“ਫਿਲਮ ਇਹ ਦਰਸਾਉਂਦੀ ਹੈ ਕਿ ਕੈਪੀਟਲਿਸਟ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਕਿਵੇਂ ਰਚਨਾਤਮਕ ...”
(18 ਫਰਵਰੀ 2025)

ਮੈਂ ਹਾਲ ਹੀ ਵਿੱਚ ਰਿਲੀਜ਼ ਹੋਈ ਭਾਰਤੀ ਫਿਲਮ ‘ਦਿ ਸਟੋਰੀਟੈੱਲਰ’ ਬਾਰੇ ਆਪਣਾ ਰਿਵਿਊ ਭੇਜ ਰਹੀ ਹਾਂ। ਇਸ ਲੇਖ ਵਿੱਚ ਫਿਲਮ ਦੀ ਕਥਾ, ਅਦਾਕਾਰੀ ਅਤੇ ਨਿਰਦੇਸ਼ਨ ’ਤੇ ਗਹਿਰਾਈ ਨਾਲ ਵਿਚਾਰ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ ... ਕਲਪਨਾ ਪਾਂਡੇ।

*   *   *

“ਕਲਪਨਾ ਜੀ, ਤੁਹਾਨੂੰ ‘ਸਰੋਕਾਰ’ ਬਾਰੇ ਕਿੱਥੋਂ ਪਤਾ ਲੱਗਾ?”
“ਇੰਟਰਨੈੱਟ ਸੇ ...”

ਸਤਿਆਜੀਤ ਰੇ ਦੀ ‘ਗੋਲਪੋ ਬੋਲਿਏ ਤਾਰਿਨੀ ਖੁਰੂ’ ਕਹਾਣੀ ’ਤੇ ਆਧਾਰਿਤ, ਅਨੰਤ ਮਹਾਦੇਵਨ ਦੀ ਫਿਲਮ ‘ਦਿ ਸਟੋਰੀਟੈੱਲਰ’ (2025) ਅਸਲ ਮਿਹਨਤ ਅਤੇ ਪੈਸੇ ਵਿਚਕਾਰ ਦੇ ਟਕਰਾਅ ਨੂੰ ਕੇਂਦਰ ਵਿੱਚ ਰੱਖਦੀ ਹੈ। ਇਹ ਫਿਲਮ ਦੋ ਬਹੁਤ ਹੀ ਵੱਖਰੇ ਕਿਰਦਾਰਾਂ ਦੀ ਕਹਾਣੀ ਦਰਸਾਉਂਦੀ ਹੈ। ਇੱਕ ਪਾਸੇ ਬੰਗਾਲੀ ਕਹਾਣੀਕਾਰ ਤਾਰਿਨੀ ਬੰਦਿਓਪਾਧਿਆਏ (ਪਰੇਸ਼ ਰਾਵਲ), ਜੋ ਕਿ ਇੱਕ ਬੁਜ਼ੁਰਗ ਅਤੇ ਕਮਿਊਨਿਸਟ ਸਿਧਾਂਤਾਂ ਵਾਲਾ ਹੈ, ਅਤੇ ਦੂਜੇ ਪਾਸੇ ਗੁਜਰਾਤੀ ਅਮੀਰ ਵਪਾਰੀ ਰਤਨ ਗਰੋਡੀਆ (ਅਦਿਲ ਹੁਸੈਨ), ਜੋ ਕਈ ਸਾਲਾਂ ਤੋਂ ਨੀਂਦ ਨਹੀਂ ਆਉਂਦਾ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਦੋਹਾਂ ਦੀਆਂ ਵੱਖਰੀਆਂ ਦੁਨੀਆਂ ਇਹ ਦਰਸਾਉਂਦੀਆਂ ਹਨ ਕਿ ਨਫ਼ਾ-ਚਲਿਤ ਪ੍ਰਣਾਲੀਆਂ ਅਕਸਰ ਰਚਨਾਤਮਕ ਕੰਮ ਦਾ ਸ਼ੋਸ਼ਣ ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ। ਇਹ ਫਿਲਮ ਸਿਰਫ ਮਨੋਰੰਜਕ ਨਹੀਂ ਹੈ, ਬਲਕਿ ਇਹ ਵੀ ਜਾਂਚਦੀ ਹੈ ਕਿ ਕਹਾਣੀਆਂ ਹਕੀਕਤ ਵਿੱਚ ਕਿਸਦੀਆਂ ਹਨ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਸਨਮਾਨ ਕਿਸ ਨੂੰ ਮਿਲਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਰਚਨਾਕਾਰ ਇਸ ਸ਼ੋਸ਼ਣ ਦਾ ਖਿਲਾਫ ਕਿਵੇਂ ਲੜਦਾ ਹੈ।

ਫਿਲਮ ‘ਦਿ ਸਟੋਰੀਟੈੱਲਰ’ ਵਿੱਚ ਅਸੀਂ ਵੇਖਦੇ ਹਾਂ ਕਿ ਹਕੀਕਤੀ ਜੀਵਨ ਵਿੱਚ ਕਲਾ ਦਾ ਕਿਵੇਂ ਗਲਤ ਇਸਤੇਮਾਲ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਬੰਗਾਲ ਦੀ ਧਨੀ ਸਾਹਿਤਕ ਪਰੰਪਰਾ ਵਿੱਚ ਪਾਲਿਆ-ਵਧਾਇਆ ਗਿਆ, ਕਹਾਣੀਆਂ ਸੁਣਾਉਣ ਦਾ ਡੂੰਘਾ ਜੋਸ਼ ਰੱਖਣ ਵਾਲਾ ਤਾਰਿਨੀ, ਅਹਿਮਦਾਬਾਦ ਦੇ ਇੱਕ ਅਮੀਰ ਕੱਪੜਾ ਵਪਾਰੀ, ਰਤਨ ਗਰੋਡੀਆ ਵੱਲੋਂ ਨਿਯੁਕਤ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਜਿਸ ਕਈ ਸਾਲਾਂ ਤੋਂ ਨੀਂਦ ਨਹੀਂ ਆਉਂਦੀ। ਸ਼ੁਰੂ ਵਿੱਚ ਇਹ ਬੰਦੋਬਸਤ ਸਾਦਾ ਲਗਦਾ ਹੈ, ਪਰ ਜਲਦੀ ਹੀ ਰਤਨ ਦਾ ਅਸਲੀ ਚਿਹਰਾ ਸਾਹਮਣੇ ਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਆਪਣੀ ਦੌਲਤ ਦੇ ਬਾਵਜੂਦ, ਰਤਨ ਸਾਬਕਾ ਪ੍ਰੇਮਿਕਾ ਸਰਸਵਤੀ (ਰੇਵਥੀ) ਨੂੰ ਪੈਸਿਆਂ ਨਾਲ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਕਰਨ ਵਿੱਚ ਨਾਕਾਮ ਰਹਿ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਸਦੀ ਬਜਾਏ, ਉਹ ਤਾਰਿਨੀ ਦੀਆਂ ਤਾਜ਼ੀਆਂ ਮੌਖਿਕ ਕਹਾਣੀਆਂ ਦਾ ਸ਼ੋਸ਼ਣ ਕਰਕੇ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਆਪਣੀਆਂ ਦਿਖਾ ਕੇ ਸਰਸਵਤੀ ’ਤੇ ਆਪਣਾ ਨਿਸ਼ਾਨ ਛੱਡਣ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਵਿਚਾਰਾਂ ਦੀ ਚੋਰੀ ਦਾ ਕਰਤਬ ਬਲਵੰਤ ਢੰਗ ਨਾਲ ਦਰਸਾਉਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਕੈਪੀਟਲਿਸਟ ਪ੍ਰਣਾਲੀਆਂ ਕਿਵੇਂ ਆਮ ਲੋਕਾਂ, ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਘੋਸਟ ਰਾਈਟਰ, ਕਲਾਕਾਰ ਅਤੇ ਵਰਕਿੰਗ ਕਲਾਸ ਦੀ ਰਚਨਾਤਮਕ ਦੀ ਮਿਹਨਤ ਅਤੇ ਰਚਨਾਤਮਕਤਾ ਦਾ ਸ਼ੋਸ਼ਣ ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ।

ਤਾਰਿਨੀ ਆਪਣੇ ਕਹਾਣੀਆਂ ਲਿਖਣ ਅਤੇ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਕਰਨ ਤੋਂ ਡਰਦਾ ਹੈ ਕਿਉਂਕਿ ਉਸ ਨੂੰ ਆਲੋਚਨਾ, ਨਾਕਾਮੀ ਅਤੇ ਠੀਕ ਤਰ੍ਹਾਂ ਵਿਕਰੀ ਨਾ ਹੋਣ ਦਾ ਡਰ ਹੈ। ਦੂਜੇ ਪਾਸੇ, ਇੱਕ ਸੱਚਾ ਵਪਾਰੀ ਅਤੇ ਕੈਪੀਟਲਿਸਟ ਅਵਸਰਵਾਦ ਦਾ ਪ੍ਰਤੀਕ, ਰਤਨ, ਤਾਰਿਨੀ ਦੀਆਂ ਤੁਰੰਤ ਬਣਦੀਆਂ ਕਹਾਣੀਆਂ ਦਾ ਫਾਇਦਾ ਚੁੱਕਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਨਾਮ ’ਤੇ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਕਰਤਬ ਸਿਰਫ ਕਥਾ ਦਾ ਇੱਕ ਮੋੜ ਨਹੀਂ ਹੈ, ਸਗੋਂ ਇਹ ਸਾਫ਼ ਸਾਫ਼ ਦਰਸਾਉਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਕੈਪੀਟਲਿਸਟ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਰੋਜ਼ਾਨਾ ਵਰਕਿੰਗ ਕਲਾਸ ਦੀਆਂ ਕਠਿਨ ਮਿਹਨਤਾਂ ਅਤੇ ਰਚਨਾਤਮਕਤਾ ਦਾ ਸ਼ੋਸ਼ਣ ਕਰਦੀ ਹੈ। ਉਹ ਅਮੀਰ ਵਪਾਰੀ ਜੋ ਤਾਰਿਨੀ ਦੀਆਂ ਕਹਾਣੀਆਂ ਚੋਰੀ ਕਰਦਾ ਹੈ, ਉਸ ਨੂੰ ਕੋਈ ਨੈਤਿਕ ਦੋਸ਼ ਮਹਿਸੂਸ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦਾ। ਉਹ ਸ਼ਾਂਤੀ ਨਾਲ ਮੁਸਕਰਾਉਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਕਹਾਣੀਕਾਰ ਦੇ ਕੰਮ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਮਨਚਾਹੇ ਲਕੜੇ ਹਾਸਲ ਕਰਨ ਲਈ ਵਰਤਦਾ ਹੈ। ਬਹੁਤ ਘੱਟ ਹੀ ਉਸ ਨੂੰ ਕੁਝ ਗਲਤ ਮਹਿਸੂਸ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਸਤਿਆਜੀਤ ਰੇ ਦੀ ਕਹਾਣੀ ਦਾ ਕੇਂਦਰੀ ਸੂਤਰ ਹੈ: ਕਿਵੇਂ ਕੈਪੀਟਲਿਸਟ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਆਮ ਲੋਕਾਂ ਦੀ ਕਠਿਨ ਮਿਹਨਤ ਅਤੇ ਰਚਨਾਤਮਕਤਾ ਦਾ ਸ਼ੋਸ਼ਣ ਕਰਦੀ ਹੈ।

ਇਸ ਫਿਲਮ ਵਿੱਚ ਇਹ ਵੀ ਦਰਸਾਇਆ ਗਿਆ ਹੈ ਕਿ ਤਾਕਤਵਰ ਸੰਸਕ੍ਰਿਤੀਆਂ ਛੋਟੀਆਂ  ਸਥਾਨਕ ਸੰਸਕ੍ਰਿਤੀਆਂ ’ਤੇ ਕਿਵੇਂ ਹਾਵੀ ਹੋ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ। ਫਿਲਮ ਦੋ ਬਿਲਕੁਲ ਵੱਖਰੀਆਂ ਦੁਨੀਆਂ ਦੀ ਤੁਲਨਾ ਕਰਦੀ ਹੈ: ਕੋਲਕਾਤਾ ਦੀ ਬੰਗਾਲੀ ਸੰਸਕ੍ਰਿਤੀ ਅਤੇ ਅਹਿਮਦਾਬਾਦ ਦੀ ਗੁਜਰਾਤੀ ਸੰਸਕ੍ਰਿਤੀ। ਕੋਲਕਾਤਾ ਵਿੱਚ, ਜਿੱਥੇ ਤਾਰਿਨੀ ਵਸਦਾ ਹੈ, ਸ਼ਹਿਰ ਜੀਵੰਤ ਅਤੇ ਪਰੰਪਰਾ ਨਾਲ ਭਰਪੂਰ ਮਹਿਸੂਸ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਰੌਲੜਦੇ ਮੱਛੀ ਬਜ਼ਾਰ, ਇਤਿਹਾਸਕ ਪੁਰਾਣੀਆਂ ਇਮਾਰਤਾਂ ਅਤੇ ਪੀੜ੍ਹੀ ਦਰ-ਪੀੜ੍ਹੀ ਚਲਦੀਆਂ ਕਹਾਣੀਆਂ। ਇੱਥੇ ਕਹਾਣੀ ਸੁਣਾਉਣਾ ਕਿਸੇ ਵਿਚਾਰ ਦੀ ਮਾਲਕੀ ਬਾਰੇ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦਾ, ਇਹ ਇੱਕ ਸਮੁਦਾਇਕ ਖਜ਼ਾਨੇ ਵਾਂਗ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਜੋ ਸਾਰੇ ਮਿਲ ਕੇ ਸਾਂਝਾ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਉਲਟੇ ਪਾਸੇ, ਅਹਿਮਦਾਬਾਦ ਵਿੱਚ ਰਤਨ ਗਰੋਡੀਆ ਦਾ ਮੈਂਸ਼ਨ ਕੈਪੀਟਲਿਸਟ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਦੇ ਠੰਢੇ ਅਤੇ ਬੇਅਹਿਸਾਸ ਪੱਖ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਂਦਾ ਹੈ। ਉਸਦੇ ਘਰ ਵਿੱਚ ਮਹਿੰਗਾ ਫਰਨੀਚਰ, ਕੀਮਤੀ ਪੁਸਤਕਾਂ, ਜੋ ਕਦੇ ਨਹੀਂ ਪੜ੍ਹੀਆਂ ਜਾਂਦੀਆਂ ਅਤੇ ਪਿਕਾਸੋ ਦੇ ਪ੍ਰਿੰਟ ਵਰਗੀਆਂ ਮਹਿੰਗੀਆਂ ਕਲਾ ਰਚਨਾਵਾਂ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ, ਜੋ ਸਿਰਫ ਉਸਦੀ ਦੌਲਤ ਅਤੇ ਦਰਜੇ ਨੂੰ ਪ੍ਰਗਟ ਕਰਨ ਲਈ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ। ਅਜਿਹਾ ਮਾਹੌਲ ਕਲਾ ਅਤੇ ਕਹਾਣੀਆਂ ਦੀ ਆਤਮਾ ਨੂੰ ਖੋ ਬੈਠਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਸਿਰਫ ਵਿਕਰੀ ਲਈ ਪੈਕੇਜ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਖੇਤਰੀ ਪਰੰਪਰਾਵਾਂ ਦੀ ਵਿਲੱਖਣਤਾ ਮਿਟ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਕੈਪੀਟਲਿਸਮ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਸੰਸਕ੍ਰਿਤੀਆਂ ਨੂੰ ਇਕਸਾਰ, ਬਜ਼ਾਰ-ਮਿੱਤਰ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਬਦਲ ਦਿੰਦਾ ਹੈ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਉਹਨਾਂ ਦੀ ਵਿਲੱਖਣਤਾ ਅਤੇ ਖੂਬਸੂਰਤੀ ਖੋ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਕੋਲਕਾਤਾ ਦੀ ਸਮੂਹਕ ਖੁਸ਼ੀ ਅਤੇ ਅਹਿਮਦਾਬਾਦ ਦੇ ਮੈਂਸ਼ਨ ਦਾ ਖਾਲੀਪਣ ਇਸ ਸੰਘਰਸ਼ ਦੀ ਪਛਾਣ ਹਨ।

ਫਿਲਮ ਦਾ ਸੁਨੇਹਾ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਰਚਨਾਤਮਕ ਸਚਾਈ ਕਿਵੇਂ ਕੈਪੀਟਲਿਸਟ ਦਬਾਅ ਤੋਂ ਬਚਾਉਂਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਉਸਦੇ ਖਿਲਾਫ ਮੁਕਾਬਲਾ ਕਰਨ ਦੀ ਤਾਕਤ ਦਿੰਦੀ ਹੈ। ਆਖ਼ਰ ਵਿੱਚ, ਤਾਰਿਨੀ ਅਤੇ ਰਤਨ ਇੱਕ-ਦੂਜੇ ਦੀਆਂ ਕਹਾਣੀਆਂ ਲਿਖਣ ਲੱਗ ਪੈਂਦੇ ਹਨ। ਤਾਰਿਨੀ ਆਪਣੀਆਂ ਕਹਾਣੀਆਂ ਲਿਖਣ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਕਰਦਾ ਹੈ ਤਾਂ ਜੋ ਆਪਣੀ ਬੁੱਧੀਕ ਜਾਇਦਾਦ ਦੀ ਰੱਖਿਆ ਕਰ ਸਕੇ ਅਤੇ ਆਪਣੀ ਪਛਾਣ ਮੁੜ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰ ਸਕੇ, ਜਦਕਿ ਰਤਨ ਵੀ ਲਿਖਣਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੰਦਾ ਹੈ। ਦੋਹਾਂ ਕਿਰਦਾਰਾਂ ਵਿੱਚ ਬਦਲਾਅ ਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਹਾਲਾਂਕਿ ਅੰਤ ਬਹੁਤ ਆਦਰਸ਼ਵਾਦੀ ਮਹਿਸੂਸ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਜਦੋਂ ਰਤਨ, ਜੋ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਸਬਜ਼ੀਹਾਰੀ ਹੈ ਅਤੇ ਆਪਣੇ ਵਿਰੋਧੀ ਵਿਹਾਰ ਲਈ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਆਪਣੇ ਨੌਕਰ ਤੋਂ ਪੁੱਛਦਾ ਹੈ ਕਿ ਕੀ ਉਸ ਨੇ ਮੱਛੀ ਨੂੰ ਖਵਾਇਆ ਅਤੇ ਮੱਛੀ ਨੂੰ ਚਾਰਾ ਦਿੱਤਾ, ਅਤੇ ਤਾਰਿਨੀ ਨੂੰ “ਮੱਛੀ ਦਾ ਚਾਰਾ” ਕਹਿ ਕੇ ਸੰਬੋਧਦਾ ਹੈ, ਤਾਂ ਇਸ ਨਾਲ ਉਸਦੇ ਕਰਮਾਂ ਦੀ ਸੱਚੀ ਕੀਮਤ ਬੇਨਕਾਬ ਹੋ ਜਾਂਦੀ ਹੈ।

ਇਸ ਫਿਲਮ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਬਿੱਲੀ - ਜੋ ਕੁਦਰਤੀ ਤੌਰ ’ਤੇ ਮੱਛੀ ਖਾਣ ਦੀ ਚਾਹ ਰੱਖਦੀ ਹੈ - ਨੂੰ ਸਬਜ਼ੀਹਾਰੀ ਖੁਰਾਕ ਖਾਣ ਲਈ ਮਜਬੂਰ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਆਖ਼ਰਕਾਰ ਉਹ ਆਪਣੇ ਮਾਲਕ ਦੇ ਟੈਂਕ ਵਿੱਚੋਂ ਮੱਛੀ ਚੋਰੀ ਕਰਕੇ ਬਗਾਵਤ ਕਰ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਬਿੱਲੀ ਦੀ ਆਪਣੇ ਅੰਦਰਲਾ ਮੱਛੀ ਦਾ ਲਾਲਚ ਅਤੇ ਉਸ ਉੱਤੇ ਥੋਪੀ ਗਈ ਸਬਜ਼ੀਹਾਰੀ ਖੁਰਾਕ ਵਿਚਕਾਰ ਦੀ ਲੜਾਈ, ਮੁਢਲੇ ਜਜ਼ਬਾਤਾਂ ਅਤੇ ਸਮਾਜਿਕ ਪਾਬੰਦੀਆਂ ਵਿਚਕਾਰ ਦੇ ਤਣਾਅ ਦਾ ਇੱਕ ਰੂਪਕ ਹੈ। ਆਪਣੀਆਂ ਜੀਵ ਵਿਗਿਆਨਕ ਲੋੜਾਂ ਨੂੰ ਦਬਾਉਣ ਲਈ ਮਜਬੂਰ ਹੋ ਕੇ ਇਹ ਚੋਰੀ ਕ੍ਰਿਤ੍ਰਿਮ ਨਿਯੰਤਰਣ ਦੇ ਖਿਲਾਫ ਬਗਾਵਤ ਦਾ ਪ੍ਰਤੀਕ ਬਣ ਜਾਂਦੀ ਹੈ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਸਵੈ-ਸੰਪਰਭੂਤਾ ਅਤੇ ਕੁਦਰਤੀ ਜਜ਼ਬਾਤਾਂ ਨੂੰ ਅਣਦੇਖਿਆ ਕਰਨ ਦੀ ਬੇਕਾਰਤਾ ਨੂੰ ਰੌਸ਼ਨ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਸਬਜ਼ੀਹਾਰੀ ਖੁਰਾਕ, ਦਬਾਉਣ ਵਾਲੇ ਨਿਯਮਾਂ ਜਾਂ ਗਲਤ ਆਦਰਸ਼ਾਂ ਦਾ ਪ੍ਰਤੀਕ ਹੈ ਜਦਕਿ ਚੋਰੀ ਕੀਤੀ ਗਈ ਮੱਛੀ ਖਰੇਪਣ ਅਤੇ ਸਵੈ-ਪੂਰਨਤਾ ਦੀ ਪ੍ਰਤੀਨਿਧਤਾ ਕਰਦੀ ਹੈ। ਨੈਤਿਕ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਇਹ ਕਰਤਬ ਇਸ ਗੱਲ ’ਤੇ ਸਵਾਲ ਉਠਾਉਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਬਚਣ ਅਤੇ ਅਨੁਕੂਲਤਾ ਵਿੱਚੋਂ ਕਿਹੜਾ ਵੱਧ ਨੈਤਿਕ ਮਹੱਤਵ ਰੱਖਦਾ ਹੈ, ਅਤੇ ਉਹ ਪ੍ਰਣਾਲੀਆਂ ਦੀ ਆਲੋਚਨਾ ਕਰਦਾ ਹੈ ਜੋ ਵਿਅਕਤੀਆਂ ਨੂੰ ਕੁਦਰਤੀ ਤੌਰ ’ਤੇ ਗੈਰ-ਸਹਿਜ ਭੂਮਿਕਾਵਾਂ ਵਿੱਚ ਰੱਖਣ ਲਈ ਮਜਬੂਰ ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ। ਚਾਹੇ ਇਸ ਨੂੰ ਇੱਕ ਜਿੱਤੀ ਹੋਈ ਬਗਾਵਤ ਵਜੋਂ ਦੇਖਿਆ ਜਾਵੇ ਜਾਂ ਇੱਕ ਚਿਤਾਵਣੀ ਕਹਾਣੀ ਵਜੋਂ, ਇਹ ਕਹਾਣੀ ਵਿਆਪਕ ਸੰਘਰਸ਼ਾਂ-ਸਮਾਜਿਕ ਉਮੀਦਾਂ ਦਾ ਵਿਰੋਧ ਕਰਨ ਜਾਂ ਆਪਣੀ ਪਛਾਣ ਮੁੜ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਨ ਦਾ ਪ੍ਰਤੀਬਿੰਬ ਹੈ, ਜੋ ਕੁਦਰਤ, ਆਜ਼ਾਦੀ ਅਤੇ ਨਿਯੰਤਰਣ ਵਿਚਕਾਰ ਦੇ ਵਿਅਪਕ ਟਕਰਾ ਨੂੰ ਉਜਾਗਰ ਕਰਦੀ ਹੈ। ਤਾਰਿਨੀ, ਜੋ ਬਿੱਲੀ ਦੀ ਅਸਲ ਕੁਦਰਤ ਨੂੰ ਸਮਝਦਾ ਹੈ, ਉਸ ਨੂੰ ਮੱਛੀ ਖਵਾਉਂਦਾ ਹੈ। ਜਦੋਂ ਤਾਰਿਨੀ ਅਹਿਮਦਾਬਾਦ ਛੱਡ ਕੇ ਕੋਲਕਾਤਾ ਚਲਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਉਹ ਬਿੱਲੀ ਨੂੰ ਵੀ ਆਪਣੇ ਨਾਲ ਲੈ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਕੋਲਕਾਤਾ ਵਿੱਚ ਉਸ ਨੂੰ ਲਗਾਤਾਰ ਮੱਛੀ ਖਵਾਉਂਦਾ ਹੈ।

ਫਿਲਮ ਦੀਆਂ ਮੁੱਖ ਮਹਿਲਾ ਕਿਰਦਾਰਾਂ ਨੂੰ ਸਵੈ-ਨਿਰਭਰ ਅਤੇ ਮਜ਼ਬੂਤ ਦਰਸਾਇਆ ਗਿਆ ਹੈ। ਵਿਧਵਾ ਸਰਸਵਤੀ (ਰੇਵਥੀ) ਬਹੁਤ ਸਿਆਣੀ ਹੈ ਅਤੇ ਉਹ ਆਪਣੇ ਸਿਧਾਂਤਾਂ ਦੀ ਕਦਰ ਕਰਦੀ ਹੈ। ਉਹ ਰਤਨ ਨੂੰ ਕਹਿੰਦੀ ਹੈ, “ਮੈਂ ਇੱਕ ਵਪਾਰੀ ਦੇ ਸਿਧਾਂਤਾਂ ਨਾਲ ਨਿਭਾ ਸਕਦੀ ਸੀ, ਪਰ ਇੱਕ ਚੋਰ ਨਾਲ ਨਹੀਂ।” ਅਤੇ ਉਸ ਨੂੰ ਆਪਣੀਆਂ ਸਾਰੀਆਂ ਸ਼ੁਭ ਕਾਮਨਾਵਾਂ ਦੇ ਕੇ ਛੱਡ ਦਿੰਦੀ ਹੈ। ਇਸਦੇ ਮੁਕਾਬਲੇ ਵਿੱਚ ਰਤਨ ਬੇਸਹਾਰਾ ਅਤੇ ਕਮਜ਼ੋਰ ਦਿਸਦਾ ਹੈ। ਸਰਸਵਤੀ ਪਦਾਰਥਕ ਦੌਲਤ ਦੀ ਬਜਾਏ ਗਿਆਨ ਅਤੇ ਬੁੱਧੀ ਦੀ ਕਦਰ ਕਰਦੀ ਹੈ, ਜੋ ਦਰਸਾਉਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਅਸਲ ਤਾਕਤ ਅੰਦਰੋਂ ਹੀ ਆਉਂਦੀ ਹੈ। ਲਾਇਬ੍ਰੇਰੀਅਨ ਸੁਜ਼ੀ (ਤਨਿਸ਼ਥਾ ਚਾਟਰਜੀ) ਨੂੰ ਵੀ ਵਿਸ਼ਵਾਸਪੂਰਕ ਅਤੇ ਆਪਣੀ ਵਿਲੱਖਣ ਰਾਏ ਪੇਸ਼ ਕਰਦਿਆਂ ਦਰਸਾਇਆ ਗਿਆ ਹੈ। ਤਾਰਿਨੀ ਦੀ ਮਰੀ ਹੋਈ ਪਤਨੀ ਦੀ ਯਾਦ, ਜਿਸਨੇ ਉਸ ਨੂੰ ਲਿਖਣ ਲਈ ਇੱਕ ਪੈੱਨ ਤੋਹਫ਼ੇ ਵਜੋਂ ਦਿੱਤਾ ਸੀ, ਲੰਮੇ ਸਮੇਂ ਤਕ ਪ੍ਰੇਰਣਾ ਦਾ ਸਰੋਤ ਬਣ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਇਹ ਦਰਸਾਉਂਦੀ ਹੈ ਕਿ ਕਲਾ ’ਤੇ ਮਹਿਲਾਵਾਂ ਦਾ ਕਿੰਨਾ ਪ੍ਰਭਾਵਸ਼ਾਲੀ ਅਸਰ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਮਹਿਲਾਵਾਂ ਪੁਰਾਣੇ ਸਾਹਿਤ ਦੀ ਦਇਆ ਭਰੀਆਂ ਤਸਵੀਰਾਂ ਨਹੀਂ ਹਨ, ਬਲਕਿ ਸਤਿਆਜੀਤ ਰੇ ਦੀ ਤਰੱਕੀਸ਼ੀਲ ਦ੍ਰਿਸ਼ਟੀ ਨਾਲ ਬਣੇ ਮਜ਼ਬੂਤ ਕਿਰਦਾਰ ਹਨ, ਜੋ ਇਸ ਕਹਾਣੀ ਨੂੰ ਇੱਕ ਧਨਵੰਤ ਅਤੇ ਸਕਾਰਾਤਮਕ ਪਰਿਭਾਸ਼ਾ ਦਿੰਦੇ ਹਨ।

ਆਧੁਨਿਕ ਫਿਲਮਾਂ ਦੀ ਤੇਜ਼ ਰਫ਼ਤਾਰ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ, ‘ਦਿ ਸਟੋਰੀਟੈੱਲਰ’ ਦਰਸ਼ਕਾਂ ਨੂੰ ਹੌਲੀ-ਹੌਲੀ ਜੀਵਨ ਦੇ ਵਿਸਥਾਰਾਂ ਦਾ ਆਨੰਦ ਮਾਣਨ ਲਈ ਬੁਲਾਉਂਦੀ ਹੈ। ਮਹਾਦੇਵਨ ਇੱਕ ਆਹਿਸਤਾ ਅਤੇ ਵਿਚਾਰਸ਼ੀਲ ਰਫ਼ਤਾਰ ਵਰਤਦੇ ਹਨ, ਜਦਕਿ ਐਲਫਾਂਸ ਰੌਇ ਦੀ ਸੁੰਦਰ ਸਿਨੇਮਾਟੋਗ੍ਰਾਫੀ ਕੋਲਕਾਤਾ ਵਿੱਚ ਹੱਥ ਨਾਲ ਖਿੱਚੀਆਂ ਰਿਕਸ਼ਾ ਅਤੇ ਅਹਿਮਦਾਬਾਦ ਦੀਆਂ ਭਵਿਆ ਮਾਰਬਲ ਇਮਾਰਤਾਂ ਵਰਗੇ ਨੌਸਟੈਲਜਿਕ ਦ੍ਰਿਸ਼ਾਂ ਨੂੰ ਕੈਦ ਕਰਦੀ ਹੈ। ਇਹ ਸ਼ਾਂਤ, ਲਗਭਗ ਧਿਆਨਮਗਨ ਅੰਦਾਜ਼, ਅੱਜ ਦੇ ਤੇਜ਼ ਕੱਟਾਂ ਅਤੇ ਚਮਕਦਾਰ ਐਡੀਟਿੰਗ ਤੋਂ ਬਿਲਕੁਲ ਵੱਖਰਾ ਹੈ ਅਤੇ ਦਰਸ਼ਕਾਂ ਨੂੰ ਇਹ ਸਿਖਾਉਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਅਸਲ ਕਲਾ ਨੂੰ ਬਣਨ ਲਈ ਸਮਾਂ ਲਗਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਇੱਕ ਅਜਿਹੀ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ ਹੈ, ਜਿਸਨੂੰ ਜਲਦੀ ਨਹੀਂ ਕੀਤਾ ਜਾ ਸਕਦਾ, ਸਗੋਂ ਇਸ ਲਈ ਧੀਰਜ, ਬਲੀਦਾਨ ਅਤੇ ਹਿੰਮਤ ਦੀ ਲੋੜ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਜੀਵਨ ਅਤੇ ਇੱਕ ਕਹਾਣੀ ਦੇ ਅਸਲ ਸਾਰ ਨੂੰ ਸਮਝਣ ਲਈ, ਠਹਿਰ ਕੇ ਸੋਚਣਾ ਅਤੇ ਵਿਚਾਰ ਕਰਨਾ ਹੀ ਅਸਲ ਕਲਾ ਦੀ ਤਾਕਤ ਹੈ।

ਫਿਲਮ ਦਾ ਪ੍ਰਭਾਵ ਇਸਦੇ ਮੁੱਖ ਅਦਾਕਾਰਾਂ ਦੀ ਸ਼ਾਨਦਾਰ ਕਾਰਗੁਜ਼ਾਰੀ ਨਾਲ ਹੋਰ ਵੀ ਵਧ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਪਰੇਸ਼ ਰਾਵਲ ਨੇ ਤਾਰਿਨੀ ਦੇ ਕਿਰਦਾਰ ਨੂੰ ਬਹੁਤ ਹੀ ਉੱਤਮ ਢੰਗ ਨਾਲ ਨਿਭਾਇਆ ਹੈ। ਜਦੋਂ ਤਾਰਿਨੀ ਨੂੰ ਰਤਨ ਦੀ ਧੋਖਾਧੜੀ ਦਾ ਅਹਿਸਾਸ ਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਉਹ ਸੋਚ-ਵਿਚਾਰ ਕਰਕੇ ਅਤੇ ਸ਼ਾਂਤੀ ਨਾਲ ਉਸਦਾ ਸਾਹਮਣਾ ਕਰਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਤਿੰਨ ਤੋਂ ਚਾਰ ਮਹੀਨੇ ਤਕ ਉਸਦੇ ਘਰ ਵਿੱਚ ਰਹਿ ਕੇ ਆਪਣਾ ਮੱਤ ਰੱਖਦਾ ਹੈ। ਉਹ ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ ਵਸਤੂ ਵਜੋਂ ਪੇਸ਼ ਕੀਤੇ ਜਾਣ ਤੋਂ ਇਨਕਾਰ ਕਰਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਇੱਕ ਆਮ ਆਦਮੀ ਹੋਣ ਦੇ ਬਾਵਜੂਦ, ਦੋਸਤ, ਪਰਿਵਾਰਕ ਮੈਂਬਰ ਅਤੇ ਸਹਾਇਕ ਵਜੋਂ ਆਪਣੀ ਪਛਾਣ ਸਾਬਤ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਦੂਜੇ ਪਾਸੇ, ਰਤਨ ਇੱਕ ਇਕੱਲਾ ਅਤੇ ਅਮੀਰ ਵਿਅਕਤੀ ਵਜੋਂ ਦਰਸਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਅਦਿਲ ਹੁਸੈਨ ਨੇ ਰਤਨ ਗਰੋਡੀਆ ਦੇ ਕਿਰਦਾਰ ਨੂੰ ਬੜੇ ਸੰਜਮ ਅਤੇ ਨਿਯੰਤਰਣ ਨਾਲ ਨਿਭਾਇਆ ਹੈ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਇਹ ਦਰਸਾਉਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਕੈਪੀਟਲਿਸਟ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਵਿੱਚ ਉਸਦੀ ਆਪਣੀ ਅਸੁਰੱਖਿਆ ਵੀ ਵਧ ਜਾਂਦੀ ਹੈ।

‘ਦਿ ਸਟੋਰੀਟੈੱਲਰ’ ਸਤਿਆਜੀਤ ਰੇ ਦੀ ਕਲਾਸਿਕ ਕਹਾਣੀ ਦਾ ਸਿਰਫ ਦੁਬਾਰਾ ਕਹਿਣਾ ਨਹੀਂ ਹੈ, ਬਲਕਿ ਇਹ ਸਾਨੂੰ ਮੁਨਾਫਾਖੋਰ ਸਮਾਜ ਵਿੱਚ ਕਲਾ ਦੀ ਭੂਮਿਕਾ ਅਤੇ ਉਸਦੀ ਕੀਮਤ ਬਾਰੇ ਮੁੜ ਸੋਚਣ ਲਈ ਮਜਬੂਰ ਕਰਦੀ ਹੈ। ਫਿਲਮ ਇਹ ਦਰਸਾਉਂਦੀ ਹੈ ਕਿ ਕੈਪੀਟਲਿਸਟ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਕਿਵੇਂ ਰਚਨਾਤਮਕ ਕੰਮ ਦਾ ਸ਼ੋਸ਼ਣ ਕਰਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਉਸਦੀ ਕੀਮਤ ਨੂੰ ਘਟਾ ਦਿੰਦੀ ਹੈ। ਜਦੋਂ ਤਾਰਿਨੀ ਆਖ਼ਿਰਕਾਰ ਆਪਣੀ ਪਛਾਣ ਸਥਾਪਤ ਕਰਨ ਲਈ ਆਪਣੀਆਂ ਕਹਾਣੀਆਂ ਲਿਖਣ ਲਗਦਾ ਹੈ, ਉਹ ਆਪਣੀ ਰਚਨਾਤਮਕਤਾ ’ਤੇ ਨਿਯੰਤਰਣ ਮੁੜ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਨ ਲਈ ਕਦਮ ਚੁੱਕਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਫਿਲਮ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਇਸ ਸੰਗਰਸ਼ ਬਾਰੇ ਹੈ। ਜਦੋਂ ਤਾਰਿਨੀ ਹਾਸੇ-ਹਾਸੇ ਕਹਿੰਦਾ ਹੈ, “ਨਕਲ ਕਰਨ ਲਈ ਵੀ ਦਿਮਾਗ਼ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ”, ਉਹ ਉਸ ਦੁਨੀਆਂ ਦਾ ਮਜ਼ਾਕ ਉਡਾਉਂਦਾ ਹੈ, ਜਿੱਥੇ ਵਿਚਾਰਾਂ ਦੀ ਚੋਰੀ ਕਰਨਾ ਆਸਾਨ ਹੈ। ‘ਦਿ ਸਟੋਰੀਟੈੱਲਰ’ ਉਹ ਕਹਾਣੀ ਹੈ ਜੋ ਬਜ਼ਾਰ ਤੋਂ ਰਚਨਾਤਮਕਤਾ ਨੂੰ ਮੁੜ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਨ ਅਤੇ ਉਹਨਾਂ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਨਿਆਂ ਦੇਣ ਬਾਰੇ ਹੈ, ਜੋ ਤੇਜ਼ੀ ਨਾਲ ਮਿਹਨਤ ਕਰਕੇ ਕਲਾ ਰਚਦੇ ਹਨ।

*     *     *     *     *

ਨੋਟ: ਹਰ ਲੇਖਕ ਸਰੋਕਾਰ ਨੂੰ ਭੇਜੀ ਗਈ ਰਚਨਾ ਦੀ ਕਾਪੀ ਆਪਣੇ ਕੋਲ ਸੰਭਾਲ ਕੇ ਰੱਖੇ।

ਰਚਨਾਵਾਂ ਸਬੰਧੀ ਆਪਣੇ ਵਿਚਾਰ ਸਾਂਝੇ ਕਰੋ: (This email address is being protected from spambots. You need JavaScript enabled to view it.)