“ਆਪਣੀਆਂ ਵੱਡੀਆਂ ਪ੍ਰਾਪਤੀਆਂ ਦੇ ਬਾਵਜੂਦ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨਿਮਰਤਾ ਅਤੇ ਸ਼ਹਿਣਸ਼ੀਲਤਾ ਨੂੰ ਆਪਣੀ ...”
(8 ਮਈ 2025)

ਐੱਨ.ਡੀ.ਪੀ. ਪਾਰਟੀ ਦੇ ਸਾਬਕਾ ਨੇਤਾ ਵਿਧਾਇਕ ਰਾਜ ਪੰਨੂ ਆਪਣੀ 91 ਸਾਲਾ ਜਿੰਦਗੀ ਦਾ ਸਫ਼ਰ ਪੂਰਾ ਕਰਕੇ 30 ਜਨਵਰੀ, 2025 ਵਾਲੇ ਦਿਨ ਸੰਸਾਰ ਨੂੰ ਸਦਾ ਲਈ ਅਲਵਿਦਾ ਕਹਿ ਗਏ। ਉਹ ਆਪਣੇ ਸੰਘਰਸ਼ਸ਼ੀਲ ਜੀਵਨ ਪੰਧ ਕਰਕੇ ਸਮਾਜਸੇਵਾ ਲਈ ਇੱਕ ਉਦਾਹਰਣ ਕਾਇਮ ਕਰ ਗਏ। ਉਹ ਅਲਬਰਟਾ ਐੱਨ.ਡੀ.ਪੀ ਪਾਰਟੀ ਦੇ ਸਾਬਕਾ ਨੇਤਾ, ਐਡਮਿੰਟਨ ਸਟ੍ਰੈਥਕੋਨਾ ਦੇ ਵਿਧਾਇਕ ਅਤੇ ਅਲਬਰਟਾ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਦੇ ਪ੍ਰੋਫੈਸਰ ਸਨ। ਰਾਜਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਪੰਨੂ, ਇੱਕ ਕੈਨੇਡੀਅਨ ਸਿਆਸਤਦਾਨ, ਬੁੱਧੀਜੀਵੀ ਅਤੇ ਸਿੱਖਿਅਕ ਸਨ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੇ 2000 ਤੋਂ 2004 ਤੱਕ ਅਲਬਰਟਾ ਨਿਊ ਡੈਮੋਕ੍ਰੇਟਿਕ ਪਾਰਟੀ ਦੇ ਨੇਤਾ ਵਜੋਂ ਸੇਵਾ ਨਿਭਾਈ। ਸਨ 1997 ਵਿੱਚ ਅਲਬਰਟਾ ਦੇ ਰਾਜਨੀਤਿਕ ਦ੍ਰਿਸ਼ ’ਤੇ ਆਉਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਰਾਜ ਪੰਨੂ ਅਲਬਰਟਾ ਦੇ ਸਭ ਤੋਂ ਸਤਿਕਾਰਤ ਰਾਜਨੀਤਿਕ ਨੇਤਾਵਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਬਣ ਗਏ ਸਨ। ਉਨ੍ਹਾਂ 1997 ਤੋਂ 2008 ਤੱਕ ਐਡਮਿੰਟਨ-ਸਟ੍ਰੈਥਕੋਨਾ ਦੀ ਨੁਮਾਇੰਦਗੀ ਵਾਲੀ ਅਲਬਰਟਾ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਦੇ ਮੈਂਬਰ (ਵਿਧਾਇਕ) ਦੀ ਸੇਵਾ ਨਿਭਾਈ। ਰਿਟਾਇਰਡ ਪ੍ਰੋਫੈਸਰ ਰਾਜ ਨੇ ਐਡਮੰਟਨ ਤੋਂ ਤੀਜੀ ਵਾਰ ਚੋਣ ਜਿੱਤਕੇ ’ਤੇ ਹੈਟ੍ਰਿਕ ਬਣਾਈ।

ਰਾਜ ਪੰਨੂ ਦਾ ਜਨਮ 1934 ਵਿੱਚ ਪੰਜਾਬ, ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਹੋਇਆ ਸੀ ਅਤੇ ਉਹ ਛੋਟੀ ਉਮਰ ਤੋਂ ਹੀ ਰਾਜਨੀਤਿਕ ਤੌਰ ’ਤੇ ਸਰਗਰਮ ਹੋ ਗਏ ਸਨ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਆਪਣੀ ਅੰਡਰ-ਗ੍ਰੈਜੂਏਟ ਸਿੱਖਿਆ ਪੂਰੀ ਕੀਤੀ ਅਤੇ ਸਨ 1962 ਭਾਰਤ ਤੋਂ ਪਰਵਾਸ ਕਰਕੇ ਕੈਨੇਡਾ ਆ ਗਏ। ਇੱਥੇ ਪਤਨੀ ਸਵਿੰਦਰ ਸਮੇਤ ਪਹੁੰਚਣ ਦੇ ਤੁਰੰਤ ਬਾਅਦ ਉਹ ਵਾਈਟਕੋਰਟ ਸ਼ਹਿਰ ਵਿੱਚ ਸੈਟਲ ਹੋ ਗਏ, ਜਿੱਥੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਜੂਨ 1964 ਤੱਕ ਹਾਈ ਸਕੂਲ ਵਿੱਚ ਪੜ੍ਹਾਇਆ। ਫਿਰ ਉਹ ਐਡਮੰਟਨ ਚਲੇ ਗਏ। ਕੈਨੇਡਾ ਆਕੇ ਵੀ ਉਨ੍ਹਾਂ ਆਪਣੀ ਪੜ੍ਹਾਈ ਜਾਰੀ ਰੱਖੀ। ਰਾਜ ਨੇ 1965 ਵਿੱਚ ਅਲਬਰਟਾ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਗ੍ਰੈਜੂਏਟ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮ ਕੀਤਾ। 1973 ਵਿੱਚ ਸਮਾਜ ਸ਼ਾਸਤਰ ਵਿੱਚ ਆਪਣੀ ਡਾਕਟਰੇਟ ਦੀ ਡਿਗਰੀ ਪੂਰੀ ਕੀਤੀ। ਉੱਥੇ ਇੱਕ ਸਾਲ ਪੜ੍ਹਾਉਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਉਹ 1969 ਵਿੱਚ ਅਲਬਰਟਾ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਪੂਰੇ ਸਮੇਂ ਦੇ ਫੈਕਲਟੀ ਮੈਂਬਰ ਵਜੋਂ ਆ ਗਏ।

ਰਾਜ ਨੇ ਅਗਲੇ 27 ਸਾਲਾਂ ਲਈ ਵਿਦਿਅਕ ਨੀਤੀ ਅਧਿਐਨ ਅਤੇ ਸਮਾਜ ਸ਼ਾਸਤਰ ਵਿਭਾਗਾਂ ਵਿੱਚ ਪੜ੍ਹਾਇਆ। ਰਾਜ ਪੰਨੂ ਦਾ ਇਹ ਮੰਨਣਾ ਸੀ ਕਿ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਦੀ ਸਿੱਖਿਆ ਨੂੰ ਜਨਤਕ ਭਲਾਈ ਦੀ ਸੇਵਾ ਲਈ ਵਰਤਿਆ ਜਾਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ। ਅਲਬਰਟਾ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਵਿੱਚ ਉਸ ਦੇ ਕਾਰਜਕਾਲ ਨੇ ਵਿਦਿਆਰਥੀਆਂ ਦੀਆਂ ਕਈ ਪੀੜ੍ਹੀਆਂ ਨੂੰ ਤਿਆਰ ਕੀਤਾ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਅਕਾਦਮਿਕ ਕੰਮ ਸਮਾਜਿਕ ਨਿਆਂ, ਨੀਤੀ ਅਧਿਐਨ ਅਤੇ ਭਾਈਚਾਰਕ ਵਿਕਾਸ ’ਤੇ ਕੇਂਦ੍ਰਤ ਸੀ। ਸੰਨ 1996 ਵਿੱਚ ਰਿਟਾਇਰਮੈਂਟ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਵੀ ਉਨ੍ਹਾਂ ਆਪਣੀ ਬੌਧਿਕ ਅਤੇ ਭਾਈਚਾਰਕ ਸ਼ਮੂਲੀਅਤ ਜਾਰੀ ਰੱਖੀ। 2018 ਵਿੱਚ ਉਨ੍ਹਾਂ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਤੋਂ ਆਨਰੇਰੀ ਡਾਕਟਰ ਆਫ ਲਾਅ ਦੀ ਡਿਗਰੀ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤੀ।

ਪੰਨੂ ਨੇ 1997 ਵਿੱਚ ਅਲਬਰਟਾ ਦੀ ਰਾਜਨੀਤੀ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਵੇਸ਼ ਕੀਤਾ ਅਤੇ ਐੱਨ.ਡੀ.ਪੀ ਲਈ ਐਡਮਿੰਟਨ-ਸਟ੍ਰੈਥਕੋਨਾ ਸੀਟ ਜਿੱਤੀ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਜਲਦੀ ਹੀ ਜਨਤਕ ਮੁੱਦਿਆਂ ’ਤੇ ਆਪਣੇ ਸਿਧਾਂਤਕ ਰੁਖ ਕਰਕੇ ਨਾਮਣਾ ਖੱਟਿਆ ਅਤੇ 2000 ਵਿੱਚ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਪਾਰਟੀ ਦਾ ਨੇਤਾ ਚੁਣਿਆ ਗਿਆ। ਅਲਬਰਟਾ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਵੱਡੀ ਰਾਜਨੀਤਿਕ ਪਾਰਟੀ ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਪਹਿਲੇ ਦੱਖਣੀ ਏਸ਼ੀਆਈ-ਕੈਨੇਡੀਅਨ ਵਜੋਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਸੂਬੇ ਦੇ ਰਾਜਨੀਤਿਕ ਦ੍ਰਿਸ਼ ਵਿੱਚ ਵਿਭਿੰਨਤਾ ਲਿਆਉਣ ਵਿੱਚ ਮਹੱਤਵਪੂਰਣ ਭੂਮਿਕਾ ਨਿਭਾਈ। ਉਨ੍ਹਾਂ 1997 ਤੋਂ 2008 ਤੱਕ ਐਡਮਿੰਟਨ-ਸਟ੍ਰੈਥਕੋਨਾ ਲਈ ਵਿਧਾਇਕ ਵਜੋਂ ਸੇਵਾ ਨਿਭਾਈ। 2000 ਤੋਂ 2004 ਤੱਕ ਸੂਬਾਈ ਨਿਊ ਡੈਮੋਕ੍ਰੇਟਿਕ ਪਾਰਟੀ ਦੇ ਨੇਤਾ ਵਜੋਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਅਲਬਰਟਾ ਵਿੱਚ ਰਾਜਨੀਤਿਕ ਸਭਿਆਚਾਰ ਵਿੱਚ ਤਬਦੀਲੀ ਦੀ ਨੀਂਹ ਰੱਖੀ। ਇੱਕ ਵੱਡੀ ਰਾਜਨੀਤਿਕ ਪਾਰਟੀ ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਕਰਦਿਆਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਸਿਆਸਤਦਾਨਾਂ ਦੀ ਨਵੇਕਲੀ ਨਵੀਂ ਪੀੜ੍ਹੀ ਲਈ ਰਾਹ ਪੱਧਰਾ ਕਰਨ ਵਿੱਚ ਸਹਾਇਤਾ ਕੀਤੀ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਅਗਵਾਈ, ਨੀਤੀ ਨਿਰਮਾਣ ਤੋਂ ਅੱਗੇ ਵਧਕੇ ਇੱਕ ਸਲਾਹਕਾਰ ਦੀ ਸੀ, ਜੋ ਨੌਜਵਾਨ ਸਿਆਸਤਦਾਨਾਂ ਅਤੇ ਕਾਰਕੁਨਾਂ ਦਾ ਮਾਰਗ ਦਰਸ਼ਨ ਕਰਦੇ ਸਨ। ਰਾਜਨੀਤੀ ਵਿੱਚ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਮਜ਼ਬੂਤ ਨੈਤਿਕ ਰੁਖ ਅਤੇ ਈਮਾਨਦਾਰੀ ਪ੍ਰਤੀ ਸਮਰਪਣ ਨੇ ਅਲਬਰਟਾ ਵਿੱਚ ਜਨਤਕ ਸੇਵਾ ਲਈ ਇੱਕ ਮਿਆਰ ਸਥਾਪਤ ਕੀਤਾ।

ਆਪਣੇ ਕਾਰਜਕਾਲ ਦੌਰਾਨ ਰਾਜ ਪੰਨੂ ਜਨਤਕ ਸਿਹਤ ਸੰਭਾਲ ਅਤੇ ਸਿੱਖਿਆ ਦੀ ਜ਼ੋਰਦਾਰ ਵਕਾਲਤ ਕਰਦੇ ਸਨ, ਨਿੱਜੀਕਰਨ ਲਈ ਸਰਕਾਰ ਦੇ ਦਬਾਅ ਦੇ ਵਿਰੁੱਧ ਡਟ ਕੇ ਖੜ੍ਹਦੇ ਸਨ। ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਵਿੱਚ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਭਾਵੁਕ ਭਾਸ਼ਣਾਂ ਅਤੇ ਜਨਤਕ ਵਿਰੋਧ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨਾਂ ਨੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਅਲਬਰਟਾ ਦੀ ਰਾਜਨੀਤੀ ਵਿੱਚ ਸਭ ਤੋਂ ਸਤਿਕਾਰਯੋਗ ਆਵਾਜ਼ਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਬਣਾ ਦਿੱਤਾ। 2008 ਵਿੱਚ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਅਲਬਰਟਾ ਟੀਚਰਜ਼ ਐਸੋਸੀਏਸ਼ਨ ਤੋਂ ਪਬਲਿਕ ਐਜੂਕੇਸ਼ਨ ਅਵਾਰਡ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤਾ। ਰਾਜ ਪੰਨੂ ਨੂੰ ਜੂਨ 2018 ਵਿੱਚ ਅਲਬਰਟਾ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਤੋਂ ਆਨਰੇਰੀ ਡਾਕਟਰ ਆਫ਼ ਲਾਅ ਦੀ ਡਿਗਰੀ ਵੀ ਮਿਲੀ ਸੀ।

ਰਾਜ ਪੰਨੂੰ ਤਿੰਨ ਦਹਾਕਿਆਂ ਤੋਂ ਵੱਧ ਸਮੇਂ ਤੋਂ ਐਡਮਿੰਟਨ ਦੇ ਸਟ੍ਰੈਥਕੋਨਾ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਰਹਿ ਰਹੇ ਸਨ। ਰਾਜਨੀਤੀਕ ਅਤੇ ਅਕਾਦਮਿਕ ਖੇਤਰ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਉਹ ਐਡਮਿੰਟਨ ਦੇ ਸਮੁੱਚੇ ਭਾਈਚਾਰੇ ਨਾਲ ਡੂੰਘੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਜੁੜੇ ਹੋਏ ਸਨ। ਲੋਕਲ ਕਮਿਉਨੀਟੀ ਦੀਆਂ ਸਰਗਰਮੀਆਂ ਵਿੱਚ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਆਗੂ ਰੋਲ ਰਿਹਾ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਫੋਰਟ ਐਡਮਿੰਟਨ ਪਾਰਕ ਮੈਨੇਜਮੈਂਟ ਕਮੇਟੀ ਦੇ ਮੈਂਬਰ ਵਜੋਂ ਵੀ ਸੇਵਾ ਨਿਭਾਈ ਅਤੇ 1996 ਵਿੱਚ ਐਡਮਿੰਟਨ ਵਿੱਚ ਸਿਟੀਜ਼ਨਜ਼ ਫਾਰ ਕੁਆਲਿਟੀ ਕਮਿਊਨਿਟੀਜ਼ ਨਾਲ ਥੋੜ੍ਹੇ ਸਮੇਂ ਲਈ ਕੰਮ ਕੀਤਾ। 1998 ਤੋਂ ਰਾਜ ਪੰਨੂੰ ਨੇ ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ ਮੈਪਲ ਲੀਫ ਰਾਈਟਰਜ਼ ਫਾਊਂਡੇਸ਼ਨ ਨਾਲ ਜੋੜਿਆ ਅਤੇ ਐਡਮਿੰਟਨ ਦੀ ਪ੍ਰੋਗਰੈੱਸਿਵ ਪੀਪਲਜ਼ ਫਾਊਂਡੇਸ਼ਨ (2009) ਦੇ ਨਾਮ ਨਾਲ ਬਣਾਈ ਗਈ ਜਥੇਬੰਦੀ ਦੇ ਉਹ ਮੋਢੀਆਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਸਨ। ਇੱਕ ਦੂਰਦਰਸ਼ੀ ਵਜੋਂ ਪੀ.ਪੀ.ਐੱਫ.ਈ. ਦੇ ਸਾਰੇ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਨਾਂ ਦੇ ਪਿੱਛੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਪ੍ਰੇਰਣਾਦਾਇਕ ਭਾਵਨਾ ਸੀ। ਆਪਣੀਆਂ ਵੱਡੀਆਂ ਪ੍ਰਾਪਤੀਆਂ ਦੇ ਬਾਵਜੂਦ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨਿਮਰਤਾ ਅਤੇ ਸ਼ਹਿਣਸ਼ੀਲਤਾ ਨੂੰ ਆਪਣੀ ਸ਼ਖਸ਼ੀਅਤ ਦਾ ਹਿੱਸਾ ਰੱਖਿਆ। ਉਹ ਆਪਣੀ ਇਮਾਨਦਾਰੀ, ਜਨੂੰਨ ਅਤੇ ਵਚਨਬੱਧਤਾ ਲਈ ਜਾਣੇ ਜਾਂਦੇ ਸਨ, ਸਹਿਕਰਮੀਆਂ ਅਤੇ ਵੋਟਰਾਂ ਦੁਆਰਾ ਵਿਆਪਕ ਤੌਰ ’ਤੇ ਸਤਿਕਾਰੇ ਜਾਂਦੇ ਸਨ।

ਰਾਜ ਪੰਨੂ ਦੇ ਅਕਾਲ ਚਲਾਣੇ ਨਾਲ ਸਮਾਜ ਵਿੱਚ ਬਹੁਤ ਘਾਟਾ ਮਹਿਸੂਸ ਕੀਤਾ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਉਹਨਾਂ ਦੀ ਸ਼ਖਸ਼ੀਅਤ ਨੂੰ ਇੱਕ ਚਾਨਣ ਮੁਨਾਰੇ ਵਜੋਂ ਯਾਦ ਕੀਤਾ ਜਾਵੇਗਾ, ਜਿਸਨੇ ਚੰਗੇ ਅਗਾਂਹਵਧੂ ਸਮਾਜ ਦੀ ਕਾਮਨਾ ਲਈ ਆਪਣੀ ਜੀਵਨ ਯਾਤਰਾ ਨਾਲ ਦੂਸਰਿਆਂ ਨੂੰ ਪ੍ਰੇਰਣਾ ਦਿੱਤੀ।

*       *       *       *      *

ਨੋਟ: ਹਰ ਲੇਖਕ ‘ਸਰੋਕਾਰ’ ਨੂੰ ਭੇਜੀ ਗਈ ਰਚਨਾ ਦੀ ਕਾਪੀ ਆਪਣੇ ਕੋਲ ਸੰਭਾਲਕੇ ਰੱਖੇ।
ਪਾਠਕਾਂ ਨਾਲ ਆਪਣੇ ਵਿਚਾਰ ਸਾਂਝੇ ਕਰਨ ਲਈ ਸਰੋਕਾਰ ਨਾਲ ਸੰਪਰਕ ਕਰੋ: (This email address is being protected from spambots. You need JavaScript enabled to view it.om)