“ਹੁਣ ਮੈਂਨੂੰ ਇਹ ਨਾ ਸਮਝ ਆਵੇ ਕਿ ਮੈਂ ਆਪਣੇ ਢਿੱਡ ਨੂੰ ਗਾਹਲਾਂ ਕੱਢਾਂ ਜਾਂ ਲੱਤਾਂ ਨੂੰ ...”
(23 ਜਨਵਰੀ 2020)
1993 ਦੀ ਸਰਪੰਚੀ ਦੀ ਇਲੈਕਸ਼ਨ ਹਾਰਨ ’ਤੇ ਬਾਪੂ ਦਾ ਸਖ਼ਤ ਮਿਹਨਤ ਨਾਲ ਕਮਾਇਆ ਤਿੰਨ ਚਾਰ ਲੱਖ ਰੁਪਇਆ ਗੁਆਉਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਮੈਂ ਸੋਚਿਆ ਕਿ ਮਨਾ, ਇਸ ਮੁਲਕ ਵਿੱਚੋਂ ਨਿਕਲ ਜਾ ਛੇਤੀ, ਇਸੇ ਵਿੱਚ ਤੇਰਾ ਭਲਾ ਹੈ। ਮੈਂ ਸੋਚ ਲਿਆ ਸੀ ਕਿ ਸਿਆਸਤ ਇੱਕ ਚਿੱਕੜ ਹੈ, ਜਿਹੜਾ ਇਸ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਵਾਰ ਵੜ ਗਿਆ, ਫੇਰ ਛੇਤੀ ਕੀਤੇ ਬਾਹਰ ਨਹੀਂ ਨਿਕਲ ਸਕਦਾ।
ਜਦੋਂ ਮੈਂ ਟਰੰਟੋ ਦੇ ਹਵਾਈ ਅੱਡੇ ਉੱਤੇ ਉੱਤਰਿਆ ਤਾਂ ਮੇਰਾ ਢਿੱਡ ਚੰਗੇ ਵੱਡੇ ਮਤੀਰੇ ਜਿੱਡਾ ਸੀ। ਕੁਝ ਦਿਨ ਰਿਸ਼ਤੇਦਾਰਾਂ ਦੇ ਘਰ ਰਹਿਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਮੈਂਨੂੰ ਦਰਸ਼ਨ ਚੰਡੀਗੜ੍ਹ ਵਾਲੇ ਕੋਲ ਮਾਲਟਨ ਵਿੱਚ ਮੌਰਨਿੰਗ ਸਟਾਰ ਰੋਡ ਦੀ ਬੇਸਮਿੰਟ ਵਿੱਚ ਛੱਡ ਦਿੱਤਾ। ਸੜੀਆਂ ਜਿਹੀਆਂ ਜੁੱਲੀਆਂ ਵਿੱਚ ਮੈਂ ਸਾਰੀ ਰਾਤ ਇਕੱਲਾ ਰੋਈ ਗਿਆ। ਜਦੋਂ ਸੁਬ੍ਹਾ ਉੱਠਿਆ, ਘਰੇ ਕੋਈ ਵੀ ਨਾ। ਸਾਰੇ ਮੁੰਡੇ ਕੰਮਾਂ ਉੱਤੇ ਗਏ ਹੋਏ ਸੀ। ਮਾੜੀ ਮੋਟੀ ਰੋਟੀ ਆਪ ਹੀ ਪਕਾ ਕੇ ਖਾਧੀ। ਰੋਟੀ ਨਹੀਂ ਕਹਿ ਸਕਦੇ ਉਸ ਨੂੰ, ‘ਮੰਨ’ ਕਹਿ ਸਕਦੇ ਹਾਂ।
ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡੀ ਸਮੱਸਿਆ ਸੀ ਕੰਮ ਲੱਭਣਾ। ਕਈ ਸਿਫ਼ਾਰਸ਼ਾਂ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਪੰਮਾ ‘ਚੁੱਪਕੀਤੀ’ ਦਾ ਲੱਭਾ, ਜੋ ਘਰਾਂ ਵਿੱਚ ਫਲਾਇਰ (flyer delivery) ਪਾਉਣ ਦਾ ਕੰਮ ਕਰਦਾ ਸੀ। ਉਸਨੇ ਕਈ ਬੰਦੇ ਕੰਮ ’ਤੇ ਰੱਖੇ ਹੋਏ ਸੀ। ਚਲੋ, ਉਸ ਨਾਲ ਮੈਂ ਕੰਮ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੱਤਾ। ਸੁਬ੍ਹਾ ਹੀ ਉਸਨੇ ਸਾਡੇ ਮੋਢਿਆ ’ਤੇ ਵੀਹ ਕਿੱਲੋ ਦਾ ਝੋਲਾ ਭਰ ਕੇ ਲੱਦ ਦੇਣਾ ਤੇ ਕਹਿਣਾ, ਇਕੱਲੇ ਇਕੱਲੇ ਘਰ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਇੱਕ ਪਾਉਣਾ ਐਂ। ਇੱਕ ਝੋਲੇ ਨਾਲ ਪੰਜਾਹ ਘਰ ਨਿਕਲ ਜਾਣੇ। ਉਸ ਨੂੰ ਪਤਾ ਹੁੰਦਾ ਸੀ ਕੇ ਕਿਸ ਬੰਦੇ ਕੋਲ ਕਿੱਥੇ ਕੁ ਜਾ ਕੇ ਪੇਪਰ ਮੁੱਕ ਜਾਣੇ ਐਂ, ਪਤੰਦਰ ਉਸ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਹੀ ਆ ਕੇ ਫੇਰ ਸਾਡਾ ਝੋਲਾ ਭਰ ਜਾਂਦਾ। ਸ਼ਾਮ ਤੱਕ ਲੱਤਾਂ ਜਵਾਬ ਦੇ ਜਾਂਦੀਆਂ। ਮੇਰਾ ਵੱਡਾ ਸਾਰਾ ਢਿੱਡ, ਜੀਭ ਬਾਹਰ ਨਿਕਲੀ ਹੋਈ, ਸਾਹੋ ਸਾਹ ਹੋਇਆਂ ਨੂੰ ਮਸਾਂ ਦਿਨ ਛਿਪਣਾ।
ਦਸ ਕੁ ਦਿਨਾਂ ਬਾਅਦ ਮੇਰੀ ਸ਼ਿਕਾਇਤ ਆ ਗਈ - ਯਾਰ ਜਿਹੜਾ ਬੰਦਾ ਤੁਸੀਂ ਸਾਡੇ ਲਵਾਇਆ ਸੀ, ਦੌਲਤਪੁਰੀਆ, ਉਹ ਤਾਂ ਯਾਰ ਤੁਰਦਾ ਹੀ ਬੜਾ ਹੌਲੀ ਹੌਲੀ ਐ। ਸ਼ਾਮ ਨੂੰ ਸਾਰੇ ਮੈਂਨੂੰ ਸਮਝਾਉਣ ਲੱਗ ਗਏ ਕਿ ਭਰਾਵਾ, ਇੱਥੇ ਜੌਬ ਮਸਾਂ ਮਿਲਦੀ ਆ, ਥੋੜ੍ਹਾ ਤੇਜ਼ ਤੁਰਿਆ ਕਰ। ਮੈਂ ਅਗਲੇ ਇੱਕ ਦੋ ਦਿਨ ਬੜਾ ਤੇਜ਼ ਤੁਰਿਆ। ਪਰ ਉਹ (ਪੰਮਾ) ਕਹਿੰਦਾ, ਨਹੀਂ ਇਹ ਬਾਈ ਤਾਂ ਬਹੁਤ ਘੱਟ ਤੁਰਦਾ। ਮੈਂਨੂੰ ਤਾਂ ਘਾਟਾ ਪਈ ਜਾਂਦਾ। ਮੈਂ ਉਸ ਨੂੰ ਬਥੇਰਾ ਕਿਹਾ, ਯਾਰ ਆਪਾਂ ਇਕੱਠੇ ਡੀ ਐੱਮ ਕਾਲਜ ਪੜ੍ਹਦੇ ਰਹੇ ਆਂ, ਸਾਡੇ ਪਿੰਡ ਤੇਰੀ ਰਿਸ਼ਤੇਦਾਰੀ ਸੀ। ਆਪਾਂ ਇਕੱਠੇ ਰੋਡਵੇਜ ਦੀ ਬੱਸ ’ਤੇ ਜਾਂਦੇ ਹੁੰਦੇ ਸੀ। ਮੈਂਨੂੰ ਬਹੁਤ ਹੈਰਾਨੀ ਹੋਈ, ਮੇਰੀਆਂ ਗੱਲਾਂ ਦਾ ਉਸ ’ਤੇ ਭੋਰਾ ਅਸਰ ਨਹੀਂ ਹੋਇਆ। ਉਹ ਮੈਂਨੂੰ ਕਹਿਣ ਲੱਗਾ, ਬਾਈ ਜੀ, ਇੰਡੀਆ ਨੂੰ ਛੱਡੋ, ਇਹ ਕਨੇਡਾ ਐ।
ਅਖੀਰ ਮੈਂਨੂੰ ਪੰਦਰ੍ਹਾਂ ਦਿਨਾਂ ਬਾਅਦ ਪਹਿਲੀ ਜੌਬ ਤੋਂ ਹੱਥ ਧੌਣੇ ਪੈ ਗਏ। ਹੁਣ ਮੈਂਨੂੰ ਇਹ ਨਾ ਸਮਝ ਆਵੇ ਕਿ ਮੈਂ ਆਪਣੇ ਢਿੱਡ ਨੂੰ ਗਾਹਲਾਂ ਕੱਢਾਂ ਜਾਂ ਲੱਤਾਂ ਨੂੰ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਪਹਿਲੀ ਵਾਰ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਵਿੱਚ ਨਮੋਸ਼ੀ ਦਿਵਾਈ ਸੀ।
**
ਟੋਰੰਟੋ ਆਉਣ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਮੇਰਾ ਬਾਹਰ ਆਉਣ ਦਾ ਕੋਈ ਇਰਾਦਾ ਨਹੀਂ ਸੀ। ਮੇਰਾ ਦੋਸਤ ਆਪਣੇ ਰਿਸ਼ਤੇਦਾਰ ਲਈ ਪੈਸੇ ਮੰਗਣ ਆਇਆ ਸੀ ਜਿਸਨੇ ਕਨੇਡਾ ਆਉਣਾ ਸੀ ਏਜੰਟ ਰਾਹੀਂ। ਉਹ ਕਹਿੰਦਾ, ਕਨੇਡਾ ਦੇ ਦੋ ਪੱਕੇ ਵੀਜ਼ੇ ਆਏ ਪਏ ਐ, ਬੱਸ ਇੱਕ ਬੰਦਾ ਹੋਰ ਚਾਹੀਦਾ। ਮੇਰਾ ਮਨ ਬੇਈਮਾਨ ਹੋ ਗਿਆ। ਮੈਂ ਸੋਚਿਆ, ਜੇ ਏਜੰਟ ਸਿੱਧਾ ਭੇਜਦਾ ਐ ਤਾਂ ਸੌਦਾ ਮਾੜਾ ਨਹੀਂ। ਬੱਸ ਫੇਰ ਕੀ ਸੀ, ਏਜੰਟ ਨੂੰ ਛੇ ਲੱਖ ਦਿੱਤਾ ਤੇ ਅਸੀਂ ਦੋਵੇਂ ਜਣੇ ਦਿੱਲੀ ਨੂੰ ਚਲੇ ਗਏ।
ਮੈਂਨੂੰ ਪਹਿਲੀ ਵਾਰ ਪਤਾ ਲੱਗਾ ਕੇ ਏਜੰਟ ਜੋ ਕੁਝ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ, ਉਹ ਸੱਚ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦਾ। ਜਿਹੜਾ ਏਜੰਟ ਕਹਿੰਦਾ ਸੀ ਇੱਕ ਹਫ਼ਤੇ ਵਿੱਚ ਭੇਜ ਦੇਵਾਂਗੇ, ਉਸਨੇ ਤਿੰਨ ਮਹੀਨੇ ਲਾ ਦਿੱਤੇ। ਮੇਰੇ ਨਾਲ ਦਾ ਭਾਈ ਸਾਬ੍ਹ (ਜੋ ਡੈਮਰੂ ਤੋਂ ਸੀ) ਅਜੇ ਤੱਕ ਨਹੀਂ ਆਇਆ। ਜਿਸ ਨੇ ਮੈਂਨੂੰ ਤਿਆਰ ਕੀਤਾ ਸੀ, ਏਜੰਟ ਉਸਦਾ ਛੇ ਲੱਖ ਰੁਪਇਆ ਵੀ ਮਾਂਜ ਗਿਆ।
ਕਨੇਡਾ ਆਉਣ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਮੈਂ ਆਪਣੇ ਏਰੀਆ ਦਾ ਸਫਲ ਕਿਸਾਨ ਸੀ। ਮੈਂ ਚੜ੍ਹਦੀ ਉਮਰ ਵਿੱਚ ਹੀ ਪੰਜਾਬ ਕਿਸਾਨ ਕਲੱਬ ਦਾ ਮੈਂਬਰ ਬਣ ਗਿਆ, ਜਿਸਦੀ ਮਹੀਨੇ ਦੇ ਪਹਿਲੇ ਵੀਰਵਾਰ ਯੂਨਵਰਸਿਟੀ ਲੁਧਿਆਣੇ ਮੀਟਿੰਗ ਹੁੰਦੀ ਸੀ। ਮੈਂ ਬਾਪੂ ਤੋਂ ਚੋਰੀ ਨਿਕਲ ਜਾਣਾ ਮੀਟਿੰਗ ਅਟੈਂਡ ਕਰਨ। ਮੈਂ ਜਿਸ ਸਾਲ ਬਾਹਰ ਆਇਆ ਉਸ ਵਕਤ ਕੁਝ ਠੇਕੇ ਉੱਤੇ ਅਤੇ ਕੁਝ ਆਪਣੀ ਪੈਲੀ, ਸੱਠ ਕਿੱਲਿਆਂ ਦੀ ਖੇਤੀ ਕਰਦਾ ਸੀ। ਬਾਪੂ ਮੇਰਾ ਮਿਹਨਤੀ ਬਹੁਤ ਸੀ, ਮੈਂ ਤਾਂ ਜ਼ਿਆਦਾ ਮੈਨੇਜਮੈਂਟ ਤੇ ਨਾਲ ਨਾਲ ਕੰਮ ਵੀ ਕਰਾਉਂਦਾ ਸੀ। ਉਸ ਵਕਤ ਮੈਂ ਆਲੂ, ਗੰਨਾ, ਮਟਰ, ਛੋਲੇ, ਗੰਢੇ, ਮਿਰਚਾਂ, ਨਰਮਾ, ਕਣਕ, ਝੋਨਾ ਬੀਜਦਾ ਸੀ। ਜਿਸ ਸਾਲ ਮੈਂ ਬਾਹਰ ਆਇਆ, ਉਸ ਸਾਲ ਗੰਨੇ ਦਾ ਬੀਜ ਮੈਂ ਯੂ.ਪੀ. ਤੋਂ ਲਿਆਂਦਾ ਸੀ ਤੇ ਨੌਂ ਮਹੀਨੇ ਬਾਅਦ ਹੀ ਖੜ੍ਹਾ 300 ਰੁਪਏ ਨੂੰ ਮਰਲਾ ਵੇਚ ਦਿੱਤਾ। ਕਣਕ ਦਾ ਬੀਜ ਸ਼ਾਇਦ 343 ਚਲਿਆ ਸੀ ਤੇ ਮੈਂ ਦੋ ਕਿੱਲੇ ਬੀਜਿਆ। ਪਹਿਲੀ ਵਾਰ ਸਾਡੇ ਏਰੀਆ ਵਿੱਚ ਇਸਦੀਆਂ ਧੁੰਮਾਂ ਪੈ ਗਈਆਂ ਤੇ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਮੇਰੇ ਬਾਪੂ ਨੇ ਜਲੇਬੀਆ ਵਾਂਗੂੰ ਹੱਥੋ ਹੱਥੀ ਵੇਚਿਆ। ਦੂਜੀ ਕਣਕ ਨਾਲੋਂ ਨਵੀਂ ਕਣਕ ਦਾ ਝਾੜ 10-12 ਮਣ ਜ਼ਿਆਦਾ ਨਿਕਲਿਆ। ਸਾਡੇ ਪਿੰਡ ਦਾ ਇੱਕ ਬੰਦਾ ਅਮਰੀਕਾ ਵਿੱਚ ਆਇਆ ਤਾਂ ਮੈਂਨੂੰ ਦੱਸਣ ਲੱਗਾ, ਤੇਰਾ ਕਣਕ ਦਾ ਬੀਜ ਮੈਂ ਅਜੇ ਤੱਕ ਬੀਜਦਾਂ।
ਪਹਿਲੀ ਜੌਬ ਚਲੇ ਜਾਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਮੈਂਨੂੰ ਮੇਰੇ ਰਿਸ਼ਤੇਦਾਰ ਦੀ ਸਿਫਾਰਸ਼ ’ਤੇ ਤਲਵੰਡੀ ਵਾਲੇ ਕਲਸੀ ਦੀ ਕੰਪਨੀ ਵਿੱਚ ਸਫਾਈ ਕਰਨ ਦਾ ਕੰਮ ਮਿਲ ਗਿਆ। ਮੇਰੇ ਨਾਲ ਰੋਡਿਆਂ ਤੋਂ ਕੇਵਲ ਤੇ ਸੇਵਕ ਦੋ ਭਰਾ ਹੁੰਦੇ ਸਨ ਤੇ ਇੱਕ ਧੱਲੇ ਕਿਆਂ ਤੋਂ ਮਿੱਠੂ। ਉਹ ਮੈਂਨੂੰ ਬਾਰਾਂ ਸੌ ਡਾਲਰ ਦਿੰਦਾ ਸੀ ਮਹੀਨੇ ਦਾ ਤੇ ਪੰਜ ਸੌ ਮੈਂਨੂੰ ਗੋਰਮਿੰਟ ਦੇ ਦਿੰਦੀ ਸੀ।
ਅਸੀਂ ਘਰੋਂ ਸ਼ਾਮ ਨੂੰ ਪੰਜ ਵਜੇ ਜਾਣਾ। ਜਦੋਂ ਦਫਤਰ ਬੰਦ ਹੋ ਜਾਂਦੇ, ਅਸੀਂ ਸਫਾਈ ਕਰਨੀ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੰਦੇ ਤੇ ਤੜਕੇ ਦੇ ਤਿੰਨ ਚਾਰ ਵਜੇ ਤੱਕ ਲੱਗੇ ਰਹਿੰਦੇ। ਜਿਆਦਾਤਰ ਬੈਂਕਾਂ ਤੇ ਔਫਿਸ ਹੀ ਸਨ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚ ਕਿਚਨ ਅਤੇ ਬਾਥਰੂਮ ਵੀ ਹੁੰਦੇ ਤੇ ਸਾਨੂੰ ਉਹਨਾਂ ਦੀ ਸਫਾਈ ਵੀ ਕਰਨੀ ਪੈਂਦੀ। ਕਈ ਵਾਰ ਦੂਜੇ ਦਿਨ ਕੰਪਲੇਂਟ ਆ ਜਾਣੀ ਕੇ ਸਫਾਈ ਚੰਗੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਨਹੀਂ ਕੀਤੀ ਤਾਂ ਫੇਰ ਅਗਲੇ ਦਿਨ ਸਾਡੇ ’ਤੇ ਸਖ਼ਤੀ ਹੋ ਜਾਣੀ ਤੇ ਅਸੀਂ ਚੰਗੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਸਫਾਈ ਕਰਨੀ। ਹਰ ਵਕਤ ਕੰਟਰੈਕਟ ਚਲੇ ਜਾਣ ਦਾ ਡਰਾਵਾ ਸਾਡਾ ਵੱਡਾ ਬੌਸ (ਕਲਸੀ) ਦਿੰਦਾ ਰਹਿੰਦਾ ਤੇ ਅਸੀਂ ਡਰਦੇ ਹੋਰ ਚੰਗੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਰਗੜ ਰਗੜ ਕੇ ਸਫਾਈ ਕਰਦੇ ਰਹਿਣਾ।
ਵੈਸੇ ਅਸੀਂ ਸਾਰੇ ਇੱਕੋ ਜਿਹੇ ਸੀ, ਪੀਣ ਦੇ ਸੌਕੀਨ। ਵੀਕਐਂਡ ’ਤੇ ਖ਼ੂਬ ਰੌਣਕਾਂ ਲੱਗਦੀਆਂ। ਜਿਹੋ ਜਿਹੀ ਮੈਂ ਜੌਬ ਕਰਦਾ ਸੀ, ਮੈਂਨੂੰ ਉਸਦਾ ਭੋਰਾ ਅਫ਼ਸੋਸ ਨਹੀਂ ਸੀ। ਮੈਂ ਚੰਗਾ ਮਾੜਾ, ਸਭ ਐਕਸੈਪਟ ਕਰ ਲਿਆ ਸੀ। ਤੇ ਮੇਰਾ ਹੁਣ ਵੀ ਇਹੋ ਸੁਭਾਅ ਹੈ ਕਿ ਮੈਂ ਕਦੇ ਕਿਸੇ ਕੰਮ ਦੀ ਸ਼ਰਮ ਨਹੀਂ ਮੰਨੀ।
ਲਗਭਗ ਦੋ ਸਾਲ ਮੈਂ ਉੱਥੇ ਕੰਮ ਕੀਤਾ ਤੇ ਮੇਰਾ ਕੇਸ ਫੇਲ ਹੋ ਗਿਆ ਕੋਰਟ ਵਿੱਚੋਂ। ਮੈਂ ਉੱਪਰ ਹਾਈਕੋਰਟ ਵਿੱਚ ਕੇਸ ਕਰ ਸਕਦਾ ਸੀ, ਮੇਰੇ ਕੁਝ ਯਾਰ ਬੇਲੀ, ਕੁਝ ਰਿਸ਼ਤੇਦਾਰ ਮੈਂਨੂੰ ਅਮਰੀਕਾ ਆਉਣ ਦੀਆਂ ਸਲਾਹਾਂ ਦੇਣ ਲੱਗ ਪਏ। ਇੱਕ ਉਦੋਂ ਅਮਰੀਕਾ ਦਾ ਡਾਲਰ ਵੱਡਾ ਤੇ ਕੰਮ ਵੀ ਅਮਰੀਕਾ ਵਿੱਚ ਸੌਖਾ ਸੀ। ਮੇਰਾ ਮਨ ਬੇਈਮਾਨ ਹੋ ਗਿਆ। ਮੈਂ ਟਰੰਟੋ ਤੋਂ ਟਿਕਟ ਲਈ, ਸਿੱਧਾ ਵੈਨਕੂਵਰ ਪਹੁੰਚ ਗਿਆ। ਉੱਥੇ ਮੈਂ ਇੱਕ ਮਹੀਨਾ ਰਿਹਾ, ਬਰਨਬੀ ਵਿੱਚ ਆਪਣੀ ਮਾਸੀ ਦੀ ਕੁੜੀ ਕੋਲ। ਉਹਨਾਂ ਨੇ ਮੈਂਨੂੰ ਖ਼ੂਬ ਘੁਮਾਇਆ।
ਅਖੀਰ ਮੈਂ ਬਾਰਡਰ ਟੱਪਣ ਦੀਆਂ ਸਕੀਮਾਂ ਲਾਉਣ ਲੱਗ ਪਿਆ। ਮੈਂ ਪਹਿਲਾ ਹੀ ਗੇੜਾ ਮਾਰਦਾ ਰਹਿੰਦਾ ਸੀ ਕਿ ਕਿੱਥੋਂ ਕੁ ਬਾਰਡਰ ਟੱਪਣਾ ਹੈ। ਬਾਰਡਰ ਟੱਪਣਾ ਕੋਈ ਔਖਾ ਨਹੀਂ ਸੀ। ਸਿਰਫ ਸੜਕ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਨਾਲ ਨਾਲ ਬਾਡਰ ਦੇ, ਤੁਸੀਂ ਹੌਲੀ ਦੇਣੇ ਅਮਰੀਕਾ ਵਿੱਚ ਇੰਟਰ ਹੋ ਸਕਦੇ ਹੋ। ਇਹ ਉਹਨਾਂ ਵੇਲਿਆਂ ਦੀ ਗੱਲ ਹੈ, ਸ਼ਾਇਦ ਅਜੇ ਵੀ ਇੱਦਾਂ ਹੀ ਹੁੰਦਾ ਹੋਵੇ। ਉਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਮੈਂ ਗਿਆ ਨਹੀਂ ਉਸ ਏਰੀਆ ਵਿੱਚ, ਜਿੱਥੋਂ ਮੈਂ ਦਾਖਲ ਹੋਇਆ ਸੀ।
ਘੁਸਮੁਸੇ ਜਿਹੇ 24 ਅਗਸਤ, 1997 ਨੂੰ ਮੈਂ ਅਮਰੀਕਾ ਦਾ ਬਾਰਡਰ ਟੱਪ ਗਿਆ।
ਜਦੋਂ ਅਮਰੀਕਾ ਦੀ ਧਰਤੀ ’ਤੇ ਮੈਂ ਪਹਿਲਾ ਕਦਮ ਰੱਖਿਆ ਤਾਂ ਮੇਰੀਆਂ ਚੀਕਾਂ ਨਿੱਕਲ ਗਈਆਂ।
*****
ਨੋਟ: ਹਰ ਲੇਖਕ ‘ਸਰੋਕਾਰ’ ਨੂੰ ਭੇਜੀ ਗਈ ਰਚਨਾ ਦੀ ਕਾਪੀ ਆਪਣੇ ਕੋਲ ਸੰਭਾਲਕੇ ਰੱਖੇ।)
(1903)
(ਸਰੋਕਾਰ ਨਾਲ ਸੰਪਰਕ ਲਈ: