“ਪਰ ਉਸਦੇ ਸੁਪਨੇ ਤਾਂ ਵਿਆਹ ਤੋਂ ਬਹੁਤ ਥੋੜ੍ਹੇ ਸਮੇਂ ਬਾਅਦ ਹੀ ਟੁੱਟ ਗਏ, ਬਿਖਰ ਗਏ ...”

(ਅਗਸਤ 24, 2015)

ਸਭ ਜਾ ਚੁੱਕੇ ਸਨ। ਸਿਰਫ ਜਸਵਿੰਦਰ ਸੀ ਤੇ ਭਾਂਅ ਭਾਂਅ ਕਰਦਾ ਖਾਲੀ ਹਾਲ। ਜਾਂਦੀ ਜਾਂਦੀ ਉਸ ਦੀ ਗੂੜ੍ਹੀ ਰਿਸ਼ਤੇਦਾਰ ਨੇ ਫਿਕਰਾ ਕੱਸਿਆ, "ਮਾਂ ਪੁਰ ਧੀ ਪਿਤਾ ਪੁਰ ਘੋੜਾ, ਬਹੁਤਾ ਨਹੀਂ ਤਾਂ ਥੋੜ੍ਹਾ ਥੋੜ੍ਹਾ।"

ਉਸ ਨਾਲ ਡਾਢਾ ਹਿਤ ਰੱਖਣ ਵਾਲੀ ਕਹਿ ਗਈ, "ਜਿੱਦਾਂ ਦੀ ਕੋਕੋ, ਉੱਦਾਂ ਦੇ ਬੱਚੇ।" ਹੋਰ ਵੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੇ ਸਲੋਕ ਸੁਣਨ ਨੂੰ ਮਿਲੇ।

ਹਾਰੇ ਹੋਏ ਜੁਆਰੀਏ ਵਾਂਗ ਜਸਵਿੰਦਰ, ਅਵਾਕ ਹੋ, ਸੁਆਲੀਆ ਨਜ਼ਰਾਂ ਨਾਲ ਇੱਧਰ ਉੱਧਰ ਤੱਕਦੀ ਰਹਿ ਗਈ। ਉਸ ਦੇ ਕੰਨਾਂ ਵਿਚ ਹਾਲਾਂ ਵੀ ਬੋਲਾਂ ਦੀ ਭਰਮਾਰ, ਧੁਮਾਲਾਂ ਪਾ ਰਹੀ ਸੀ। ਉਸ ਨੇ ਕੰਨਾਂ ਉੱਤੇ ਕੱਸ ਕੇ ਹੱਥ ਧਰ ਲਏ। ਬੋਲ-ਕੁਬੋਲ ਹਾਲਾਂ ਵੀ ਜਾਰੀ ਸਨ। ਇਹ ਸਾਰਾ ਸ਼ੋਰ ਉਸ ਦੇ ਅੰਦਰ ਹੀ ਸੀ। ਬਾਹਰ ਤਾਂ ਸਭ ਕੁਝ ਸਮਾਪਤ ਸੀ।

ਸਜੇ ਹੋਏ ਟੇਬਲ ਉੱਤੇ ਬਰਥ-ਡੇ ਕੇਕ ਅਣਕੱਟਿਆ ਅਤੇ ਅਣਛੋਹਿਆ ਪਿਆ ਸੀ। ਕੇਕ ਉੱਤੇ ਸਜੀਆਂ ਅਠਾਰਾਂ ਮੋਮਬਤੀਆਂ, ਜਗਣ ਅਤੇ ਝਿਲਮਲਾਉਣ ਦੀ ਆਸ ਵਿਚ ਬੇ-ਆਸ ਪਈਆਂ ਰਹਿ ਗਈਆਂ। ਇੰਝ ਲੱਗਦਾ ਸੀ ਕਿ ਇਹ ਸਜਿਆ ਟੇਬਲ ਨਹੀਂ ਸੀ, ਸਗੋਂ ਸਜੀ ਹੋਈ ਸੇਜ ਸੀ ਜਿਸ ਉੱਤੇ ਸਜੀ ਸਜਾਈ ਦੁਲਹਨ ਰੂਪੀ ਬਰਥਡੇ ਕੇਕ, ਆਪਣੇ ਭਤਾਰ ਦੀ ਛੋਹ ਤੋਂ ਵਾਂਝਿਆਂ ਰਹਿ ਗਈ। ਛੂਈ-ਮੂਈ ਹੋਈ ਦੁਲਹਨ ਦਾ ਘੁੰਡ ਹੀ ਨਾ ਚੁੱਕਿਆ ਗਿਆ। ਪਿਆਰ ਭਰੇ ਪੋਟਿਆਂ ਦੀ ਛੋਹ ਵੀ ਪਰਾਪਤ ਨਾ ਹੋਈ।

ਚਰਨਜੀਤ ਤੇ ਪਰਮਿੰਦਰ, ਉਸਦੇ ਜੁੜਵਾਂ ਪੁੱਤਰ, ਜਿਹਨਾਂ ਦਾ ਅੱਜ ਅਠਾਰ੍ਹਵਾਂ ਜਨਮਦਿਨ ਸੀ, ਜਾ ਚੁੱਕੇ ਸਨ। ਉਹ ਪੁੱਤਰ ਜਿਹਨਾਂ ਨੂੰ ਉਸਨੇ ਹਰ ਹਨੇਰੀ ਤੋਂ ਬਚਾ ਕੇ ਰੱਖਣ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕੀਤੀ; ਵੱਸ ਲੱਗਦੇ, ਕੋਈ ਵੀ ਦੁੱਖ ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਲਾਗੇ ਨਹੀਂ ਆਉਣ ਦਿੱਤਾ। ਹਾਲ ਵਿਚ ਲਟਕਦੀਆਂ ਰੰਗ-ਬਿਰੰਗੀਆਂ ਝੰਡੀਆਂ ਲਹਿਰਾਉਣ ਦੀ ਥਾਂ ਡੱਕੋ-ਡੋਲੇ ਖਾਂਦੀਆਂ ਉਸ ਵਲ ਵੇਖ ਕੇ ਕੰਬ ਰਹੀਆਂ ਸਨ। ਹੈਪੀ ਬਰਥਡੇ ਦੀ ਥਾਂ ਸੋਗੀ ਸੰਗੀਤ ਨੇ ਮੱਲ ਲਈ ਸੀ। ਬਰਥਡੇ ਕਾਰਡ ਅਤੇ ਤੋਹਫੇ ਖੁੱਲ੍ਹਣ ਦੀ ਆਸ ਵਿਚ ਟੇਬਲ ’ਤੇ ਇੰਝ ਪਏ ਸਨ ਜਿਵੇਂ ਕੋਈ ਛੂਤ ਦੀ ਬਿਮਾਰੀ ਦੇ ਕਿਟਾਣੂਆਂ ਨਾਲ ਭਰੇ ਹੋਏ ਹੋਣ। ਸਮੋਸੇ, ਪਕੌੜੇ ਮਠਿਆਈ ਅਤੇ ਹਲਕੇ ਡਰਿੰਕਸ ਇੱਧਰ ਉੱਧਰ ਅਣ-ਚੱਖੇ ਪਏ ਸਨ।

ਉਸਨੇ ਲੋਕ ਲੱਜ ਤਿਆਗ ਕੇ ਕਿਸੇ ਦੀ ਪਰਵਾਹ ਨਹੀਂ ਸੀ ਕੀਤੀ। ਆਪਣੇ ਚਿੜੀ ਦੇ ਬੋਟ ਦੀ ਉਮਰ ਦੇ ਜੁੜਵਾਂ ਪੁੱਤਰਾਂ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਖੰਭਾਂ ਦੇ ਨਿੱਘ ਵਿਚ ਪਾਲ-ਪੋਸ ਕੇ ਵੱਡਾ ਕੀਤਾ ਸੀ। ਉਸ ਨੇ ਪੂਰਾ ਟਿੱਲ ਲਾਇਆ ਸੀ ਕਿ ਉਹ ਬਚਪਨ ਤੋਂ ਹੀ ਕਿਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੀ ਮਾੜੀ ਸੁਹਬਤ ਵਿਚ ਨਾ ਪੈਣ। ਉਸ ਨੇ ਸਭ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੀ ਇਹਤਿਆਤ ਵਰਤੀ ਸੀ। ਭੈਣ-ਭਰਾਵਾਂ ਅਤੇ ਰਿਸ਼ਤੇਦਾਰਾਂ ਦੇ ਸਭ ਕੌੜੇ ਮਿੱਠੇ ਇੱਟਾਂ-ਪੱਥਰਾਂ ਵਰਗੇ ਬੋਲ ਉਸ ਨੇ ਚੁੱਪ-ਚੁਪੀਤੇ ਸਹੇ ਸਨ। ਉਹ ਦੋਹਾਂ ਪੁੱਤਰਾਂ ਨੂੰ ਭਲੇ, ਸਾਊ ਤੇ ਵੱਡੇ ਬੰਦੇ ਬਣਾਉਣਾ ਚਾਹੁੰਦੀ ਸੀ। ਇਸੇ ਖਾਤਰ ਹੀ ਤਾਂ ਉਹ ਅੱਜ ਤਕ ਔਖੀ-ਸੌਖੀ ਦਿਨ ਕਟੀ ਕਰੀ ਜਾ ਰਹੀ ਸੀ। ਉਸ ਕੀ ਸੋਚਿਆ ਤੇ ਕੀ ਵਾਪਰ ਗਿਆ?

ਗੱਡੀ ਨੂੰ ਸਾਵਾਂ ਚੱਲਣ ਲਈ ਚੌਂਹਾਂ ਪਹੀਆਂ ਦੀ ਲੋੜ ਹੈ ਪਰ ਉਸ ਨੇ ਤਾਂ ਦੋ ਪਹੀਆਂ ਦੇ ਅਜਿਹੇ ਸਾਈਕਲ ਵਾਂਗ ਵੀ ਚੱਲਣ ਦਾ ਹੀਆ ਕਰ ਲਿਆ ਸੀ ਜਿਸਦਾ ਅਗਲਾ ਪਹੀਆ ਉਸ ਨੂੰ ਆਪੇ ਹੀ ਲਾਹ ਕੇ ਸੁੱਟਣਾ ਪਿਆ ਸੀ। ਇਕ ਪਹੀਏ ਦੇ ਸਾਈਕਲ ਦਾ ਅਗਲਾ ਪਹੀਆ ਵੀ ਉਹ ਆਪੂੰ ਹੀ ਬਣਕੇ, ਜੀਵਨ ਰੂਪੀ ਸਾਈਕਲ ਨੂੰ ਕਿਵੇਂ ਨਾ ਕਿਵੇਂ ਰੇੜ੍ਹਦੀ ਗਈ। ਆਪੂੰ ਹੀ ਸਾਈਕਲ ਦਾ ਅਗਲਾ ਪਹੀਆ ਵਗਾਹ ਮਾਰਨ ਲਈ ਮਜਬੂਰ ਉਸ ਨੂੰ ਉਸ ਵੇਲੇ ਹੋਣਾ ਪਿਆ ਜਦ ਉਹ ਪਹੀਆ ਸ਼ਰਾਬ ਅਤੇ ਜੂਏ ਦਾ ਸਹਾਰਾ ਲੈਣ ਲੱਗ ਪਿਆ। ਇਹ ਸਭ ਕੁਝ ਇਕ ਦਿਨ ਵਿਚ ਹੀ ਨਹੀਂ ਵਾਪਰ ਗਿਆ ਸੀ। ਉਸ ਨੇ ਜੀਵਨ ਦੇ ਸਾਈਕਲ ਨੂੰ ਸਾਵਾਂ ਰੱਖਣ ਲਈ ਬੜਾ ਯਤਨ ਕੀਤਾ ਸੀ।

ਜਦੋਂ ਪਤੀ ਦਲਜੀਤ ਸ਼ਰਾਬੀ, ਕਬਾਬੀ ਅਤੇ ਜੁਆਰੀਆ ਹੋ ਗਿਆ ਤਾਂ ਘਰ ਦੀ ਗ੍ਰਹਿਸਤੀ ਚਲਾਉਣ ਲਈ ਉਸ ਨੇ ਕੰਮ ਕਰਨਾ ਆਰੰਭ ਕੀਤਾ। ਸਵੇਰੇ ਅੱਠ ਵਜੇ ਉਹ ਫੈਕਟਰੀ ਵਿਚ ਕਲੌਕ ਲਾਉਂਦੀ ਤੇ ਹਾਰ ਟੁੱਟ ਕੇ ਸ਼ਾਮੀਂ ਛੇ ਵਜੇ ਘਰ ਪੁੱਜਦੀ। ਉਡੀਕਦੇ ਬੱਚਿਆਂ ਦੀ ਗਲਵਕੜੀ ਉਸ ਨੂੰ ਸਭ ਦੁੱਖ ਭੁਲਾ ਦਿੰਦੀ। ਉਸ ਦੀ ਥਕਾਵਟ ਲਹਿ ਜਾਂਦੀ। ਉਸਦਾ ਦਿੱਲ ਕਰਦਾ ਕਿ ਸਭ ਕੰਮ ਛੱਡ ਕੇ ਉਹ ਬੱਚਿਆਂ ਦੀ ਸੰਭਾਲ ਕਰੇ, ਕਲੇਜੇ ਨਾਲ ਲਾ ਕੇ ਰੱਖੇ। ਪਰ ਕੀ ਕਰਦੀ? ਉਹਨਾਂ ਦੀ ਭੁੱਖ ਦਾ ਵੀ ਤਾਂ ਪ੍ਰਬੰਧ ਜ਼ਰੂਰੀ ਸੀ ਅਤੇ ਫਿਰ ਘਰ ਦੇ ਬਾਕੀ ਸਾਰੇ ਖਰਚ।

ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਬੜੇ ਜਿਗਰੇ ਨਾਲ ਪਰ੍ਹਾਂ ਕਰਦੀ। ਖਾਣਾ ਬਣਾਉਂਦੀ, ਖੁਆਉਂਦੀ। ਦੋਹਾਂ ਦਾ ਸਿਰ ਪਲੋਸਦੀ, ਸਵੇਰੇ ਜਲਦੀ ਉੱਠਣ ਦੇ ਫਿਕਰ ਵਿਚ ਕਾਹਲੀ ਕਾਹਲੀ ਘਰ ਦੇ ਕੰਮ ਕਰਦੀ। ਦੋਹਾਂ ਨੂੰ ਬੈੱਡ ਤੇ ਪਾ ਸੁਆਉਂਦੀ। ਫੈਕਟਰੀ ਵਿਚ ਵੀ ਪੀਸ ਵਰਕ ਵਾਲੀ ਕਾਹਲੀ ਅਤੇ ਘਰ ਵੀ ਪੀਸ ਵਰਕ। ਥੱਕ ਟੁੱਟ ਕੇ ਸਵੇਰੇ ਉੱਠਣ ਦੀ ਕਾਹਲ ਵਿਚ ਮੰਜੇ ਤੇ ਡਿੱਗਦੀ ਤਾਂ ਕਦੇ ਕਦੇ ਡਿਗਦੇ ਸਾਰ ਹੀ ਥਕਾਵਟ ਕਾਰਨ ਗੂੜ੍ਹੀ ਨੀਂਦੇ ਸੌਂ ਜਾਂਦੀ। ਪਰ ਅਕਸਰ ਇਸਦੇ ਉਲਟ ਹੀ ਹੁੰਦਾ ਅਤੇ ਉਹ ਸਾਰੀ ਸਾਰੀ ਰਾਤ ਹੀ ਦੁੱਖਾਂ ਦੇ ਮੋਤੀਆਂ ਦੀ ਮਾਲਾ ਪਰੋਂਦਿਆਂ ਰੁੱਸੀ ਹੋਈ ਨੀਂਦ ਦੀ ਉਡੀਕ ਵਿਚ ਹੀ ਰਾਤ ਕੱਟ ਦਿੰਦੀ।

ਜੀਣ ਦੇ ਕਿੰਨੇ ਛੋਟੇ ਸੁਪਨੇ ਦੇਖੇ ਸਨ ਉਸ? ਬਸ, ਇਕ ਨਿੱਕਾ ਜਿਹਾ ਨਿੱਘਾ ਘਰ, ਭਲਾ ਕਮਾਉਂਦਾ, ਪਿਆਰ ਕਰਨ ਵਾਲਾ ਸਾਥੀ ਅਤੇ ਫੁੱਲਾਂ ਜਿਹੇ ਮੁਸਕਾਨਾਂ ਖਿਲਾਰਦੇ ਬੱਚੇ। ਇਹ ਤਾਂ ਕੋਈ ਬਹੁਤ ਵੱਡੀ ਲਾਲਸਾ ਨਹੀਂ ਸੀ। ਉਸਦਾ ਸੁਪਨਾ ਸੀ ਪਤੀ ਕੰਮ ਕਰੇ ਅਤੇ ਉਹ ਉਸਦੀ ਕੰਮ ਤੋਂ ਆਉਣ ਦੀ ਬੇਸਬਰੀ ਨਾਲ ਉਡੀਕ ਕਰੇ। ਘਰ ਸਜਾਏ, ਘਰ ਬਣਾਏ। ਪਰ ਉਸਦੇ ਸੁਪਨੇ ਤਾਂ ਵਿਆਹ ਤੋਂ ਬਹੁਤ ਥੋੜ੍ਹੇ ਸਮੇਂ ਬਾਅਦ ਹੀ ਟੁੱਟ ਗਏ, ਬਿਖਰ ਗਏ। ਜਦੋਂ ਉਸਦਾ ਪਤੀ ਕੰਮ ’ਤੇ ਸੀ ਤਾਂ ਫਿਰ ਵੀ ਕੁਝ ਠੀਕ ਸੀ ਪਰ ਜਿਉਂ ਹੀ ਉਹ ਬੇਕਾਰ ਹੋ ਕੇ ਬੇਕਾਰੀ ਭੱਤੇ ਤੇ ਚਲਿਆ ਗਿਆ ਤਾਂ ਸਭ ਕੁਝ ਚੌੜ ਹੁੰਦਾ ਗਿਆ। ਕੰਮੋਂ ਵਿਹਲਾ ਕੀ ਹੋਇਆ, ਬਸ ਮੁਸੀਬਤਾਂ ਦਾ ਆਰੰਭ ਹੀ ਹੋ ਗਿਆ। ਬੇਕਾਰੀ ਦੇ ਭੱਤੇ ਦੇ ਮਿਲੇ ਪੈਸਿਆਂ ਵਿੱਚੋਂ ਅੱਧੇ ਪੈਸੇ ਉਹ ਇਹ ਕਹਿ ਕੇ ਰੱਖਣ ਲੱਗ ਪਿਆ ਕਿ ਕੰਮ ਲੱਭਣ ਜਾਣਾ ਹੈ, ਕਰਾਇਆ ਆਦਿ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ। ਉਹ ਚੁੱਪ ਕਰਕੇ ਸਹਿ ਜਾਂਦੀ ਪਰ ਦਰਅਸਲ ਉਸਦਾ ਪਤੀ ਦਲਜੀਤ ਸਾਰੇ ਪੈਸਿਆਂ ਦੀ ਸ਼ਰਾਬ ਹੀ ਪੀ ਜਾਂਦਾ। ਕੁਝ ਪੈਸੇ ਘਰ ਦੀ ਕਿਸ਼ਤ ਵਿਚ ਨਿੱਕਲ ਜਾਂਦੇ ਅਤੇ ਬਾਕੀ ਬਿਜਲੀ, ਗੈਸ ਆਦਿ ਖਰਚ ਵਿਚ। ਕਫ਼ਾਇਤ ਤਾਂ ਬਸ ਖਾਣ ਵਿਚ ਹੀ ਕੀਤੀ ਜਾ ਸਕਦੀ ਸੀ। ਰੋਟੀ ਤਾਂ ਲੰਙੇ ਡੰਗ ਹੀ ਪੱਕਦੀ। ਬੱਚੇ ਵੀ ਸੁੱਕੀ ਬਰੈਡ ਦੇ ਪੀਸ ਹੀ ਖਾਂਦੇ ਜਾਂ ਕਵਿਕ ਸੇਵ ਤੋਂ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤੇ ਸੱਤ ਪੈਨੀ ਪ੍ਰਤੀ ਟੀਨ ਮਿਲਣ ਵਾਲੇ ਗਰਮ ਕੀਤੇ ਬੀਨਜ਼ ਨਾਲ। ਜੇਕਰ ਘਰੇ ਜੈਮ ਹੁੰਦਾ ਤਾਂ ਬੱਚਿਆਂ ਨੂੰ ਬਰੈੱਡ ਜੈਮ ਨਾਲ ਲਾ ਕੇ ਖੁਆ ਦਿੰਦੀ। ਦੁੱਧ ਦੀ ਥਾਂ ਅਕਸਰ ਚਾਹ ਨਾਲ ਹੀ ਸਾਰਿਆ ਜਾਂਦਾ। ਆਪਣੇ ਦੋਹਾਂ ਪੁੱਤਰਾਂ ਦੇ ਸੁੱਕਦੇ ਜਾਂਦੇ ਮੂੰਹਾਂ ਨੂੰ ਤੱਕਦੀ ਤਾਂ ਉਸ ਦੇ ਕਲੇਜੇ ਦਾ ਰੁੱਗ ਭਰਿਆ ਜਾਂਦਾ। ਹੁਣ ਉਹ ਚਾਰ ਸਾਲ ਦੇ ਹੋ ਗਏ ਸਨ। ਕਿੰਨਾ ਚਿਰ ਇੰਝ ਚਲਦਾ। ਆਖਰ ਉਸ ਨੇ ਫੈਸਲਾ ਕਰ ਲਿਆ।

ਪਹਿਲਾਂ ਉਸਨੇ ਇਕ ਡੇ-ਨਰਸਰੀ ਵਿਚ ਸਾਰਾ ਦਿਨ ਲਈ ਬੱਚੇ ਰੱਖਣ ਦਾ ਪ੍ਰਬੰਧ ਕੀਤਾ ਤੇ ਫਿਰ ਆਪ ਇਕ ਛੋਟੀ ਜਿਹੀ ‘ਪੇਚ’ ਬਣਾਉਣ ਵਾਲੀ ਫੈਕਟਰੀ ਵਿਚ ਸਾਰੇ ਦਿਨ ਲਈ ਕੰਮ ਲੱਭਿਆ। ਤਨਖਾਹ ਬਹੁਤ ਘੱਟ ਸੀ ਪਰ ਕੀ ਕਰਦੀ। ਜੋ ਵੀ ਮਿਲ ਰਿਹਾ ਸੀ ਜ਼ਰੂਰੀ ਸੀ ਅਤੇ ਗਨੀਮਤ ਵੀ। ਦੋਵੇਂ ਪੁੱਤਰ ਵੱਡੇ ਹੋ ਰਹੇ ਸਨ ਪਰ ਉਸਦੇ ਪਤੀ ਦਲਜੀਤ ਦੀ ਸ਼ਰਾਬ ਪੀਣ ਦੀ ਆਦਤ ਦਿਨੋ ਦਿਨ ਵਧਦੀ ਗਈ। ਹੁਣ ਉਹ ਬੇਕਾਰੀ ਭੱਤੇ ਵਿਚ ਮਿਲਣ ਵਾਲੇ ਸਾਰੇ ਪੈਸਿਆਂ ਦੀ ਸ਼ਰਾਬ ਪੀਣ ਲੱਗ ਪਿਆ। ਇੱਥੇ ਹੀ ਬੱਸ ਨਹੀਂ, ਸਗੋਂ ਉਸ ਵਲੋਂ ਮਿਲੀ ਥੋੜ੍ਹੀ ਜਿਹੀ ਤਨਖਾਹ ਵਿੱਚੋਂ ਵੀ ਪੈਸੇ ਮੰਗਦਾ। ਬਿਨਾਂ ਨਾਗਾ ਝਗੜਾ ਹੁੰਦਾ, ਕੁੱਟਦਾ ਮਾਰਦਾ ਅਤੇ ਅਕਸਰ ਜ਼ਬਰਦਸਤੀ ਪੈਸੇ ਖੋਹ ਕੇ ਲੈ ਜਾਂਦਾ। ਡਰ ਦੇ ਮਾਰੇ ਬੱਚੇ ਸਹਿਮ ਕੇ ਉਸ ਨਾਲ ਚੰਬੜ ਜਾਂਦੇ। ਰੋਂਦੇ ਕੁਰਲਾਉਂਦੇ। ਬੱਚਿਆਂ ਦਾ ਚੀਕ ਚਿਹਾੜਾ ਸੁਣ ਕੇ ਪਤੀ ਦਹਾੜਦਾ, "ਥੋਡੀ ਮਾਂ ਤਾਂ ਨੀ ਮਰ ਗਈ, ਰੋਂਦਿਆਂ ਅਸਮਾਨ ਸਿਰ ਤੇ ਚੁੱਕਿਆ ਹੋਇਆ ਏ।" ਉਸ ਉੱਤੇ ਤਾਂ ਹੱਥ ਚੁੱਕ ਹੀ ਹੁੰਦਾ ਸੀ ਹੁਣ ਬੱਚੇ ਵੀ ਨਾ ਬਖਸ਼ੇ ਜਾਂਦੇ। ਬੱਚਿਆਂ ਉੱਤੇ ਥੱਪੜਾਂ ਦੀ ਬਰਸਾਤ ਹੁੰਦੀ। ਉਹ ਬਚਾਉਣ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕਰਦੀ ਤਾਂ ਉਸ ਦੀ ਕੀ ਚੱਲਣੀ ਸੀ, ਔਰਤ ਜ਼ਾਤ ਜੁ ਠਹਿਰੀ।

ਦਲਜੀਤ, ਪੈਸੇ ਲੈ ਕੇ ਬਾਹਰ ਜਾਂਦਾ ਜਾਂਦਾ ਦਰਵਾਜ਼ਾ ਇੰਨੀ ਜ਼ੋਰ ਨਾਲ ਬੰਦ ਕਰਦਾ ਕਿ ਬੱਚਿਆਂ ਸਮੇਤ ਉਸਦਾ ਕਾਲਜਾ ਕੰਬ ਜਾਂਦਾ। ਉਹ ਰੋਂਦੀ ਕੁਰਲਾਉਂਦੀ ਪੁੱਤਰਾਂ ਨੂੰ ਹਿੱਕ ਨਾਲ ਲਾਉਂਦੀ, ਹੌਕਿਆਂ ਵਿਚ ਜੀਵਨ ਬਿਤਾਉਂਦੀ। ਉਸ ਨੂੰ ਕੁਝ ਵੀ ਸੁੱਝਦਾ ਨਾ ਕਿ ਉਹ ਕੀ ਕਰੇ? ਦਲਜੀਤ ਬਾਹਰੋਂ ਪੀ ਕੇ ਆਉਂਦਾ, ਫਿਰ ਘਰੇ ਨਾਲ ਲਿਆਂਦੀ ਬੋਤਲ ਵਿੱਚੋਂ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋ ਜਾਂਦਾ। ਬੋਤਲ ਮੂੰਹ ਨੂੰ ਲਾ ਕੇ ਬੱਚਿਆਂ ਸਾਹਮਣੇ ਪੀਂਦਾ। ਖੜ੍ਹਾ ਹੁੰਦਾ ਤਾਂ ਇੱਧਰ ਉੱਧਰ ਡਿੱਗਦਾ ਫਿਰਦਾ। ਹੁਣ ਤਾਂ ਇਹ ਉਸਦਾ ਨਿਤ ਦਿਹਾੜੀ ਦਾ ਹੀ ਇਹ ਕੰਮ ਸੀ ਸ਼ਰਾਬ ਪੀਣਾ, ਜਾਂ ਕੁੱਤਿਆਂ ਘੋੜਿਆਂ ਉੱਤੇ ਪੈਸੇ ਲਾ ਕੇ ਜੂਆ ਖੇਡਣਾ।

ਪਰ ਇਕ ਦਿਨ ਤਾਂ ਹੱਦ ਹੀ ਹੋ ਗਈ। ਉਸਨੇ ਦੇਖਿਆ ਕਿ ਦੋਵੇਂ ਪੁੱਤਰ ਆਪਣੇ ਪਿਤਾ ਦੀਆਂ ਨਕਲਾਂ ਲਾ ਰਹੇ ਸਨ। ਹੱਥਾਂ ਵਿਚ ਖਿਡੌਣੇ ਫੜੀ ਉਹ ਮੂੰਹ ਨੂੰ ਲਾਉਂਦੇ ਫਿਰ ਇੱਧਰ ਉੱਧਰ ਡਿਗਦੇ ਫਿਰਦੇ। ਇਹ ਨਜ਼ਾਰਾ ਦੇਖ ਕੇ ਉਸ ਦਾ ਤਾਂ ਤਰਾਹ ਹੀ ਨਿੱਕਲ ਗਿਆ। ਪੈਰਾਂ ਹੇਠੋਂ ਧਰਤੀ ਖਿਸਕਦੀ ਜਾਪੀ। ਉਸਨੇ ਗੁੱਸੇ ਵਿਚ ਇਕ ਦੇ ਚੰਡ ਮਾਰਦਿਆਂ ਪੁੱਛਿਆ, "ਇਹ ਕੀ ਕਰ ਰਹੇ ਹੋ?" ਉਹ ਕੀ ਕਰ ਰਹੇ ਹਨ ਇਹ ਤਾਂ ਉਹ ਭਲੀ ਪ੍ਰਕਾਰ ਜਾਣਦੀ ਸੀ ਪਰ ਫਿਰ ਵੀ ਆਸ ਦੀ ਇਕ ਤੰਦ ਫੜੀ ਸੋਚ ਰਹੀ ਸੀ ਸ਼ਾਇਦ ਉਹ, ਉਹ ਨਹੀਂ ਕਰ ਰਹੇ ਸਨ ਜੋ ਉਹ ਸੋਚਦੀ ਸੀ। ਜਿਸਦੇ ਚੰਡ ਪਈ ਸੀ ਉਹ ਰੋਂਦਿਆਂ ਬੋਲਿਆ, "ਮੰਮ, ਅਸੀਂ ਤਾਂ ਡੈਡੀ ਡੈਡੀ ਖੇਡ ਰਹੇ ਸਾਂ।"

ਫਿਰ ਉਸ ਨੂੰ ਆਪਣੀ ਮਾਰੀ ਚੰਡ ਦਾ ਖਿਆਲ ਆਇਆ। ਉਸ ਨੇ ਦੋਹਾਂ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਕਾਲਜੇ ਨਾਲ ਲਾ ਕੇ ਸਿਰ ਪਲੋਸਦਿਆਂ ਨੀਰ ਭਰੀਆਂ ਤੇ ਡੁੱਲ੍ਹਣ ਡੁੱਲ੍ਹਣ ਕਰਦੀਆਂ ਅੱਖਾਂ ਨਾਲ ਚਿਤਾਵਨੀ ਦਿੱਤੀ ਕਿ ਉਹ ਮੁੜ ਕਦੇ ਅਜਿਹੀ ਖੇਡ ਨਾ ਖੇਡਣ। ਬੱਚੇ ਤਾਂ ਆਖਰ ਬੱਚੇ ਸਨ, ਝੱਟ ਸਮਝੇ ਝੱਟ ਭੁੱਲ ਭੁਲਾ ਗਏ।

ਪਰ ਇਕ ਸ਼ਾਮੀਂ ਥੱਕੀ ਹਾਰੀ ਕੰਮੋਂ ਘਰ ਪੁੱਜੀ ਤਾਂ ਉਸ ਵੇਖਿਆ ਕਿ ਦਲਜੀਤ ਸੈਟੀ ਉਤੇੱ ਪੈਰ ਪਸਾਰੀ ਲੰਮਾ ਪਿਆ ਹੈ ਅਤੇ ਅੱਜ ਪੁੱਤਰ, ਪਿਉ ਦੀ ਰੱਖੀ ਹੋਈ ਚੌਥਾਈ ਕੁ ਹਿੱਸਾ ਭਰੀ ਸ਼ਰਾਬ ਦੀ ਬੋਤਲ ਨੂੰ ਬਾਰੀ ਬਾਰੀ ਮੂੰਹ ਲਾ ਕੇ ਪੀ ਰਹੇ ਸਨ ਅਤੇ ਨਾਲੋ ਨਾਲ ਹੀ ਕਹੀ ਜਾਂਦੇ ਸਨ, "ਕੌੜੀ ਏ, ਕੌੜੀ ਏ।" ਉਹ ਪਿਉ ਤੋਂ ਸਿੱਖੀ ਖੇਡ ਖੇਡ ਰਹੇ ਸਨ ਅਤੇ ਲੜਖੜਾ ਰਹੇ ਸਨ। ਪਿਉ ਦੰਦੀਆਂ ਦਿਖਾਉਂਦਾ ਮੁਸਕਰਾ ਰਿਹਾ ਸੀ। ਉਹ ਇੱਧਰ ਉਧੱਰ ਡਿਗਦੇ ਫਿਰਦੇ ਸਨ ਜਾਂ ਸ਼ਰਾਬੀ ਹੋਏ ਹੋਣ ਦਾ ਨਾਟਕ ਕਰ ਰਹੇ ਸਨ। ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਮੂੰਹਾਂ ਤੋਂ ਸ਼ਰਾਬ ਦੀ ਬੋ ਆ ਰਹੀ ਸੀ। ਅੱਜ ਉਸਨੂੰ ਬੱਚਿਆਂ ਉੱਤੇ ਤਾਂ ਗੁੱਸਾ ਆਇਆ ਹੀ ਪਰ ਉਹਨਾਂ ਤੋਂ ਵੀ ਵੱਧ ਆਪਣੇ ਪਤੀ ਦਲਜੀਤ ਉੱਤੇ। ਉਸ ਤੋਂ ਰਿਹਾ ਨਾ ਗਿਆ, "ਇਹਨਾਂ ਮਾਸੂਮਾਂ ਦੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਕਿਉਂ ਵਿਗਾੜ ਰਿਹਾ ਹੈਂ?" ਉਹ ਨਸ਼ੇ ਵਿਚ ਧੁੱਤ ਪਤੀ ਉੱਤੇ ਵਰ੍ਹ ਪਈ।

ਦਲਜੀਤ ਨੇ ਮੂੰਹ ਉੱਪਰ ਨੂੰ ਚੁੱਕਿਆ ਅਤੇ ਫਿਰ ਬੋਲਿਆ, "ਜੇ ਇਹਨਾਂ ਦਾ ਐਨਾ ਹੀ ਫਿਕਰ ਏ ਤਾਂ ਇਹਨਾਂ ਆਪਣੇ ਪਿਉਆਂ ਨੂੰ ਨਾਲ ਹੀ ਲੈ ਜਾਇਆ ਕਰ।" ਇਹ ਕਹਿ ਕੇ ਉਹ ਉੱਠਿਆ ਅਤੇ ਉਸਨੇ ਉਸਦੇ ਮੂੰਹ ਉਤੇ ਐਡੀ ਜ਼ੋਰ ਦਾ ਕੱਸਵਾਂ ਥੱਪੜ ਮਾਰਿਆ ਕਿ ਉਹ ਸੰਭਲ ਨਾ ਸਕੀ ਅਤੇ ਜ਼ੋਰ ਨਾਲ ਲਾਗੇ ਪਏ ਟੇਬਲ ਦੇ ਖੂੰਜੇ ਵਿਚ ਜਾ ਲੱਗੀ। ਉਸਦੇ ਸਿਰ ਵਿੱਚੋਂ ਖੂੰਨ ਦੀਆਂ ਤਤੀਰੀਆਂ ਛੁੱਟ ਪਈਆਂ। ਖੂਨ ਨਾਲ ਲੱਥ-ਪੱਥ ਮੂੰਹ ਲਈ ਉਹ ਉੱਠੀ ਹੀ ਸੀ ਕਿ ਦਲਜੀਤ ਉਸ ਨੂੰ ਫਿਰ ਕੁੱਟਣ ਲੱਗ ਪਿਆ।

ਉਹ ਆਪਣਾ ਆਪ ਸੰਭਾਲਦੀ ਪਿਛਲੇ ਕਮਰੇ ਵਿਚ ਜਾ ਵੜੀ। ਅੰਦਰੋਂ ਦਰਵਾਜ਼ਾ ਬੰਦ ਕਰ ਲਿਆ। ਫਿਰ ਆਪਣੇ ਮਨ ਨਾਲ ਫੈਸਲਾ ਕਰਕੇ ਉਸ ਨੇ ਅੰਦਰ ਪਏ ਫ਼ੋਨ ਤੋਂ ਪੁਲਸ ਨੂੰ ਫ਼ੋਨ ਕਰ ਦਿੱਤਾ। ਪੰਜਾਂ-ਸੱਤਾਂ ਮਿੰਨਟਾਂ ਵਿਚ ਹੀ ਪੁਲਸ ਨੇ ਆਣ ਘੰਟੀ ਖੜਕਾਈ। ਦਲਜੀਤ ਹੀ ਉੱਠਿਆ ਅਤੇ ਦਰਾਂ ਉੱਤੇ ਪੁਲਸ ਨੂੰ ਦੇਖ ਕੇ ਹੱਕਾ ਬੱਕਾ ਰਹਿ ਗਿਆ। ਪੁਲਸ ਆ ਗਈ ਹੈ ਜਾਣ ਕੇ ਜਸਵਿੰਦਰ ਨੇ ਵੀ ਪਿਛਲਾ ਦਰਵਾਜ਼ਾ ਖ੍ਹੋਲ ਦਿੱਤਾ। ਦੋ ਪੁਲਸੀਏ ਸਨ,ਇਕ ਮਰਦ ਅਤੇ ਇਕ ਇਸਤਰੀ। ਲੇਡੀ ਪੁਲਸ ਨੇ ਤੁਰੰਤ ਹੀ ਉਸ ਨੂੰ ਸੰਭਾਲਿਆ। ਦਲਜੀਤ ਦੇ ਮੂੰਹੋਂ ਆਉਂਦੀ ਸ਼ਰਾਬ ਦੀ ਬੋ ਤੋਂ ਉਹ ਸਭ ਸਮਝ ਗਏ ਪਰ ਫਿਰ ਵੀ ਉਹਨਾਂ ਖਾਨਾ ਪੂਰੀ ਕਰਨ ਲਈ ਪੁੱਛ ਪੜਤਾਲ ਕੀਤੀ। ਦਲਜੀਤ ਸ਼ਰਾਬ ਕਾਰਨ ਥਥਲਾਉਂਦੀ ਆਵਾਜ਼ ਵਿਚ ਬੋਲਿਆ, "ਆਈ ਹੈਵੰਟ ਡਨ ਐਨੀ ਥਿੰਗ ਰੌਂਗ। ਦਿਸ ਇਜ਼ ਮਾਈ ਪਰਸਨਲ ਮੈਟਰ। ਹੂ ਆਰ ਇਯੂ ਟੂ ਇੰਟਰਫਿਅਰ?" ਉਸਨੇ ਪੁਲਸੀਏ ਉੱਤੇ ਵੀ ਹੱਥ ਚੁੱਕਣ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕੀਤੀ। ਉਹਨਾਂ ਤੁਰੰਤ ਹੀ ਸਹਾਇਤਾ ਲਈ ਹੋਰ ਪੁਲਸ ਬੁਲਾ ਲਈ। ਪੁਲਸ ਨੇ ਹੀ ਐਂਬੂਲੈਂਸ ਨੂੰ ਫੋਨ ਕੀਤਾ ਅਤੇ ਬੱਚਿਆਂ ਦੀ ਕੁਝ ਸਮੇਂ ਲਈ ਦੇਖਭਾਲ ਅਤੇ ਸੰਭਾਲ ਲਈ ਪਰਬੰਧ ਵੀ।

ਦਲਜੀਤ ਨੂੰ ਪੁਲਸ ਵਾਲੇ ਲੈ ਗਏ ਅਤੇ ਜਸਵਿੰਦਰ ਨੂੰ ਐਂਬੂਲੈਂਸ ਵਾਲੇ ਮਰ੍ਹਮ ਪੱਟੀ ਲਈ ਹਸਪਤਾਲ। ਬਸ ਅਲਹਿਦਗੀ ਦਾ ਸਿਲਸਿਲਾ ਇੱਥੋਂ ਹੀ ਆਰੰਭ ਹੋ ਗਿਆ। ਪੁਲਸ ਨੇ ਕੇਸ ਬਣਾਇਆ, ਮੁਕੱਦਮਾ ਚਲਿਆ ਅਤੇ ਬੱਚਿਆਂ ਅਤੇ ਜਸਵਿੰਦਰ ਦੀ ਭਲਾਈ ਲਈ, ਸ਼ਰਾਬੀ ਦਲਜੀਤ ਨੂੰ ਜੁਰਮਾਨਾ, ਸਜ਼ਾ ਅਤੇ ਅਦਾਲਤ ਵਲੋਂ ਬੱਚਿਆਂ ਅਤੇ ਪਤਨੀ ਤੋਂ ਦੂਰ ਰਹਿਣ ਲਈ ਹੁਕਮ। ਜਸਵਿੰਦਰ ਨੂੰ ਇਸ ਗੱਲ ਦਾ ਦੁੱਖ ਸੀ ਕਿ ਉਸਨੇ ਆਪਣੇ ਪਤੀ ਦੇ ਹੱਥਕੜੀਆਂ ਲਗਵਾ ਦਿੱਤੀਆਂ ਅਤੇ ਗੱਲ ਇੱਥੋਂ ਤਕ ਅੱਗੇ ਵਧ ਗਈ। ਪਰ ਉਹ ਕੀ ਕਰਦੀ? ਉਸਦਾ ਮਨ ਕਦੇ ਉਸ ਨੂੰ ਦੋਸ਼ੀ ਠਹਿਰਾਉਂਦਾ ਅਤੇ ਕਦੇ ਉਸਦੇ ਫੈਸਲੇ ਦੀ ਹਾਮੀ ਭਰਵਾਉਂਦਾ। ਫਿਰ ਉਸਨੇ ਸੋਚਿਆ, ਉਸ ਨੂੰ ਹਰ ਹਾਲਤ ਵਿਚ ਬੱਚਿਆਂ ਨੂੰ ਪਿਉ ਦੀ ਬੁਰੀ ਸੁਹਬਤ ਤੋਂ ਬਚਾਉਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ।

ਉਸਨੂੰ ਹੁਣ ਤਸੱਲੀ ਸੀ। ਇਹ ਠੀਕ ਸੀ ਕਿ ਬੱਚਿਆਂ ਦੇ ਸਿਰ ਉੱਤੇ, ਹੁਣ ਪਿਉ ਦੇ ਹੁੰਦਿਆਂ-ਸੁੰਦਿਆਂ ਪਿਤਾ ਪਿਆਰ ਵਾਲੀ ਛਾਂ ਨਹੀਂ ਸੀ ਪਰ ਬੱਚੇ ਹੁਣ ਘੱਟੋ ਘੱਟ ਪਿਉ ਦੇ ਬੁਰੇ ਕਾਰਿਆਂ ਦਾ ਅਸਰ ਤਾਂ ਨਹੀਂ ਕਬੂਲਣਗੇ। ਪੁੱਤਰ ਹੁਣ ਵੱਡੇ ਹੋ ਰਹੇ ਸਨ। ਉਸਨੇ ਉਹਨਾਂ ਦੀ ਪਾਲਣਾ ਪਿਉ ਅਤੇ ਮਾਂ ਦੋਵੇਂ ਹੀ ਬਣ ਕੇ ਕੀਤੀ। ਦਲਜੀਤ ਦਾ ਖਿਆਲ ਤਾਂ ਆਉਂਦਾ ਪਰ ਉਹ, ਉਸਨੂੰ ਇਕ ਭੈੜਾ ਸੁਪਨਾ ਸਮਝ ਕੇ ਵਿਸਾਰ ਦੇਣਾ ਚਾਹੁੰਦੀ ਸੀ।

ਬੱਚੇ ਵੱਡੇ ਸਕੂਲ ਜਾਣ ਲੱਗ ਪਏ ਸਨ। ਜਸਵਿੰਦਰ ਬੱਚਿਆਂ ਦੀ ਖੁਸ਼ੀ ਵਿਚ ਹੀ ਆਪਣੀ ਖੁਸ਼ੀ ਭਾਲਦੀ। ਉਹਨਾਂ ਦੀ ਪਸੰਦ ਦਾ ਖਾਣਾ ਬਣਾਉਂਦੀ, ਕੱਪੜੇ ਹਾਜ਼ਰ ਕਰਦੀ, ਜੇਬ ਖਰਚ ਵੀ ਦਿੰਦੀ। ਉਸਦਾ ਕੰਮ ਤਾਂ ਇੰਨਾ ਹੀ ਸੀ ਕਿ ਘਰੋਂ ਕੰਮ, ਤੇ ਕੰਮ ਤੋਂ ਘਰ। ਉਸਦੀ ਆਪਣੀ ਹੋਂਦ ਬੱਚਿਆਂ ਨਾਲ ਹੀ ਸੀ। ਬੱਚੇ ਹੁਣ 'ਜੀ ਸੀ ਐੱਸ ਈ' ਦੀ ਪਰੀਖਿਆ ਦੇ ਚੁੱਕੇ ਸਨ। ਉਹ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਅਗਾਂਹ ਕਾਲਜ ਭੇਜਣ ਵਾਰੇ ਸੋਚਦੀ। ਆਪਣੇ ਪੁੱਤਰਾਂ ਦੇ ਭਵਿੱਖ ਬਾਰੇ ਸੋਚਦੀ ਤਾਂ ਸੋਚਦੀ ਹੀ ਰਹਿ ਜਾਂਦੀ, ਡਾਕਟਰ ਬਣਾਵੇਗੀ ਆਪਣੇ ਪੁੱਤਰਾਂ ਨੂੰ ਜਾਂ ਵਕੀਲ। ਕਿਸੇ ਵੀ ਹਾਲਤ ਵਿਚ ਆਪਣੇ ਪਤੀ ਵਰਗਾ ਨਹੀਂ ਬਨਣ ਦੇਵੇਗੀ। ਉਸਦੇ ਜ਼ਿਹਨ ਵਿਚ ਵੱਡੇ ਵੱਡੇ ਮਕਾਨ, ਸਜਾਏ ਹੋਏ ਕਮਰੇ ਅਤੇ ਕਾਰਾਂ ਘੁੰਮਦੀਆਂ। ਫਿਰ ਦੋਹਾਂ ਦਾ ਵਿਆਹ ਕਰੇਗੀ ਤਾਂ ਹੂਰਾਂ ਵਰਗੀਆਂ ਸੁਹਣੀਆਂ ਅਤੇ ਪੜ੍ਹੀਆਂ ਲਿਖੀਆਂ ਨੂੰਹਾਂ ਨਾਲ ਘਰ ਦਾ ਅੰਦਰ ਬਾਹਰ ਖੁਸ਼ੀਆਂ ਨਾਲ ਭਰ ਜਾਵੇਗਾ।

ਅੱਜ ਉਹਨਾਂ ਦੋਹਾਂ ਪੁੱਤਰਾਂ ਦਾ ਅਠਾਰ੍ਹਵਾਂ ਜਨਮਦਿਨ ਸੀ। ਉਸਨੇ ਪੁੱਤਰਾਂ ਲਈ ਇੱਕੋ ਜਿਹੇ ਸੋਨੇ ਦੇ ਦੋ ਬਰੇਸਲਿਟ ਬਣਵਾ ਕੇ ਲਿਆਂਦੇ ਸਨ। "ਮੇਰੇ ਪੁੱਤਾਂ ਦੇ ਗੁੱਟਾਂ ’ਤੇ ਇਹ ਕਿਵੇਂ ਸਜਣਗੇ।” ਉਹ ਸੋਚਦੀ ਰਹਿੰਦੀ। ਹਾਲ ਸਜਾਇਆ ਗਿਆ। ਹੈਪੀ ਬਰਥਡੇ ਦੇ ਵੱਡੇ ਵੱਡੇ ਪੋਸਟਰ ਬਣਵਾ ਕੇ ਉਸ ਨੇ ਕੰਧਾਂ ਤੇ ਲਟਕਵਾਏ। ਰੰਗ ਬਰੰਗੇ ਭੁਕਾਨਿਆਂ ਦੀ ਆਪਣੀ ਹੀ ਸ਼ਾਨ ਸੀ। ਟੇਬਲ ਸਜਾਇਆ ਗਿਆ। ਵੱਡਾ ਸਾਰਾ ਕੇਕ ਬਣਵਾਇਆ ਗਿਆ। ਕੇਕ ਕੱਟਣ ਲਈ ਆਏ ਚਾਕੂਆਂ ਦੇ ਦਸਤਿਆਂ ਨੂੰ ਨੀਲੇ ਰੰਗ ਦੇ ਰਿਬਨ ਦੇ ਫੁੱਲ ਲਗਾ ਕੇ ਸਜਾਇਆ ਗਿਆ।

ਸੱਦੇ ਹੋਏ ਮਹਿਮਾਨ ਪਹੁੰਚ ਰਹੇ ਸਨ। ਹਰ ਆਉਣ ਵਾਲੇ ਕਾਰਡ ਫੜਾਉਂਦੇ, ਤੋਹਫਿਆਂ ਦੀ ਭੇਂਟ ਕਰਦੇ, ਉਸ ਨੂੰ ਵਧਾਈਆਂ ਦੇ ਰਹੇ ਸਨ। ਉਹਨਾਂ ਵਲੋਂ ਮਿਲਦੀ ਵਧਾਈ ਜਸਵਿੰਦਰ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਪੁੱਤਰਾਂ ਉੱਤੇ ਕੀਤੀ ਮਿਹਨਤ ਦੀ ਸ਼ਾਬਾਸ਼ ਲਗਦੀ। ਉਸਨੂੰ ਆਪਣਾ ਸੀਨਾ ਫੁੱਲਿਆ ਫੁੱਲਿਆ ਭਾਸਦਾ। ਉਸਨੂੰ ਆਪਣੇ ਆਪ ਉੱਤੇ ਮਾਣ ਮਾਣ ਮਹਿਸੂਸ ਹੁੰਦਾ।

ਉਹ ਕੇਕ ਸਜੇ ਟੇਬਲ ਦੇ ਸਾਹਮਣੇ ਦੋਹਾਂ ਹੀ ਜੌੜੇ ਪੁੱਤਰਾਂ ਵਿਚਕਾਰ ਪ੍ਰਸੰਨ ਚਿੱਤ ਖੜ੍ਹੀ ਸੀ। ਉਸ ਤੋਂ ਵੀ ਗਿੱਠ ਗਿੱਠ ਉੱਚੇ ਉਸਦੇ ਲਖ਼ਤੇ ਜਿਗਰਾਂ ਦੇ ਹੱਥਾਂ ਵਿਚ ਕੇਕ ਕੱਟਣ ਲਈ ਨੀਲੇ ਰਿਬਨ ਲੱਗੇ ਚਾਕੂ ਕੇਕ ਕੱਟਣ ਦੀ ਤਿਆਰੀ ਵਿਚ ਸਨ ਕਿ ਦਗੜ ਦਗੜ ਕਰਦੇ ਪੁਲਸੀਏ ਹਾਲ ਵਿਚ ਦਾਖਲ ਹੋਏ। ਜਸਵਿੰਦਰ ਸਮੇਤ ਸਾਰੇ ਲੋਕੀਂ ਹੱਕੇ ਬੱਕੇ ਰਹਿ ਗਏ। ਇਹ ਕੀ? ਪੁਲਸੀਏ ਨੇ ਜਸਵਿੰਦਰ ਨੂੰ ਦੋਹਾਂ ਪੁੱਤਰਾਂ ਦੀ ਗ੍ਰਿਫਤਾਰੀ ਲਈ ਵਾਰੰਟ ਦਿਖਾਏ। ਦੋਹਾਂ ਉੱਤੇ ਡਰਗ ਵੇਚਣ ਅਤੇ ਵਰਤਣ ਦਾ ਦੋਸ਼ ਸੀ। ਦੋਹਾਂ ਜੁੜਵਾਂ ਪੁੱਤਰਾਂ ਦੇ ਗੁੱਟਾਂ ਉੱਤੇ ਮਾਂ ਵਲੋਂ ਲਿਆਂਦੇ ਸੋਨੇ ਦੇ ਬਰੇਸਲਿਟਾਂ ਦੀ ਥਾਂ ਹੱਥਕੜੀਆਂ ਲਾ ਕੇ ਪੁਲਸੀਏ ਆਪਣੇ ਨਾਲ ਲੈ ਗਏ। ਹੁਣ ਤਾਂ ਉਸਦੇ ਹੱਥਾਂ ਵਿਚ ਅਣਪਹਿਨੇ ਬਰੇਸਲਿਟ ਸਨ ਜਾਂ ਅੱਖਾਂ ਸਾਹਮਣੇ ਸੁੰਨਾ ਹਾਲ।

*****

(53)