਿਤੇ ਆਉਣ ਜਾਣ ਨੂੰ ਮਨ ਨ੍ਹੀਂ ਕਰਦਾ। ਦੇਖੋ ਕਿੱਦਾਂ ਦਾ ਸਮਾਂ ਆ ਗਿਆ। ਭੈਣ-ਭਰਾ ਵੀ ਇੱਕ-ਦੂਜੇ ਦੀ ਮੌਤ ਮੰਗਦੇ ਨੇ। ਹੈ ਨਾ ਭਾਜੀ ਅਜੀਬ ਗੱਲ?” ਉਸ ਨੇ ਆਪਣੀ ਗੱਲ ਦੀ ਪ੍ਰੋੜ੍ਹਤਾ ਕਰਨ ਲਈ ਮੈਥੋਂ ਪੁੱਛਿਆ।
“ਹਿਊਮਨ ਸਾਇਕੀ ਬੜੀ ਅਜੀਬ ਆ। ਇਹਦਾ ਕੋਈ ਲੜ ਸਿਰਾ ਨ੍ਹੀਂ ਫੜਿਆ ਜਾਂਦਾ ...।” ਜਿੱਦਾਂ ਮੈਂ ਮਹਾਭਾਰਤ ਦੇ ਪਾਤਰਾਂ ਦਾ ਵਿਸ਼ਲੇਸ਼ਣ ਕਰਨ ਉਪਰੰਤ ਇੱਕ ਥਿਊਰੀ ਬਣਾਈ ਸੀ, ਉੱਦਾਂ ਹੀ ਕਿਹਾ।
“ਸਾਡੀ ਕੋਠੀ ਦੇ ਉੱਪਰਲੇ ਪੋਰਸ਼ਨ ਵਿੱਚ ਪਿਛਲੇ ਵੀਹਾਂ ਸਾਲਾਂ ਤੋਂ ਇੱਕ ਕਿਰਾਏਦਾਰ ਰਹਿੰਦੇ ਨੇ। ਦੋਵੇਂ ਨੌਕਰੀ ਪੇਸ਼ਾ। ਜਗਦੀਸ਼ ਬੈਂਕ ਵਿੱਚ ਮੈਨੇਜਰ, ਉਸ ਦੀ ਮਿਸਿਜ਼ ਕਾਂਤਾ ਗੌਰਮੈਂਟ ਸਕੂਲ ਵਿੱਚ ਟੀਚਰ। ਆਪਣਾ ਮਕਾਨ ਇਸ ਲਈ ਨ੍ਹੀਂ ਬਣਾਇਆ ਕਿਉਂਜੁ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਆਪਣੀ ਕੋਈ ਔਲਾਦ ਨ੍ਹੀਂ। ਜਦੋਂ ਔਲਾਦ ਨ੍ਹੀਂ, ਫੇਰ ਕੋਠੀ ਕਿਸ ਲਈ ਬਣਾਉਣੀ ਆਂ? ਦੋਵੇਂ ਰੱਜ ਕੇ ਸ਼ਰੀਫ਼। ਕਦੇ ਉੱਚੀ ਬੋਲਦੇ ਨ੍ਹੀਂ ਸੁਣੇ। ਕੰਨ ਵਿੱਚ ਪਾਇਆਂ ਨ੍ਹੀਂ ਰੜਕਦੇ … ਲੰਘਦਿਆਂ-ਵੜ੍ਹਦਿਆਂ ਸਤ ਸ੍ਰੀ ਅਕਾਲ ਬੁਲਾ ਜਾਂਦੇ। ਰਿਟਾਇਰਮੈਂਟ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਕਾਂਤਾ ਮਿਸਿਜ਼ ਕੋਲ ਆ ਜਾਂਦੀ। ਉਸ ਦਾ ਵੱਡਾ ਦੁੱਖ ਇਹੀ ਆ ਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਔਲਾਦ ਨ੍ਹੀਂ ਹੈ। ਇਹ ਵੀ ਗੱਲ ਨ੍ਹੀਂ ਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਔਲਾਦ ਨ੍ਹੀਂ ਹੋਈ। ਪਹਿਲਾਂ ਮੁੰਡਾ ਹੋਇਆ ਸੀ। ਉਸ ਦੀ ਵੱਡੀ ਭੈਣ ਰਜਨੀ ਨੇ ਇਹ ਮੁੰਡਾ ਗੋਦ ਲੈ ਲਿਆ ਜ਼ੋਰ ਪਾ ਕੇ, ‘ਇਹ ਬੱਚਾ ਸਾਨੂੰ ਦੇ ਦਿਓ। ਤੁਹਾਡੇ ਤਾਂ ਹੋਰ ਹੋ ਜਾਵੇਗਾ।’ ਕਾਂਤਾ ਨੇ ਭਾਵੁਕ ਹੋ ਕੇ ਮੁੰਡਾ ਆਪਣੀ ਵੱਡੀ ਭੈਣ ਨੂੰ ਦੇ ਦਿੱਤਾ। ਰਜਨੀ ਨੇ ਕਾਂਤਾ ’ਤੇ ਬਹੁਤ ਅਹਿਸਾਨ ਕੀਤੇ ਸੀ। ਮਾਂ-ਪਿਓ ਇੱਕ ਐਕਸੀਡੈਂਟ ਵਿੱਚ ਮਾਰੇ ਗਏ। ਰਜਨੀ ਨੇ ਹੀ ਕਾਂਤਾ ਨੂੰ ਪੜ੍ਹਾਇਆ ਤੇ ਉਸ ਦੀ ਮਰਜ਼ੀ ਅਨੁਸਾਰ ਉਸ ਦਾ ਵਿਆਹ ਕੀਤਾ। ਉਹ ਆਪਣੀ ਵੱਡੀ ਭੈਣ ਤੋਂ ਐਦਾਂ ਡਰਦੀ ਆ ਜਿੱਦਾਂ ਕਾਂ ਧੁਨਖੀ ਤੋਂ। ਜਦੋਂ ਵੱਡੀ ਭੈਣ ਸਾਹਮਣੇ ਆ ਜਾਵੇ ਤਾਂ ਉਸਦਾ ਭੈਣ ਜੀ, ਭੈਣ ਜੀ, ਕਹਿੰਦੀ ਦਾ ਮੂੰਹ ਸੁੱਕ ਜਾਂਦਾ।”
ਕੰਗ ਨੇ ਚਾਹ ਵਾਲਾ ਕੱਪ ਚੁੱਕਿਆ, ਦੋ ਘੁੱਟ ਭਰੇ ਤੇ ਆਪਣੀ ਗੱਲ ਜਾਰੀ ਰੱਖੀ, “ਰਜਨੀ ਨੇ ਨਵਜੀਤ ਨੂੰ ਚਾਵਾਂ ਨਾਲ ਪਾਲਿਆ। ਦੋਵੇਂ ਮੀਆਂ-ਬੀਵੀ ਕਾਲਜ ਵਿੱਚ ਲੈਕਚਰਾਰ। ਸਰਕਾਰ ਦੀ ਪੂਰੀ ਮੇਹਰ ਹੋਈ। ਪੰਡ ਰੁਪਇਆਂ ਦੀ ਆਏ ਮਹੀਨੇ ਮਿਲਦੀ। ਪੈਸੇ ਖਰਚਿਆਂ ਮੁੱਕਦੇ ਨ੍ਹੀਂ। ਨਵਜੀਤ ਇੱਕ ਚੀਜ਼ ਮੰਗਦਾ ਤਾਂ ਉਹ ਚਾਰ ਖਰੀਦ ਦਿੰਦੇ। ਸ਼ਹਿਰ ਦੇ ਮਹਿੰਗੇ ਸਕੂਲ ਵਿੱਚ ਪੜ੍ਹਾਇਆ। ਮੁੰਡਾ ਨੇਕ ਨਿਕਲਿਆ। ਜੇ ਕਦੇ ਇੱਧਰਲੇ ਮਾਂ-ਪਿਓ ਕਿਸੇ ਵੇਲੇ ਹੱਥ ਘੁੱਟਦੇ ਤਾਂ ਉਹ ਆਪਣੀ ਜਨਮ-ਜਾਤ ਮੰਮੀ ਕੋਲ ਚਲਾ ਜਾਂਦਾ। ਉਸ ਨੂੰ ਉਹ ਆਂਟੀ ਕਹਿੰਦਾ। ਮਾਂ ਦੀ ਮਮਤਾ ਜਾਗਦੀ। ਉਸ ਨੂੰ ਪਛਤਾਵਾ ਹੁੰਦਾ ਕਿ ਉਸ ਆਪਣਾ ਮੁੰਡਾ ਭੈਣ ਨੂੰ ਕਿਉਂ ਦੇ ਦਿੱਤਾ। ਪੁੱਤ ਦੇ ਮੋਹ ਵਿੱਚ ਭਿੱਜੀ ਉਹ ਆਪਣਾ ਪਰਸ ਮੁੰਡੇ ਸਾਹਮਣੇ ਰੱਖ ਦਿੰਦੀ ਕਿ ਜਿੰਨੇ ਪੈਸੇ ਚਾਹੀਦੇ ਨੇ, ਉੰਨੇ ਆਪੇ ਹੀ ਕੱਢ ਲਵੇ। ਫੇਰ ਤਾਂ ਉਸ ਆਪਣਾ ਏ. ਟੀ. ਐੱਮ. ਕਾਰਡ ਵੀ ਮੁੰਡੇ ਨੂੰ ਦੇ ਦਿੱਤਾ। ਇਹ ਅਵੱਸ਼ ਕਿਹਾ, ‘ਜਿੰਨੇ ਪੈਸੇ ਕਢਵਾਏ, ਮੈਂਨੂੰ ਫੋਨ ਕਰ ਕੇ ਦੱਸ ਦਈਂ।’ ਇਸ ਮਾਂ ਕੋਲੋਂ ਪੈਸੇ ਲੈਣਾ ਵੀ ਮੁੰਡਾ ਆਪਣਾ ਹੱਕ ਸਮਝਦਾ। ਉਹ ਦੇਖ-ਦੇਖ ਕੇ ਖੀਵੀ ਹੁੰਦੀ ਰਹਿੰਦੀ ਕਿ ਮੇਰਾ ਢਿੱਡੋਂ ਜਾਇਆ ਪੁੱਤ ਕਿੰਨਾ ਜਵਾਨ ਨਿਕਲਿਆ ਹੈ। ਕੁਛ ਵੀ ਹੋਵੇ, ਹੈ ਤਾਂ ਮੇਰਾ ਹੀ ਪੁੱਤ ਨਾ। ਹੋ ਸਕਦਾ ਕਿਸੇ ਦਿਨ ਲੜ-ਝਗੜ ਕੇ ਇੱਧਰ ਹੀ ਆ ਜਾਵੇ। ਮੇਰੇ ਦਰਵਾਜ਼ੇ ਹਮੇਸ਼ਾ ਉਸ ਲਈ ਖੁੱਲ੍ਹੇ ਨੇ।
“ਉੱਧਰਲੀ ਮਾਂ ਨੂੰ ਇਸ ਗੱਲ ਦਾ ਹੌਸਲਾ ਹੁੰਦਾ ਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਖਾਨਦਾਨ ਦਾ ਕੋਈ ਨਾ ਕੋਈ ਵਾਰਿਸ ਤਾਂ ਹੈ ਨਾ। ਕੀ ਹੋਇਆ ਜੇ ਉਸ ਨਵਜੀਤ ਨੂੰ ਢਿੰਡੋਂ ਨ੍ਹੀਂ ਜੰਮਿਆ। ਜੇ ਉਹ ਕਾਂਤਾ ਦਾ ਖੂਨ ਹੈ ਤਾਂ ਉਸ ਦਾ ਆਪਣਾ ਖੂਨ ਵੀ ਹੈ ਨਾ। ਮਾਂ ਤੇ ਮਾਸੀ ਦਾ ਇੱਕੋ ਖੂਨ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਵਿੱਚੋਂ-ਵਿੱਚ ਦੋਵੇਂ ਔਖੀਆਂ ਹੁੰਦੀਆਂ ਰਹਿੰਦੀਆਂ। ਰਜਨੀ ਚਾਹੁੰਦੀ ਸੀ ਕਿ ਨਵਜੀਤ ਕਾਂਤਾ ਵੱਲ ਨਾ ਜਾਵੇ। ਕਾਂਤਾ ਦੀ ਦਿਲੀ ਇੱਛਾ ਸੀ ਕਿ ਉਹ ਪੱਕੇ ਤੌਰ ’ਤੇ ਉਸ ਕੋਲ ਆ ਜਾਵੇ। ਨਵਜੀਤ ਦਾ ਆਪਣੀ ਮਾਂ ਤੇ ਮਾਸੀ ਵਿੱਚ ਇੱਕੋ ਜਿੰਨਾ ਪਿਆਰ ਤੇ ਸਤਿਕਾਰ ਸੀ। ਬੱਸ ਉੰਨੀ-ਇੱਕੀ ਦਾ ਫਰਕ ਹੋਣਾ। ਦੋਵੇਂ ਜਣੀਆਂ ਆਪੋ ਆਪਣੇ ਥਾਂ ’ਤੇ ਸੱਚੀਆਂ ਸਨ। ਰਜਨੀ ਆਪਣਾ ਅਧਿਕਾਰ ਕਿਸੇ ਵੀ ਕੀਮਤ ’ਤੇ ਗੁਆਉਣਾ ਨਹੀਂ ਚਾਹੁੰਦੀ ਸੀ। ਹੋਰ ਬੱਚਾ ਨਾ ਹੋਣ ਕਰਕੇ ਕਾਂਤਾ ਦਾ ਮੋਹ-ਪਿਆਰ ਨਵਜੀਤ ਵੱਲ ਡੁੱਲ੍ਹ-ਡੁੱਲ੍ਹ ਕੇ ਪੈਂਦਾ। ਉਸ ਨੂੰ ਪਤਾ ਹੁੰਦਾ ਕਿ ਨਵਜੀਤ ਨੂੰ ਕਿਸ ਰੰਗ ਦੇ ਕੱਪੜੇ ਪਸੰਦ ਨੇ। ਕਿਹੜੇ ਵੇਲੇ ਉਸ ਨਾਲ ਕਿਹੜੀ ਗੱਲ ਕਰਨੀ ਹੈ। ਕਿਹੜੇ ਮੂਡ ਵਿੱਚ ਗੱਲ ਕਰਨੀ ਹੈ। ਉਹ ਇਸ ਗੱਲ ਪ੍ਰਤੀ ਹਮੇਸ਼ਾ ਸੁਚੇਤ ਰਹਿੰਦੀ ਕਿ ਕਿਤੇ ਮੁੰਡਾ ਨਿਰਾਜ਼ ਨਾ ਹੋ ਜਾਵੇ। ਜਦੋਂ ਮੁੰਡੇ ਨੇ ਕਾਰ ਲੈਣੀ ਸੀ ਤਾਂ ਉਸ ਨੇ ਮੁੰਡੇ ਨੂੰ ਫੋਨ ਕਰ ਕੇ ਕਿਹਾ ਸੀ ਕਿ ਉਹ ਆਪਣੀ ਪਸੰਦ ਮੁਤਾਬਕ ਕਾਰ ਖਰੀਦੇ। ਜੇ ਪੈਸਿਆਂ ਦੀ ਲੋੜ ਪਈ ਤਾਂ ਉਹ ਦੇ ਦੇਵੇਗੀ। ਉਸ ਇੱਥੋਂ ਤੀਕ ਕਿਹਾ ਸੀ ਕਿ ਉਹ ਕਾਰ ਖਰੀਦਣ ਲਈ ਸਾਰੇ ਪੈਸੇ ਦੇਣ ਨੂੰ ਤਿਆਰ ਆ ਪਰ ਵੱਡੀ ਨੂੰ ਇਸ ਗੱਲ ਦੀ ਭਿੰਨਕ ਨਹੀਂ ਲੱਗਣੀ ਚਾਹੀਦੀ।
“ਲਓ ਜੀ, ਮੁੰਡੇ ਨੇ ਪੜ੍ਹਾਈ ਪੂਰੀ ਕਰ ਲਈ। ਨੌਕਰੀ ਮਿਲ ਗਈ। ਰਜਨੀ ਨੇ ਨਵਜੀਤ ਦਾ ਵਿਆਹ ਕਰ ਦਿੱਤਾ। ਵਿਆਹ ਹੋ ਗਿਆ ਤਾਂ ਬੱਚੇ ਵੀ ਪੈਦਾ ਹੋਣੇ ਸੀ। ਜਦੋਂ ਨਵਜੀਤ ਦੇ ਘਰੇ ਮੁੰਡੇ ਨੇ ਜਨਮ ਲਿਆ ਤਾਂ ਕਾਂਤਾ ਆਪਣੇ ਗੋਢਿਆਂ ਦਾ ਦਰਦ ਭੁੱਲ ਗਈ। ਉਸ ਨੇ ਮਿਸਿਜ਼ ਨੂੰ ਟੈਲੀਫੋਨ ਨ੍ਹੀਂ ਕੀਤਾ। ਕੁੜੀਆਂ ਵਾਂਗ ਦਗੜ-ਦਗੜ ਕਰਦੀ ਪੌੜੀਆਂ ਉੱਤਰੀ ਤੇ ਬਰਫੀ ਦੀ ਪਲੇਟ ਮਿਸਿਜ਼ ਅੱਗੇ ਕਰਕੇ ਬੋਲੀ, ‘ਭੈਣ ਜੀ, ਅਜੇ ਇਸੇ ਨਾਲ ਮੂੰਹ ਮਿੱਠਾ ਕਰੋ। ਵੱਡੀ ਪਾਰਟੀ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਕਰਾਂਗੇ। ਮੈਂ ਤਾਂ ਆਪਣੇ ਪੋਤੇ ਦਾ ਨਾਂ ਵੀ ਰੱਖ ਲਿਆ- ਚਿਰਾਗ। ਉਹ ਜਿਹੜਾ ਮਰਜ਼ੀ ਰੱਖਣ। ਮੈਂ ਤਾਂ ਇਸੇ ਨਾਂ ਨਾਲ ਸੱਦਿਆ ਕਰਨਾ।’ ਰਜਨੀ ਨੇ ਸਾਰੀ ਕਲੋਨੀ ਵਿੱਚ ‘ਲਵਲੀ ਸਵੀਟ ਹਾਊਸ’ ਤੋਂ ਮਿਠਿਆਈ ਦੇ ਡੱਬੇ ਮੰਗਵਾ ਕੇ ਵੰਡੇ। ਖੁਸਰਿਆਂ ਨੂੰ ਟੈਲੀਫੋਨ ਕਰਕੇ ਸੱਦਿਆ। ਭੰਡਾ ਕੋਲੋਂ ਬਾਹਰਲੇ ਦਰਵਾਜ਼ੇ ’ਤੇ ਸਰੀਂਹ ਦੇ ਪੱਤੇ ਬੰਨ੍ਹਵਾਏ।
“ਜਿਸ ਦਿਨ ਨੂੰਹ-ਪੁੱਤ ਤੇ ਪੋਤਰੇ ਨੇ ਆਉਣਾ ਹੁੰਦਾ, ਉਸ ਦਿਨ ਕਾਂਤਾ ਦੀ ਅੱਡੀ ਫਰਸ਼ ’ਤੇ ਨਾ ਲਗਦੀ। ਘਰ ਤਾਂ ਕੀ, ਬਾਹਰਲੀਆਂ ਪੌੜੀਆਂ ਦੀ ਸਫਾਈ ਆਪ ਕੋਲ ਖੜ੍ਹ ਕੇ ਕਰਾਉਂਦੀ। ਉਹ ਤਾਂ ਚਾਅ ਨਾਲ ਉੱਡੀ ਫਿਰਦੀ। ਮੁੰਡੇ ਦੇ ਪਸੰਦ ਦਾ ਚਿਕਨ ਬਣਾਉਂਦੀ। ਮੱਛੀ ‘ਮਹਿਤਾ ਫਿਸ਼ ਕੋਰਨਰ’ ਤੋਂ ਮੰਗਵਾਉਦੀ। ਆਉਂਦੇ ਸਾਰ ਹੀ ਨੂੰਹ ਰਸੋਈ ਦਾ ਕੰਮ ਸੰਭਾਲ ਲੈਂਦੀ। ਕਾਂਤਾ ਪੋਤਰੇ ਨਾਲ ਖੇਡਣ ਲੱਗ ਜਾਂਦੀ। ਆਪਣੇ ਹਸਬੈਂਡ ਨੂੰ ਵਾਰ-ਵਾਰ ਕਹਿੰਦੀ- ਆਹ ਦੇਖੋ ਨਾ ਚਿਰਾਗ ਦਾ ਮੱਥਾ ਤਾਂ ਜਮਾ ਤੁਹਾਡੇ ਵਰਗਾ। ਨੱਕ ਮੇਰੇ ਵਰਗਾ ਤਿੱਖਾ।’ ਕਾਂਤਾ ਦਾ ਹਸਬੈਂਡ ਵੀ ਆਪਣੇ ਪੋਤਰੇ ਵੱਲ ਦੇਖਦਾ-ਦੇਖਦਾ ਭਾਵੁਕ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਪਰ ਉਸ ਕਦੇ ਆਪਣੇ ਪੋਤਰੇ ’ਤੇ ਹੱਕ ਨਾ ਜਿਤਾਇਆ। ਉਸ ਦੀ ਭਾਵਨਾ ਬਾਬੇ ਵਾਲੀ ਨ੍ਹੀਂ, ਨਾਨੇ ਵਾਲੀ ਰਹੀ। ਨੂੰਹ-ਪੋਤੇ ਨਾਲ ਕਾਂਤਾ ਨੂੰ ਆਪਣਾ ਘਰ ਭਰਿਆ-ਭਰਿਆ ਲੱਗਦਾ। ਜੇ ਬਹੂ ਦੇ ਪਾਏ ਹੋਏ ਕੱਪੜੇ ਉਸ ਨੂੰ ਪਸੰਦ ਨਾ ਆਉਂਦੇ ਤਾਂ ਉਹ ਪਿਓ-ਪੁੱਤ-ਪੋਤਰੇ ਨੂੰ ਘਰੇ ਛੱਡ ਕੇ, ਬਹੂ ਨੂੰ ਨਾਲ ਜਾ ਕੇ ਸ਼ੌਪਿੰਗ ਕਰਵਾਉਂਦੀ। ਅੱਗੋਂ ਪਿੱਛੋਂ ਦਸਾਂ-ਵੀਹਾਂ ਦੀ ਕਿਰਸ ਕਰਨ ਵਾਲੀ ਸ਼ਾਹ ਖਰਚ ਬਣ ਜਾਂਦੀ। ਸੂਟ ਭਾਵੇਂ ਪੰਜ ਹਜ਼ਾਰ ਦਾ ਆਵੇ ਜਾਂ ਦਸ ਹਜ਼ਾਰ ਦਾ, ਉਹ ਆਪਣੀ ਪਸੰਦ ਦਾ ਹੀ ਲੈ ਕੇ ਦਿੰਦੀ, ‘ਮੇਰੀ ਨੂੰਹ ਰਾਣੀ ਨੂੰ ਜਚਣਾ ਚਾਹੀਦਾ। ਤੇਰੇ ਸਹੁਰੇ ਨੇ ਮੈਂਨੂੰ ਕਿਹਾ ਹੋਇਆ ਕਿ ਬਹੂ ਦੀ ਖੁਸ਼ੀ ਵਿੱਚ ਹੀ ਸਾਡੀ ਖੁਸ਼ੀ ਆ। ਅਸੀਂ ਪੈਸੇ ਜੋੜ ਕੇ ਕੀ ਕਰਨੇ। ਮਗਰੋਂ ਵੀ ਇਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਸਾਂਭਣੇ। ਧੀਏ, ਤੂੰ ਖੁੱਲ੍ਹਾ ਖਰਚ। ਅਜੇ ਤੇਰੀ ਸੱਸ ਜਿਉਂਦੀ ਆ, ਤੇਰੀਆਂ ਰੀਝਾਂ ਪੂਰੀਆਂ ਕਰਨ ਵਾਲੀ। ਬੱਸ ਇੰਨਾ ਧਿਆਨ ਰੱਖ ਲਈਂ ਕਿ ਵੱਡੀ ਨੂੰ ਪਤਾ ਨਾ ਲੱਗੇ। ਜੇ ਪਤਾ ਲੱਗ ਗਿਆ ਤਾਂ ਉਸ ਨੇ ਬੋਲਣ ਲੱਗਿਆਂ ਇਹ ਵੀ ਭੁੱਲ ਜਾਣਾ ਕਿ ਮੈਂ ਉਸ ਦੀ ਛੋਟੀ ਭੈਣ ਆਂ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਕਿੱਦਾਂ ਸਮਝਾਵਾਂ ਕਿ ਪੋਤਾ ਮੇਰਾ ਵੀ ਕੁਛ ਲੱਗਦਾ ਆ।’ ਉਹ ਰਾਤ ਨੂੰ ਜਾਣ ਲੱਗਦੇ ਤਾਂ ਕਾਂਤਾ ਜ਼ੋਰ ਦੇ ਕੇ ਕਹਿੰਦੀ, ‘ਇੱਥੇ ਰਹਿ ਲਓ ਨਾ। ਇਹ ਵੀ ਤੁਹਾਡਾ ਘਰ ਹੀ ਹੈ ਨਾ।’ ਨਵਜੀਤ ਕਹਿੰਦਾ, ‘ਰਾਤ ਨੂੰ ਅਸੀਂ ਇਕੱਠਿਆਂ ਨੇ ਰੋਟੀ ਖਾਣ ਦੀ ਆਦਤ ਪਾਈ ਹੋਈ ਆ। ਜੇ ਅਸੀਂ ਨਾ ਗਏ ਤਾਂ ਮੰਮੀ-ਡੈਡੀ ਨੇ ਕੁਛ ਨ੍ਹੀਂ ਖਾਣਾ। ਨਾ ਹੀ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਨੀਂਦ ਆਉਣੀ ਆਂ।’ ਕਾਂਤਾ ਕਹਿੰਦੀ, ‘ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਵੀ ਇੱਥੇ ਬੁਲਾ ਲੈਂਦੇ ਆਂ।’ ਪਰ ਨਵਜੀਤ ਨਾ ਰੁੱਕਦਾ। ਉਸ ਨੂੰ ਆਪਣੀ ਮਾਂ ਦਾ ਫਿਕਰ ਰਹਿੰਦਾ ਕਿ ਪਤਾ ਨ੍ਹੀਂ ਕੀ-ਕੀ ਸੋਚ ਕੇ ਆਪਣਾ ਬਲੱਡ ਪ੍ਰੈੱਸ਼ਰ ਵਧਾ ਲਵੇਗੀ।
“ਕਦੇ-ਕਦੇ ਮੇਰੇ ਮਨ ਵਿੱਚ ਆਉਂਦਾ ਕਿ ਮੈਂ ਨਵਜੀਤ ਨੂੰ ਸ਼ਹਿਰ ਦੇ ਕਿਸੇ ਹੋਟਲ ਵਿੱਚ ਲੰਚ ਕਰਾਵਾਂ। ਉਸ ਦੇ ਮਨ ਦੀ ਗੱਲ ਪੁੱਛਾਂ। ਇਹੀ ਕਿ ਕਦੇ ਉਸ ਦਾ ਮਨ ਇਹ ਤਾਂ ਨ੍ਹੀਂ ਕਰਦਾ ਕਿ ਆਪਣੇ ਅਸਲੀ ਮਾਂ-ਪਿਓ ਕੋਲ ਪੱਕਾ ਹੀ ਆ ਜਾਵੇ। ਹੁਣ ਉਸ ਦੀ ਮਾਂ ਨੂੰ ਉਸ ਦੀ ਬਹੁਤ ਜ਼ਿਆਦਾ ਲੋੜ ਹੈ। ਜਦੋਂ ਬੰਦਾ ਨੌਕਰੀ ਕਰਦਾ ਹੋਵੇ ਤਾਂ ਸਮਾਂ ਬੀਤਦੇ ਦਾ ਪਤਾ ਨ੍ਹੀਂ ਲੱਗਦਾ। ਰਿਟਾਇਰਮੈਂਟ ਮਗਰੋਂ ਸਮਾਂ ਖੜ੍ਹ ਜਾਂਦਾ। ਕਾਂਤਾ ਨੂੰ ਗੱਠੀਏ ਨੇ ਜ਼ਿਆਦਾ ਹੀ ਤੰਗ ਕੀਤਾ ਹੋਇਆ। ਉਹ ਮਸਾਂ-ਮਸਾਂ ਗੋਡਿਆਂ ਜਾਂ ਸੋਟੀ ’ਤੇ ਭਾਰ ਪਾ ਕੇ ਉੱਠਦੀ ਆ। ਦੋ ਨੌਕਰਾਣੀਆਂ ਰੱਖੀਆਂ ਹੋਈਆਂ। ਇੱਕ ਰੋਟੀ-ਪਾਣੀ ਤੇ ਕੱਪੜੇ ਧੋਣ ਲਈ, ਦੂਜੀ ਸਫਾਈ ਕਰਨ ਲਈ। ਮੀਆਂ-ਬੀਵੀ ਨੂੰ ਲੱਖ ਤੋਂ ਜ਼ਿਆਦਾ ਪੈਨਸ਼ਨ ਮਿਲਦੀ ਆ। ਮਕਾਨ ਦਾ ਕਿਰਾਇਆ ਵੀਹ ਹਜ਼ਾਰ ਆ ਮਹੀਨੇ ਦਾ। ਦੋ ਜੀਆਂ ਦਾ ਕਿੰਨਾ ਕੁ ਖਰਚ ਹੋ ਜਾਣ?। ਮੈਂ ਦੇਖਿਆ ਕਿ ਜਦੋਂ ਕਾਂਤਾ ਦੇ ਨੂੰਹ-ਪੁੱਤ ਚਲੇ ਜਾਂਦੇ ਨੇ ਤਾਂ ਉਹ ਕਿੰਨੇ ਦਿਨ ਉਦਾਸ-ਉਦਾਸ ਰਹਿੰਦੀ ਆ। ਮਿਸਿਜ਼ ਫੋਨ ਕਰਕੇ ਹਾਲ-ਚਾਲ ਪੁੱਛਣ ਤਾਂ ਉਸ ਦੀ ਆਵਾਜ਼ ਨ੍ਹੀਂ ਨਿਕਲਦੀ। ਮੈਂ ਨਵਜੀਤ ਨੂੰ ਸਮਝਾਵਾਂ ਕਿ ਹਫਤੇ ਵਿੱਚ ਦੋ ਵਾਰ ਅਵੱਸ਼ ਹੀ ਇੱਧਰ ਗੇੜਾ ਮਾਰਿਆ ਕਰੇ। ਇਸ ਨਾਲ ਉਸ ਦੀ ਮਾਂ ਨੂੰ ਭਾਵਨਾਤਮਕ ਸਪੋਰਟ ਮਿਲੇਗੀ। … ਉਸ ਦੀ ਮਾਂ ਤਾਂ ਉਸ ਨਾਲ ਇੱਥੋਂ ਤੀਕ ਜੁੜੀ ਹੋਈ ਹੈ ਕਿ ਜੇ ਉਹ ਨੰਗੇ ਪੈਰ ਵੀ ਪੌੜੀਆਂ ਚੜ੍ਹੇ, ਫੇਰ ਵੀ ਉਹ ਨੂੰ ਪਤਾ ਲੱਗ ਜਾਂਦਾ ਕਿ ਮੇਰਾ ਪੁੱਤ ਆ ਰਿਹਾ। ਮੈਂ ਉਸ ਨਾਲ ਲੰਮੀ-ਚੌੜੀ ਗੱਲਬਾਤ ਕਰਨੀ ਚਾਹੁੰਦਾ ਸੀ।
“ਮੈਂ ਪਿੰਡ ਵਿੱਚੋਂ ਸ਼ਹਿਰ ਆ ਕੇ ਕੋਠੀ ਬਣਵਾਈ ਪਰ ਪਿੰਡ ਵਾਲਾ ਭਾਈਚਾਰਾ ਕਦੇ ਨ੍ਹੀਂ ਛੱਡਿਆ। ਮੇਰੀ ਮਿਸਿਜ਼ ਨੇ ਵੀ। … ਮੈਨੂੰ ਲੱਗਦਾ ਕਿ ਰਜਨੀ ਨੇ ਮਾਂ ਬਣਨ ਦਾ ਸੁਖ ਦੇਖਿਆ, ਕਾਂਤਾ ਨੇ ਜੰਮਣ-ਪੀੜਾ ਸਹੀਆਂ ਪਰ ਬੱਚੇ ਨੂੰ ਖਿਡਾ ਕੇ ਨਹੀਂ ਦੇਖਿਆ। ਜਦੋਂ ਮਾਂ ਨੂੰ ਇਸ ਗੱਲ ਦਾ ਇਹਸਾਸ ਹੋ ਜਾਵੇ ਕਿ ਕੀ ਹੋਇਆ ਜੇ ਮੈਂ ਢਿੱਡੋਂ ਨ੍ਹੀਂ ਜਾਇਆ ਪਰ ਹੈ ਤਾਂ ਮੇਰਾ ਪੁੱਤ, ਤਾਂ ਉਹ ਆਪਣੇ ਪੁੱਤ ਲਈ ਕੋਈ ਵੀ ਕੁਰਬਾਨੀ ਕਰਨ ਲਈ ਤਿਆਰ ਹੋ ਜਾਂਦੀ ਆ। ਮੈਂ ਇਹ ਭਾਵਨਾ ਰਜਨੀ ਵਿੱਚ ਦੇਖੀ ਆ। … ਉਦੋਂ ਕਾਂਤਾ ਜਵਾਨ ਸੀ। ਉਸ ਦਾ ਜ਼ਿਆਦਾ ਧਿਆਨ ਆਪਣੇ ਕੰਮ ’ਤੇ ਘਰ ਵਾਲੇ ਵੱਲ ਸੀ। ਫੇਰ ਉਸ ਦੇ ਮਨ ਵਿੱਚ ਇਹ ਖਿਆਲ ਕਦੇ ਨ੍ਹੀਂ ਆਇਆ ਸੀ ਕਿ ਮੁੜ ਕੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਔਲਾਦ ਨ੍ਹੀਂ ਹੋਣੀ। ਨਵਜੀਤ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਉਨ੍ਹਾਂ ਚਾਰ ਸਾਲ ਬੱਚਾ ਪੈਦਾ ਨਾ ਹੋਣ ਦਿੱਤਾ। ਫੇਰ ਉਸ ਦੀ ਬਦਲੀ ਹਸਬੈਂਡ ਦੇ ਸ਼ਹਿਰ ਦੀ ਹੋ ਗਈ ਤਾਂ ਉਸ ਇਸ ਬਾਰੇ ਸੋਚਿਆ। ਇੰਗਲਿਸ਼ ਵਿੱਚ ਕੀ ਕਹਿੰਦੇ ਹੁੰਦੇ ਆ ‘ਯੂ ਹੈਵ ਮਿੱਸਡ ਦੀ ਟ੍ਰੇਨ’ ਵਾਲੀ ਗੱਲ ਹੋ ਗਈ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਮਹਿੰਗੇ ਤੋਂ ਮਹਿੰਗੇ ਡਾਕਟਰ ਨਾਲ ਸੰਪਰਕ ਬਣਾਏ। ਕੋਈ ਪੀਰ-ਪੈਂਗਬਰ ਨਾ ਛੱਡਿਆ ਜਿੱਥੇ ਨੱਕ ਨਾ ਰਗੜਿਆ ਹੋਵੇ। ਬੱਚਾ ਤਾਂ ਨਾ ਹੋਇਆ, ਗੱਠੀਆ ਅਵੱਸ਼ ਹੋ ਗਿਆ।
“ਮੈਂ ਆਪਣੇ ਮਨ ਦੀ ਗੱਲ ਮਿਸਿਜ਼ ਨੂੰ ਦੱਸੀ। ਮਿਸਿਜ਼ ਕਹਿੰਦੇ, ‘ਪੁੱਛਣ ਵਾਲੀ ਕਿਹੜੀ ਗੱਲ ਆ? ਉਸ ਨੇ ਰਜਨੀ ਨੂੰ ਆਪਣੀ ਮਾਂ ਮੰਨਿਆ ਹੋਇਆ, ਕਾਂਤਾ ਨੂੰ ਮਾਸੀ। ਉਹ ਕਿਹੜਾ ਅਨਪੜ੍ਹ ਆ, ਜਿਹਨੂੰ ਸਮਝਾਉਣ ਦੀ ਲੋੜ ਆ? ਉਸ ਨੂੰ ਸਾਰੀਆਂ ਗੱਲਾਂ ਦਾ ਪਤਾ। ਕੋਈ ਗੱਲ ਲੁਕੀ ਛਿਪੀ ਨਹੀਂ। ਉਸ ਦੀ ਵਹੁਟੀ ਨੂੰ ਵੀ ਪਤਾ। ਤੁਸੀਂ ਚੁੱਪ ਕਰਕੇ ਬੈਠੋ। ਜਨਾਨੀਆਂ ਦੀਆਂ ਗੱਲਾਂ ਵਿੱਚ ਨਹੀਂ ਆਉਣਾ। ਜੇ ਨਾ ਮੰਨੇ ਤਾਂ ਮੈਂ ਅਗਾਂਹ ਨੂੰ ਕੋਈ ਗੱਲ ਨਹੀਂ ਦੱਸਿਆ ਕਰਨੀ। ਆਪਣਾ ਪੜ੍ਹਿਆ-ਲਿਖਿਆ ਵਿਚਾਰ ਲਓ। - ਮੈਂ ਹਥਿਆਰ ਨਾ ਸੁੱਟੇ ਪਰ ਪਹਿਲ ਵੀ ਨਾ ਕੀਤੀ।
“ਭਾਜੀ, ਇਹ ਬੜੀ ਲੰਮੀ-ਚੌੜੀ ਕਹਾਣੀ ਆ ਇਨ੍ਹਾਂ ਦੋਂਹ ਪਰਿਵਾਰਾਂ ਦੀ। ਹੁਣ ਮੁੱਕਦੀ ਗੱਲਾਂ ਦੱਸਦਾਂ। ਪਿਛਲੇ ਹਫਤੇ ਅਚਨਚੇਤ ਰਜਨੀ ਆਈ। ਉੱਪਰਲੇ ਪੋਰਸ਼ਨ ਨੂੰ ਜਿੰਦਰਾ ਲੱਗਾ ਦੇਖ ਕੇ ਮਿਸਿਜ਼ ਕੋਲ ਆ ਬੈਠੀ। ਤੁਹਾਨੂੰ ਪਤਾ ਈ ਆ ਕਿ ਦੋ ਜਨਾਨੀਆਂ ਘੰਟਾ ਕੁ ਕੱਠੀਆਂ ਬੈਠ ਜਾਣ ਤਾਂ ਸੱਤ ਪੀੜ੍ਹੀਆਂ ਦੇ ਪੋਤੜੇ ਫੋਲ ਜਾਂਦੀਆਂ ਨੇ। ਰਜਨੀ ਦੋ ਘੰਟੇ ਮਿਸਿਜ਼ ਕੋਲ ਬੈਠੀ ਆਪਣੇ ਦੁੱਖੜੇ ਰੋਂਦੀ ਰਹੀ ਕਿ ਕਾਂਤਾ ਨੇ ਉਸ ਦਾ ਪੁੱਤ ਪੱਟ ਕੇ ਲੈ ਜਾਣਾ। ਉਸਨੇ ਗੁਰਦਵਾਰੇ ਜਾ ਕੇ ਅਖੰਡਪਾਠ ਸੁੱਖਿਆ ਕਿ ਕਾਂਤਾ ਤੇ ਉਸ ਦਾ ਘਰਵਾਲਾ ਮਰ ਜਾਵੇ ਤਾਂ ਉਹ ਆਪਣੇ ਆਖਰੀ ਚਾਰ ਦਿਨ ਸੁਖਾਲ਼ੇ ਲੰਘਾ ਲਵੇ। ਪਤਾ ਨ੍ਹੀਂ ਕਦੋਂ ਸੱਚੇ ਪਾਤਸ਼ਾਹ ਨੇ ਉਸ ਦੀ ਦੁਖੀ ਆਵਾਜ਼ ਸੁਣਨੀ ਆ।
“ਐਦਾਂ ਹੀ ਕੁਝ ਦਿਨ ਪਹਿਲਾਂ ਕਾਂਤਾ ਨੇ ਆਪਣੇ ਮਨ ਦੀ ਗੱਲ ਮੇਰੀ ਮਿਸਜ਼ ਨੂੰ ਦੱਸੀ ਸੀ - ਮੈਂ ਤਾਂ ਦੋ ਵੇਲੇ ਸੁੱਤੀ ਉੱਠਦੀ ਅਰਦਾਸ ਕਰਦੀ ਆਂ ਕਿ ਵੱਡੀ ਭੈਣ ਤੇ ਜੀਜਾ ਜੀ ਦਾ ਐਕਸੀਡੈਂਟ ਹੋ ਜਾਏ। ਦੋਨੋਂ ਇਕੱਠੇ ਹੀ ਮਰ ਜਾਣ। ਫੇਰ ਹੀ ਮੇਰੇ ਘਰ ਮੇਰੇ ਨੂੰਹ-ਪੁੱਤ ਆ ਸਕਦੇ ਨੇ। ਉਸੇ ਦਿਨ ਮੈਂਨੂੰ ਚੈਨ ਆਉਣਾ, ਮੈਂ ਰੱਜਵੀਂ ਨੀਂਦਰੇ ਸੌਣਾ। ਜੇ ਇਹ ਹੋ ਜਾਵੇ ਤਾਂ ਮੈਂ ਮਹਾਂਮਾਈ ਦਾ ਜਗਰਾਤਾ ਕਰਾਵਾਂਗੀ।”
ਇਹ ਕਹਾਣੀ ਸੁਣਾ ਕੇ ਕੰਗ ਨੇ ਮੇਰੇ ਵੱਲ ਦੇਖਿਆ।
ਮੈਂ ਚੁੱਪ ਰਿਹਾ। ਮੇਰੇ ਵਿੱਚ ਕੁਝ ਵੀ ਕਹਿਣ ਜਾਂ ਸੁਣਨ ਦੀ ਸਮਰੱਥਾ ਨਹੀਂ ਰਹੀ ਸੀ।
**
ਨੋਟ: ਹਰ ਲੇਖਕ ‘ਸਰੋਕਾਰ’ ਨੂੰ ਭੇਜੀ ਗਈ ਰਚਨਾ ਦੀ ਕਾਪੀ ਆਪਣੇ ਕੋਲ ਸੰਭਾਲਕੇ ਰੱਖੇ।)
(2812)
(ਸਰੋਕਾਰ ਨਾਲ ਸੰਪਰਕ ਲਈ: