“ਬਸਤੇ ਚੁੱਕ ਕੇ ਖਾਓ-ਪੀਏ ਘਰੋ ਘਰੀ ਪਹੁੰਚੇ ਤਾਂ ਅੱਗੇ ਰੋਟੀ ਦੇ ਨਾਲ ਨਾਲ ਡੰਡਾ ਵੀ ਤਿਆਰ ਸੀ ...”
(22 ਜੁਲਾਈ 2017)

ਨੌਂ ਸਾਲਾਂ ਦਾ ਮੇਰਾ ਬੇਟਾ ਕਈ ਦਿਨਾਂ ਤੋਂ ਫੁੱਟਬਾਲ ਲੈਣ ਲਈ ਜ਼ਿਦ ਕਰ ਰਿਹਾ ਸੀ। ਇੱਕ ਐਤਵਾਰ ਦੀ ਸਵੇਰ ਨੂੰ ਮੈਂ ਉਸ ਨੂੰ ਬਜ਼ਾਰ ਵੱਲ ਲੈ ਤੁਰਿਆ। ਮੇਰਾ ਬੇਟਾ ਦੁਕਾਨ ’ਤੇ ਜਾ ਕੇ ਉਹ ਫੁਟਬਾਲ ਪਸੰਦ ਕਰਨ ਲੱਗ ਪਿਆ ਅਤੇ ਮੈਂ ਦੁਕਾਨ ਮਾਲਕ ਅਸ਼ੋਕ ਨਾਲ ਗੱਲਾਂ ਕਰਨ ਲੱਗ ਪਿਆ, ਜਿਸਦੀ ਦੁਕਾਨ ਸਾਡੇ ਪਿੰਡ ਵਿੱਚ ਸਭ ਤੋਂ ਪੁਰਾਣੀ ਹੈ। ਗੱਲਾਂ ਦਾ ਵਿਸ਼ਾ ਬੱਚਿਆਂ ਦੀਆਂ ਲੋੜਾਂ ਵੱਲ ਤੁਰ ਪਿਆ ਤਾਂ ਅੱਖਾਂ ਅੱਗੇ ਆਪਣੇ ਬਚਪਨ ਦਾ ਯਾਦ ਆਇਆ ਤਾਂ ਸਮਾਂ ਚੌਵੀ ਪੱਚੀ ਸਾਲ ਪਿੱਛੇ ਨੂੰ ਗੇੜਾ ਖਾ ਗਿਆ, ਜਦੋਂ ਅਸੀਂ ਇਸੇ ਦੁਕਾਨ ’ਤੇ ਛੇ ਸੱਤ ਜਣੇ ਫੁਟਬਾਲ ਖਰੀਦਣ ਲਈ ਤਰਲੋਮੱਛੀ ਹੋ ਰਹੇ ਸਾਂ, ਕਿਉਂਕਿ ਸਾਡੇ ਕੋਲ ਪੈਸੇ ਘੱਟ ਸਨ ਪਰ ਅਸੀਂ ਚੰਗਾ ਫੁਟਬਾਲ ਖਰੀਦਣਾ ਚਾਹੁੰਦੇ ਸਾਂ। ਵਾਧਾ ਘਾਟਾ ਕਰਕੇ ਸਾਡੇ ਸਾਥੀ ਸਿਕੰਦਰ ਨੇ ਫੁੱਟਬਾਲ ਲੈ ਲਿਆ ਤੇ ਅਸੀਂ ਖੁਸ਼ੀ ਵਿੱਚ ਖੀਵੇ ਹੋਇਆਂ ਨੇ ਉੱਥੋਂ ਹੀ ਗਰਾਊਂਡ ਨੂੰ ਧੂੜ ਪੱਟ ਦਿੱਤੀ ਸੀ।

ਸਾਡੇ ਦੋ ਤਿੰਨ ਜਣਿਆਂ ਦੇ ਘਰ ਵੱਡੀ ਸੜਕ ’ਤੇ ਹੋਣ ਕਾਰਨ ਸਾਨੂੰ ਸਾਡੇ ਘਰਾਂ ਦੇ ਪਿਛਲੀ ਗਲੀ ਵਿੱਚ ਖੇਡਣ ਜਾਣ ਦੀ ਖੁੱਲ੍ਹ ਸੀ। ਅਸੀਂ ਉਸ ਵੇਲੇ ਬੰਟੇ ਜਾਂ ਕੋਕਾ ਕੋਲਾ ਦੀਆਂ ਬੋਤਲਾਂ ਦੇ ਢੱਕਣਾਂ ਨਾਲ ਖੇਡਦੇ ਹੁੰਦੇ ਸੀ। ਪਿੰਡ ਦੇ ਦੂਜੇ ਮੁੰਡਿਆਂ ਦੀ ਰੀਸ ਨਾਲ ਸਾਡੇ ਵਿੱਚੋਂ ਕਈ ਮੁੰਡੇ ਢੱਕਣਾਂ ਦੀ ਬਜਾਇ ਸਿੱਕਿਆਂ ਨਾਲ ਖੇਡਣ ਲੱਗ ਪਏ ਸਨ। ਇੱਕ ਮੁੰਡਾ ਤਾਂ ਪਿੰਡ ਦੀਆਂ ਦੂਜੀਆਂ ਗਲੀਆਂ ਵਿੱਚ ਵੀ ਸਿੱਕਿਆਂ ਨਾਲ ਵੀ ਖੇਡ ਆਉਂਦਾ ਸੀ। ਅਸੀਂ ਵੀ ਸੱਤ ਅੱਠ ਜਣੇ ਸਿੱਕਿਆਂ ਨਾਲ ਖੇਡਣ ਲੱਗ ਪਏ। ਪਹਿਲਾਂ ਪਹਿਲ ਤਾਂ ਬਹੁਤੀ ਮੁਹਾਰਤ ਨਹੀਂ ਆਈ ਪਰ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਤਾਂ ਹਰ ਵੇਲੇ ਪੈਸੇ ਜੇਬ ਵਿੱਚ ਰਹਿਣ ਲੱਗ ਪਏ ਸਨ ਕਿਉਂਕਿ ਜਿੱਤੇ ਜੁ ਹੁੰਦੇ ਸਨ। ਅਸੀਂ ਉਸਦੀ ਅਗਵਾਈ ਵਿੱਚ ਦੂਜੇ ਅਗਵਾੜਾਂ ਵਿੱਚ ਆਪਣੀ ਟੋਲੀ ਬਣਾ ਕੇ ਜਾਣ ਲੱਗ ਪਏ, ਜਿੱਥੇ ਅਸੀਂ ਆਪਣੇ ਹਾਣਦਿਆਂ ਨੂੰ ਚੈਲਿੰਜ ਕਰਦੇ ਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਤੋਂ ਵੀ ਬਹੁਤੀ ਵਾਰ ਜਿੱਤ ਹੀ ਲਿਆਉਂਦੇ। ਜੁਆਰੀਆਂ ਵਾਂਗੂੰ ਅਸੀਂ ਰਾਇ ਬਣਾ ਕੇ ਜਾਂਦੇ ਤੇ ਦੂਜਿਆਂ ਨੂੰ ਹਰਾ ਕੇ ਪੈਸੇ ਜਿੱਤਣ ਦਾ ਕੋਈ ਮੌਕਾ ਨਹੀਂ ਛੱਡਦੇ ਸਾਂ। ਇੱਕ ਮੁੰਡਾ ਸਿਕੰਦਰ ਜਿਸਦਾ ਉਸੇ ਗਲੀ ਵਿੱਚ ਹੀ ਘਰ ਸੀ ਤੇ ਸਾਡੇ ਨਾਲੋਂ ਦੋ ਤਿੰਨ ਸਾਲ ਵੱਡਾ ਸੀ ਸਾਨੂੰ ਸਿੱਕਿਆਂ ਨਾਲ ਖੇਡਣ ਤੋਂ ਰੋਕਦਾ ਪਰ ਅਸੀਂ ਹਟਦੇ ਨਹੀਂ ਸਾਂ। ਕਈ ਮੁੰਡਿਆਂ ਦੇ ਘਰੀਂ ਵਿੱਚ ਪਤਾ ਲੱਗਣ ਤੇ ਗਾਲ ਦੁੱਪੜ ਉਪਰੰਤ ਡੰਡਾ ਪਰੇਡ ਵੀ ਹੋਈ ਪਰ ਇਹ ਲਤ ਲੱਗ ਜਾਣ ਕਾਰਨ ਅਸੀਂ ਵਲ ਭੰਨ ਕੇ ਫਿਰ ਗਲੀ ਵਿੱਚ ਇਕੱਠੇ ਹੋ ਜਾਂਦੇ। ਪੈਸੇ ਵਾਧੂ ਹੋਣ ਕਾਰਨ ਬਾਹਰੋਂ ਟੌਫੀਆਂ ਆਦਿ ਖਾਣ ਦੀ ਆਦਤ ਬਣ ਗਈ। ਸਾਡੇ ਆਪਣੇ ਪੈਸਿਆਂ ਤੋਂ ਬਿਨਾਂ ਇੱਕ ਸਾਂਝੀ ਥੈਲੀ ਪੱਚੀ ਪੈਸਿਆਂ ਤੋਂ ਦੋ ਰੁਪਏ ਤੱਕ ਦੇ ਸਿੱਕਿਆਂ ਨਾਲ ਭਰੀ ਹੋਈ ਹੁੰਦੀ।

ਆਖਰ ਉਹ ਦਿਨ ਆ ਗਿਆ ਜਿਸ ਦਿਨ ਦੀ ਸਾਨੂੰ ਉਡੀਕ ਸੀ। ਸਾਡੇ ਨੇੜਲੇ ਪਿੰਡ ਗੁਰੂਸਰ ਵਿਖੇ ਇੱਕ ਮੇਲਾ ਲੱਗਦਾ ਹੈ ਜਿਸ ਨੂੰ ਗੁੱਤੀ ਪੱਟ ਮੇਲਾ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ। ਇਸ ਵਿੱਚ ਸਿੱਕਿਆਂ ਨਾਲ ਹੀ ਖੇਡਿਆ ਜਾਂਦਾ ਸੀ ਤੇ ਇਲਾਕੇ ਭਰ ਵਿੱਚੋਂ ਪੈਸੇ ਖੇਡਣ ਵਾਲੇ ਆਉਂਦੇ ਸਨ। ਸਵੇਰੇ ਸਕੂਲ ਜਾਣ ਦੀ ਬਜਾਇ ਬਸਤੇ ਕਿਸੇ ਦੀ ਦੁਕਾਨ ’ਤੇ ਰੱਖੇ ਤੇ ਸਾਇਕਲਾਂ ਦਾ ਮੂੰਹ ਮੇਲੇ ਵੱਲ ਨੂੰ ਕਰ ਦਿੱਤਾ। ਇੱਕ ਕੁ ਵਜੇ ਪੈਸੇ ਖੇਡਣ ਲਈ ਵੱਖੋ ਵੱਖਰੇ ਥਾਵਾਂ ਤੇ ਗੁੱਤੀਆਂ ਪੁੱਟ ਲਈਆਂ ਗਈਆਂ ਤੇ ਖੇਡਾਂ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋ ਗਈਆਂ। ਸ਼ੁਰੂ ਵਿੱਚ ਅਸੀਂ ਆਪਣੇ ਹਾਣਦਿਆਂ ਨਾਲ ਖੇਡਦੇ ਰਹੇ। ਰਲੇ ਹੋਏ ਹੋਣ ਕਰਕੇ ਕਾਫੀ ਦੇਰ ਤੱਕ ਜਿੱਤਦੇ ਰਹੇ। ਦੋ ਢਾਈ ਘੰਟਿਆਂ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਵੱਡੇ ਮੁੰਡਿਆਂ ਨਾਲ ਮੁਕਾਬਲੇ ਵਿੱਚ ਅਸੀਂ ਪੈਸੇ ਹਾਰਨ ਲੱਗ ਗਏ। ਸਾਡੀ ਸਿੱਕਿਆਂ ਨਾਲ ਭਰੀ ਥੈਲੀ ਹਰੇਕ ਦੀ ਨਜ਼ਰ ਵਿੱਚ ਸੀ। ਥੈਲੀ ਵਿੱਚੋਂ ਸਿੱਕੇ ਘਟਦੇ ਗਏ ਤੇ ਅਸੀਂ ‘ਐਤਕੀਂ ਜਿੱਤਾਂਗੇ’ ਕਹਿ ਕੇ ਖੇਡਦੇ ਰਹੇ। ਕਿਸੇ ਨੂੰ ਵੀ ਘਰ ਮੁੜਨ ਦਾ ਚਿੱਤ ਨਾ ਚੇਤਾ ਕਿ ਘਰ ਦਿਆਂ ਨੇ ਸਕੂਲ ਭੇਜਿਆ ਸੀ ਤੇ ਅਸੀਂ ਮੇਲੇ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦਾ ਜੂਆ ਖੇਡ ਰਹੇ ਸਾਂ। ਜਦੋਂ ਦਿਨ ਛਿਪਦੇ ਨੂੰ ਸਾਡੀ ਥੈਲੀ ਖਾਲੀ ਹੋ ਗਈ ਤੇ ਲੋਕ ਵੀ ਘਰੋ ਘਰੀ ਤੁਰਨ ਲੱਗੇ ਤਾਂ ਸਾਨੂੰ ਵੀ ਘਰਾਂ ਦਾ ਚੇਤਾ ਆਇਆ। ਅਸੀਂ ਉੱਦਾਂ ਹੀ ਭੁੱਖਣਭਾਣੇ ਸਾਇਕਲ ਪਿੰਡ ਵੱਲ ਨੂੰ ਸਿੱਧੇ ਕਰ ਦਿੱਤੇ। ਬਸਤੇ ਚੁੱਕ ਕੇ ਖਾਓ-ਪੀਏ ਘਰੋ ਘਰੀ ਪਹੁੰਚੇ ਤਾਂ ਅੱਗੇ ਰੋਟੀ ਦੇ ਨਾਲ ਨਾਲ ਡੰਡਾ ਵੀ ਤਿਆਰ ਸੀ।

ਅਗਲੇ ਦਿਨ ਜਦੋਂ ਸਕੂਲੋਂ ਵੀ ਇਸੇ ਗਲਤੀ ਦੀ ਕੁੱਟ ਖਾਣ ਉਪਰੰਤ ਸ਼ਾਮ ਨੂੰ ਗਲੀ ਵਿੱਚ ਇਕੱਠੇ ਹੋਏ ਤਾਂ ਸਿਕੰਦਰ ਨੇ ਪੈਸਿਆਂ ਵਾਲੀ ਖਾਲੀ ਥੈਲੀ ਤੇ ਲੋਹੇ ਦੀਆਂ ਨਿਸ਼ਾਨੇ ਲਾਉਣ ਵਾਲੀਆਂ ਟਿੱਕੀਆਂ ਸਾਥੋਂ ਖੋਹ ਕੇ ਇੱਕ ਉੱਚੀ ਛੱਤ ’ਤੇ ਸੁੱਟ ਦਿੱਤੀਆਂ ਅਤੇ ਐਲਾਨ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਕਿ ਅਸੀਂ ਅੱਗੇ ਤੋਂ ਪੈਸਿਆਂ ਨਾਲ ਨਹੀਂ ਖੇਡਾਂਗੇ ਬਲਕਿ ਫੁੱਟਬਾਲ ਖੇਡਿਆ ਕਰਾਂਗੇ। ਉਹ ਆਪ ਵੀ ਸਕੂਲ ਦੀ ਵੱਡੀ ਟੀਮ ਵਿੱਚ ਫੁੱਟਬਾਲ ਖੇਡਦਾ ਸੀ। ਫੁੱਟਬਾਲ ਖੇਡਣ ਦਾ ਫੈਸਲਾ ਤਾਂ ਹੋ ਗਿਆ ਪਰ ਪੈਸੇ ਕੋਲ ਨਹੀਂ ਸਨ ਕਿਉਂਕਿ ਸਾਰੇ ਪੈਸੇ ਤਾਂ ਅਸੀਂ ਮੇਲੇ ਵਿੱਚ ਹਾਰ ਆਏ ਸਾਂ। ਇੰਨੀ ਵੱਡੀ ਗਲਤੀ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਘਰਦਿਆਂ ਤੋਂ ਕੋਈ ਉਮੀਦ ਨਹੀਂ ਸੀ ਕਿ ਪੈਸੇ ਮਿਲਣਗੇ। ਸੋ ਸਿਕੰਦਰ ਨੇ ਹੀ ਇਹ ਵਿਉਂਤ ਕੀਤੀ ਕਿ ਸ਼ਰਾਬ ਦੇ ਠੇਕੇ ਦੇ ਪਿੱਛੇ ਕਿਸੇ ਦੇ ਅਹਾਤੇ ਵਿੱਚੋਂ ਸ਼ਰਾਬ ਦੀਆਂ ਖਾਲੀ ਬੋਤਲਾਂ ਇਕੱਠੀਆਂ ਕਰ ਕੇ ਵੇਚੀਆਂ ਜਾਣ ਤੇ ਨਾਲ ਹੀ ਜਿਸ ਜਿਸ ਦੇ ਘਰ ਵੀ ਸ਼ਰਾਬ ਵਾਲੀਆਂ ਖਾਲੀ ਬੋਤਲਾਂ ਪਈਆਂ ਹੋਣ, ਉਹ ਵੀ ਚੁੱਕ ਕੇ ਲਿਆਂਦੀਆਂ ਜਾਣ, ਕਿਉਂਕਿ ਖਾਲੀ ਬੋਤਲ ਡੇਢ ਰੁਪਏ ਦੀ ਇੱਕ ਵਿਕਦੀ ਸੀ। ਬਾਕੀ ਦਾ ਸਾਰਾ ਸਮਾਂ ਬੋਤਲਾਂ ਇਕੱਠੀਆਂ ਕਰਨ ਦੇ ਲੇਖੇ ਲੱਗਣ ਉਪਰੰਤ ਬੋਤਲਾਂ ਕਬਾੜ ’ਤੇ ਵੇਚ ਕੇ ਇਕੱਠੇ ਹੋਏ ਕੁੱਲ ਇੱਕ ਸੌ ਪੈਂਤੀ ਰੁਪਏ। ਚੰਗਾ ਫੁੱਟਬਾਲ ਇੱਕ ਸੌ ਅੱਸੀ ਰੁਪਏ ਦਾ ਆਉਂਦਾ ਸੀ ਤਾਂ ਅਸੀਂ ਕੁਝ ਕੁ ਛੋਟ ਕਰਵਾ ਕੇ ਕੁਝ ਪੈਸੇ ਸਿਕੰਦਰ ਨੇ ਅਗਲੇ ਦਿਨਾਂ ਤੱਕ ਦੇ ਦੇਣ ਦਾ ਵਾਅਦਾ ਕਰ ਕੇ ਫੁੱਟਬਾਲ ਲੈ ਲਿਆ ਅਤੇ ਅਸੀਂ ਫੁੱਟਬਾਲ ਦੀ ਟੀਮ ਬਣਾ ਲਈ ਸੀ। ਖੇਡਦੇ ਖੇਡਦੇ ਅਸੀਂ ਚੰਗੀ ਖੇਡ ਖੇਡਣ ਲੱਗ ਪਏ। ਵੱਡੀ ਗੱਲ ਇਹ ਕਿ ਪੈਸਿਆਂ ਨਾਲ ਖੇਡਣ ਦੀ ਲਤ ਤੋਂ ਛੁਟਕਾਰਾ ਮਿਲ ਗਿਆ।

ਏਦਾਂ ਹੀ ਸਮਾਂ ਗੁਜ਼ਰਣ ਉਪਰੰਤ ਸਿਕੰਦਰ ਦਸਵੀਂ ਪਾਸ ਕਰ ਗਿਆ ਤੇ ਉਸ ਨੇ ਕੋਟਕਪੂਰੇ ਸਰਕਾਰੀ ਸੀਨੀਅਰ ਸੈਕੰਡਰੀ ਸਕੂਲ ਵਿਖੇ ਪਲੱਸ ਵੰਨ ਵਿਚ ਦਾਖਲਾ ਲੈ ਲਿਆ। ਉਸ ਸਕੂਲ ਵਿੱਚ ਸਿਕੰਦਰ ਕਾਬਲ ਅਧਿਆਪਕਾਂ ਦੀ ਦੇਖ ਰੇਖ ਵਿੱਚ ਫੁੱਟਬਾਲ ਖੇਡਣ ਲੱਗ ਪਿਆ ਤੇ ਇੱਕ ਚੰਗੇ ਖਿਡਾਰੀ ਵਜੋਂ ਉੱਭਰਿਆ।

ਅਸੀਂ ਵੀ ਆਪੋ-ਆਪਣੀ ਥਾਂ ਚੰਗਾ ਖੇਡਦੇ ਰਹੇ ਅਤੇ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਜੂਏ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਨਸ਼ਿਆਂ ਦੀ ਗ੍ਰਿਫਤ ਤੋਂ ਵੀ ਬਾਹਰ ਰਹੇ। ਅਸੀਂ ਦਿਲੋਂ-ਮਨੋਂ ਅੱਜ ਵੀ ਸਿਕੰਦਰ ਦੇ ਧੰਨਵਾਦੀ ਹਾਂ ਕਿਉਂਕਿ ਉਸ ਦੀ ਸੁਚੱਜੀ ਅਗਵਾਈ ਕਾਰਣ ਸਾਡੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਲੀਹੋਂ ਲਹਿਣ ਤੋਂ ਬਚ ਗਈ।

*****

(773)

ਆਪਣੇ ਵਿਚਾਰ ਸਾਂਝੇ ਕਰੋ: (This email address is being protected from spambots. You need JavaScript enabled to view it.)