“ਅਚਨਚੇਤ ਅਤੇ ਇਕਦਮ ਮਿਲੀ ਪ੍ਰਸ਼ੰਸਾ, ਪ੍ਰਸਿੱਧੀ, ਨੁਕਤਾਚੀਨੀ ਅਤੇ ਆਲੋਚਨਾ ਨੂੰ ...”
(24 ਫਰਵਰੀ 2025)
ਜਿੱਥੇ ਸਿਰਜਣਾਤਮਕਤਾ ਹੋਵੇਗੀ, ਉੱਥੇ ਨਕਾਰਾਤਮਕਤਾ ਕਦੇ ਨਹੀਂ ਹੋਵੇਗੀ। ਪਰ ਜੇਕਰ ਰੱਤੀ ਭਰ ਵੀ ਮਨੁੱਖ ਵਿੱਚ ਜਾਂ ਆਲੇ-ਦੁਆਲੇ ਨਕਾਰਾਤਮਕਤਾ ਹੋਵੇਗੀ ਤਾਂ ਉੱਥੇ ਸਿਰਜਣਾਤਮਕਤਾ ਖੰਭ ਲਾ ਕੇ ਉਡਾਰੀ ਮਾਰ ਜਾਵੇਗੀ। ਇਹ ਦੋਵੇਂ ਸ਼ਬਦ ਇੱਕ ਦੂਜੇ ਦੇ ਵਿਰੋਧੀ ਹਨ। ਸਿਰਜਣਾਤਮਕਤਾ ਤੋਂ ਭਾਵ ਹੈ ਕਿ ਕਿਸੇ ਵੀ ਕਿਸਮ ਦੀ ਸਕਾਰਾਤਮਕਤਾ ਨਾਲ ਕੁਝ ਸਾਰਥਕ ਸਿਰਜਣਾ, ਉਪਜਾਉਣਾ, ਉਤਪਤੀ ਕਰਨਾ, ਨਿਰਮਾਣ ਕਰਨਾ ਆਦਿ। ਜਿੱਥੇ ਸਾਰਥਕ ਸਿਰਜਣਾ ਹੋਵੇਗੀ, ਉੱਥੇ ਖ਼ੁਸ਼ੀਆਂ, ਹਾਸੇ ਅਤੇ ਖੇੜੇ ਵੀ ਜ਼ਰੂਰ ਹੋਣਗੇ। ਨਕਾਰਾਤਮਕਤਾ ਜਾਂ ਸਕਾਰਾਤਮਕਤਾ ਵਿੱਚ ਸਿਰਫ਼ ‘ਨ’ ਅਤੇ ‘ਸ’ ਦਾ ਫ਼ਰਕ ਹੈ, ਪਰ ਕਿਸੇ ਵੀ ਇਨਸਾਨ, ਪਰਿਵਾਰ ਅਤੇ ਸੰਸਥਾ ’ਤੇ ਇਸ ਫ਼ਰਕ ਦਾ ਬਹੁਤ ਗੰਭੀਰ ’ਤੇ ਸੰਗੀਨ ਅਸਰ ਪੈਂਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਸਮੁੱਚੇ ਤੌਰ ’ਤੇ ਕਿਸੇ ਦੇ ਨਜ਼ਰੀਏ ’ਤੇ ਨਿਰਭਰ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਸਾਡਾ ਨਜ਼ਰੀਆ ਹੀ ਸਾਡੇ ਉਤਪੰਨ ਹੋ ਰਹੇ ਵਿਚਾਰਾਂ ਨੂੰ ਸੇਧ ਦਿੰਦਾ ਹੈ। ਇਹੋ ਸੇਧ ਹੀ ਅਜ਼ਾਦ ਵੀ ਰੱਖ ਸਕਦੀ ਹੈ ਤੇ ਇਹੋ ਸੇਧ ਸਾਨੂੰ ਗ਼ੁਲਾਮੀ ਦੀਆਂ ਜ਼ੰਜੀਰਾਂ ਵਿੱਚ ਵੀ ਜਕੜ ਸਕਦੀ ਹੈ। ਇਹ ਸਾਡੇ ’ਤੇ ਨਿਰਭਰ ਕਰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਅਸੀਂ ਆਪਣੇ ਦਿਮਾਗ਼ ਨੂੰ ਕਿਸ ਰਸਤੇ ਪਾਉਣਾ ਹੈ।
ਮਨੁੱਖੀ ਦਿਮਾਗ਼ ਦੋ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ: ਇੱਕ ਅਵਚੇਤਨ ਤੇ ਦੂਜਾ ਸੁਚੇਤ! ਇਹ ਦੋਵੇਂ ਘੱਟ ਹੀ ਇੱਕ ਦੂਜੇ ਨਾਲ ਮਿਲ ਕੇ ਚਲਦੇ ਹਨ। ਆਪਾਂ ਰੋਜ਼ਮਰ੍ਹਾ ਦੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਵਿੱਚ ਅਕਸਰ ਹੀ ਅਜਿਹੇ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਮਿਲਦੇ ਹਾਂ, ਜਿਹੜੇ ਮੂੰਹ ਤੋਂ ਕੁਝ ਹੋਰ ਬੋਲਦੇ ਹਨ ਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਦਿਮਾਗ਼ ਵਿੱਚ ਕੁਝ ਹੋਰ ਚੱਲ ਰਿਹਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਸਾਡਾ ਅਵਚੇਤਨ ਮਨ ਚੌਵੀ ਘੰਟੇ ਕੰਮ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਰਾਤ ਨੂੰ ਜ਼ਿਆਦਾ ਕਿਰਿਆਸ਼ੀਲ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਸਾਰੇ ਦਿਨ ਦੇ ਕੀਤੇ ਚੰਗੇ ਮਾੜੇ ਕੰਮਾਂ ਅਤੇ ਵਿਚਾਰਾਂ ਦਾ ਹਿਸਾਬ ਕਰਦਾ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ। ਜਿਹੜੇ ਲੋਕ ਲੋੜ ਤੋਂ ਵਧੇਰੇ ਸੋਚਦੇ ਹਨ, ਹੱਦੋਂ ਵੱਧ ਜਜ਼ਬਾਤੀ ਅਤੇ ਸੰਵੇਦਨਸ਼ੀਲ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ਜਾਂ ਫਿਰ ਦੂਜਿਆਂ ਪ੍ਰਤੀ ਮਾੜੀਆਂ ਭਾਵਨਾਵਾਂ ਰੱਖਦੇ ਹਨ ਜਾਂ ਕਿਸੇ ਨਾਲ ਕੋਈ ਗ਼ੈਰ-ਕਾਨੂੰਨੀ ਵਿਹਾਰ ਅਤੇ ਬੇਇਨਸਾਫ਼ੀ ਕਰਦੇ ਹਨ, ਅਜਿਹੇ ਇਨਸਾਨਾਂ ਦਾ ਅਵਚੇਤਨ ਮਨ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਰਾਤ ਵੇਲੇ ਚੈਨ ਨਾਲ ਸੌਣ ਨਹੀਂ ਦਿੰਦਾ। ਕਈਆਂ ਦੀ ਅੱਧੀ ਰਾਤ ਨੂੰ ਨੀਂਦ ਖੁੱਲ੍ਹ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਇਸ ਨੂੰ ਡਾਕਟਰੀ ਭਾਸ਼ਾ ਵਿੱਚ ਇਨਸੋਮਨੀਆ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਬਿਮਾਰੀ ਅੱਜਕੱਲ੍ਹ ਦੁਨੀਆ ਦੇ ਹਰ ਕੋਨੇ ਵਿੱਚ ਅਮਰ ਵੇਲ ਵਾਂਗ ਪਸਰ ਰਹੀ ਹੈ।
ਸਿਰਜਣਾ ਉੱਥੇ ਹੀ ਉਪਜਦੀ ਹੈ ਜਿੱਥੇ ਸਰਬੱਤ ਦੇ ਭਲੇ ਦੀ ਅਰਦਾਸ ਹੋਵੇ, ਅਪਣੱਤ ਹੋਵੇ, ਸੱਚੀ ਨੀਅਤ ਤੇ ਮਨ ਵਿੱਚ ਨਿਰਮਲਤਾ ਹੋਵੇ, ਦਿਲੋਂ ਕੀਤੀ ਕਿਸੇ ਦੀ ਪ੍ਰਸ਼ੰਸਾ ਹੋਵੇ, ਵਡਿਆਈ ਤੇ ਸਿਫ਼ਤ ਹੋਵੇ। ਇਹ ਸਭ ਸ਼ੁਭ ਵਿਚਾਰ ਅਤੇ ਕਰਮ ਮਿਲ ਕੇ ਉਹ ਤਰੰਗਾਂ ਉਤਪੰਨ ਕਰਦੇ ਹਨ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨਾਲ ਸਕਾਰਾਤਮਕਤਾ ਅਤੇ ਸਿਰਜਣਾ ਦੀ ਪੈਦਾਵਾਰ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਇਸ ਵਿੱਚ ਕਿਸੇ ਪਰਿਵਾਰ, ਮੁਹੱਲੇ, ਸੂਬੇ, ਦੇਸ਼ ਅਤੇ ਸੰਸਾਰ ਤਕ ਨੂੰ ਬਦਲਣ ਦੀ ਆਸ ਤੇ ਸਮਰੱਥਾ ਦਾ ਬੀਜ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਇਤਿਹਾਸ ਇਸ ਗੱਲ ਦਾ ਗਵਾਹ ਹੈ। ਵੱਡੇ ਵੱਡੇ ਅੰਦੋਲਨਾਂ ਦੀ ਜਿੱਤ ਅਤੇ ਯੁਗ ਪਲਟਾਊ ਖੋਜਾਂ ਆਮ ਲੋਕਾਂ ਦੀ ਹੀ ਦੇਣ ਹਨ।
ਸਾਡੀ ਨਾਂਹ-ਪੱਖੀ ਸੋਚ, ਬਦਲਾਖੋਰੀ, ਅਣਮਨੁੱਖੀ ਰਵੱਈਆ, ਬੇਰਹਿਮ ਨਜ਼ਰੀਆ ਆਦਿ ਸਿਰਜਣਾਤਮਕਤਾ ਨੂੰ ਘੁਣ ਵਾਂਗ ਲੱਗ ਗਿਆ ਹੈ, ਜਿਸ ਨੇ ਸਿਰਜਣਾਤਮਕਤਾ ਨੂੰ ਕਾਫ਼ੀ ਢਾਹ ਲਾਈ ਹੈ। ਚੱਲ ਰਹੇ ਦੌਰ ਅਤੇ ਹਾਲਾਤ ਨੇ ਮਨੁਖੱਤਾ ਦੀ ਬੌਧਿਕ ਸੰਪਤੀ ਦਾ ਆਪਣੇ ਕੋਲ ਬੈਅਨਾਮਾ (ਰਜਿਸਟਰੀ) ਕਰ ਲਿਆ ਹੈ। ਸਿਰਜਣਾ ਲਈ ਦਿਮਾਗ਼ ਅਤੇ ਮਨ ਨੂੰ ਸ਼ਾਂਤ ਅਤੇ ਆਜ਼ਾਦ ਰੱਖਣਾ ਲਾਜ਼ਮੀ ਹੈ। ਇਹ ਉਪਜਾਊ ਦਿਮਾਗ਼ ਦੀ ਪਹਿਲੀ ਲੋੜ ਹੈ। ਭੌਤਿਕਤਾਵਾਦੀ, ਸਾਹਮਣੇ ਵਾਲੇ ਨੂੰ ਛੋਟਾ ਸਮਝਣਾ ਜਾਂ ਹੀਣਭਾਵਨਾ ਵਾਲੀ ਸੋਚ, ਅਣਮਨੁੱਖੀ ਵਤੀਰਾ, ਦੂਜੇ ਤੋਂ ਅੱਗੇ ਵਧਣ ਅਤੇ ਲਤਾੜਨ ਵਾਲੀ ਸੋਚ ਕਾਰਨ ਦਿਮਾਗ਼ੀ ਪੱਧਰ ’ਤੇ ਮਚੀ ਖਲ਼ਬਲੀ ਨੇ ਕਈ ਮਾਨਸਿਕ ਬਿਮਾਰੀਆਂ, ਉਦਾਸੀਨਤਾ ਅਤੇ ਤਣਾਅ ਵਰਗੇ ਰੋਗਾਂ ਵਿੱਚ ਚੋਖਾ ਵਾਧਾ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਇਹ ਸਭ ਸਕਾਰਾਤਮਕ ਅਤੇ ਉਸਾਰੂ ਵਿਚਾਰਾਂ ਦੀ ਉਪਜ ਵਿੱਚ ਵੱਡਾ ਅੜਿੱਕਾ ਹਨ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਵਿਚਾਰਾਂ ਤੋਂ ਬਿਨਾਂ ਕਿਸੇ ਵੀ ਕਿਸਮ ਦੀ ਸਿਰਜਣਾ ਨਾਮੁਮਕਿਨ ਹੈ। ਉਚਿਤ ਅਤੇ ਸਾਰਥਕ ਵਿਚਾਰ ਹੀ ਸਿਰਜਣਾਤਮਕਤਾ ਦਾ ਬੁਨਿਆਦੀ ਅਤੇ ਮੌਲਿਕ ਅਧਾਰ ਹਨ। ਇਹ ਇੰਝ ਹੀ ਹੈ ਜਿਵੇਂ ਕਿਸੇ ਫਸਲ ਦੇ ਬੀਜ ਨੂੰ ਉੱਗਣ ਲਈ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਮੌਸਮ ਭਾਵ ਤਾਪਮਾਨ ਅਤੇ ਹੋਰ ਲੋੜੀਂਦੀਆਂ ਪਰਿਸਥਿਤੀਆਂ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹਨ, ਚੰਗੇ ਬੀਜ ਹੀ ਭਰਪੂਰ ਫਸਲ ਹੋਣ ਦਾ ਅਧਾਰ ਹਨ।
ਸੋਚਣ ਦੀ ਗੁਣਵੱਤਾ, ਪ੍ਰੇਰਨਾ, ਉਤਸੁਕਤਾ, ਜਜ਼ਬਾ, ਅਸਫਲਤਾ ਪ੍ਰਤੀ ਸਹਿਣਸ਼ੀਲਤਾ, ਸਮੱਸਿਆਵਾਂ ਪ੍ਰਤੀ ਨਜ਼ਰੀਆ, ਜੋਖ਼ਮ ਲੈਣ, ਗ਼ਲਤੀਆਂ ਤੋਂ ਸਿੱਖਣਾ ਆਦਿ ਸਿਰਜਣਾਤਮਕਤਾ ਦੇ ਹੁਨਰ ਨੂੰ ਵਿਕਸਿਤ ਕਰਨ ਵਿੱਚ ਵਧੇਰੇ ਪ੍ਰਭਾਵਸ਼ਾਲੀ ਭੂਮਿਕਾ ਨਿਭਾਉਂਦੇ ਹਨ। ਸਾਡੇ ਵਿਚਾਰ ਅਤੇ ਸੋਚ ਹੀ ਸਾਡੀ ਸ਼ਖ਼ਸੀਅਤ ਦੀ ਉਸਾਰੀ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਦੂਜਿਆਂ ਤੋਂ ਵੱਖਰੇ ਹੋਣ ਲਈ ਇਨਸਾਨ ਨੂੰ ਹਾਂ-ਪੱਖੀ, ਸ਼ਾਂਤ ਅਤੇ ਸਹਿਜ ਸੁਭਾਅ ਦਾ ਹੋਣਾ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹੈ। ਨਾਂਹ-ਪੱਖੀ ਵਿਅਕਤੀ ਕਦੇ ਵੀ ਅੰਦਰੂਨੀ ਤੌਰ ’ਤੇ ਸੰਤੁਸ਼ਟ ਅਤੇ ਖ਼ੁਸ਼ ਨਹੀਂ ਹੋ ਸਕਦਾ। ਸੰਸਾਰਕ ਭਾਵਨਾਵਾਂ ਅਤੇ ਇੱਛਾਵਾਂ ਦੀ ਤੀਬਰਤਾ ਉੱਤੇ ਕਾਬੂ ਪਾਉਣਾ ਲਾਜ਼ਮੀ ਹੈ, ਜੋ ਮਨ ਦੀ ਇਕਾਗਰਤਾ ਦੇ ਰਸਤੇ ਵਿੱਚ ਰੁਕਾਵਟ ਪੈਦਾ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਖੁਸ਼ਹਾਲ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਲਈ ਖ਼ੁਦ ’ਤੇ ਭਰੋਸਾ ਕਰਨ ਦਾ ਹੁਨਰ ਬਹੁਤ ਅਹਿਮ ਹੈ, ਨਹੀਂ ਤਾਂ ਨਿਰਾਸ਼ਤਾ, ਉਦਾਸੀਨਤਾ ਅਤੇ ਤਣਾਅ ਵਰਗੀਆਂ ਜੋਕਾਂ ਚੰਬੜਨ ਵਿੱਚ ਦੇਰੀ ਨਹੀਂ ਲਾਉਂਦੀਆਂ। ਹਾਂ-ਪੱਖੀ ਸੋਚ ਵਾਲਾ ਇਨਸਾਨ ਛੇਤੀ ਕੀਤੇ ਨਾ ਤਾਂ ਘਬਰਾਉਂਦਾ ਹੈ ਤੇ ਨਾ ਹੀ ਖੁਸ਼ੀ ਵਿੱਚ ਖੀਵਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਸਗੋਂ ਲੰਮੇ ਰਾਹਾਂ ਦਾ ਪਾਂਧੀ ਬਣ ਕੇ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਦਾ ਲੁਤਫ਼ ਮਾਣਦਾ ਹੈ। ਸੁਸਤੀ, ਦਲਿੱਦਰ ਤੇ ਢਿੱਲਾ ਸਰੀਰ ਅਤੇ ਹਰ ਸਮੇਂ ਰੋਂਦੇ ਰਹਿਣਾ ਆਦਿ ਨਾਂਹ-ਪੱਖੀ ਤੇ ਨਕਾਰਾਤਮਕ ਵਿਅਕਤੀਆਂ ਦੀਆਂ ਨਿਸ਼ਾਨੀਆਂ ਹਨ।
ਅਚਨਚੇਤ ਅਤੇ ਇਕਦਮ ਮਿਲੀ ਪ੍ਰਸ਼ੰਸਾ, ਪ੍ਰਸਿੱਧੀ, ਨੁਕਤਾਚੀਨੀ ਅਤੇ ਆਲੋਚਨਾ ਨੂੰ ਅੱਖੋਂ ਪਰੋਖੇ ਕਰਨਾ ਹੀ ਇੱਕ ਸਿਆਣੇ, ਸੂਝਵਾਨ ਅਤੇ ਕਾਬਿਲ ਇਨਸਾਨ ਦੇ ਸਫ਼ਲ ਹੋਣ ਦੀ ਪਹਿਲੀ ਨਿਸ਼ਾਨੀ ਹੈ। ਆਸ਼ਾਵਾਦੀ ਤੇ ਉਸਾਰੂ ਇਨਸਾਨ ਮਾਨਸਿਕ ਅਤੇ ਬੌਧਿਕ ਤੌਰ ’ਤੇ ਵਧੇਰੇ ਨਰੋਏ ਹੋਣ ਦੇ ਨਾਲ ਨਾਲ ਦੂਸਰਿਆਂ ਦੀ ਹੋ ਰਹੀ ਤਰੱਕੀ ’ਤੇ ਖ਼ੁਸ਼ ਹੁੰਦੇ ਹਨ, ਨਾ ਕਿ ਪਾਥੀ ਵਾਂਗ ਧੁਖ਼ਦੇ ਅਤੇ ਸੜਦੇ ਹਨ। ਇਹੋ ਜਿਹੇ ਲੋਕ ਕੁਦਰਤ ਅਤੇ ਅਸਲੀਅਤ ਦੇ ਵਧੇਰੇ ਨੇੜੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਇਹੀ ਲੋਕ ਕਿਸੇ ਨਾ ਕਿਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੀ ਸਿਰਜਣਾ ਕਰਦੇ ਹਨ, ਸਮਾਜ ਲਈ ਸਿੱਧੇ ਜਾਂ ਅਸਿੱਧੇ ਤੌਰ ’ਤੇ ਬਣਦਾ ਯੋਗਦਾਨ ਪਾਉਂਦੇ ਹਨ। ਈਰਖਾ ਅਤੇ ਨਫ਼ਰਤ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਇਨਸਾਨ ਹਰ ਵਕਤ ਆਲੋਚਨਾ ਅਤੇ ਤਣਾਅ ਵਿੱਚ ਰਹਿਣ ਲਈ ਮਜਬੂਰ ਰਹਿੰਦੇ ਹਨ। ਉਹ ਆਪਣਾ ਆਲਾ-ਦੁਆਲਾ ਨਾਂਹ-ਪੱਖੀ ਤਰੰਗਾਂ ਨਾਲ ਭਰ ਦਿੰਦੇ ਹਨ। ਇਹੋ ਜਿਹੇ ਮਾਹੌਲ ਵਿੱਚ ਸਿਰਜਣਾ ਦਾ ਉਪਜਣਾ ਨਾਮੁਮਕਿਨ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇੱਕ ਹੱਲਾਸ਼ੇਰੀ ਹੀ ਹੈ ਜੋ ਕਿਸੇ ਅਸੰਭਵ ਕੰਮ ਨੂੰ ਸੰਭਵ ਵਿੱਚ ਬਦਲਣ ਲਈ ਸੋਨੇ ਉੱਤੇ ਸੁਹਾਗੇ ਵਾਂਗ ਕੰਮ ਕਰਦੀ ਹੈ।
‘ਇੱਕ ਮੁੱਠੀ ਚੱਕ ਲੈ, ਦੂਜੀ ਤਿਆਰ’ ਵਾਂਗ ਇੱਛਾਵਾਂ ਅਤੇ ਦੁੱਖਾਂ-ਤਕਲੀਫ਼ਾਂ ਦਾ ਆਉਣ ਜਾਣ ਹਰ ਮਨੁੱਖ ਦੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਵਿੱਚ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ। ਕੋਈ ਵੀ ਸ਼ਖ਼ਸ ਇਨ੍ਹਾਂ ਉੱਤੇ ਕਾਬੂ ਨਹੀਂ ਪਾ ਸਕਿਆ, ਪਰ ਮਾਨਸਿਕ ਤੌਰ ’ਤੇ ਮਜ਼ਬੂਤ ਵਿਅਕਤੀ ਇਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਇੰਝ ਸਰ ਕਰ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਜਿਵੇਂ ਝੱਖੜ ਸੁੱਕੇ ਅਤੇ ਟੁੱਟੇ ਪੱਤਿਆਂ ਨੂੰ ਛਿਣ ਵਿੱਚ ਹੀ ਦ੍ਰਖਤ ਤੋਂ ਕੋਹਾਂ ਦੂਰ ਲੈ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
ਨਿਰਾਸ਼ਤਾ ਅਤੇ ਨਕਾਰਾਤਮਕਤਾ ਰੂਪੀ ਪੌੜੀ ਦਾ ਆਖ਼ਰੀ ਟੰਬਾ ਖ਼ੁਦਕੁਸ਼ੀ ਹੀ ਹੈ। ਦਿਨੋ ਦਿਨ ਇਸ ਪੌੜੀ ਦੇ ਟੰਬੇ ਘਟਦੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਉਮੀਦ ਅਤੇ ਚੰਗਾ ਹੋਣ ਦੀ ਕਲਪਨਾ, ਨਿਰਾਸ਼ਤਾ ਅਤੇ ਨਕਾਰਾਤਮਕਤਾ ਨੂੰ ਦੂਰ ਕਰਨ ਵਿੱਚ ਸਹਾਈ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਦੁਨੀਆਦਾਰੀ ਵਿੱਚ ਕਿਸੇ ਵੀ ਇਨਸਾਨ ਦੀ ਕੁਦਰਤ ਵੱਲੋਂ ਨਿਵਾਜ਼ੀ ਹੋਈ ਕਲਾ, ਹੁਨਰ ਅਤੇ ਯੋਗਤਾ ਨੂੰ ਕੁਝ ਸਮੇਂ ਲਈ ਰੋਕਿਆ ਜਾਂ ਅੱਖੋਂ ਪਰੋਖੇ ਕੀਤਾ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ, ਪਰ ਵਕਤ ਨਾਲ ਇਹ ਕਿਸੇ ਨਾ ਕਿਸੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਆਪਣੇ ਆਪ ਸ੍ਰਿਸ਼ਟੀ ਵਿੱਚ ਹੋਰ ਨਿੱਖਰਕੇ ਵਧੇਰੇ ਛਾਪ ਛੱਡੇਗਾ ਬਸ਼ਰਤੇ ਕਿ ਹੌਸਲਾ ਅਤੇ ਸਕਾਰਾਤਮਕਤਾ ਬਰਕਰਾਰ ਰੱਖੀ ਜਾਵੇ। ਇਸੇ ਲਈ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਸਮੁੰਦਰਾਂ ਨੂੰ ਕਦੇ ਨੱਕੇ ਨਹੀਂ ਲੱਗਦੇ।
* * * * *
ਨੋਟ: ਹਰ ਲੇਖਕ ਸਰੋਕਾਰ ਨੂੰ ਭੇਜੀ ਗਈ ਰਚਨਾ ਦੀ ਕਾਪੀ ਆਪਣੇ ਕੋਲ ਸੰਭਾਲ ਕੇ ਰੱਖੇ।
ਰਚਨਾਵਾਂ ਸਬੰਧੀ ਆਪਣੇ ਵਿਚਾਰ ਸਾਂਝੇ ਕਰੋ: (This email address is being protected from spambots. You need JavaScript enabled to view it.)
